Nhặt Lá Bồ Đề (Thành Kính Cảm Niệm Giác Linh Hòa Thượng Thích Thượng Minh Hạ Châu) Tk. Thích Minh Tuệ

NHẶT LÁ BỒ ĐỀ 
(Thành kính cảm niệm Giác Linh Hòa Thượng Thích thượng Minh hạ Châu)

Ngưỡng
bạch Giác Linh Hòa Thượng Ân Sư,

Phương Đông chợt
tắt một vì sao

Nghe tin còn ngỡ
giấc chiêm bao

Người về xứ Phật,
duyên trần mãn

Thổn thức lòng
con nỗi nghẹn ngào…

Suốt hai tuần nay, trong quá trình đào
sâu nghiên cứu về đề tài so sánh khía cạnh đạo đức trong các tôn giáo cho
chương trình Tiến Sỹ Tôn Giáo Học Hoa Kỳ, con lục tìm đọc lại những bài viết của
Hòa Thượng về Đạo Đức Học Phật Giáo, Việt Ngữ và Anh Ngữ. Tản bộ xung quanh
University of the West, nơi có nhiều chư Tăng Ni các quốc gia tham học, con
nghĩ đến Đại Học Vạn Hạnh trong tương lai có thể phát triển, vươn đến tầm vóc
quốc tế để nhiều thành phần cư sỹ và Tăng Ni Quốc Tế tham học. Cũng như đêm nay
tại Thiền Viện Chân Không, Honolulu,
Hawaii, chúng con vừa nhắc nhở về HT. Thích Đạt Đạo, Phó Viện Trưởng Đại Học Vạn
Hạnh có thăm viếng đến nơi đây, lòng con lại hướng về Đại Học Vạn Hạnh và Viện
Nghiên Cứu Phật Học Việt Nam. Trong niềm suy tưởng đó, con chợt nhận được tin tức
trong các diễn đàn Tăng Ni báo tin Hòa Thượng vừa viên tịch tại Việt Nam. Vậy
là : điều gì đến cuối cùng cũng phải đến và trong cuộc đời con, đêm nay tiếp tục
một đêm nữa bàng hoàng thổn thức, tiếc thương đưa tiễn một bậc Cao Tăng Ân Sư
ra đi.

Con có duyên phước xuất gia tu học tại
Tu Viện Nguyên Thiều, đó là môi trường giáo dục Tu sỹ, đào tạo Tăng tài. Con vừa
theo học Trung Cấp Phật Học Bình Định vài tháng thì Đại Học Vạn Hạnh chiêu sinh
khóa III (1993-1997). Nhận thấy con tu học có triển vọng trong tương lai nên có
người giới thiệu con nên thi vào học khóa III này (với 3 môn thi : Giáo lý Phật
Pháp, Việt Văn, Anh Văn). Sư Phụ con cùng với Ban Giám Hiệu Phật Học Viện
Nguyên Thiều bàn tính và đồng ý cho con đi tham dự cuộc thi tuyển này : nếu đậu
thì con vào học Đại Học Vạn Hạnh, nếu không đậu thì con trở về Nguyên Thiều tiếp
tục chương trình Trung Cấp. Con lúc ấy chỉ là một chú Sa Di, học Trung Cấp Phật
Học được nửa năm, học anh Văn được vài tháng đi thi tuyển “đọ sức” với nhiều Tu
Sỹ, Thượng Tọa, Đại Đức thâm niên, trải qua nhiều trường lớp Phật học Sơ –
Trung Cấp, có người đã và hiện học thêm Đại Học bên ngoài và học Anh Văn lâu
năm, thế mà con thi đậu. Dù không đậu cao nhưng miễn đậu là quý hóa lắm rồi, vì
khóa đó số lượng thi rớt nhiều hơn thi đậu, trong khi phần con thì chưa chuẩn bị
kỹ.

