A Di Đà Kinh Hợp Giải

A DI ĐÀ KINH HỢP GIẢI

Bửu Quang
tự đệ tử Như Hòa hợp dịch

Phần
Một 

Lời Trần Tình

 Trong các kinh điển Đại Thừa được lưu truyền rộng rãi, xét về mức độ được giảng
giải, trì tụng, có lẽ kinh Di Đà chỉ kém Tâm Kinh Bát Nhã. Từ trước đến nay,
trong các tùng lâm, kinh Di Đà vẫn thường được tụng vào mỗi thời công phu tối
và hầu như bất cứ vị Tăng Ni thuộc truyền thống Bắc Tông nào cũng đều thuộc
lòng kinh Di Đà. Bổn Sư của mạt nhân kể rằng: Trong thời gian làm điệu, ngoài
bản Sa Di Tỳ Ni, Hòa Thượng viện chủ bắt các điệu phải học thuộc lòng Di Đà đến
nỗi có thể đọc từ chữ cuối ngược lên đầu kinh mà không vấp. Khi học chữ Hán,
văn bản đầu tiên Hòa Thượng dùng để dạy các điệu cũng là kinh Di Đà. Khi Hòa
Thượng còn tại thế, dù tụng kinh gì đi nữa, mỗi ngày đại chúng trong chùa đều
phải tụng Di Đà ít nhất một lần. 

Tuy được lưu truyền, trì tụng rộng rãi
trong khắp các tùng lâm, đối với Phật tử nói chung, kinh Di Đà vẫn là một kinh
bị hiểu lầm nhiều nhất. Trong một lần trò chuyện với một Phật tử tu tại gia lâu
năm, cũng tu hạnh Tịnh Độ, mạt nhân đã sững sờ khi nghe vị ấy nói: “Cháu tụng
kinh gì hằng ngày? Kinh Di Đà hả? Mỗi ngày tôi tụng một quyển Pháp Hoa hay kinh
Niết Bàn kia, chứ những kinh nhỏ, sơ cơ như kinh Di Đà, kinh Địa Tạng chỉ khi
nào đi đám ma tôi mới thèm tụng đến mà thôi!” Tưởng chỉ mình vị ấy nghĩ như
thế, nào ngờ phần lớn những đạo hữu thường gặp hằng tuần tại ngôi chùa gần nhà
cũng đều cho rằng kinh Di Đà chỉ dành để đọc cho người chết nghe! Thật là đáng
buồn, bản kinh quý báu, tâm huyết của đức Thích Tôn, diệu dược cho đời Mạt Pháp
đã bị hiểu lầm, rẻ rúng đến thế ấy!

Sau này, khi đi nghe giảng, chúng tôi cũng
rất ngạc nhiên khi thấy không ít vị xuất gia cũng tỏ vẻ coi thường kinh Di Đà.
Theo họ, kinh Di Đà chỉ dành cho hạng ông già, bà cả, ít chữ trì tụng. Đối với
những vị giảng sư thao thao thuyết giảng, tự hào làu thông kinh điển Tam Tạng
ấy, kinh Di Đà chỉ là một thứ ngụ ngôn, một thứ phương tiện quyền biến, hay nói
khó nghe hơn là một thứ bánh vẽ để dẫn dụ những hạng sơ cơ nhập đạo. Thậm chí
có vị còn chê kinh Di Đà là kinh nặng tính van vái, cầu xin, quỵ lụy không
thích hợp với Phật pháp hiện đại! Một thầy còn tuyên bố thẳng thừng: “Còn trẻ
mà tu Tịnh Độ thì uổng quá! Tôi chỉ khi nào bịnh gần chết, không còn làm gì
được nữa, mới đành chịu nằm niệm Phật! Người tu Tịnh Độ lúc nào cũng nghĩ đến
cái chết, đôi vai trĩu nặng nỗi buồn. Thay vì cứ lẩm nhẩm niệm Phật, sao không
quán tưởng cảnh giới mình đang sống đây chính là Cực Lạc”.

 Hậu quả tất nhiên là có không ít Phật tử mỗi Chủ Nhật đến chùa tụng một phẩm
Pháp Hoa hay Kim Cang, niệm Phật dăm câu lấy có; thế là đã an tâm mình đã “mua
sẵn vé” về cõi Cực Lạc, là đã tu nhiều lắm rồi! Chẳng ai bận tâm tìm hiểu giáo
nghĩa kinh Di Đà chi cả. Người tự nhận mình là hạ căn chỉ mong khi chết được vãng
sanh, nhưng mấy ai bận tâm đến Tín – Hạnh – Nguyện! Những người tự coi mình là
bậc thượng căn thì nếu có ai khuyên nên niệm Phật sẽ cười mũi, bảo chỉ có tham
thiền hay quán tưởng, trì chú mới là pháp xứng đáng để họ tu tập thôi. Tiếc
thay, tuy nói thế, họ cũng chẳng dụng công tọa thiền, cũng chẳng dụng công quán
tưởng, trì chú, chỉ luôn nhai nhải: “Duy Tâm Tịnh Độ, tự tánh Di Đà! Cực Lạc là
đây, lựa tìm đâu xa!”, rồi vẫn an nhiên mặc cho quang âm vùn vụt thoáng qua!

Pháp môn Tịnh Độ nói chung và kinh Di Đà
bị hiểu lầm như thế có phải vì kinh Di Đà không được giảng giải cặn kẽ hay
không? Hoàn toàn không, từ xưa đến nay, ngoài hai kinh Kim Cang và Tâm Kinh, có
lẽ kinh Di Đà đã được giảng và chú giải nhiều nhất. Tính cho đến hiện tại, đa
số các vị giảng sư dù ít hay nhiều đều đã từng giảng qua bản kinh này. Điều
đáng ngạc nhiên là ít có Phật tử nào chịu tìm đọc các bản chú giải kinh A Di
Đà, đành phải hiểu kinh qua cách diễn giảng của các vị giảng sư không mặn mòi
với pháp môn Tịnh Độ. Do quá nhiệt tình đề xướng pháp môn của tông phái mình,
các vị giảng sư ấy đã nhìn kinh Di Đà qua lăng kính đầy thiên kiến, khiến thính
chúng đã lầm càng lầm thêm. Điều đáng buồn là hai bản chú giải trác tuyệt là Di
Đà Yếu Giải và Di Đà Sớ Sao đã được phiên dịch sang Việt ngữ từ lâu, nhưng có
mấy người chịu đọc kỹ càng! Bao lẽ tinh yếu, sâu xa, huyền diệu của kinh Di Đà
đã được hai vị Tổ Sư Liên Trì và Ngẫu Ích phơi bày đến cùng cực. Theo mạt nhân
thấy biết, mỗi khi giảng kinh, các vị giảng sư hoằng dương Tịnh Độ không ít thì
nhiều đều phải dẫn trích ý kiến của nhị vị Tổ Sư.

 Năm 1984, trong một lần thọ Bát Quan Trai Giới, trong giờ nghỉ trưa, mạt nhân
nghe một cụ đạo hữu lớn tuổi than vãn là đã tốn nhiều công đọc bản Sớ Sao,
nhưng vẫn chưa thể lãnh hội nổi. Theo cụ, ý nghĩa của Sớ Sao quá uyên áo, quá
phức tạp; tiếc thay từ ngữ, câu văn được dùng trong bản dịch lại quá cổ, dịch
quá sát theo cú pháp Hán văn, nên rất khó cảm nhận được ý chỉ lời dạy của Tổ.
Khi đọc qua Yếu Giải, tuy lời văn trong sáng, giản yếu hơn, cụ vẫn cảm thấy khó
lãnh hội những phần Tổ luận về Chân Như, Thật Tướng… Cụ cho rằng để lãnh hội
được phần nào hai bản chú giải trên, người đọc phải hiểu biết khá nhiều về Phật
pháp cũng như phải hiểu được một số thuật ngữ chuyên môn của Hoa Nghiêm, Thiên
Thai lẫn Duy Thức. Do thế, những người mới học Phật sẽ dễ chán nản, khó thể
kiên nhẫn theo dõi toàn bộ hai bộ chú giải trên.

 Nghe lời than thở ấy, mạt nhân chợt suy nghĩ: sao mình không tổng hợp những lời
giảng của các vị giảng sư cận đại Trung Hoa để tạo thành một cuốn chú giải kinh
Di Đà dễ hiểu hơn, ngõ hầu các hành nhân sơ cơ, chưa biết nhiều về Phật pháp có
thể đọc hiểu được. Khi đã có khái niệm căn bản về những thuật ngữ thường dùng
trong kinh, nắm được ý chính của kinh Di Đà, họ sẽ lãnh hội được các bản Yếu
Giải và Sớ Sao dễ dàng hơn.

 Ý định này nung nấu đã lâu, nhưng tháng ngày thoi đưa, mạt nhân vẫn chưa tìm
được tài liệu vừa ý. Khi ấy, trong tay mạt nhân chỉ có Di Đà Kinh Bạch Thoại
Giải của lão cư sĩ Hoàng Trí Hải. Tiếc thay, tác phẩm này chỉ là viết lại ý
kinh theo thể văn Bạch Thoại, cũng như giải thích đôi ba thuật ngữ Phật giáo,
để những người không quen đọc cổ văn Trung Hoa có thể hiểu được nội dung kinh
Di Đà theo mặt văn tự, chứ không nêu lên kiến giải gì đặc biệt. Đã thế, lời văn
lại quá rườm rà, chỉ thích hợp cho độc giả Trung Hoa, không bõ công dịch sang
tiếng Việt. Sau này được đọc thêm cuốn Di Đà Kinh Dị Giải của bà Hàn Anh, đổng
sự trưởng Tịnh Tông Học Hội Đài Loan, thì cuốn này cũng chỉ là bản rút gọn tác
phẩm của cụ Hoàng Trí Hải, nên cũng không gợi lên một sự hứng thú nào. Khi sang
Mỹ, do bận rộn với sinh kế và việc học, ý nguyện xưa tưởng chừng như quên lãng
hẳn.

 Ngẫu hợp sao, giữa năm 2002, đạo hữu Minh Lập đã gởi tặng một loạt những bản
chú giải kinh Di Đà của các vị giảng sư cận đại như:

1) Phật thuyết A Di Đà Kinh Giảng Lục của
pháp sư Đạo Nguyên.

2)
Phật thuyết A Di Đà Kinh Bạch Thoại Giảng Giải của Nam Đình Hòa Thượng.

3) Phật thuyết A Di Đà Kinh Yếu Thích của
Pháp Sư Bân Tông.

4) Phật thuyết A Di Đà Kinh Yếu Giải Thân Văn Ký do pháp sư Bảo Tịnh
giảng.

Kế đó, đạo hữu Không Châu gởi tặng một
loạt sách Tịnh Độ. Trong ấy, có cuốn A Di Đà Kinh Thông Tán Sớ của pháp sư Khuy
Cơ đời Đường. Đã thế, đạo hữu Huệ Trang lại còn cho mượn cuốn Phật Thuyết A Di
Đà Kinh Giảng Nghĩa của pháp sư Văn Châu. Trong một lần đi niệm Phật tại chùa
Tịnh Độ, mạt nhân thỉnh được thêm cuốn Trùng Đính Nhị Khóa Hiệp Giải của pháp
sư Hưng Từ soạn (trong cuốn này, phần Di Đà Kinh Huyền Nghĩa cũng chứa đựng
nhiều kiến giải lý thú) và cuốn Tịnh Độ Tư Lương của lão cư sĩ Hoàng Niệm Tổ
(trong cuốn này, cụ Hoàng chỉ giảng sơ lược về kinh Di Đà qua bài viết A Di Đà
Kinh Tông Yếu, Tín Nguyện Trì Danh).

Trước sự hiện hữu
cùng lúc của bao nhiêu tác phẩm chú giải ấy, ý nguyện xưa chợt sống lại mạnh mẽ
trong tâm trí. Tuy thế, mạt nhân vẫn băn khoăn không biết có nên tiến hành hợp
dịch ý kiến chú giải của chư sư hay không, chỉ e mình sẽ làm một việc thừa
thãi, vô ích. Sau khi thỉnh ý các vị đạo hữu Vạn Từ, Minh Tiến, Minh Lập, Huệ
Trang và đều được hứa khả, khuyến khích, mạt nhân đánh bạo gạn lọc những ý
chính trong những tác phẩm chú giải trên, chọn lấy những điểm đặc sắc, dịch
thành một tác phẩm vụng dại, tạm đặt tên là A Di Đà Kinh Hợp Giải.

Xét trong các bản
chú giải trên, bản chú giải của Pháp Sư Bân Tông chi tiết nhất, nhiều ý tưởng
độc đáo nhất, phân chia chương mục rõ ràng nhất, lại có cả phần hiển lý giống
như Sớ Sao, nên mạt nhân chọn bản này làm gốc. Bản chú giải của pháp sư Khuy Cơ
quá nặng về Duy Thức học nên không thích hợp lắm cho người sơ cơ. Vì thế, mạt
nhân chỉ chọn lấy những điểm thật đặc sắc và dễ hiểu.

Bản của pháp sư
Văn Châu tuy không có nhiều ý tưởng độc đáo, nhưng cách phân chia thành mười
môn lớn để chú giải rất giống với cách thích kinh của tổ Liên Trì nên mạt nhân
tuân thủ cách phán định và phân chia chương mục của Văn pháp sư.

Khi chọn dịch,
những đoạn chư sư nhắc lại ý kiến của chư vị Liên Trì và Ngẫu Ích, mạt nhân đều
lược qua không dịch; bởi lẽ, những ý đó đã được phô diễn trọn vẹn trong hai bản
Yếu Giải và Sớ Sao. Để hiểu những tư tưởng đó, phải đọc trong ngữ cảnh của Sớ
Sao và Yếu Giải mới thấy chúng sâu sắc, tinh yếu tuyệt diệu đến dường
nào! 

Dù cố gắng hết
sức, nhưng với trí huệ nông cạn, trình độ Phật học thiển cận, chắc chắn trong
quá trình chọn lọc, chuyển ngữ, không thể nào tránh khỏi những lỗi lầm lẽ ra
không nên có. Chỉ mong dịch phẩm thô lậu này sẽ giúp cho những hành nhân sơ cơ
có được đôi chút kiến thức sơ cấp để làm hành trang tham cứu ban đầu hòng lãnh
hội được những điểm u huyền, tinh túy trong Yếu Giải và Sớ Sao.

