33. Phật Giáo Có Chủ Trương Hoả Táng Không?

Thưa
quý thính giả,

Trong
thời gian qua, chúng tôi có nhận được một bức thư của
một Phật tử hỏi về việc nên hoả táng hay chôn cất khi
có người thân qua đời và đạo Phật có chủ trương hoả
táng không. Nguyên văn bức thư như sau:

Thưa
ban biên tập,

Gia
đình chúng tôi hiện còn cha mẹ gìa đang bị bệnh, có thể
qua đời bất cứ lúc nào. Trong gia đình có hai ý kiến
trái ngược nhau, một ý kiến muốn hoả táng các cụ khi qua
đời, còn một ý kiến muốn chôn cất các cụ tại một nghĩa
trang thành phố nơi họ cư ngụ. Cũng xin thưa là cha mẹ
chúng tôi để chúng tôi tuỳ ý quyết định, mặc dầu có
một lần chúng tôi đem ra hỏi ý cụ. Bà cụ nói “lúc
nào mẹ cũng muốn ở gần các con. Hoả thiêu chắc là
nóng lắm nhưng có lẽ còn đỡ hơn là nằm dưới lòng đất
lạnh lẽo bên cạnh mấy người Mỹ mà mình không biết nói
tiếng họ.” Chúng tôi là chị cả không muốn phủ quyết
ý muốn của hai cậu em nên biên thư này hỏi ý ban biên tập
là (thứ nhất) đạo Phật có chủ trương hoả thiêu không
vì chúng tôi thấy bên Phật giáo có một số Tăng ni khi qua
đời thường hoả thiêu, (thứ hai) chúng tôi nên chọn giải
pháp nào, nên chôn hay hoả táng? (thứ ba) nếu hoả táng hay
chôn cất thì thân xác có còn cảm giác nóng hay lạnh không?

Thưa
quý thính giả,

Con
người ta dù là giầu sang hay nghèo khó, ai ai cũng có môt lần
phải chết, thân xác sẽ trở về với cát bụi. Người
theo Thiên Chúa giáo nói là trở về thiên đường với Chúa,
bên Phật giáo nói là về miền cực lạc, người thờ cúng
tổ tiên nói là về miền tiên cảnh với ông bà v.v.. Nhưng
dù theo tín nguỡng hay phong tục tập quán nào, ai ai cũng phải
đi qua giai đoạn chung sự trước khi thân xác nằm sâu dưới
lòng huyệt lạnh hay thành nắm tro tàn hòa trong cát bụi.

Thưa
quý vị,

Trước
khi trả lời trực tiếp vào các câu hỏi, chúng tôi xin lược
qua các phương pháp an táng từ xưa cho đến ngày nay.

Hiện
nay trên thế giới người ta đã sử dụng nhiều hình thức
mai táng khác nhau. Mỗi hình thức chọn lựa cho mình khi
từ giã cõi đời đều mang một triết lý nhân sinh khác nhau. Nhưng xét qua nhiều khía cạnh và ý nghĩa, tựu chung lại có
5 hình thức chính, đó là: địa táng, hoả táng, thuỷ táng,
huyền táng và thứ năm là điểu táng. Thủy táng là
bỏ xác chết xuống nước cho cá ăn. Điểu táng là đem xác
chết lên núi cho chim ăn. Huyền táng là táng treo trên vách
núi. Ở Việt Nam chỉ có địa táng và hỏa táng, không
có thủy táng, huyền táng và điểu táng. 

Từ
thời vua Hùng Vương nước Việt đã có tục an táng người
chết dưới huyệt đất: nhiều huyệt đất được đào công
phu thành tầng cấp sâu rộng; đến thiên niên kỷ thứ I trước
Công nguyên, những mộ huyệt được lập thành hình hộp chữ
nhật như ngày nay chúng ta thấy. Ở một vài địa phương,
xác chết được chôn trong những chiếc quan tài bằng thân
cây khoét rỗng hình thuyền độc mộc ở xa nơi cư trú, như
phong tục của người Mường cận đại. Xác chết được
lót hoặc bao bằng chiếu cói đặt nằm giữa quan tài và xung
quanh là những của cải mang theo. Ở nơi khác nữa, có tục
hoả táng trên đống củi, người chết được đốt cùng
với quần áo và đồ trang sức trên người, sau đó than tro
và xương răng cháy vụn được bỏ vào những đồ đựng
lớn và quý như hộp bằng đồng cùng với tài sản được
chia rồi đem chôn sâu dưới đất ở vùng xa nơi cư trú, như
phong tục người Thái, người Tày và người Nùng thời cận
đại. 