Hai bài phát biểu của Hòa Thượng trong dịp
thi tuyển và khai giảng Khóa III Đại Học Vạn Hạnh có ấn tượng và ảnh hưởng rất
lớn trong quá trình tu học của con. Hòa Thượng xuất hiện với phong thái thanh
thoát như một vị Bụt, một Tiên Ông, lông mày bạc trắng, nước da trắng trẻo, hồng
hào, đường đường Tăng tướng thật là hy hữu. Hòa Thượng khuyến tấn thế hệ Tăng
Ni trẻ hãy cần mẫn tu học để trưởng thành, đầy đủ giới định tuệ, sau này tung
cánh muôn phương làm tốt Đạo, đẹp Đời. Mỗi tuần một lần, Hòa Thượng đến lớp giảng
Kinh Trung Bộ tuy rằng Hòa Thượng đa đoan Phật sự và không nệ hà tuổi hạc cao,
sức lực mỏi mòn, nhịp đi rung rung trong cánh tay đỡ nâng của người thị giả.
Giáo dục là sứ mệng thiêng liêng, là niềm hạnh phúc của Người. Tuy không đứng lớp
và giảng nói nhiều nhưng Hòa Thượng đã dạy được rất nhiều từ hiện thân làm tấm
gương sáng, qua Thân-Khẩu-ý giáo.

Khắc sâu Đạo từ của Hòa Thượng con dồi
mài tu học tinh tiến, không giờ phút buông lơi, hết giờ trong lớp, đi nghiên cứu
Kinh Sách theo các chủ đề tại thư viện Vạn Hạnh, Vĩnh Nghiêm, Xá Lợi, thư viện
quốc gia,…hết Tiếng Anh đến tiếng Hoa. Con là người từ miền quê lúc ấy mới vào
thành phố gặp đủ điều kiện nên say sưa học hành, không còn thời gian cho việc tiếp
khách, trao đổi, chuyện trò,…Những nỗ lực của con cũng đã được tưởng thưởng xứng
đáng : con lãnh giải thưởng đặc biệt – đồng hồ treo tường, phát biểu cảm tưởng
trong ngày khai giảng và làm lớp trưởng khi được xếp hạng đồng thủ khoa trong thi
tuyển vào Cử Nhân Anh Ngữ, Đại Học Tổng Hợp mở rộng, con bước lên bục lãnh phần
thưởng năm thứ 2 và là 1 trong 4 Tăng sinh đoạt hạng A năm thứ 4, Đại Học Vạn Hạnh.
Con có 2 bài thơ đánh dấu giai đoạn tu học này, đó là : Dẫn lối, khi nhập học Vạn
Hạnh và Dưới cội Bồ Đề, nỗi niềm cảm xúc dâng lên Hòa Thượng trong ngày
ra trường xa cách Người và Đại Học Vạn Hạnh.

Tốt nghiệp Đại Học Vạn Hạnh, năm 1997,
chúng con được Hòa Thượng ký giấy giới thiệu đến Đại Học Delhi để tiếp tục
chương trình Cao Học Phật Giáo, chúng con lại được theo dấu chân xưa trên đường
về Xứ Phật. Đến năm 1999, bốn chúng con, đại diện 3 Tông phái Việt nam (Nam
Truyền, Bắc Truyền, Khất Sỹ), lại được diễm phúc Hòa Thượng ký một giấy giới
thiệu nữa đến tham học chương trình Tiến sỹ tại Đại Học Nalanda. Vào ngày phỏng
vấn nhập trường Nalanda tháng 11/1999 một câu hỏi trong Hội Đồng Giám Khảo đưa
ra là : “Do you know who Thich Minh Chau is?”. Ngày mỗi ngày tại Đại Học
Nalanda, chúng con liên tưởng đến nhiều năm tháng Người lưu bóng tại đây. Những
dấu ấn của Người tại Ấn Độ khiến mọi người vì nể Tu Sỹ Việt Nam, đậu thủ khoa
cao học Pali và Phật Học, là người Việt nam đầu tiên đậu thủ khoa khoá Tiến Sỹ
tại Ấn Độ và chính tổng thống Ấn Độ đến trao bằng và phần thưởng đến Hòa Thượng
tại Patna, Bihar vào ngày 16/12/1958. Luận án Tiến sỹ của Hòa Thượng với 5 ngôn
ngữ : Việt, Hán, Pali, Sanskrit, Pháp, dày hơn 1000 trang tựa đề “So
sánh Trung A Hàm Hán Tạng và Trung Bộ Kinh Pali Tạng” là đúc kết của
công phu tu học nghiên cứu sâu sắc hiện đang được trân trọng giới thiệu tại các
thư viện và các nhà sách tại Ấn Độ . Đó cũng là niềm hãnh diện và động lực cho
thế hệ học trò của Hòa Thượng để phấn đấu tu học có kết quả khả quan hải ngoại,
chứ lẽ nào hào quang của Ngài sáng chói như vậy mà học trò của Ngài không bằng
người ta? Nalanda có nghĩa là truyền thừa trí tuệ, nơi làng của 2 vị đại đệ tử
Đức Phật là Tôn giả Xá Lợi Phất và Mục Kiền Liên. Chúng con đến Linh Thứu Sơn,
đến Hương Thất của Đức Phật, của Ngài Ca Diếp, A Nan trong đêm tĩnh mịch, lắng
nghe khí thiêng, âm hưởng từ ngàn xưa vọng về và biết tại tảng đá này, Hòa Thượng
đã có những đêm Thiền Toạ để tưởng niệm ân thâm Phật Tổ, quán sát lý nhân duyên,
con đường giáo dục cho Phật Giáo Việt Nam, cầu nguyện cho thế giới hòa bình,
nhơn sinh an lạc. Đường xưa, mây trắng, mạng mạch Phật Pháp Tổ Tổ tương truyền,
chúng con dốc sức đi theo tiếng gọi thiêng liêng và bước chân của Ngài.