Nếu như việc làm liều
lĩnh này đem lại chút lợi lạc nào thì xin hồi hướng đến khắp pháp giới chúng
sanh, những ai thấy nghe kinh Di Đà đều khởi lòng tin kính sâu xa, đều chăm tu
Tịnh nghiệp. Nguyện tất cả những hành nhân đồng hạnh Tịnh nghiệp sẽ cùng được
hội ngộ nơi quê hương Cực Lạc.

Phật lịch
2547, tiết Lập Thu, Bửu Quang Tự đệ tử Như Hòa kính bạch

 

A DI ĐÀ KINH HỢP GIẢI 

I. GIÁO KHỞI NHÂN DUYÊN (nhân duyên phát khởi giáo pháp)

 Kinh Pháp Hoa dạy: “Chư Phật Thế Tôn chỉ vì
một đại sự nhân duyên mà xuất hiện trong thế gian… Muốn cho chúng sanh khai
Phật tri kiến, khiến cho họ được thanh tịnh nên xuất hiện trong đời. Vì muốn
chỉ bày cho chúng sanh tri kiến của Phật nên xuất hiện trong đời. Vì muốn
cho chúng sanh ngộ được tri kiến của Phật nên xuất hiện trong đời. Vì muốn cho
chúng sanh chứng nhập đạo tri kiến của Phật nên xuất hiện trong đời”.

 Vì nhân duyên nào mà không ai hỏi, Đức Phật lại tự giảng ra bản kinh này? Nhân
duyên Phật giảng kinh này gồm hai loại: Tổng và Biệt. 

1. Tổng nhân
duyên:

Tổng nhân duyên
chẳng ngoài việc chỉ thẳng chúng sanh dùng tâm niệm Phật để nhập tri kiến Phật.
Tri kiến Phật chính là chân tâm của chúng sanh; nhưng từ vô thỉ đến nay, chúng
sanh do vì mê chân, chạy theo ngụy, chẳng nhận thức được bản thể thanh tịnh của
tâm mình, nên tạo tác các nghiệp, trôi lăn mãi trong vòng luân hồi. Nay đức Thế
Tôn dạy chúng sanh nhất tâm niệm Phật, tịnh niệm liên tục, tâm miệng xứng hợp
với nhau thì sẽ thể hội “tâm này chính là Phật, Phật cũng chính là tâm này”,
tâm và Phật chẳng hai. Đó chính là ý nghĩa chân thật của câu “Tự tánh Di Đà,
duy tâm Tịnh Độ”. Niệm Phật đến mức “tâm, Phật chẳng hai” chính là “nhập
Phật tri kiến’ vậy.

 

2. Biệt nhân
duyên:

Gồm có mười loại:

a. Lòng từ bi
nghĩ thương xót chúng sanh đời Mạt Pháp của đức Thế Tôn:

Cõi Sa Bà vốn sẵn
đau khổ, nhưng đời Mạt Pháp, ngũ trược hỗn loạn, sự đau khổ ấy càng trầm trọng
hơn nữa. Vì lòng thương xót chúng sanh đời Mạt Pháp, đức Thế Tôn đặc biệt nói
ra pháp này để rộng cứu tế, ngõ hầu chúng sanh dẫu chẳng được gặp Phật, mà nếu
gặp được pháp môn này, thâm tín tu hành, phát nguyện vãng sanh, niệm Phật chắc
thật thì vẫn có thể vượt thoát tam giới, vãng sanh Cực Lạc.

b. Khai thị
pháp môn phương tiện thù thắng:

Vì chúng sanh căn
cơ vô lượng nên Đức Phật cũng phải thuyết ra vô lượng pháp môn; nhưng pháp môn
Niệm Phật là phương tiện thù thắng nhất vì:

* Dù chẳng gặp
Phật tại thế, vẫn thường được thấy Phật. Bởi lẽ, chúng sanh thâm tín pháp môn
này, chuyên tâm niệm Phật, phát nguyện vãng sanh liền được vãng sanh, thân cận
A Di Đà Phật. 

* Chẳng cần đoạn
hoặc nghiệp vẫn thoát khỏi luân hồi: nhờ sức từ bi gia hộ của Phật A Di Đà,
người chân thành niệm Phật sẽ được đới nghiệp vãng sanh (do lúc vãng sanh, hoặc
nghiệp vẫn còn, chưa đoạn trừ hết nên gọi là “đới nghiệp”).
* Chẳng cần tu đủ các
môn Ba La Mật khác, vì: Nhất tâm niệm Phật, bỏ hết muôn duyên, đó là Bố Thí Ba
La Mật. Nhất tâm niệm Phật, các ác đều dứt, đó là Trì Giới Ba La Mật. Nhất tâm
niệm Phật, tâm tự nhu hòa, chính là Nhẫn Nhục Ba La Mật. Nhất tâm niệm Phật,
vĩnh viễn chẳng thoái đọa, đó chính là Tinh Tấn Ba La Mật. Nhất tâm niệm Phật,
chẳng nghĩ đến điều gì khác, đấy chính là Thiền Định Ba La Mật. Nhất tâm niệm
Phật, chánh niệm phân minh, chính là Bát Nhã Ba La Mật. Như vậy, nhất tâm niệm
Phật là đầy đủ cả sáu Ba La Mật, nên không cần phải tu trọn lục độ, vạn hạnh.

 * Chẳng cần phải tu nhiều kiếp mà được giải thoát nhanh chóng: hễ nhất tâm niệm
Phật cho đến mức nhất tâm bất loạn thì nhờ vào sức tiếp dẫn của đấng Từ Phụ, sẽ
được vãng sanh Tịnh Độ, không còn vướng mắc trong vòng sanh tử nữa.

 Trí Độ Luận chép: “Có các Bồ Tát tự nghĩ mình vì báng bổ Đại Bát Nhã sẽ bị
đọa vào ác đạo trong vô lượng kiếp, dẫu tu các hạnh khác vẫn chẳng diệt tội
nổi. Sau gặp được bậc thiện tri thức dạy niệm Phật A Di Đà, liền diệt được
chướng nạn, siêu sanh Tịnh Độ”.  

c. Phô bày chốn
khổ, cõi vui khiến cho chúng sanh sanh tâm chán, ưa:

 Cõi Sa Bà này “thế gian vô thường, quốc độ mong manh, tứ đại khổ không, ngũ
ấm vô ngã” (kinh Bát Đại Nhân Giác); ba khổ, tám khổ dẫy đầy, vô lượng họa
hại. Dù kẻ phước đức tận hưởng vinh hoa phú quý, sự sự như ý, vẫn khó giữ mãi
vẻ thanh xuân, tử thần đón sẵn. Tổ Thiện Đạo từng răn:

 Dẫu ai khoái lạc ngàn muôn,

 Rốt cục vô thường vẫn đến,

 Và:

 Vạn lượng gia tài đành bỏ mặc,

Thõng đôi tay
trắng nhập u minh.

Cõi Sa Bà khổ sở
thế đó, nhưng chúng sanh vẫn ngu si, tham luyến, chẳng biết là khổ, chẳng cầu
xuất ly, nên đức Thế Tôn phải đặc biệt nói pháp môn Tịnh Độ, tán dương y báo,
chánh báo thù thắng của cõi Cực Lạc để chúng sanh nhàm lìa Sa Bà, ham thích Cực
Lạc, phát nguyện vãng sanh, khẩn thiết niệm Phật.

d. Hóa đạo hàng
Nhị Thừa khiến họ được vãng sanh Tịnh Độ:

Hàng Nhị Thừa xem
tam giới như lao ngục, coi sanh tử như oan gia, nhưng một khi đã liễu sanh
thoát tử, chứng đắc Ngã Không, bèn sanh lòng đắm trước nơi quả vị, chẳng thể
tiến hướng Bồ Đề. Vì thế, đức Thế Tôn phải nói ra pháp này để hóa đạo hàng định
tánh Thanh Văn, khiến cho họ khi được nghe mười phương chư Phật dị khẩu đồng âm
tán dương A Di Đà Phật, sẽ bỏ tâm đoạn diệt, tu hạnh Tịnh Độ, thành tựu Phật
quả.

 

e. Khích lệ
hàng sơ tâm thân cận Phật A Di Đà:

Hàng sơ tâm Bồ Đề
tuy đã phát đại tâm nhưng tâm chưa kiên định, hễ gặp phải nghịch cảnh hoặc bạn
ác sẽ khó tránh khỏi thoái thất tâm Bồ Đề. Hơn nữa, sanh tử chưa đoạn, hoặc
nghiệp chưa trừ, khó tránh khỏi nghiệp lực lôi kéo, lại bị đắm chìm trong ngũ
dục, trôi lăn trong sanh tử. Vì thế, Đức Phật dạy họ phải thân cận Phật A Di Đà.
Bởi lẽ, được vãng sanh sẽ chứng ngộ Vô Sanh Nhẫn. Có chứng ngộ Vô Sanh Nhẫn thì
mới có thể trở vào Sa Bà giáo hóa chúng sanh, viên mãn nguyện Bồ Đề. Bởi thế,
Long Thọ Bồ Tát dù đã chứng Sơ Địa vẫn nguyện vãng sanh; thậm chí Phổ Hiền Bồ
Tát, dẫu dùng mười đại nguyện vương giáo hóa chúng sanh, chung cục vẫn khuyên
phát nguyện vãng sanh Cực Lạc.

 f. Khiến cho mọi căn cơ dù độn hay lợi đều được độ thoát cả:

 Pháp môn này độ trọn ba căn, gồm thâu lợi, độn, đúng như Ngài Sư Tử Phong tán
dương:

 Dù gái hay trai tu được cả,

 Trí ngu thì cũng có phần đây!  

g. Hộ trì khiến
cho chúng sanh chẳng bị thoái đọa:

 Chúng sanh đời mạt phước mỏng, chướng dày, huệ cạn, nghiệp sâu, tu hành vướng
phải ma chướng trùng trùng, chánh kiến yếu ớt nên bị hãm vào lưới ma, bị ác
nghiệp lôi kéo, khó bề khỏi đọa tam đồ. Nhờ trì danh niệm Phật, hành nhân liền
được thấm đẫm từ ân nơi biển đại thệ của đức Di Đà, được đức Từ Tôn gia bị,
được mười phương chư Phật cùng hộ niệm, viễn ly ma chướng, chóng sanh Tịnh Độ,
vĩnh viễn thoát khỏi tam đồ, bát nạn (1).

 h. Do hữu niệm chứng nhập vô niệm:

 Chân Như tự tánh ai nấy sẵn có, vốn dĩ vô niệm. Tiếc là từ vô thỉ đến nay, do
một niệm vọng động khiến cho bao tạp niệm trùng trùng, tạo tác mãi bao ác
nghiệp, chết đây sanh kia, không lúc nào ngơi.

 Như sóng và nước vốn cùng một thể, chân cùng vọng danh khác thể đồng. Bởi đó,
chân tâm lẫn vọng tâm chẳng ngoài một niệm hiện tiền của chúng ta. Nay pháp môn
Niệm Phật đây dùng tịnh niệm trừ khử vọng niệm, dùng tế niệm thay thế thô niệm,
dùng thiện niệm dứt ác niệm, dùng nhất niệm đối trị vạn niệm, tức là “dùng
độc trị độc, dùng quân dẹp quân, dùng niệm dứt niệm”. Khi độc đã hết, giặc
đã bình, thuốc lẫn quân còn dùng chi nữa! Bởi thế, khi đã niệm đến mức nhất tâm
bất loạn, thì sẽ niệm mà vô niệm; đấy chính là chân niệm. Chân niệm ấy chính là
chân như tự tánh, ta và Phật không còn phân biệt nữa!

 i. Dùng vãng sanh để ngộ nhập vô sanh:

 Về lý, tuy chúng sanh và Phật đồng một thể tánh, nhưng xét trên sự, thánh phàm
cách biệt muôn trùng.

Xét ra: Khi sanh
thì duyên sanh, nhưng pháp tánh chẳng hề sanh cùng với duyên. Khi diệt thì
duyên diệt nhưng pháp tánh cũng chẳng bị diệt theo duyên.

Vì thế, nếu còn mê
thì dù có nói là vô sanh nhưng vẫn sanh. Nếu luận theo pháp tánh thì dù có sanh
nhưng vẫn là vô sanh. Vì mê muội, chúng sanh lầm thấy có sanh diệt. Do đã ngộ,
chư Phật chỉ thấy vô sanh.

Đức Phật thương
xót chúng sanh cõi này, nhận vọng là chân, mê tánh chạy theo cảnh, nên từ bi
nói ra pháp môn Niệm Phật, khích lệ đại chúng vãng sanh. Nếu hành nhân niệm đến
khi mọi vọng duyên đều tan sạch, tâm chỉ còn một khối, sẽ thể hội tâm ta chính
là Phật A Di Đà, A Di Đà Phật chính là tâm ta; nào còn thấy sanh hay vô sanh
nữa!

 j. Chỉ rõ con đường tắt trọng yếu trong đường tu hành:

 Trong các pháp tu hành, pháp môn Niệm Phật giản tiện, trực tiếp nhất; nhưng
trong các pháp Niệm Phật, pháp Trì Danh lại càng trọng yếu, giản tiện hơn cả,
nên được tôn xưng là “tiệp kính chi kính” (con đường tắt nhất trong các con
đường tắt). Kinh đây giảng rõ: Chấp trì thánh hiệu chính là nhiều phước đức,
nhiều thiện căn, liền được đới nghiệp vãng sanh. Được vãng sanh liền chứng ngay
ba bậc Bất Thoái. So trong ba kinh Tịnh Độ, kinh này chú trọng cách thức tu tập
giản yếu, hiệu quả nhất.

 Do những nhân duyên tổng và biệt nói trên, đức Thích Tôn đã giảng ra bộ kinh vi
diệu hy hữu này.  

II. HIỂN THỂ (minh định thể tánh của kinh này)

 

 “Thể” là thể tánh (bản thể, bản chất). Thể tánh của một bản kinh được gọi là
Giáo Thể, đôi khi còn gọi một cách tổng quát là Lý Thể. Theo đại sư Bân Tông: “Lìa
hết thảy các tướng thì gọi là Tánh; chỗ hết thảy các nghĩa quy về gọi là Lý.
Nghĩa trọng yếu của các pháp gọi là Thể”. Phô bày minh bạch yếu chỉ của một
bản kinh, nêu rõ chỗ quy hướng của các giáo nghĩa được dạy trong kinh ấy thì
gọi là “hiển thể”.