Qua
phong tục tang ma, qua quan niệm và thái độ đối với người
chết và sự chết, có thể thấy được phần nào sự phát
triển lịch sử – xã hội và tình cảm. Sự săn sóc, ân cần
chu đáo thể hiện qua khóc than, chia của, chôn cất, xuất
phát từ tình người là chủ yếu chứ không phải là vì lo
ngại, sợ hãi như ở thời nguyên thủy. Cũng có thể người
Việt xưa quan niệm rằng người chết vẫn gần gũi và còn
ảnh hưởng đến người sống, hoặc làm lợi hay làm hại
cho họ bằng những phương tiện thần bí, do đó người còn
sống thường thể hiện lòng kính trọng và sự quan tâm săn
sóc của mình đối với người thân đã khuất bằng những
nghi lễ chôn cất có tính chất ma thuật nhằm bảo đảm cho
mình được nhiều ảnh hưởng tốt, ngăn ngừa những ảnh
hưởng xấu. Cũng vì thế người sống thường chôn cất
người thân sát địa điểm cư trú, tuy những trường hợp
đem chôn sâu ở xa nơi cư trú không phải là không có. 

Việc
lưu giữ xác chết có từ thời xa xưa của nhân loại. Vào
thời đó, người ta tin rằng linh hồn bất tử. Trường hợp
những nguời Ai Cập ướp xác vì họ hy vọng người chết
vẫn còn có thể liên lạc được với người sống. Những lăng mộ vĩ đại và những lâu đài đuợc xây dựng
để gìn giữ xác chết, nhưng những việc thực hành này chỉ
dành cho các nhân vật quan trọng như vua chúa và các vị lãnh
đạo tôn giáo. Phần còn lại, xác chết của dân chúng chỉ
được chôn cất sao cho thuận tiện. Trái lại một tập tục
khác gọi là thờ cúng Tổ-Tiên, phát triển tại một số
quốc gia Á Châu. Theo đó, người sống có thể liên lạc với
người chết qua nhũng tập tục lễ nghi chung quanh bàn thờ
người chết. Điều này dẫn đến việc lưu giữ tro
cốt trong bình và tục lệ này còn lưu truyền đến ngày nay.

Trong
năm cách an táng, Hỏa Táng đang trở thành phương pháp
an táng phổ thông hiện nay trên thế giới. Ở Canada,
phần lớn người chết được thiêu, sau đó tro cốt được
gửi trong các nhà thờ hay nhà chùa. Nếu người chết được
chôn theo cả quan tài thì được chôn xuống huyệt đất. Người
ta đào những cái hầm khá lớn và sâu, rồi chia ra thành từng
ngăn. Mỗi ngăn cho một quan tài. Mộ không được xây thành
nấm mà được san bằng để trồng cỏ lên. Trên mộ chỉ
đặt một tấm bia. Còn ở Hồng Kông, việc mua đất để
chôn rất đắt nên hầu hết người chết cũng được hỏa
táng. Người ta gửi những bình tro cốt vào nghĩa trang,
nhà chùa hoặc nhà thờ. Mỗi bình tro được khắc ghi như
một tấm bia. Ở Hoa Kỳ, vào thập niên 70 thì 10 người chết
mới có 1 người thiêu nhưng hiện nay ở nước Mỹ cứ 4 người
chết là có một người thiêu tức là 25%. Người ta tiên đoán
vào năm 2025 thì số người chết muốn thiêu sẽ lên đến
50%. Riêng ở Việt Nam, do nhu cầu bảo vệ môi sinh và
dân số gia tăng nhanh chóng, chính quyền khuyến khích người
dân nên chuyển sang phương thức hoả táng. 