Xưa kia, Ngài Huyền Trang cũng đã từng học,
biện tài số một, giảng dạy tại Đại Học Nalanda và mang kinh sách về dịch thuật
tại Trung Hoa đời Đường, mở ra thời kỳ vàng son Phật Pháp. Tương tự như vậy,
Hòa Thượng đứng đầu về học vấn tại đây, mang kinh sách Pali về dịch ra Tạng
Kinh Tiếng Việt. Trong suốt cuộc đời mình, Ngài là con người làm nên lịch sử, vẽ
ra nhiều nét chấm phá, khai sáng, đặt dấu ấn cho biết bao nhiêu Đạo nghiệp quan
trọng :

– Phát
động phong trào thanh niên tham gia học Phật.

– Thư
ký Hội An Nam Phật Học.

– Lập
nên đoàn Phật học đức dục và tạo mô hình tiền đề cho gia đình Phật tử Việt Nam.

– Người
Việt nam đầu tiên mở đường du học Ấn Độ, đậu bằng Tiến Sỹ, thủ khoa, đích thân
Tổng Thống Ấn Độ đến trao bằng tốt nghiệp và phần thưởng.

– Hiệu
Trưởng đầu tiên và nhiều niên khóa nhất
tại Đại Học Phật Giáo Việt Nam, Đại Học Vạn Hạnh, tổ chức hệ thống trường Bồ Đề
Phật Giáo, đưa ra đường hướng giáo dục toàn vẹn : hạnh đức, tâm đức, tuệ đức,
phát triển thăng bằng toàn diện thể lực, tình cảm, tâm tư, tri thức, trí tuệ,
nhân cách,… đào tạo nhiều hiền tài, nguyên khí quốc gia.

– Tổ
chức các đặc san có tầm cỡ và giá trị của Phật Giáo : Viên Âm, Tư Tưởng…

– Tham
dự và đóng vai trò tích cực nhiều diễn đàn, hội thảo quốc tế tại Nga, Lào, Thái
Lan, Mông Cổ, Úc, Ý, Pháp, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ,…, Ngài giữ chức vị Phó Chủ Tịch Phật … giáo Châu Á vì Hòa bình ( ABCP), Vice President of the ABCP (Asian Buddhist Conference for Peace), chủ trì tổ chức các cuộc
hội thảo quốc tế tại Việt nam.

– Viện
Trưởng Viện Nghiên Cứu Phật Học Việt Nam với nhiều công trình tổ chức hội thảo,
sáng tác, dịch thuật, đặc biệt là dịch kinh tạng Nikaya, Pali Tạng ra tiếng Việt.
Hòa Thượng có nhiều sáng tạo trong việc lựa chọn từ tương đương và sáng tạo ra
thuật ngữ mới làm giàu cho từ điển Tiếng Việt.

– Chủ
trương và làm gương trong việc hài hòa các Tông Phái sinh hoạt chung trong ngôi
nhà Phật Giáo Việt Nam. Hòa Thượng xuất thân và thọ giới từ Chùa Tường Vân, Bắc
Truyền nhưng lại đắp y Nam Truyền và chủ trì trong việc dịch thuật tiếng Pali. Chính
2 cuốn sách “So sánh Trung A Hàm Hán Tạng và Trung Bộ Kinh Pali Tạng” và “ĐẠI THỪA VÀ SỰ LIÊN
HỆ. VỚI TIỂU THỪA” Nguyên tác: Nalinaksha Dutt Dịch
giả: HT Thích Minh Châu thể hiện quan điểm này của Hòa Thượng.