 Nói một cách khác, hiển thể một bản kinh chính là minh định chân lý sẽ được phô
diễn bởi bản kinh ấy. Một bản kinh nếu không có Thể thì thành ra ma thuyết, ví
như một kẻ chỉ có cái tên, chẳng có thân thể thật. Mỗi một câu, một chữ trong
kinh Phật đều nhằm mục đích vận dụng ngôn ngữ, danh tự để người nghe lãnh hội
được chân lý. Bởi vậy, muốn thể hội được huyền nghĩa của kinh, điều tiên quyết
là phải nhận chân thể tánh của kinh ấy là gì.

 Nói chung, tất cả các kinh Đại Thừa đều lấy Thật Tướng làm Thể.

Thật Tướng chính là cái tâm hiện tiền của chúng ta, vô hình, vô
tướng, chẳng sanh, chẳng diệt, rỗng rang, bao trùm vạn pháp, không sót một mảy
gì. Muôn pháp sanh diệt chỉ là những điều hư vọng ảnh hiện trong tâm.

Chân tâm của ta dẫu suốt ngày ở trong vọng, nhưng luôn chân
thường. Tâm ấy dẫu hằng tiếp xúc với muôn vật, muôn pháp, vẫn thường sáng tỏ,
phân biệt mọi sự, mọi pháp rõ ràng không chướng ngại. Kinh thường diễn tả bằng
câu “linh quang độc diệu, hồi thoát căn trần” (có thể tạm hiểu là: xét
về bản thể, tâm ấy thiêng liêng, sáng suốt, duy nhất, chiếu rực, không vướng
vào căn, trần. Gọi là thiêng liêng vì tác dụng nhận biết của tâm ấy luôn hiện
hữu, không bị biến cải, không sai sót. Sáng suốt vì không bị trần cảnh làm ô
nhiễm. Tâm ấy nhận thức rõ mọi pháp không ngăn ngại nên gọi bảo là chiếu rực.
Tâm Phật và tâm chúng sanh đồng một thể nên gọi là duy nhất)

Thật Tướng có thể chia thành hai loại:

1. Vô Tướng Thật Tướng: lìa hết thảy tướng điên đảo, hư
vọng chính là Thật Tướng chân như, bình đẳng.

2. Vô Bất Tướng Thật Tướng: trong các pháp sanh diệt, tồn
tại một tánh bất sanh, bất diệt. Tướng sanh diệt hư vọng ấy chỉ là biệt tướng
(tướng riêng của mỗi pháp). Những tướng sanh diệt hư vọng ấy dù thiên sai vạn
biệt, nhưng đều không có thực thể, cho nên gọi là “vô tướng”. Nhưng tánh bất
sanh bất diệt lại chân thật chẳng hư vọng, chúng sanh và Phật đồng một thể,
thánh phàm chẳng hai. Cái Chân Như thật tánh bình đẳng ấy lại chẳng phải là vô
tướng, nên gọi là “vô bất tướng”.

Để dễ hình dung xin mượn một thí dụ: sóng phát sanh từ nước, sóng
chính là nước. Sóng có to nhỏ, nhưng tánh ướt chẳng đổi. Cũng thế, tánh Chân
Như bình đẳng bất biến, nhưng tùy duyên có thể sanh khởi những tướng trạng sai
biệt cho vạn vật, tùy duyên nhưng bất biến. Bởi thế, xét đến bản chất thì mọi
tướng trạng sai biệt của vạn pháp, không tướng nào chẳng lấy tánh Chân Như bình
đẳng làm thể.

Nếu xét tỷ mỉ, mỗi kinh lại lấy một khía cạnh của Thật Tướng làm
thể. Chẳng hạn, kinh Hoa Nghiêm lấy “nhất chân pháp giới” làm thể, kinh Lăng
Nghiêm lấy Như Lai Tạng Diệu Chân Như tánh làm thể.

Riêng về kinh Di Đà, chư sư cùng đồng ý kinh này lấy Thật Tướng
làm tổng thể. Pháp sư Văn Châu giải thích:

“Kinh này chú trọng niệm Phật đến nhất tâm bất loạn, đấy chính là
Thật Tướng mà cũng chính là Chân Như. Vì thế, cũng giống như các kinh điển Đại
Thừa khác, kinh này lấy Thật Tướng ấn làm giáo thể…

Nếu xét trên phương diện sự tướng niệm Phật, phải lấy sự trang
nghiêm của y báo, chánh báo cõi Cực Lạc làm Thể.

Đối với bậc thượng căn lợi trí, từ hữu tướng niệm Phật, họ sẽ đạt
đến vô tướng niệm Phật, hiểu thấu suốt một niệm hiện tiền chẳng phải ở trong,
chẳng ở ngoài, chẳng ở khoảng giữa, chẳng phải quá khứ, hiện tại, vị lai, chẳng
phải xanh vàng đỏ trắng, chẳng phải ngắn dài, vuông, tròn, thậm chí vô phi, bất
phi, lìa hết thảy tướng tức là hết thảy pháp. Ngay khi đó, Pháp Thân hiển hiện,
Tịch Quang hiển hiện, còn phân biệt gì là y báo, chánh báo trang nghiêm nữa!
Bởi thế giáo thể của kinh này hoàn toàn là Thật Tướng.

…Y báo, chánh báo trang nghiêm của cõi Phật Di Đà đều phát xuất
từ Chân Như tự tánh, cho nên kinh này lấy Chân Như Bình Đẳng Thật Tướng làm
Thể”.

Riêng về biệt thể, pháp sư Bân Tông cho rằng kinh này lấy bốn đức
Thường, Lạc, Ngã, Tịnh làm thể. Bân pháp sư giảng như sau:

“Vô sanh, vô diệt, thường hằng bất biến là Thường. Tịch diệt, vĩnh
viễn an ổn, vĩnh viễn xa lìa các nỗi khổ là Lạc. Tự tại giải thoát, chân như vô
ngại là Ngã. Lìa hết thảy trần, tuyệt các cấu nhiễm là Tịnh.

…Trước hết, minh định bốn đức của Y Báo:

– Cõi ấy không có thành, trụ, hoại không; ấy là Thường.

– Có lầu gác bảy báu, lưới giăng, cây báu mọc thành hàng, ao tắm,
chim quý, thiên nhạc v.v… vô lượng trang nghiêm, mỗi mỗi đều vừa lòng thỏa ý.
Đó là Lạc.

– Thế giới Cực Lạc trang nghiêm thù thắng, việc gì cũng như ý, mọi
thứ hóa hiện, không có cảnh trái nghịch, luôn có niềm vui tùy thuận. Đó là Ngã
(Ngã có nghĩa là Tự Tại).

– Thế giới Cực Lạc hoàng kim làm đất, bảy báu làm ao, tất cả mọi
vật đều thanh tịnh trang nghiêm, có năm niềm vui thanh tịnh, không có nỗi khổ ngũ trược. Đó chính là Lạc.

Tiếp đến minh định bốn đức của Chánh Báo:

– Thọ mạng của Đức Phật và chúng sanh vãng sanh cõi ấy đều vô
lượng, kéo dài bao kiếp chẳng tận. Đó là Thường.

– Hết thảy hữu tình sanh về cõi ấy liền được thân tâm tịch chiếu,
vĩnh viễn không có phiền não. Đó chính là Lạc.

– Một phen đã vãng sanh cõi ấy, liền đoạn diệt được ngũ trụ (2),
vĩnh viễn lìa khỏi nhị tử (phần đoạn và biến dịch sanh tử), được đại tự tại.
Đấy chính là Ngã.

– Trong thế giới Cực Lạc, chúng sanh niệm Phật được vãng sanh về
đấy đều là liên hoa hóa thân, thanh tịnh, nhiệm mầu thù thắng, tướng hảo trang
nghiêm; tấm thân ô uế do tứ đại giả hợp thành của chúng sanh cõi Sa Bà làm sao
so sánh được! Đấy chính là Tịnh.

 Lại nên biết rằng: tứ đức (Thường, Lạc, Ngã, Tịnh) là tự tánh Di Đà, mà cũng
chính là Phật tánh sẵn có của mỗi người chúng ta, còn gọi là Pháp Thân. Mê thì
là chúng sanh, ngộ thì thành chư Phật. Nếu ai phát tâm niệm Phật, liền được
vãng sanh thế giới Cực Lạc, hoa nở gặp Phật, đắc Vô Sanh Nhẫn, thân chứng Pháp
Thân.

Pháp Thân ấy bất sanh, bất diệt, chẳng đến, chẳng đi, chính là
Thường đức. Pháp Thân rốt ráo tịch diệt, vĩnh viễn lìa khỏi sanh tử, tức là Lạc
đức. Pháp Thân tự tại vô ngại, rốt ráo giải thoát, tức là Ngã đức. Pháp Thân
tuyệt các cấu nhiễm, vốn sẵn thanh tịnh, tức là Tịnh đức…

Hơn nữa, kinh chép: ‘Đều được bất thoái chuyển nơi A Nậu Đa La Tam
Miệu Tam Bồ Đề’ là nghĩa Thường. Lại chép: ‘Không có các điều khổ, chỉ hưởng
các điều vui’ là nghĩa Lạc. Lại chép: ‘Tự nhiên đều sanh tâm niệm Phật, niệm
Pháp, niệm Tăng. Người ấy lúc mất tâm không điên đảo’ là nghĩa Ngã. Lại chép:
‘Nhất tâm bất loạn’ là nghĩa Tịnh”.

 

III. HIỂN MINH TÔNG THÚ (minh định tông thú của kinh này)

 

 Tông nghĩa là sùng phụng, là điều được kinh đề cao. Tông chính là đường lối
trọng yếu để tu hành. Mục đích của tu hành là khế hội bản thể; do đó, Tông
chính là mấu chốt để thực hiện mục đích ấy. Thú là chỗ Tông quy kết về.

 Trong phần trước đã biện minh về Thể, ấy là Tánh đức. Phần này luận về Tông
Thú, đấy chính là Tu đức. Từ tánh khởi tu, toàn tu tại tánh. Tánh đức là điều
ai cũng sẵn có, nhưng Tu đức là điều mỗi cá nhân phải nỗ lực tu tập để thành
tựu.

 Kinh này lấy “Tín, Nguyện, Trì Danh” làm Tông; lấy việc “vãng sanh, viên chứng
ba thứ Bất Thoái” làm Thú.

 Ba thứ Tín, Nguyện, Trì Danh (hay còn gọi là Tín, Nguyện, Hạnh) thường được gọi
chung là Tư Lương. Đi xa cần phải dắt theo tiền bạc hòng chi dụng, đó gọi là
Tư. Mang theo thức ăn, nước nôi, đó là Lương. Như vậy, Tư Lương chính là những
phương tiện, vật dụng cần thiết cho bất cứ cuộc hành trình nào.

 Trong ba thứ Tư Lương nói trên, Tín là mấu chốt. Nếu niệm Phật tinh tấn nhưng
vẫn chưa thể tin chắc mình sẽ được vãng sanh, chưa tin chắc vào bi nguyện của
Phật Di Đà lẫn cõi Tịnh Độ thì chẳng thể phát nguyện chân thành, thiết tha. Nếu
tín, nguyện không có thì chẳng thể duy trì hạnh Trì Danh lâu dài được! Nếu thật
sự tin sâu, nguyện thiết thì tự nhiên sanh khởi diệu dụng Trì Danh.  

1. Tín:

Tín là đoạn trừ
hết thảy ngờ vực, nhưng lòng tin ấy do sự hiểu biết phát xuất từ trí, chứ không
phải là tin tưởng một cách mù quáng.

 Tín gồm có bảy điều sau:

 

a. Tin vào lời
Phật dạy:

Tin rằng pháp môn
Niệm Phật đây chẳng phải do tà ma, ngoại đạo, quỷ thần vọng thuyết, mà do chính
kim khẩu của đức Thích Tôn đích thân giảng ra. Đức Phật là đại đạo sư của tam
giới, là cha lành của bốn loài, là bậc quyết định không dối trá. Cổ đức đã nói:
“Phật ngôn bất tín, thùy ngôn khả tín?” (chẳng tin lời Phật thì còn tin
lời ai được nữa?) Do vậy, phải tin vào lời Phật, đừng nhận lầm kinh này chỉ là
do Đức Phật giả lập phương tiện, Cực Lạc là cảnh giới tưởng tượng, để đến nỗi
tạo tội báng pháp như “tăng” Nhật Liên (khai tổ Tân Pháp Hoa Tông của Nhật Bản)
dám phỉ báng kinh A Di Đà này là ngụy tạo.

 Hơn nữa, pháp môn Niệm Phật được đề cập đến rất nhiều trong các kinh khác. Các
pháp môn Tiểu Thừa, Quyền giáo đến thời Pháp Hoa – Niết Bàn đều bị bài xích,
nhưng chưa hề thấy trong kinh điển nào Đức Phật lại chỉ trích pháp môn này là
quyền tạm, là phương tiện cả!

Ngoài ra, khi Đức
Phật thuyết kinh này, sáu phương chư Phật đều dị khẩu đồng âm xưng dương, tán
thán. Ngay cả bản kinh được xưng tụng là “chúng kinh chi vương” (vua của mọi
kinh) là kinh Pháp Hoa cũng chép: “Người tụng kinh này (kinh Pháp Hoa) khi
mạng chung sẽ sanh về thế giới Cực Lạc của Phật A Di Đà”. Vua trong Tam
Tạng, được thế gian xưng tụng là mẹ của các kinh, tức là kinh Hoa Nghiêm, ngay
trong phẩm Phổ Hiền Hạnh Nguyện cũng quy hướng vãng sanh Tịnh Độ. Kinh báu của
nhà Thiền là kinh Lăng Nghiêm, trong chương Thế Chí Niệm Phật Viên Thông cũng
dạy: “Nhớ Phật, niệm Phật, tương lai nhất định thấy Phật”.

Kinh Ban Châu Tam
Muội chép: “Bồ Tát nhập tam muội này liền thấy A Di Đà Phật”. Kinh Mục
Liên Sở Vấn chép: “Ta bảo cõi nước Vô Lượng Thọ dễ về, dễ sanh, mà không ai
chịu tu hành vãng sanh, ngược lại còn thờ phụng 96 phái ngoại đạo. Ta bảo kẻ ấy
[là hạng] không mắt, không tai!” Các kinh Bi Hoa, Đại Vân, Đại Tập, Quán
Phật Tam Muội, Thập Trụ Đoạn Kết, Văn Thù Bát Nhã, Bảo Tích, Tọa Thiền Tam
Muội… đều đề xướng pháp môn Niệm Phật.