Thưa
quý thính giả,

Trở
lại câu hỏi của của thính giả là Phật giáo có chủ
trương hoả táng không? Chúng tôi xin thưa ngay là Phật
Giáo là một tôn giáo tự do nên rất uyển chuyển trong vấn
đề này. Không có luật lệ cứng rắn hay bắt buộc trong
việc an táng. Tuy nhiên tại một vài xứ Phật Giáo, việc
hỏa thiêu thuờng được đa số tín đồ thi hành. 

Đối
với Phật Giáo Ấn Độ, chết thì thiêu đó là làm
theo phong tục sẵn có của Ấn Độ thời cổ chứ không phải
là một sự bắt buộc gì cả và mang ý nghĩa theo triết lý
của Ấn Độ nhằm nhắc nhở rằng khi chết rồi thì đừng
nên luyến tiếc gì nữa, vì họ tin rằng tro cốt cuối cùng
sẽ hợp nhất với lực đã khai sáng ra nó. Không riêng
gì Phật Giáo mà đa số các tôn giáo bắt nguồn tại Ấn
Độ như là Ấn Độ Giáo và Kỳ Na Giáo khi chết đều áp
dụng phương cách Hoả Táng 

Trong
Phật
giáo Tây Tạng cũng có tục Hoả Táng với những pháp hành
đặc biệt cho nghi lễ này. Một số nước theo truyền
thống Phật giáo Nam Tông như Tích Lan, Thái Lan, Miến
Điện, Cao Miên, Lào và một phần của Nam Việt Nam thường
theo cách Hoả Táng. Ở các quốc gia theo truyền thống
Phật
giáo Bắc Tông, như Trung Hoa, Triều Tiên, Nhật Bản và
Việt Nam vì ảnh hưởng sâu nặng nhân sinh quan Nho Giáo và
Khổng Giáo cho rằng hoả táng, điểu táng và thuỷ táng không
hợp đạo lý với người qua đời nên từ trước đến nay
họ thường dùng cách chôn cất hay nhập tháp. Tuy nhiên,
theo quan niệm hiện đại, hỏa táng là một hình thức
rất hợp vệ sinh, bảo vệ môi sinh, không mất đất, giảm
bớt được nhiều vấn đề như: xây mộ, tảo mộ, bảo quản
mộ, cải táng, di dời…cho nên việc hỏa táng càng ngày
càng được phổ biến rộng rãi trong cộng đồng Phật giáo. Họ quan niệm nên dành đất cho người sống ở hơn là xây
đầy những mộ chí, những nghĩa trang cho người đã nằm
xuống.

Với
những người Việt sinh sống ở hải ngoại, vì điều
kiện làm ăn nên không thường ở cố định một nơi, nơi
nào kiếm được việc làm là định cư nơi đó nên việc
chọn lựa lối an táng người thân không phải là điều đơn
giản. Nếu chọn lối chôn cất rồi mai đây định cư
nơi khác mà mỗi năm đến ngày giỗ không về thăm mộ trong
lòng áy náy không yên, mà về thăm thì đất nước này mênh
mông, đi lại thăm viếng không phải là chuyện dễ dàng. Cũng như một nhà văn tỵ nạn viết về việc chôn cất người
cha tại thành phố Bloomington, bang Illinois. Sau đó gia đình
ông di chuyển về thành phố San Diego ở bang California. Mỗi
năm đến ngày giỗ và ngày thanh minh tảo mộ, bà mẹ và nhà
văn lại trở về Illinois giữa mùa tuyết phủ ngập trời. Ông đã viết lại những cảm nghĩ đau buồn, chua sót, dằn
vặt của ông về ngày giỗ và chuyện không thể trở về
Illinois thăm phần mộ người cha còn nằm tại miền đất
lạnh xa xôi. 

Đối
với những gia đình đã ổn định đời sống, khi có người
thân qua đời nếu chọn chôn cất tại các nghĩa trang với
những thảm cỏ xanh, hoa nở tươi tốt, để người thân đến
thăm viếng trong những dịp lễ Father’s Day, Mother’s Day,
Vu Lan v..v cũng rất là hay và đẹp. 