Con
vẫn biết có nhiều người, nhiều thành phần chống đối, chê bai, chỉ trích việc
làm của Hòa Thượng, nhưng với chúng con, học trò của Người từ Đại Học Vạn Hạnh
luôn tôn kính, trân trọng tri ân Người theo truyền thống đạo nghĩa Việt Nam : “một chữ cũng Thầy, nữa chữ cũng Thầy”. Thật
là bất công khi đổ hết trách nhiệm về việc tan rã hệ thống cơ sở trường Bồ Đề,
cơ sở tầm vóc Đại Học Vạn Hạnh, “thống nhất Phật Giáo” năm 1981 áp đặt đổ hết
lên đôi vai của Người. Đó là cộng nghiệp của Việt Nam trong giai đoạn lịch sử
hiện đại. Trong Đạo Phật có tương quan, tương duyên, tương tác, tương tồn, cộng
sinh, cộng trụ, thử hình dung nếu tu sỹ nào cũng đi nước ngoài hết, hoặc đóng cửa
bất hợp tác với nhà nước, không hoạt động, vậy thì mất mát, thiệt thòi cho Phật
Giáo Việt Nam, khoảng trống, đứng khựng đó ai quan tâm, ai chịu trách nhiệm.
Trong cuộc sống có nhiều vai trò hỗ tương nhau, người đóng vai trò này, người
đóng vai trò khác. Bây giờ, đại tạng kinh Việt Nam mà chúng ta đọc, mà chúng ta
nghe, những nhân sự kế thừa đắc lực của Phật Giáo Việt Nam tại Hải Ngoại, kể cả
Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất Hải Ngoại tại Hoa Kỳ, Văn Phòng 2 Viện
Hóa Đạo, cũng được xuất thân từ các Đại Học Phật Giáo trong nước, ăn trái nhớ kẻ
trồng cây, không phải là mọi người, mọi tổ chức Phật Giáo trong chúng ta đang
thừa hưởng ân đức của Hòa Thượng hay sao?

Thật
ra, với tấm lòng của người học trò, trong giờ phút này con bộc bạch diễn bày vậy
thôi chứ không có ngôn ngữ văn tự nào có thể diễn tả hết ân đức cao cả của Người.
Người vượt ra ngoài vòng đối đãi thế gian phải trái khen chê. Họ giỏi đàm tiếu
khen chê nhưng họ làm được bao nhiêu so với công trình cho Đạo Pháp và chúng
sanh vòi vọi của Người cho dù Người ở trong hoàn cảnh đầy khó khăn, hạn chế?
Người sống đúng với tinh thần :

“Thị phi niệm trục triêu hoa lạc, Danh lợi tâm tùy dạ vũ hàn.”

 Niềm thị phi rụng theo hoa buổi sớm

Lòng danh lợi lạnh theo trận mưa đêm

Yêu ghét chẳng bận lòng . Duỗi thẳng hai chân ngủ

Có một lời
dạy của Đức Phật mà Ngài thường nhắc như thổ lộ tâm sự và quan điểm sống của
Người : “Như Lai không tranh luận với đời, chỉ có đời tranh luận với Như Lai”

Ngài là vị Bồ Tát hiện thân trong cuộc đời
vốn đầy phiền não, nhiễm ô nhưng Ngài như sen vàng ngát hương, thoát vòng tục lụy.
Thân phụ của Người là Tiến sỹ Đinh Văn Chấp, dòng họ của Người có năm đời Tiến
Sỹ, Ngài đã làm sáng rỡ dòng họ Đinh, xứ sở Nghệ An vốn có nhiều anh tài kiệt
xuất như Nguyễn Du, Nguyễn Xí,…Người đã kế thừa tài sản của Như Lai và môn
phong Tường Vân, “danh sư xuất cao đồ”,
“con công không giống lông cũng giống cánh”, Ngài là học trò lỗi lạc của Cố
Đệ Nhất Tăng Thống Thích Tịnh Khiết, Tường Vân là mây lành rủ bóng mát đến những
ai có duyên nương tựa.