Các bộ luận Đại
Thừa cũng đề xướng pháp môn Niệm Phật, chẳng hạn như Đại Trí Độ Luận chép: “Niệm
Phật diệt trừ được các thứ phiền não và các tội nghiệp từ đời trước… [cho
đến] niệm Phật có đại phước đức, độ được chúng sanh…. phước đức của các tam
muội khác chẳng bằng được phước đức của Niệm Phật Tam Muội”. Tỳ Bà Sa Luận
gọi Niệm Phật là đạo dễ hành, mau thoát sanh tử. Luận chép: “Phật có vô
lượng pháp môn, như đường đi trên thế gian có dễ, có khó. Đi bộ thì khó, ngồi
thuyền thì dễ. Muốn dễ được sanh hãy nên mau niệm A Di Đà Phật”. Các bộ
luận khác như Đại Thừa Khởi Tín Luận của Bồ Tát Mã Minh, Vãng Sanh Tịnh Độ Luận
của Ngài Thế Thân, Thập Nghi Luận của tổ Trí Khải, Nhiếp Đại Thừa Luận, Niệm
Phật Tam Muội Bảo Vương Luận… đều cực lực đề xướng pháp môn Niệm Phật.

Ngoài ra, trên thì
như các vị thượng thủ Bồ Tát như Văn Thù, Phổ Hiền, Long Thọ, Mã Minh đều phát
nguyện vãng sanh. Chư tổ sư như Ngài Lô Sơn Huệ Viễn, Bách Trượng thiền sư,
Thanh Lương Quốc Sư (Ngài Trừng Quán), Linh Chi Nguyên Chiếu luật sư, Tử Bách
Lão Nhân, U Khê đại sư, Trí Húc Linh Phong đại sư, Vân Thê Liên Trì đại sư, Hám
Sơn đại sư… đều nhiệt thành hoằng truyền, tán dương Tịnh Độ.

Cận đại, bậc cao
tăng nhà Thiền là Hư Vân Hòa Thượng, ngôi Thái Sơn Bắc Đẩu của Thiên Thai tông
là Đế Nhàn pháp sư (xem tập Khai Thị Niệm Phật Khẩn Yếu), đại sư Thái Hư thuộc
tông Duy Thức (xem Tịnh Độ Pháp Môn Tập), Hoằng Nhất đại sư bên Luật Tông (xem
tác phẩm Nhân Sanh Tối Hậu) ngoài việc hoằng dương tông mình, đều cực lực xiển
dương pháp môn Tịnh Độ.

Hãy thử nghĩ: Đại
Tạng Kinh đầy dẫy kinh luận, ngữ lục tán dương Tịnh Độ, lịch đại hiền triết
đích thân tu tập, thành tựu vãng sanh; vậy thì Cực Lạc có phải là cõi tưởng
tượng hay không? Kinh Di Đà có phải là lời ngụ ngôn của đức Phật Thích Ca hay
không?

 b. Tin
vào Phật nguyện:

Chữ Phật ở đây chỉ
đức A Di Đà Phật, nguyện là nguyện lực, tức biển thệ nguyện lực vô biên của đức
A Di Đà Như Lai chân thật, không dối. Chúng ta phải tin rằng: Y báo, chánh báo
trang nghiêm của cõi Cực Lạc chính là do lực dụng vĩ đại của Phật đại nguyện
lực tạo thành. Trong quá khứ, Ngài đã phát thậm thâm hoằng nguyện, bao đời tu
hành khổ hạnh, chẳng thoái thất tâm ban đầu, nguyện nguyện trang nghiêm Tịnh
Độ, tạo thành thế giới Cực Lạc thù thắng khôn sánh. Phật là bậc đại thánh nhân,
tuyệt đối không thệ nguyện hư huyễn. Bốn mươi tám nguyện của Từ Phụ Di Đà siêu
tuyệt thệ nguyện của chư Phật, nên cổ đức tán thán: “Thập phương tam thế
Phật, A Di Đà bậc nhất”.

 c. Tin
vào cõi Phật:

Tin cõi Cực Lạc
thù thắng trang nghiêm, vượt trỗi hết thảy các cõi Tịnh Độ trong mười phương.
Mỗi mỗi sự tướng trong cõi ấy đều thù thắng khôn sánh, đều phát xuất từ lực
dụng A Di Đà Như Lai đại thệ nguyện hải.

d. Tin vào pháp
môn:

Tin pháp
môn Niệm Phật độ khắp ba căn, thượng căn là bậc Đẳng Giác như Quán Âm, Thế Chí,
Văn Thù v.v…, trung căn như chư tổ Tây Thiên, Đông Độ: Long Thọ, Mã Minh, Huệ
Viễn, Ngẫu Ích, Liên Trì v.v… ; hạ căn như kẻ ngu phu, ngu phụ, ngũ nghịch,
thập ác, chim vẹt, chim sáo v.v… Hễ ai chịu phát tâm niệm Phật cầu được vãng
sanh thì đều được đới nghiệp vãng sanh, được Phật từ bi rủ lòng tiếp dẫn. Dẫu
là hàng Đẳng Giác Bồ Tát cũng chẳng thoát khỏi phạm vi tiếp độ của pháp môn
này. Bởi thế, pháp môn Niệm Phật chính là tu trọn muôn hạnh, một câu hồng danh
trọn đủ vạn đức. Hành nhân Tịnh Độ phải tin pháp môn này là tối thắng, tối
diệu, bất tất phải tu kèm các pháp môn khác. Pháp môn này chắc chắn độ chúng
sanh vĩnh viễn thoát khỏi sanh tử, rốt ráo thành Phật. Dù hành nhân còn đầy dẫy
phiền não vẫn có thể đới nghiệp vãng sanh, đắc bất thoái chuyển.

 e. Tin
vào tự tâm:

Bổn tánh
của chúng ta linh giác bất muội, chân tâm ta thường trụ bất biến, chẳng hề khác
biệt gì với chân tâm của đức Di Đà. Nhưng từ vô thỉ đến nay, tâm ta bị phiền
não che lấp, nên phải luân hồi sanh tử chẳng ngơi. Nhất tâm niệm Phật, dùng vạn
đức hồng danh của Phật Di Đà huân tập tâm ta, sẽ tiêu diệt được nghiệp chướng
trong ức kiếp sanh tử. Khi hoặc chướng đã tiêu trừ hết thì sẽ tự nhiên chứng
đắc Chánh Giác.

Kinh Hoa
Nghiêm dạy: “Hết thảy chúng sanh vốn sẵn đủ tướng đức, trí huệ của Như Lai,
nhưng vì vọng tưởng chấp trước nên chẳng thể chứng đắc. Nếu lìa vọng tưởng thì
Nhất Thiết Trí, Tự Nhiên Trí, Vô Ngại Trí đều sẽ hiện tiền”. Bởi đó, duy
tâm Tịnh Độ ai cũng có phần, đừng tự khinh mình là phàm phu, nghiệp nặng cấu
dày, chẳng có duyên phận chi với cõi Cực Lạc. Tuy ta là phàm phu điên đảo mê
hoặc, nhưng chân tâm này chẳng mất. Nếu một niệm hồi quang phản chiếu, giữ chắc
Phật hiệu, quyết sẽ được vãng sanh. Tâm tánh chúng ta vốn chẳng thể nghĩ bàn, A
Di Đà Phật lực chẳng thể nghĩ bàn, sáu chữ hồng danh cũng chẳng thể nghĩ bàn.
Dùng tâm chẳng thể nghĩ bàn trì niệm danh hiệu chẳng thể nghĩ bàn để vãng sanh
về cõi nước thù thắng do nguyện lực chẳng thể nghĩ bàn tạo thành là chuyện thập
phần xác đáng, còn ngờ chi nữa!

 f. Tin vào sự lý:

 Tin vào sự lý viên dung.

* Tin Sự là tin ở phía Tây thế giới Sa Bà này, cách đây mười vạn
ức cõi Phật, quả thật có cõi Cực Lạc, chúng sanh cõi ấy không có các nỗi khổ, y
báo, chánh báo trang nghiêm. Nếu chúng ta trong một đời này tin sâu, nguyện
thiết, chắc thật trì danh, sẽ chắc chắn được liên hoa hóa sanh, vĩnh viễn thoát
khỏi khổ nạn, đắc đại giải thoát.

 Nếu có kẻ cật vấn:

– Đại Thừa Bát Nhã dạy hết thảy pháp là không. Nếu hết thảy đã là
không, sao còn có thuyết “thật có cõi Tây Phương Cực Lạc?” Kinh luận còn dạy: “Tam
giới duy tâm, vạn pháp duy thức” thì làm sao ở ngoài tâm thức, lại có thể
có tịnh độ của chư Phật được?

Đáp:

– Ôi chao! Lời nạn ấy thật là vì chưa hiểu rõ đạo lý “viên dung
nhất thật” của nhà Phật vậy! Phải biết rằng nhà Phật nói “không” đó là để phá
chấp, tức là đối với Có mà nói Không. Nhưng Có mà chẳng phải Có mới là Diệu
Hữu, Không chẳng phải là Không mới là Chân Không. Nên biết rằng hết thảy pháp
đều do nhân duyên sanh, vốn chẳng có tự tánh. Duyên sanh bèn có, duyên diệt
thành không. Do vô tự tánh nên bảo hết thảy pháp là không. Do vì duyên sanh nên
bảo hết thảy pháp là có. Bởi vậy mới bảo là Chân Không chẳng lìa Diệu Hữu, Diệu
Hữu chẳng ngại Chân Không. Thế nên duy tâm chẳng ngại Tịnh Độ, Tịnh Độ cũng
chẳng phương ngại gì đến cái Không của duy tâm. Nếu bảo: “Duy tâm tịnh độ,
tịnh độ duy tâm” thì còn đúng; chứ khăng khăng chỉ có chân không, chẳng hề
có Tịnh Độ, thì sẽ thành ra mâu thuẫn.

Hơn nữa, một niệm hiện tiền của chúng ta chẳng thể cùng tận, mười
phương thế giới do tâm ta biến hiện cũng chẳng thể cùng tận. Kinh dạy: “Hư
không vô tận, thế giới vô tận”. Thế nên chẳng những chỉ cõi Tây Phương Cực
Lạc tồn tại, mà cõi thế giới Lưu Ly ở phương Đông, vô lượng các thế giới cũng
mỗi mỗi đều chắc chắn tồn tại.

* Tin Lý là:

Một niệm tâm hiện tiền của chúng ta đây xét theo chiều dọc thì
trùm khắp ba đời, xét theo chiều ngang thì chứa trọn mười phương. Bởi thế mới
nói: “Vô biên cõi nước, tự – tha chẳng cách mảy lông”. Mười vạn ức cõi
nước khác gì ở ngay trước mắt! Phật tâm bao gồm khắp tất cả, tâm ta cũng bao
gồm khắp tất cả, cõi nước cũng bao trùm khắp tất cả, như ánh sáng của ngàn ngọn
đèn đặt trong một căn nhà, trùng trùng giao thoa, soi sáng lẫn nhau chẳng hề
trở ngại. Y báo, chánh báo, chủ – bạn cõi Tây phương đều hiện bóng trong một
niệm tâm hiện tiền của chúng ta. Toàn thể sự chính là lý, toàn bộ vọng chính là
chân, toàn thể Tha chính là Tự, nào nhọc phải tìm cầu tự tánh đâu xa, chính nội
tâm là Phật Di Đà.

Nhưng chẳng nên chấp lý bỏ sự, cũng chẳng thể chấp sự mê lý. Chấp
lý phế sự thì lý chẳng thể viên dung. Chấp sự mê lý thì công hạnh chẳng cao.
Nhưng thà cứ chấp sự mà siêng năng tu tập ắt sẽ chẳng uổng công, quyết được
vãng sanh! Nếu chấp lý, hoàn toàn không dụng công thực hành, chỉ e mắc phải họa
Thiên Không. Bởi vậy, nếu có thể viên dung giải ngộ lý sự một cách sâu xa thì
mới là tận thiện, tận mỹ vậy!

g. Tin vào nhân – quả:

Cái có khả năng sanh trưởng là Nhân, giống như hạt giống; cái do
nhân ấy được thành tựu gọi là Quả. Lại nữa, việc làm ban đầu là Nhân, cảm thọ
hậu báo là Quả. Nhân nào, quả nấy là lẽ tự nhiên. Mọi việc trên thế gian này
không việc gì chẳng do Nhân mà kết thành Quả cả.

Nay ta phát một niệm chân tâm, niệm Phật là Nhân, quyết định vãng
sanh thế giới Cực Lạc, rốt ráo thành Phật là Quả. Dẫu tán tâm xưng danh vẫn kết
thành hạt giống Như Lai, vãng sanh Tịnh Độ; huống hồ là niệm được nhất tâm bất
loạn, lẽ nào chẳng được vãng sanh ư?

2. Nguyện:

Nguyện là phát nguyện vãng sanh. Dẫu có lòng tin sâu đậm, nhưng
nếu chẳng phát nguyện vẫn khó lòng thành tựu, chẳng đạt được lợi ích thực sự.
Cũng như bệnh nhân nghe bác sĩ bảo có thứ thuốc nọ rất hay, cũng tin tưởng là
thứ thuốc ấy rất tuyệt, nhưng chẳng chịu uống thuốc. Đã không chịu uống thuốc,
còn mong lành bệnh sao được!

Đã biết Sa Bà là khổ, là nhơ uế, thì cần phải buông bỏ, phải chán
lìa. Đã biết Tây Phương là vui, là thanh tịnh, thì phải nên cầu, nên ưa thích.
Đấy mới chính là mục đích của hành nhân Tịnh nghiệp.