Cho
nên, trở lại câu hỏi của vị thính giả là nên chôn hay
hoả táng cha mẹ khi qua đời, chúng tôi thiết nghĩ còn tuỳ
thuộc nhiều yếu tố, từ cảm quan của mỗi thành viên
trong gia đình đến môi trường sống chung quanh và nhất là
quan niệm cá nhân về sự sống và chết của con người. Vì thế việc chọn lựa này là do quyết định của người
qua đời lúc còn sống đã để lại di chúc còn không thì
người thân trong gia đình nên bàn thảo để có quyết định
chung. 

Thưa
quý thính giả,

Sau
khi hoả thiêu, vấn đề được đặt ra là có nên chôn
tro cốt xuống đất, gìn giữ để thờ cúng tại nhà, tại
chùa hay đem rải xuống sông biển. Đức Phật không
để lại một huấn thị rõ ràng về vấn đề này, vì Ngài
muốn chúng ta hiểu xác thân chỉ là sự hỗn hợp của vật
chất và sau khi chết, những thứ này lại trở về các nguyên
tố Đất, Nước, Gió, Lửa. Phần tro cốt còn lại chỉ
là biểu tượng của nguời qua đời, là người thân
mà ta thuơng yêu. Chúng ta nên kính trọng, tuy nhiên, không
nên quyến luyến quanh những biểu tượng này, không nên sống
mãi với quá khứ của họ hay nghĩ rằng chúng ta chẳng còn
liên hệ gì với người đã chết. 

Một
số người thích thờ cúng tro cốt tại chùa hay tại nhà,
một số người khác lại đem chôn, hoặc đem tro cốt rải
xuống biển hay xuống sông để gieo duyên với các loài thuỷ
tộc hay rải xuống rừng để gieo duyên với các loài chúng
sinh sống trên đất hay một nơi nào đó theo ý muốn v..v…
như năm xưa trong một trận baseball tại cầu trường San Francisco,
trong khi đang diễn ra trận đấu, một chiếc máy bay nhỏ bay
trên cầu trường và thả ra một chất bụi mầu hơi đỏ.
Nước Mỹ vừa chứng kiến biến cố 9-11, rồi lại nghe vụ
Anthrax nên khán giả chạy tán loạn. Cầu thủ phải ngưng
ngay trận đấu. Về sau báo chí cho biết chất bụi mầu hơi
đỏ đó là tro cốt của người quá cố mà khi còn sống ông
ta là fan của đội cầu San Francisco Giants đã để lại di
chúc là khi ông ta chết phải thiêu xác và rải trên cầu truờng
San Francisco cho ông. 

Gần
đây nhất, theo hãng thông tấn AP cho biết công nghệ khoa học
hiện đại đã biến tro cốt người quá cố thành viên kim
cương để mang theo trong người. Họ đã thực hiện được
1000 viên kim cương từ 500 hũ tro cốt của 500 gia đình người
quá cố. Những viên kim cương nhân tạo này đã đưa
ra một lựa chọn mới cho kỹ nghệ mai táng. Giá làm kim cương
tuỳ thuộc vào kích cỡ, khoảng 2.500 USD cho viên kim cương
0,25 cara và khoảng 14.000 USD cho viên kim cương 1 cara. 

Đó
là các phương cách để gỉai quyết phần lưu lại những
gì của người quá vãng. Tuỳ theo niềm tin, áp dụng
phương cách nào cũng không có gì sai cả, nhưng là Phật
tử chúng ta đừng nghĩ rằng để tro cốt ở những nơi thiêng
liêng như chùa chiền, người quá vãng sẽ được an toàn,
được nghe câu kinh tiếng kệ và không bị nghiệp lực lôi
kéo. Việc để tro cốt trong chùa không có ý nghĩa gì hơn
là việc biểu lộ niềm kính trọng và thương yêu với người
đã khuất. 