Lần nào về Việt Nam, con cũng đến thăm Đại
Học Vạn Hạnh và cố gắng chiêm ngưỡng tôn nhan của Người, nguyện cầu cho Người
như đại thọ Bồ Đề trụ thế lâu hơn nữa để làm điểm tựa, che mát chúng con. Vẫn
biết sự thế vô thường có sanh ắt có tử, có hợp ắt có tan nhưng lòng con thắt nghẹn
khi phải ở phương xa vọng hướng quê nhà bái biệt một ân Sư, một bậc Thầy lỗi lạc,
một nhà giáo dục tận tuỵ, một Cao Tăng Thạc Đức trọn đời hi hiến cho Đạo Pháp,
dân tộc, chúng sanh, theo dờng lịch sử thăng trầm vinh nhục và cuộc thế đổi
thay, đầy kham nhẫn, can trường, tùy duyên bất biến phụng sự, làm tốt Đạo, đẹp
Đời.

Rồi mai này về thăm lại Vạn Hạnh, con chỉ
còn biết cúi lễ trước hương án của Người, thân tứ đại của Người chôn vào lòng đất
sẽ trở thành nhựa sống cho những chồi mới thêm xanh. Bóng Người đã khuất nhưng
không mất. Nụ cười thanh thoát từ ái bao dung của Người vẫn phảng phất đâu đây.
Lịch sử Việt Nam, Văn hóa giáo dục việt Nam, lương tri thế giới, những người hướng
đến cuộc sống hòa bình, thân thiện, hạnh phúc, thánh thiện ghi khắc tên Người bằng
nét son chói lọi muôn thuở không phai mờ. Người đã ra đi nhưng Người còn ở lại.
Từng kẽ lá, ghế đá, kệ sách, sỏi đá Học Đường Vạn Hạnh vẫn xào xạc khẽ nhắc tên
Người, bóng Người lồng lộng, tâm bao thái hư, hình bóng Người vẫn mãi ở trong
trái tim của chúng con. Người quả là hạt Minh Châu quý hiếm, chói lọi trong Lịch
sử Phật giáo thế giới hiện đại, với tâm trí, tài đức viên dung. Thật khó tìm lại
được một bậc Thầy cao cả, ngời sáng như Người. Con sẽ trồng nhiều Bồ Đề và nhặt
lá Bồ Đề đan kết tưởng niệm đến Người.

Trong giờ phút thiêng liêng tiễn biệt
này, từ nửa vòng Trái Đất, thắp nén tâm hương xin đảnh lễ Giác Linh Người. 95
năm trụ thế, hơn 67 hạ lạp, Hòa Thượng thi tác biết bao nhiêu Phật sự lợi lạc
hà sa, chúng con đâu dám chờ đợi đòi hỏi gì nơi Người nhiều hơn thế nữa. Chúng
con nguyện sẽ tu học và phụng sự chúng sanh, đặc biệt là về Giáo dục Phật giáo,
hoằng pháp độ sanh, kế thừa gia tài Pháp bảo, vì hòa bình và hạnh phúc cho nhân
loại,… theo gương hạnh của Người. Những lời dạy bảo của Người vẫn còn văng vẳng
bên tai, hướng đạo chúng con trong suốt hành trình dài trở về bến giác : “Hãy tự
mình thắp đuốc lên mà đi”, “hãy lấy Pháp và Luật làm Thầy” “hãy tinh tiến lên để
giải thoát”, hãy đi khắp mọi nơi đem
lại hạnh phúc và an lạc cho số đông, vì lợi ích, vì hạnh phúc, vì an lạc cho chư Thiên và loài người

Nguyện cầu
Giác Linh Hòa Thượng vãng sanh Cực Lạc, Cửu Phẩm Hoa Khai, thượng phẩm thượng
sanh, hồi nhập Ta Bà từ bi hoằng khai phổ độ nhất thiết chúng sanh.

Nam Mô Từ Lâm Tế Chánh Tông Tứ Thập Tam Thế, Tường Vân, Vạn Hạnh Đường Thượng, Húy thượng Tâm hạ Trí,
Tự Minh châu, Hiệu Viên Dung Trưởng Lão Hòa Thượng Ân Sư Liên Tòa Thùy Từ Chứng Giám. 

Tăng Sinh Khóa III, Đại Học Vạn Hạnh

Khể Thủ