Nguyện gồm có sáu điều:

a. Nguyện bỏ hết thảy các phiền não tham, sân, si… nhất tâm cầu
sanh Cực Lạc.

b. Nguyện từ nay trở đi vĩnh viễn chẳng khởi các ác nghiệp để khỏi
đọa vào tam ác đạo, cầu sanh Cực Lạc. 

c. Nguyện bao nhiêu thiện nghiệp đã tạo chẳng vì cầu sanh trong
cõi trời người thọ hưởng phú quý, chuyên tâm nhất ý hồi hướng, nguyện cầu vãng
sanh Cực Lạc.

d. Nguyện dù gặp phải tai nạn, nghịch cảnh, bệnh khổ đến thế nào
đi nữa, trọn chẳng thay đổi tấm lòng niệm Phật.

e. Nguyện bao nhiêu công đức do trì giới, bố thí, tụng kinh, lễ
Phật… đều hồi hướng về Tịnh Độ, để làm trợ duyên cho việc vãng sanh.

f. Nguyện pháp giới hết thảy chúng sanh cùng phát tâm niệm Phật,
cùng sanh Cực Lạc.

Nói tóm lại, nguyện tâm tha thiết, vãng sanh chẳng khó gì! Nếu
chẳng phát nguyện, hoặc nguyện tâm chẳng tha thiết sẽ trọn chẳng được sanh về
thế giới Cực Lạc. Dẫu có lòng tin thì lòng tin ấy cũng chỉ là hư dối, chẳng thọ
hưởng lợi ích thật sự nào; bởi thế phải nên phát nguyện chân thành, tha thiết.

3. Trì Danh: 

 Trì là chấp trì (nắm giữ), Danh là danh hiệu. Vì sao cần phải trì danh? Trì
niệm một câu hồng danh A Di Đà Phật thì sẽ được đầy đủ mọi đức, thâu tóm trăm
hạnh (đấy là vì danh hiệu A Di Đà bao gồm vạn đức, trong phần giải thích danh
hiệu A Di Đà sẽ luận rõ hơn). Đấy là do công đức chẳng thể nghĩ bàn của A Di Đà
Như Lai vậy. Nếu chỉ đủ tín nguyện mà chẳng chân thật tu trì vẫn chẳng được
vãng sanh; khác nào bánh vẽ chẳng thể đỡ đói, khác nào suốt đời đếm của báu cho
người, tự mình chẳng được lợi lạc gì!

 Trong bốn pháp niệm Phật (Thật Tướng, Quán Tưởng, Quán Tượng, Trì Danh), Trì
Danh là pháp tu rộng rãi nhất (vì mọi căn cơ đều tập được), hạ thủ dễ dàng,
nhanh chóng, là pháp tu phương tiện bậc nhất trong các pháp phương tiện, là
pháp viên đốn tối cực, là pháp vô thượng liễu nghĩa. Kinh này chuyên dạy pháp
Trì Danh, nên chúng ta phải tận lực trì danh chẳng phân biệt ngày đêm, chẳng
luận bận, rảnh, chỉ khăng khăng chấp trì sáu chữ Di Đà hồng danh chẳng quên,
thì sẽ tự nhiên đạt được nhất tâm bất loạn, lâm chung quyết định được Phật tiếp
dẫn vãng sanh. Nếu tâm niệm Phật lơ là, hời hợt, quyết chẳng được vãng sanh. Dù
chẳng được vãng sanh, vẫn gieo trồng thiện căn thành Phật trong đời tương lai.
Bởi thế cổ đức bảo: “Tán xưng vi Phật chủng, chấp trì đậu bất thoái”
(tán tâm xưng danh là chủng tử Phật, chấp trì [danh hiệu] sẽ đạt được bất
thoái).

 Hành nhân niệm Phật phải có tín tâm kiên cố, chẳng bị hết thảy tà ma, ngoại
đạo, tà sư khuấy động, đến nỗi hủy báng đánh mất đạo tâm. Đại nguyện phải kiên
cố, chẳng bị lay động bởi nghịch cảnh, danh lợi, quyền thế, đến nỗi thoái thất
đạo tâm. Trì danh phải chuyên tâm thiết tha, đừng nên tạp tu, lơ là, chớ có hễ
gặp chuyện bất như ý liền buông xuôi chẳng niệm.

IV PHƯƠNG TIỆN LỰC DỤNG

 Lực dụng còn gọi là công dụng hay gọi tắt là Dụng của một bộ kinh. Hiệu quả
thành tựu do việc tu hành gọi là Công, những ứng dụng phong phú từ việc thành
tựu ấy gọi là Dụng. Hết thảy kinh điển nếu không có công dụng mầu nhiệm (diệu
dụng) thì còn có ai chịu nhọc nhằn tu hành nữa ư?

Mỗi một
bản kinh có một lực dụng riêng biệt. Chẳng hạn như Lăng Nghiêm lấy “ly ái đắc
độ” (lìa ái nhiễm được độ thoát) làm dụng, kinh Bát Nhã lấy “thoát khổ phá
vọng” làm dụng. Kinh này lấy “vãng sanh Cực Lạc, đắc bất thoái chuyển” làm
dụng.

1. Luận về vãng sanh:

Do hành
nhân niệm Phật có siêng – lười, định – tán, sự – lý, mê – ngộ, đới nghiệp – bất
đới nghiệp sai khác, nên vãng sanh về bốn cõi Tịnh Độ sai khác, phẩm vị đại
lược chia thành chín phẩm vãng sanh.

– Nếu chấp trì
danh hiệu, nhưng chưa đoạn được Kiến hoặc và Tư hoặc, đới nghiệp vãng sanh, thì
chỉ có thể sanh vào Đồng Cư Tịnh Độ, thấy hóa thân của Phật A Di Đà, nghe giảng
ba mươi bảy đạo phẩm sanh diệt, ngộ được Phật tánh thiên không. Đây là căn tánh
được hóa độ bởi Tạng Giáo. Lại tùy theo tín tâm sâu hay cạn, nguyện lực lớn hay
nhỏ, công hạnh siêng hay lười mà phân thành ba bậc chín phẩm.

– Nếu trì niệm danh
hiệu đến mức sự nhất tâm bất loạn, tùy phần đoạn được một trong hai thứ Kiến
Hoặc và Tư Hoặc, sẽ sanh về cõi Phương Tiện Hữu Dư Tịnh Độ, thấy được Liệt Ứng
Thân của Phật A Di Đà, nghe giảng ba mươi bảy đạo phẩm vô sanh, ngộ được chân
không Phật tánh. Đây là căn tánh được hóa độ bởi Thông Giáo.

– Nếu niệm đến mức
lý nhất tâm bất loạn, phá rỗng toang từ một phẩm cho đến bốn mươi mốt phẩm vô
minh thì sẽ sanh về cõi Thật Báo Trang Nghiêm Tịnh Độ, cũng chứng được một phần
Thường Tịch Quang Tịnh Độ, thấy Thắng Ứng Thân của Phật A Di Đà, nghe giảng vô
lượng ba mươi bảy đạo phẩm, ngộ trung đạo Phật tánh. Đây là căn tánh được hóa
độ bởi Biệt Giáo.

– Nếu đã đoạn sạch
hết vô minh, thì sẽ rốt ráo sanh về cõi Thường Tịch Quang Tịnh Độ, thấy Pháp
Thân Phật, nghe giảng vô tác ba mươi đạo phẩm, giác ngộ Trung Đạo Phật tánh
viên mãn. Đây là căn tánh được hóa độ bởi Viên giáo.

Điều cần lưu ý là
Tịnh Độ tuy phân bốn cõi như thế, nhưng chẳng phải thật sự có bốn cõi Tịnh Độ
riêng biệt. Cùng một cõi Tịnh Độ, do mức độ chứng đắc khác nhau mà thấy thành
bốn cõi Tịnh Độ.

Ba bậc chín phẩm
vãng sanh như Quán kinh và kinh Vô Lượng Thọ đã rộng giảng.

Theo Ngài Quán Nguyệt Tử
Hưng Từ Pháp Sư phán định trong Nhị Khóa Hiệp Giải, chín phẩm vãng sanh có thể
phán định theo biểu đồ sau:

Phẩm vị vãng sanh	Công hạnh	Đoạn hoặc	Địa vị
			Viên giáo	Biệt giáo
Thượng thượng	Đại Thừa hạnh	Phá Kiến, Tư hoặc	Thập Tín	Đạo Chủng Tánh Thập Hướng
Thượng trung			Bát Tín, Cửu Tín	Tánh Chủng Tánh Thập Hạnh
Thượng hạ			Từ Thất Tín trở xuống	Tu tập tánh Thập Trụ
Trung thượng	Nhị thừa hạnh	Đã chế phục hoặc	Quán Hạnh ngũ phẩm	Thập Tín
Trung trung
Trung hạ	Thiện hạnh thế gian
Hạ thượng	Chỉ làm ác	Chưa đoạn hoặc	Danh tự
Hạ trung
Hạ hạ

2. Luận về bất
thoái chuyển:

Thoái chuyển nghĩa
là lui sụt công hạnh, đánh mất đạo tâm ban đầu. Người vãng sanh cõi Cực Lạc sẽ
chứng được ba loại bất thoái chuyển:

1. Vị bất thoái:
Người đới nghiệp vãng sanh về cõi Phàm Thánh Đồng Cư Tịnh Độ, gởi thân nơi hoa
sen, vĩnh viễn chẳng còn bị đọa trở lại vào nhân gian nữa, nên địa vị sẽ không
bị lui sụt.

2. Hạnh bất
thoái: Đã đoạn được Kiến hoặc, Tư hoặc, cũng phá được cả Trần Sa hoặc thì
mới sanh lên cõi Phương Tiện Hữu Dư Tịnh Độ, hướng thẳng đến cực quả, vĩnh viễn
chẳng lui sụt xuống cõi Đồng Cư.

3. Niệm bất
thoái: Phá vô minh, hiển Pháp Thân, sanh lên cõi Thật Báo Trang Nghiêm,
chứng đắc một phần cõi Tịnh Quang của Như Lai, tâm tâm lưu nhập vào biển Nhất
Thiết Trí.

Lại còn
có một loại gọi là Cứu Cánh Bất Thoái, nghĩa là chẳng cần biết là tán tâm, định
tâm, tin hay không tin v.v… chỉ cần niệm một câu A Di Đà hoặc nghe danh hiệu
Ngài thoảng qua tai, dẫu trong đời này chưa được vãng sanh thì trong trăm ngàn
vạn kiếp sau, rốt ráo cũng nhờ công đức ấy sẽ được độ thoát, sẽ được vãng sanh.
Khác nào kẻ nuốt chất kim cang vào bụng chẳng thể tiêu trừ nổi, công đức niệm
Phật cũng giống như thế!

Tóm lại, do căn cơ
là lợi hay độn, do nghiệp là nặng hay nhẹ, do hạnh có sâu hay cạn sai khác mà
đạt quả báo địa vị có hơn kém, cao thấp như thế. Nhưng cứ hễ đã được vãng sanh
thì sẽ vĩnh viễn chẳng bị thoái chuyển, sẽ thành tựu quả Bồ Đề rốt ráo viên
mãn. Kẻ đới nghiệp vãng sanh sanh vào cõi Đồng Cư liền chứng Vị Bất Thoái, thọ
mạng dài lâu vô tận nên có thể trong một đời chứng được Nhất Sanh Bổ Xứ. Hễ đã
được sanh về cõi Đồng Cư, chắc chắn sẽ tiến lên ba cõi kia. Nói cách khác, một
phen đã chứng được Vị Bất Thoái, sẽ lần lượt chứng được hai thứ Bất Thoái kia.

Như vậy, được vãng
sanh cõi Cực Lạc thì không hạnh nào chẳng thành tựu, không việc gì chẳng hoàn
thành. Lực dụng như thế, thiên kinh vạn quyển chưa hề thấy có. Nếu chẳng phải
là do đại nguyện lực của Phật A Di Đà, làm sao có được công đức chẳng thể nghĩ
bàn như vậy? Xin hãy siêng gắng tu tập để khỏi cô phụ tấm lòng bi mẫn vô lượng
của đấng Từ Phụ!

V. TẠNG GIÁO SỞ NHIẾP (phân định kinh này thuộc về tạng nào,
thời giáo nào)

Tạng có nghĩa là
tích chứa, tàng trữ. Giáo pháp một đời đức Phật đã thuyết được kết tập thành
tạng. Tạng có hai loại: Nhị Tạng và Tam Tạng.

 – Nhị Tạng là Bồ Tát tạng và Thanh Văn tạng.

 – Tam Tạng là Kinh Tạng, Luận Tạng và Luật Tạng.

1. Phán định về
Tạng:

Kinh này từ đầu
đến cuối không đề cập đến việc trì giới, cũng chẳng luận nghị, chỉ chuyên dạy
niệm Phật, phát nguyện cầu sanh Tây Phương Tịnh Độ nên phải thuộc về Kinh Tạng.

Kinh này lại hoằng
dương Đại Thừa, tuyên dương đấng Giáo Chủ cõi Cực Lạc, dù dạy chúng sanh chán
khổ ưa vui, cầu sanh Cực Lạc, nhưng cốt yếu là để gặp Phật nghe pháp, ngộ Vô
Sanh Nhẫn rồi sẽ trở lại Sa Bà, giáo hóa chúng sanh. Đấy đều là hạnh Bồ Tát, cho
nên kinh này phải thuộc về Bồ Tát Tạng.

2. Phán định
giáo tướng:

Những lời chư
Phật, chư thánh giảng dạy được gọi là Giáo. Việc phân định, xếp loại thứ tự
thánh giáo của đức Như Lai thường được gọi là “phán định giáo tướng” hay gọi
tắt là “phán giáo”.