Thưa
quý thính giả,

Về
câu hỏi thứ ba của vị thính giả hỏi là khi thiêu có
nóng không hay khi đem chôn xuống dưới đất có lạnh không? Chúng tôi xin thưa là, sau khi xác thân này hư hoại, theo Phật
giáo, thần thức sẽ tuỳ theo nghiệp lực mà tái sanh vào
các cõi tương ứng với nghiệp nhân mà người kia đã gieo
trồng, ngoại trừ các bậc đại giác như Đức Phật, các
bậc Bồ-tát, các bậc A-la-hán đã giải thoát khỏi vòng sanh
tử luân hồi. Thế giới tình thức này không chỉ có cảnh
giới con người, mà còn có các cảnh giới khác nữa, nếu
tính từ dưới lên thì có: địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh,
a-tu-la, nhân và thiên. Theo Phật giáo Nguyên Thuỷ việc
tái sinh xảy ra tức khắc chỉ trong một sát na niệm tưởng,
không để trống khoảnh khắc nào trong trạng thái lưng chừng
như làn sóng điện lan trong không gian, tức khắc được phát
sinh trong máy thu thanh hay thu hình. Sự sinh tử này xảy
ra cực kỳ nhanh chóng và được xem là một tiến trình liên
tục. 

Còn
theo Phật Giáo Bắc Tông cho rằng có một số trường
hợp có thể phải qua giai đoạn chuyển tiếp, ở đó chúng
sinh mang dạng “thân trung ấm” không hình tướng, lưu lại
trong thời gian từ một đến bảy tuần lễ, thông thường
thời gian thọ sinh là bảy ngày, tuy cũng có thể lâu hơn nữa
do sở duyên chưa thích hợp. Cũng theo thuyết này, thời
gian bốn mươi chín ngày này rất là quan trọng vì các nghiệp
lành và nghiệp dữ dằng co tâm thức, làm mê mê tỉnh tỉnh,
phải cảm thọ những điều không yên ổn, không tự tại. Vì vậy có tục lê cúng giỗ cầu siêu bảy tuần liên tiếp.

Như
vậy dù là tái sinh tức thời hay tái sinh qua giai đoạn chuyển
tiếp, mang thân trung ấm, thì thân xác lúc ấy chỉ còn lại
là một cơ thể vật chất, các giác quan không còn hoạt động,
mắt không thấy, tai không nghe, mũi không ngửi, tứ chi không
còn cử động, cho nên không còn cảm gíac đau đớn, nóng
hay lạnh.

Thưa
quý thính giả,

Nói
tóm lại Phật Giáo không chủ trương hoả táng cũng như
địa táng. Mỗi phương cách, tuỳ thuộc từng địa
phương, từng quốc độ và từng thời gian, đều có những
lợi điểm và bất lợi điểm riêng, cho nên việc chọn lựa
phương pháp an táng là do quyết định của gia quyến hay
lời dặn dò của người sắp chết.  Dù thiêu hay chôn
thì thân xác của người chết không còn cảm giác nóng hay
lạnh vì khi tứ đại tan rã, hệ thần kinh ngừng hoạt động,
thần thức đã ra khỏi thân xác để đi tái sanh sang cõi khác. 

Ngoài
việc chọn lựa nên chôn hay thiêu, chúng ta cũng cần chọn
lựa cho chính chúng ta một cuộc sống có ý nghĩa trong lúc
chúng ta còn sống. Cuộc sống ăn hiền ở lành, làm lành tránh
ác, giúp đỡ những người gặp hoạn nạn khổ đau do thiên
tai bão lụt như nạn nhân cơn bão Katrina, mới là điều đáng
quan tâm. Trong cuộc sống của chúng ta, chúng ta tạo nhân
thiện hay nhân ác khi chúng ta lâm chung tuỳ theo việc làm lành
hay dữ mà thọ sanh trong kiếp tới. Nghiệp do chính mình
tạo ra và nghiệp trở lại chi phối mình. Cũng như Nguyễn
Du đã viết trong “Truyện Kiều” 

Đã
mang lấy nghiệp vào thân, 

Cũng
đừng trách lẫn trời gần trời xa. 

Chính
chúng ta chứ không phải một thần linh nào khác quyết định
đời sống chúng ta, và chúng ta quyết định nó bằng các
hành động qua thân, khẩu, ý hàng ngày, hàng giờ, hàng phút
trong cuộc sống hiện tại. 

Ban
Biên Tập 
www.thuvienhoasen.org 

(Bài
này đã được phát thanh ngày 01 tháng 10 tại Nam California
và 02 tháng 10, 2005 tại Houston Texas)