 * Theo đại sư Khuy Cơ, tính cho đến thời Đại Sư, đã có những thuyết phán giáo
sau đây:

a. Thuyết Nhất
Thời Giáo: do Ngài Tam
Tạng Bồ Đề Lưu Chi (Tàu dịch là Giác Thọ) đời Bắc Ngụy đề xướng. Nghĩa là tuy
giáo pháp của đức Phật chỉ có một thời, nhưng vì có hai ý nghĩa bất đồng nên
tựa hồ có nhiều giáo pháp:

 a.1. Giáo đồng căn dị: Như nước mưa chỉ có một vị, nhưng ba loại dược
thảo, hai loại cây cối được thấm nhuần sai khác. Tức là giáo pháp vốn chỉ là
một, nhưng chúng sanh ngộ giải bất đồng, do căn cơ chúng sanh khác nhau nên tựa
hồ có nhiều giáo pháp khác nhau.

 a.2. Lý đồng chứng dị: Lý tuy chỉ một nhưng sự chứng đắc của tam thừa có
sai khác, như cùng một dòng sông, ba loài thú cùng lội qua, chân đạp xuống nước
sâu cạn sai khác.

b. Thuyết Tiệm Đốn Giáo: do Ngài Đàm
Vô Sấm đời Tống lập ra.

 b.1. Đốn giáo là những thuyết như nhị không, tam tánh, tam vô tánh, bát thức,
nhị vô ngã v.v…

 b.2 Tiệm giáo là những giáo pháp như Tứ Đế, Duyên Sanh, Ngũ Giới, Bát Giới
v.v…

c. Thuyết Tam Thời Giáo (còn gọi là
Tam Giáo): do Ngài Chân Đế Tam Tạng Pháp Sư thời Lương đề xướng. Tam thời giáo
là:

 c.1. Hữu giáo: trong vòng 7 năm đầu kể từ khi thành Phật, đức Thế Tôn
nói ra Hữu giáo, dùng pháp Thanh Văn để độ các vị như năm anh em Kiều Trần Như,
Xá Lợi Phất, Ca Diếp v.v… 

 c.2. Không giáo: Từ năm thứ tám đến năm thứ ba mươi tám, Đức Phật chuyên
giảng về học thuyết Bát Nhã. Đó là Không Giáo.

 c.3. Phi hữu phi không giáo: Từ năm thứ 39 cho đến khi Phật nhập Niết
Bàn, Ngài chuyên giảng về giáo pháp phi hữu phi không như các kinh Pháp Hoa,
Lăng Già, Tư Ích…

d. Thuyết Tứ Thời Giáo: do Khuất Đa
Cấp Đa Tam Tạng đề xướng; chia một đời giáo hóa của đức Như Lai thành bốn thời:

 d.1. Sanh không giáo: tức là thời gian trong 12 năm đầu sau khi thành
Phật, đức Thế Tôn giảng thuyết các bộ kinh giảng về nhân không như A
Hàm… 

 d.2. Pháp không giáo: Từ năm thứ 13 đến năm thứ 38, Phật giảng các bộ
kinh dạy về pháp không như tám bộ Bát Nhã v.v…

 d.3. Pháp tướng giáo: Từ năm thứ 39 đến năm thứ 49, Phật giảng các kinh
như Lăng Già, Tư Ích, Pháp Hoa v.v… chỉ bày các pháp như bách pháp, tam tánh,
tam vô tánh, bát thức, nhị vô ngã v.v… Do chú trọng đến phân chia danh mục,
số loại của các pháp nên gọi là Pháp Tướng.

 d.4. Quán hạnh giáo: tức là thời gian giảng về pháp môn Pháp Giới Quán
của kinh Hoa Nghiêm…

e. Thuyết Ngũ
Thời Giáo: do Lưu Cư Sĩ
đời Tấn đề xướng, chia giáo pháp thành năm thời:

 e.1. Nhân thiên giáo: là những giáo pháp được giảng trong 21 ngày sau
khi Đức Phật thành đạo; gồm các giáo pháp như Tam Quy, Ngũ Giới, Thập Thiện
v.v… vì thính chúng chưa có thiện căn xuất thế. Thuyết này bị Ngài Giác Thọ
(Bồ Đề Lưu Chi) bắt bẻ: “Kinh Đề Vị nói nhóm năm trăm người lái buôn như Đề
Vị v.v… thọ Ngũ Giới, Phật dạy họ trước hết phải sám hối các tội Ngũ Nghịch,
Thập Ác. Thế Tôn dạy: ‘Tứ đại vốn tịnh, cái Ta vốn tịnh’, Đề Vị liền đắc Vô
Sanh Nhẫn; năm trăm người lái buôn đắc Nhu Thuận Nhẫn. Lẽ nào đấy chỉ là giáo
pháp thuộc nhân thiên ư?”

 e.2. Sanh không giáo: tức là giáo pháp Nhị Thừa được giảng trong mười
hai năm đầu tiên.

 e.3 Pháp không giáo: là những giáo pháp được giảng trong mười tám năm kế
đó.

 e.4. Câu không giáo: tức là thời gian giảng tám bộ Bát Nhã.

 e.4. Phi hữu phi không giáo: tức là thời gian từ năm thứ 49 sau khi Đức
Phật thành đạo trở đi. Thời gian này Ngài giảng các kinh như Lăng Già, Pháp Hoa
v.v…

 Đại Sư Khuy Cơ chỉ nêu ra các giáo như thế nhưng không khẳng định kinh này
thuộc về giáo nào trong những thuyết trên. Tuy thế, những thuyết phán giáo trên
đây không được phổ biến và vận dụng rộng rãi bằng hai thuyết Ngũ Thời Bát Giáo
của tông Thiên Thai và Ngũ Giáo của tông Hoa Nghiêm.

a. Ngũ thời Bát
giáo:

a.1. Bát giáo:

Bát giáo gồm “hóa nghi tứ
giáo” (bốn phương pháp hóa độ thuận theo căn cơ) và “hóa pháp tứ giáo” (bốn
phương pháp giáo hóa dựa theo mức độ giải ngộ).

Hóa nghi tứ giáo
gồm: Đốn, Tiệm, Bất Định, Bí Mật. Hóa pháp tứ giáo gồm Tạng (Tiểu Thừa), Thông
(bao gồm cả Tiểu Thừa lẫn Đại Thừa, nhưng mới chỉ là những giáo pháp sơ khởi
của Đại Thừa), Biệt (giáo pháp Đại Thừa dành riêng cho hàng Bồ Tát), và Viên
(những giáo pháp viên dung vô ngại, hàm nhiếp trọn vẹn tất cả các giáo pháp, là
giáo pháp cao tột nhất trong các giáo pháp Đại Thừa).

a.2. Ngũ thời:

– Thời Hoa
Nghiêm: Phật hiện thân to lớn, giảng kinh Hoa Nghiêm cho những bậc căn cơ
Đại Thừa viên đốn, chuyên giảng về Viên Giáo, nhưng đôi chỗ có kèm Biệt giáo.

– Thời A Hàm:
Phật hiện thân trượng sáu, giảng pháp cho thính chúng căn cơ Tiểu Thừa, chỉ dạy
về Tạng Giáo và Nhị Thừa Tiểu Quả.

 – Thời Phương Đẳng: đối với căn cơ Tiểu Thừa, Phật giảng Tạng Giáo; đối
với căn cơ Đại Thừa, Phật dạy Viên, Thông, Biệt Giáo.

 – Thời Bát Nhã: dù kiêm thuyết lý tánh quyền hiện, nhưng chủ yếu là Thật
Lý viên mãn của Viên Giáo.

 – Thời Pháp Hoa – Niết Bàn: quy nhiếp Tam Thừa về Nhất Thừa, khai thị
tri kiến Phật.

b. Ngũ Giáo

Tức là:

– Tiểu (Tiểu
Thừa): chỉ giảng pháp không, chưa giảng Ngã Không.

– Thỉ (Đại Thừa
Thỉ Giáo): căn cứ trên sự sanh diệt của tám thức, kiến lập những giáo nghĩa
sanh tử, Niết Bàn, bàn rộng pháp tướng, nhưng chỉ mới luận đôi phần về pháp
tánh. Tuy đã giảng về Tam Thừa, nhưng chưa hứa khả hàng định tánh Thanh Văn và
Nhất Xiển Đề có khả năng thành Phật. Vì chưa bàn cùng tột giáo lý Đại Thừa nên
gọi là Thỉ (bắt đầu).

– Chung (Đại Thừa
chung giáo): bàn cùng tận giáo nghĩa Đại Thừa, căn cứ vào bát thức của Như Lai
Tạng tùy duyên bất biến để lập giáo nghĩa, chú trọng đến pháp tánh, nhưng chỉ
luận đôi chút về pháp tánh, chưa giảng chi tiết. Dù có giảng pháp tướng đi nữa,
cũng đều quy về pháp tánh. Chung Giáo công nhận Xiển Đề có khả năng thành Phật.

– Đốn: Chỉ luận về
Thật Tướng. Một niệm bất sanh thì gọi là thành Phật. Không cần bận tâm đến thứ
tự tu tập từng bước nên gọi là Đốn (nhanh chóng).

– Viên: Viên Giáo
bao trùm cả bốn giáo trên, viên dung đầy đủ muôn pháp, duyên khởi vô ngại, pháp
giới vô tận, không còn phân biệt giữa sự và lý nữa nên gọi là Viên (trọn vẹn).

3. Phán định
giáo tướng của kinh này:

Nếu xét theo cách
phán giáo của tông Hoa Nghiêm, kinh này thuộc về Viên Giáo lẫn Đốn Giáo. Xét
theo cách phán giáo của tông Thiên Thai, kinh này tuy nằm trong thời Phương
Đẳng, nhưng lại thuộc về Viên Giáo.

Bởi Tạng giáo và
Thông Giáo chẳng đề cập đến danh hiệu chư Phật ở phương khác, nên kinh A Di Đà
chẳng thể thuộc về Tạng và Thông giáo.

Người niệm Phật
lại có thể vượt ngang ra khỏi ba cõi, vãng sanh Cực Lạc, đồng chứng ba thứ bất
thoái nên kinh này phải thuộc về Đốn Giáo.

Trong năm thời,
thời Hoa Nghiêm nhằm lúc Phật mới thành đạo, Ngài vì hàng pháp thân đại sĩ
giảng giải cảnh giới Như Lai, chúng Thanh Văn ngồi dự pháp hội như đui, như
điếc, chẳng lãnh hội được gì. Kinh này lại chuyên dạy chúng sanh đời mạt, ác
thế ngũ trược, niệm Phật cầu sanh Tịnh Độ, nghĩa là: đối tượng được hóa độ của
kinh này là hết thảy hữu tình, nên kinh này không thể nào thuộc về thời Hoa
Nghiêm được.

Trong thời A Hàm,
Phật chuyên dạy pháp Tiểu Thừa. Thế nhưng kinh này luận về công đức trang
nghiêm y báo, chánh báo cõi Cực Lạc, cũng như ý chỉ huyền nhiệm rốt ráo thành
Phật, nên cũng không thể nào thuộc về thời A Hàm được.

Trong thời Bát
Nhã, Đức Phật chuyên luận về những pháp mà Bồ Tát phải học. Kinh này chẳng phân
biệt căn cơ chúng sanh, bất cứ ai nếu chí thành niệm Phật đều có thể được vãng
sanh. Bởi đó, kinh này chẳng thể thuộc về thời Bát Nhã.

Thời Pháp Hoa khai
quyền hiển thật (vạch rõ những pháp phương tiện, trực chỉ thật lý Nhất Thừa),
khai thị tri kiến Phật; thế nhưng kinh này chỉ chuyên dạy Trì Danh, nên chẳng
thuộc về thời Pháp Hoa được.

Bởi những lẽ trên,
kinh này phải thuộc về thời Phương Đẳng.

Hơn nữa, kinh Di
Đà bao hàm diệu lý viên đốn, trước thì thông tiếp kinh Hoa Nghiêm, sau thì
thông tiếp kinh Pháp Hoa; cho nên phán định kinh này thuộc về thời Phương Đẳng
rất hợp lý. 

VI. CĂN TÁNH SỞ BỊ (những căn tánh được tiếp độ bởi kinh
này)

 Những nghĩa lý được diễn giảng trong kinh này tuy là chí viên, chí đốn, là pháp
để giáo hóa Bồ Tát, nhưng cũng là pháp kiêm dạy Nhị Thừa. Bất luận căn cơ là
thượng, trung hay hạ đều có thể niệm Phật, đều được vãng sanh. Chỉ trừ kẻ chẳng
tin, chẳng nguyện, chẳng hạnh là đành chịu vô phần. Nếu có tín, hạnh, nguyện
thì dù đang ở trong địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh, vẫn là căn cơ sẽ được hóa độ
bởi kinh này.

 Kinh chép: “Vì vậy, này Xá Lợi Phất! Các ông đều phải nên tin nhận lời ta và
lời chư Phật nói” là khuyến tín. Lại chép: “Nếu có kẻ tin hãy nên phát
nguyện sinh sang cõi ấy” là khuyên phát nguyện. Lại chép: “Nếu có thiện
nam tử, thiện nữ nhân, nghe nói A Di Đà Phật, chấp trì danh hiệu hoặc một
ngày… hoặc bảy ngày nhất tâm bất loạn” là khuyên nên hành trì.

VII. BỘ LOẠI SAI BIỆT

 Thuộc cùng một Bộ là những kinh cùng phô diễn một tông thú, nhưng diễn giảng
rộng lược khác nhau. Thuộc cùng một Loại là những kinh có tông thú liên quan
mật thiết với nhau.

 Xét về Bộ, hai kinh cùng Bộ là kinh này và kinh Vô Lượng Thọ (không đề cập đến
kinh Xưng Tán Tịnh Độ Phật Nhiếp Thọ vì nó chỉ là bản dịch khác của kinh này).

 Cùng Loại với kinh A Di Đà đây có kinh Quán Vô Lượng Thọ, kinh Cổ Âm Thanh
Vương, A Di Đà Kệ Kinh.

 Được xếp vào Phi Bộ Phi Loại là những kinh có nói kèm đến pháp môn Tịnh Độ như
kinh Pháp Hoa, kinh Hoa Nghiêm, kinh Lăng Nghiêm, Văn Thù Sở Thuyết Bát Nhã, Bi
Hoa, Quán Âm Bồ Tát Thọ Ký, Phật Thuyết Như Huyễn Tam Ma Địa Vô Lượng Ấn Pháp
Môn …

 Nếu kể cả những kinh Mật Giáo dạy thần chú, cách lập đàn, vẽ mạn đà la, quán
tưởng Phật A Di Đà thì phải kể thêm:

1. Vô Lượng Thọ
Như Lai Tu Quán Hạnh Cúng Dường Nghi Quỹ do Ngài Bất Không dịch vào đời Đường,
chủ yếu dạy cách quán tưởng và các nghi thức cúng dường.

 2. Bạt Nhất Thiết Nghiệp Chướng Căn Bản Đắc Sanh Tịnh Độ Thần Chú do Ngài Cầu
Na Bạt Đà La dịch vào đời Lưu Tống (bản này chỉ ghi bài thần chú)

 3. Cửu Phẩm Vãng Sanh A
Di Đà Tam Ma Địa Tập Đà Ra Ni kinh do Ngài Bất Không dịch vào đời Đường.

4.. Đại Thừa Vô
Lượng Thọ Kinh do Ngài Pháp Thành dịch vào đời Đường.

5. Vô Lượng Thọ
Đại Trí Đà Ra Ni, do Ngài Pháp Hiền dịch vào đời Triệu Tống. Kinh này chỉ có
bài chú. Bản dịch khác của kinh này đầy đủ hơn là kinh Đại Thừa Thánh Vô Lượng
Thọ Quyết Định Quang Minh Vương Như Lai Đà Ra Ni.

VII. DỊCH TRUYỀN CẢM THÔNG (các bản dịch, bản được lưu truyền, những
sự cảm ứng do tụng trì kinh này)

A. Các bản dịch:

Từ Phạn ngữ, dịch
sang Hán văn có hai bản dịch:

 1. Bản thứ nhất mang tên Phật Thuyết A Di Đà Kinh, do Ngài Tam Tạng Pháp
Sư Cưu Ma La Thập dịch vào thời Dao Tần (394-415).

 2. Bản thứ hai mang tên Xưng Tán Tịnh Độ Phật Nhiếp Thọ Kinh do Ngài Tam
Tạng Pháp Sư Huyền Trang dịch vào đời Đường.

 Hai bản dịch này đại đồng tiểu dị, bản dịch của Ngài Huyền Trang chi tiết hơn,
nhưng kém phần bóng bẩy hơn so với bản dịch của Ngài La Thập. Hiện tại, bản
được lưu truyền rộng rãi hơn cả là bản dịch của Ngài La Thập (thường gọi là bản
Tần dịch).

 Ngoài hai bản dịch này, hiện còn một bản hội tập hai bản kinh trên do cư sĩ Hạ
Liên Cư soạn. Ngoài Tịnh Độ Cư Sĩ Lâm Trung Hoa, bản hội tập này không được sử
dụng phổ biến cho lắm. Theo Chúng Kinh Mục Lục, vào đời Lưu Tống, kinh này cũng
được Ngài Cầu Na Bạt Đà La dịch với tựa đề Tiểu Vô Lượng Thọ Kinh nhưng đã thất
truyền.

 Khi chú giải các kinh này, từ xưa đến nay, các nhà sớ giải kinh đều dùng bản
của Ngài La Thập. Ngay cả đại đệ tử của pháp sư Huyền Trang là Ngài Khuy Cơ khi
sớ giải kinh cũng dùng bản của Ngài La Thập, có lẽ vì bản này phổ biến hơn cả.

 B. Các bản chú giải:

Từ xưa đến nay,
kinh này được chú sớ rất nhiều, nhưng bị thất truyền rất nhiều. Hiện tại, chỉ
còn giữ lại được một số bản chú giải như sau:

 1. A Di Đà Kinh Nghĩa Ký, 1 quyển, do Ngài Trí Khải soạn thuật vào đời Tùy.

 2. A Di Đà Kinh Nghĩa Thuật, 1 quyển, do Ngài Huệ Tịnh soạn vào đời Đường.

 3. A Di Đà Kinh Thông Tán Sớ, 3 quyển, do Ngài Khuy Cơ soạn vào đời Đường.

 4. A Di Đà Kinh Sớ, 1 quyển, do Ngài Khuy Cơ đời Đường soạn.

 5. A Di Đà Kinh Sớ, 1 quyển, do Ngài Hải Đông Nguyên Hiểu người xứ Tân La soạn.

 6. A Di Đà Kinh Sớ, do Ngài Trí Viên soạn vào đời Tống.

 7. A Di Đà Kinh Nghĩa Sớ do Ngài Linh Chi Nguyên Chiếu đời Tống soạn.

 8. A Di Đà Kinh Cú Giải do Ngài Tánh Trừng soạn vào đời Nguyên.

9. A Di Đà Kinh
Lược Giải của Ngài Đại Hựu thời Nguyên.

 10. A Di Đà Kinh Sớ Sao do Ngài Vân Thê Liên Trì soạn vào thời Minh.

 11. A Di Đà Kinh Lược Giải Viên Trung Sao, 2 quyển, do Ngài U Khê Truyền Đăng
soạn.

12. A Di Đà Kinh Yếu Giải do Ngài Linh Phong Ngẫu Ích Trí Húc soạn
vào cuối đời Minh.

 13. A Di Đà Kinh Yếu Giải Giảng Nghĩa của Viên Anh Pháp Sư đời Thanh.

14. A Di Đà Kinh Thiệt Tướng của Ngài Tịnh Đĩnh soạn.

 15. A Di Đà Kinh Trực Giải Chánh Hạnh của Liễu Căn Toản soạn.

 16. A Di Đà Kinh Lược Chú của Ngài Tục Pháp soạn.

 17. A Di Đà Kinh Trích Yếu Dị Giải do Ngài Chân Tung soạn.

 18. A Di Đà Kinh Ước Luận của cư sĩ Bành Tế Thanh soạn vào đời Thanh.

 19. A Di Đà Kinh Thích và A Di Đà Kinh Chú của Trịnh Trừng Đức và Đặng Trừng
Nguyên hợp soạn.

 20. A Di Đà Kinh Tiên Chú của cư sĩ Đinh Phước Bảo (ông này cũng là tác giả của
bộ Phật Học Đại Từ Điển).

Từ bản A Di Đà Kinh Sớ Sao, Ngài Trí Nguyện tổng kết những lời
giảng của chư cổ đức đời Minh soạn ra ba tác phẩm: A Di Đà Kinh Sớ Sao Sự
Nghĩa, A Di Đà Kinh Sớ Sao Vấn Biện, A Di Đà Kinh Sớ Sao Diễn Nghĩa.

Ngài Đạt Mặc
(không rõ thời đại) soạn lời Sao cho cuốn Yếu Giải của Tổ Trí Húc, đặt tên là A
Di Đà Kinh Yếu Giải Tiện Mông Sao,

 Trong các bản chú giải kinh trên đây, bản Yếu Giải của Ngài Ngẫu Ích được Tổ Ấn
Quang tán dương như sau: “Lý sự đều đạt đến chỗ tuyệt diệu, kể từ khi Phật
thuyết kinh này đến nay, Yếu Giải là bản chú giải bậc nhất, khéo léo nhất, xác
thực nhất. Ví dù cổ Phật xuất thế chú giải lại kinh này cũng chẳng thể hay hơn
được nữa”. Vì thế, trong các bản chú giải kinh A Di Đà, tác phẩm A Di Đà
Kinh Yếu Giải được lưu truyền mạnh mẽ nhất.

 Cho đến hiện tại, chư tôn cổ đức vẫn tiếp tục diễn giảng kinh A Di Đà và trước
tác rất nhiều tác phẩm mới để phu dương mật nghĩa của kinh này nhưng kiến giải
đa phần vẫn dựa theo hai tác phẩm Yếu Giải và Sớ Sao là chính.

 C. Sự cảm ứng của việc trì kinh

Từ xưa đến nay,
người trì tụng kinh này được cảm ứng rất nhiều, xin lược thuật một vài chuyện:

Theo Trí Độ Luận,
có một vị tỳ kheo trì tụng kinh A Di Đà, lúc sắp mạng chung, bảo đệ tử rằng: “A
Di Đà Phật cùng các thánh chúng đều đến đón ta”. Mất rồi, đệ tử làm lễ trà tỳ,
thấy cuống lưỡi của vị tỳ kheo ấy chẳng cháy, hình dáng, màu sắc vẫn tươi
nguyên như khi còn sống.

Ông Đường Thế
Lương đời Tống tụng kinh Di Đà đến mười vạn biến. Một ngày nọ bảo người nhà:
“Phật đến đón ta”. Nói xong, làm lễ mà tịch. Đêm ấy có kẻ đi buôn, ngụ bên núi
Đạo Vị, mộng thấy ánh sáng lạ lùng ở Tây Phương, phan, hoa vần vũ, âm nhạc réo
rắt, trên không rền vang tiếng nói: “Ông Đường Thế Lương đã sanh về Tịnh Độ”.

Đời Tống, kẻ thảo
dân Bằng Mân, thuở trẻ thích săn bắn. Một ngày nọ, đi săn gặp một con rắn to
liền cầm giáo xông đến đâm. Khi ấy, rắn đang núp một gộp đá lớn, toan mổ một
con bò vàng. Bằng Mân xô đá đè chết rắn. Khi được tái sanh, rắn nhiều phen tính
trả thù, nhưng họ Bằng đã tu sám, niệm Phật đã lâu nên rắn chẳng làm gì được.
Đến một ngày nọ, ông thỉnh các bạn đồng tu Tịnh nghiệp tụng kinh Di Dà, ngồi
chắp tay qua đời.

Đời Tống, pháp sư
Trí Tiên, hiệu Chân Giáo, trụ trì chùa Bạch Liên, suốt mười ba năm hướng về Tây
niệm Phật, trong 12 thời chưa từng thiếu sót công phu. Một chiều nọ, Sư mỉm
cười, sai quán đường hành nhân tụng kinh A Di Đà. Tụng chưa xong, Sư đã an
nhiên tọa hóa.

Ngài Thích Xử
Khiêm đời Tống chuyên tu Tịnh Độ. Một tối nọ, tụng kinh A Di Đà xong, Ngài khen
ngợi Tịnh Độ rồi bảo với đại chúng rằng: “Tôi đã đạt vô sanh mà sanh Tịnh Độ”.
Liền như nhập thiền định, lặng lẽ mà hóa.

Đời Tống, bà lão
họ Chung ở quận Gia Hòa, mỗi ngày tụng kinh Di Đà mười biến, niệm Phật chẳng bỏ
sót ngày nào. Một ngày nọ bà bảo con: “Ta thấy hoa sen trắng vô số, thánh chúng
đến đón ta”. Rồi ngồi ngay ngắn, lặng lẽ qua đời.

Hoài Ngọc thiền sư
người Đài Châu, chuyên mặc áo vải, ngày ăn một bữa, thường ngồi chẳng nằm, tinh
tấn niệm Phật, tụng kinh Di Đà đến ba mươi vạn biến. Một ngày kia thấy Tây
Phương thánh chúng nhiều như cát sông Hằng. Một vị tay cầm đài bạc, theo cửa sổ
mà vào. Sư hỏi: “Tôi một đời tinh tấn, thề lấy được đài vàng, sao lại như thế
này?” Đài bạc liền ẩn mất. Sư càng cảm khích, tinh tấn gấp bội. Hăm mốt ngày
sau, thấy Phật hiện chật cả không trung, bèn bảo đệ tử: “Kim đài đã đến đón, ta
sanh về Tịnh Độ đây!” Rồi đọc kệ, mỉm cười mà tịch.

Năm Đại Lịch thứ
chín đời Nguyên, Tử Hoa thiền sư trụ tại chùa Quán Âm ở Nhuận Châu, tụng kinh
Di Đà suốt sáu tháng, chợt mắc bệnh. Đêm ngửi thấy mùi hương, nghe tiếng âm
nhạc, trên không có tiếng bảo: “Sự vui thô thiển đã qua, sự vui tinh tế sẽ tiếp
nối. Ngài sẽ vãng sanh”. Chẳng lâu sau, sư niệm Phật viên tịch, mùi hương ngào
ngạt suốt mấy ngày chẳng tan.

Ngay cả cầm thú
cũng được lợi lạc do việc trì kinh này. Quán công ở chùa Chánh Đẳng tại Hoàng
Nham, có nuôi một con nhồng (tên một loài chim), thường dạy nó niệm Phật chẳng
ngớt. Về sau, con nhồng chết đứng trong lồng. Quán công đem chôn, ít lâu sau,
trên mộ chim mọc lên một đóa hoa sen tím. Bới đất để tìm gốc sen, thấy hoa sen
ấy mọc ra từ lưỡi con nhồng.

 Sự
cảm ứng của kinh Di Đà rất nhiều, chẳng thể thuật trọn. Chúng ta là hạng phàm
phu khổ não chúng sanh, muốn thoát ly biển khổ, mong vượt khỏi tam giới, thật
phải nên buông bỏ vạn duyên, nhất tâm niệm Phật thì đương nhiên sẽ hữu cầu tất
ứng, vô cảm bất thông vậy!

Phần Hai

IX. TỔNG THÍCH KINH ĐỀ (giải thích chung về danh hiệu của bản
kinh) 

 

A. Kinh danh
sai biệt (những tên gọi
khác nhau của kinh)

 

Kinh này
mang tên là Phật Thuyết A Di Đà Kinh, nhưng trong kinh văn ghi rõ kinh này tên
là “Xưng Tán Bất Khả Tư Nghị Công Đức, Nhất Thiết Chư Phật Sở Hộ Niệm Kinh”
(kinh khen ngợi công đức chẳng thể nghĩ bàn, được hết thảy chư Phật hộ niệm).
Vì thế, Ngài Huyền Trang dịch là Xưng Tán Tịnh Độ Phật Nhiếp Thọ Kinh.

 

B. Lập
danh phương thức (cách
thức đặt tên kinh)

 

Phàm tên kinh được
đặt không ngoài vận dụng ba yếu tố: nhân, pháp, dụ. Ba yếu tố ấy dùng riêng lẻ
hay ghép với nhau, tạo thành bảy loại như sau:

1. Đơn nhân lập
danh (chỉ dùng người để đặt tên): như Phật thuyết A Di Đà Kinh, Ương Quật
Ma La Kinh v.v…

2. Đơn pháp lập
danh: như Ma Ha Bát Nhã Ba La Mật Kinh, Thật Tướng Bát Nhã kinh, Đại
Thừa Lý Thú Lục Ba La Mật Kinh…

3. Đơn dụ lập
danh (chỉ dùng thí dụ để đặt tên): như Phạm Võng Kinh, Bửu Tích kinh, Bửu
Vân kinh… thuần dùng thí dụ để đặt tên kinh.

4. Nhân pháp
lập danh: như Địa Tạng Bồ Tát Bản Nguyện kinh, Dược Sư Lưu Ly Quang Như Lai
Bổn Nguyện Công Đức Kinh, Văn Thù Sở Vấn Bát Nhã kinh,Thắng Thiên Vương Bát Nhã
Kinh v.v…

5. Pháp dụ lập
danh: như Kim Cang Bát Nhã Ba La Mật Kinh (Kim Cang là dụ, Bát Nhã Ba La
Mật là pháp), Diệu Pháp Liên Hoa Kinh…

6. Nhân dụ lập
danh: như Như Lai Sư Tử Hống Kinh. Như Lai là nhân, Sư Tử Hống là dụ.

7. Nhân pháp dụ
lập danh: như Đại Phương Quảng Phật Hoa Nghiêm Kinh. Đại Phương Quảng là
pháp, Phật là nhân, Hoa Nghiêm là dụ. Một ví dụ là Như Lai Đại Phương Tiện Nhất
Thừa Thắng Man Sư Tử Hống Kinh cũng dùng cả ba nhân, pháp, dụ để đặt tên kinh.

Kinh A Di Đà này
chỉ dùng nhân để đặt tên.

 

C. Biệt thích
kinh đề (giải thích riêng
về tên kinh này)

 

Tên kinh gồm có hai phần:
Thông và Biệt. Thông là “Kinh”, biệt là “Phật Thuyết A Di Đà”.

 

C.1. Phẫu tự biệt
thích (giải thích theo lối phân tích từng
chữ trong tên kinh) 

 

Kế tiếp
đây là phần giải thích từng chữ trong tên gọi của kinh:

1. Phật:

 

Chữ Phật phải hiểu
theo bốn khía cạnh: Sự, lý, nhân, quả.

 

1.1. Ước về Sự:
Phật là hiệu chung của mười phương tam thế hết thảy chư Phật. Nói chính xác,
Phật là một trong mười hiệu của chư Phật Thế Tôn. Trong kinh này, chữ Phật
riêng chỉ đức Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật.

 

1.2. Ước theo
Lý: Phật gọi đủ theo tiếng Phạn là Phật Đà, thường dịch là Giác Giả (bậc
giác ngộ) hay còn dịch là Đại Giác. Giác bao hàm ba nghĩa: tự giác, giác tha,
và giác hạnh viên mãn.

Hiểu theo nghĩa
thông thường, Giác là giác ngộ, hàm nghĩa Phật là người giác ngộ. Thế sao không
dịch là Giác Nhân mà lại dịch là Giác Giả? Chữ Giả có nghĩa rộng hơn, ngụ ý bao
gồm hết thảy hữu tình chứ không chỉ hạn cuộc trong loài người. Kinh nói: “Phàm
hết thảy những ai có tâm (tri giác) đều sẽ có thể thành Phật”. Bởi
thế, nếu dịch là Giác Nhân thì hóa ra chỉ riêng nhân loại mới có khả năng thành
Phật! Trong kinh Pháp Hoa nói: long nữ tám tuổi thành Phật, chẳng lẽ lại gọi vị
Phật ấy là giác long hay sao?

Vị thánh nhân ấy
giác ngộ chân lý vũ trụ và thật tướng của nhân sinh. Chân lý vũ trụ và Thật
Tướng của nhân sinh thật ra chẳng ngoài duyên khởi tánh không. Hết thảy hữu
tình mê muội nơi duyên khởi tánh không, nhận lầm vũ trụ thật có vạn pháp, thân
do tứ đại giả hợp là thật có, nên mê say đắm đuối, trầm luân sanh tử. Đức Phật
nhận thức minh bạch duyên khởi tánh không nên đốn phá vô minh, siêu xuất sanh
tử.

– Tự Giác:
ngoài thì giác ngộ hết thảy các pháp đều là huyễn hóa, vô thường, là pháp sanh
diệt; trong thì nhận rõ ai nấy đều có Phật tánh thường trụ bất sanh bất diệt.

– Giác Tha:
chúng sanh chẳng được giải thoát chỉ vì chưa giác ngộ, Đức Phật chẳng nỡ riêng
mình thọ hưởng sự giải thoát an vui mà bỏ mặc chúng sanh chìm đắm trong biển
khổ sanh tử. Vì thế, Ngài vận dụng mọi phương tiện thiện xảo để khiến đại địa
chúng sanh đều được giác ngộ như mình.

– Giác Hạnh
Viên Mãn: Tự Giác là huệ mãn, Giác Tha là phước mãn.

* Huệ mãn là từ lúc ban
sơ phát Bồ Đề tâm, nương vào Thỉ Giác trí (3) để đoạn trừ trọn vẹn ba thứ kiến
hoặc, tư hoặc, trần sa hoặc, chứng ngộ trọn vẹn ba trí, thấu rõ nguồn cội bản tâm
nên trí huệ viên mãn. Đó là “huệ mãn”.

* Phước mãn là sau
khi tự giác, bèn nương vào tối thượng thừa, chỉ lấy việc lợi sanh làm sự
nghiệp, lấy hoằng pháp làm việc nhà, trải ba A-tăng-kỳ kiếp tu trọn lục độ, vạn
hạnh, khai thị pháp giới hữu tình, công đức viên mãn nên gọi là “phước
mãn”. 

Tự Giác là khác
với phàm phu si mê bất giác, Giác Tha là khác với Nhị Thừa chỉ chuyên tự giác;
Giác Hạnh Viên Mãn là khác với Bồ Tát chỉ mới đạt phần chứng (chứng ngộ chưa
trọn vẹn). Nói cách khác, thành đạo là tự giác, giáo hóa chúng sanh là giác
tha, tự giác và giác tha đạt đến mức triệt để tối cực nên gọi là “giác hạnh
viên mãn”.

Hơn nữa,
tự giác là luận trên phương diện Lý Trí, giác tha là luận về phương diện Bi
hạnh, giác mãn là “tri hành hợp nhất”, lấy tự lợi, lợi tha, phước huệ viên mãn
làm mục đích duy nhất.

Vì sao chỉ mình
Đức Phật đầy đủ ba ý nghĩa giác ngộ ấy? Vì Nhị Thừa thiên chấp Thiên Không chân
lý nên tự giác chưa viên mãn, công đức của Bồ Tát chưa trọn vẹn (phước chưa
đủ), đồng thời vẫn còn chút phần vi tế vô minh, sở chứng chưa viên mãn (huệ
chưa viên mãn) nên chẳng thể sánh bằng Phật được!

 

1.3. Ước về
nhân: chữ Nhân chỉ nhân địa (quá trình tu nhân, ở đây chỉ nhân địa hiện
tại).

Đức Phật Thích Ca
Mâu Ni đã thành Phật trong vô lượng kiếp nhiều như vi trần từ trước, do vì giáo
hóa chúng sanh cõi này nên thị hiện tu nhân trong cõi Sa Bà. Đức Thế Tôn đã thị
hiện giáng sanh tại vườn Lâm Tỳ Ni làm thái tử dòng họ Thích Ca. Năm mười chín
tuổi, thị hiện xuất gia, sáu năm tu hành khổ hạnh tại núi Già Da (tại thôn Tư
Na, ở phía nam sông Ni Liên Thiền), hàng phục ma quân, thành đạo, giáo hóa
chúng sanh. Đến rằm tháng Hai năm Ngài tám mươi tuổi, cơ duyên hóa độ đã mãn,
bèn thị hiện Niết Bàn tại rừng Ta La Song Thọ.

 

1.4. Ước về Quả:
tức là rốt ráo chứng đắc cực quả A Nậu Đa La Tam Miệu Tam Bồ Đề. Trong phần
giảng về kinh văn, sẽ giải thích tỉ mỉ ý nghĩa chữ A Nậu Đa La Tam Miệu Tam Bồ
Đề.

 

2. “Thuyết”: có nghĩa là giảng nói.
Ý nói: kinh này do chính nơi kim khẩu của đức Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật tuyên
thuyết.

Thuyết còn có
nghĩa là Duyệt (vui vẻ). Thấy đã đến lúc cơ duyên thành thục để diễn nói bản
hoài cứu độ chúng sanh, biết rõ chúng sanh đời mạt sẽ do pháp môn này mà được
độ thoát, cho nên Phật vui sướng, không ai thỉnh mà tự giảng ra bản kinh này.

 

3. A Di Đà:
dịch là Vô Lượng Quang hay Vô Lượng Thọ. Đức Phật ấy quang minh vô lượng, thọ
mạng vô lượng. Thật ra công đức, trí huệ, thần thông v.v… của Ngài mỗi mỗi
đều vô lượng, nhưng ở đây lấy quang minh và thọ lượng làm tiêu biểu.

 Có hai thứ vô lượng: Vô lượng vô lượng (nghĩa là vô lượng tuyệt đối, hoàn toàn
không thể nào tính đếm được) và hữu lượng vô lượng (vô lượng có thể tính đếm
được, tức là một con số rất lớn như kinh Hoa Nghiêm một trăm lạc xoa (một trăm
ngàn) là một câu chi, câu chi lần câu chi làm một a du đa…. cho đến a tăng kỳ
lần a tăng kỳ làm một a tăng kỳ chuyển. A tăng kỳ chuyển lần a tăng kỳ chuyển
làm một vô lượng. Như vậy, con số vô lượng rất lớn, nhưng vẫn là hữu hạn vì vẫn
có thể tính đếm được).

 Pháp Thân của Phật A Di Đà vô thỉ vô chung (không có khởi đầu, không có kết
thúc), Báo Thân của Ngài hữu thỉ vô chung, đều thực sự là “vô lượng vô lượng”.
Còn như Ứng Thân của Phật, ứng hiện tùy theo căn cơ, khi duyên hóa độ đã hết
liền diệt. Đó là hữu thỉ hữu chung. Ứng Thân của Phật A Di Đà tuy thọ mạng vô
lượng vô biên a tăng kỳ kiếp nhưng vẫn có ngày nhập diệt, đó là ý nghĩa của chữ
“hữu lượng vô lượng”.

 Pháp Thân của Phật A Di Đà thường trụ bất biến, đấy chính là ý nghĩa “vô lượng
thọ”. Căn Bản Trí của Phật chiếu khắp mười phương; đấy chính là ý nghĩa “vô
lượng quang”. Như vậy, vô lượng thọ và vô lượng quang của Phật cũng là kết quả
của sự tu tập. Kinh chép, trong quá khứ vô lượng vô biên kiếp về trước, tỳ kheo
Pháp Tạng từng làm Chuyển Luân Thánh Vương, nghe đức Thế Tự Tại Vương Phật
thuyết pháp, bèn phát nguyện xuất gia, được đặt pháp danh là Pháp Tạng, phát
bốn mươi tám nguyện, tận lực tu tập những hạnh khó làm trong vô lượng kiếp nhằm
trang nghiêm y báo và chánh báo của cõi Phật. Do đó, đến khi nhân viên quả mãn,
thành Đẳng Chánh Giác, Ngài cảm được thọ lượng, quang minh mỗi thứ đều vô
lượng, nên được hiệu là A Di Đà.

 Lại nữa, lúc chúng ta niệm Phật, từng câu phân minh, tương ứng với Phật, đó
chính là ý nghĩa chữ Quang. Từng câu không gián đoạn, nhất tâm bất loạn, đấy
chính là ý nghĩa chữ Thọ. Quang là trí của Như Lai, Thọ là lý của Như Lai. Trí
chiếu soi Lý, Lý hiển thị Trí, Lý – Trí nhất như, quang – thọ chẳng hai. Tự
tánh Di Đà, duy tâm Tịnh Độ, niệm niệm chiếu soi cùng tột, niệm Phật đến mức
như thế thì Quang lẫn Thọ luôn hiển hiện nơi tự tâm.

 Nếu phán định theo thuyết Lục Tức Thành Phật của tông Thiên Thai thì:

– Chúng sanh luôn
sẵn đủ Quang lẫn Thọ nơi tự tâm nhưng mê muội chẳng hề chứng biết. Đấy gọi là
Xứng Lý Tức Quang Thọ (tức là chỉ có Quang lẫn Thọ về mặt Lý, chưa thực sự
chứng ngộ).

– Nghe hiểu pháp
môn Tịnh Độ, hiểu ý nghĩa của danh hiệu Phật A Di Đà. Đấy là Danh Tự Tức Quang
Thọ.

– Đã nghe biết,
tin hiểu, bèn chấp trì danh hiệu, đấy là Quán Hạnh Tức Quang Thọ. 

– Những phiền não,
cấu trược thuộc về phần thô đã đoạn thì gọi là Tương Tự Tức Quang Thọ.

– Phá được một
phần vô minh, hiển hiện tự tánh Phật, thì gọi là Phần Chứng Tức Quang Thọ.

– Phá sạch toàn bộ
vô minh, lý trí viên mãn đến cùng cực, đấy là Cứu Cánh Tức Quang Thọ.

 

4. Kinh:
gọi đủ là Khế Kinh, tiếng Phạn là Tu Đa La. Khế nghĩa là “khế hợp” (phù hợp,
tương xứng), bao hàm ý nghĩa: Trên khế hợp với đạo lý của chư Phật đã nói, dưới
khế hợp với căn cơ của tất cả chúng sanh được độ.

Chữ Kinh có năm
nghĩa:

– Xuất sanh:
Nếu chúng sanh tu hành đúng theo lời Phật dạy thì sẽ sanh khởi được tất cả nhân
quả của thiện pháp. Đấy là ý nghĩa của chữ Xuất Sanh. 

– Hiển thị:
Kinh của Đức Phật thuyết có khả năng chỉ rõ các pháp xuất thế gian, sự, lý,
tánh, tướng, nhân, quả, tu, chứng v.v… Đấy là ý nghĩa của Hiển Thị. 

– Dũng tuyền
(suối phun): Mỗi một chữ trong kinh chứa đựng hết thảy pháp, dung hàm vô lượng
nghĩa, như nước vọt ra từ mạch suối, dù có dùng bao nhiêu vẫn chẳng cạn. Đấy là
ý nghĩa của Dũng Tuyền.

– Thằng mặc
(mực thước): Kinh Phật giảng giải đạo lý khiến cho chúng sanh phân biệt được
đâu là tà, đâu là chánh, hiểu rõ sự lý, biết nhân rõ quả, bỏ ác tu thiện, như
thợ mộc dùng dây nhúng mực để đo lường sự cong ngay của cây gỗ trước khi cưa
đục cho đúng.

– Kết man
(kết thành tràng hoa): Kết man là dùng chỉ xỏ các bông hoa thành tràng để tạo
ra vật trang sức đẹp đẽ. Kinh Phật xuyên suốt sự, lý, nhân quả, khiến chúng
chẳng bị lạc mất. Đấy là ý nghĩa của chữ Kết
Man.

Thông thường, chữ
Kinh thường được hiểu theo nghĩa “quán nhiếp thường pháp”:

– Quán là xâu kết
lại, dính kết lại theo thứ tự, là thâu tóm, hệ thống hóa, tập hợp lại những
pháp đã thuyết giảng, chẳng để bị tản mác.

– Nhiếp là giống
như nam châm hút mạt sắt. Kinh điển có công năng thu hút những chúng sanh có
khả năng hóa độ chẳng để cho họ bị đọa lạc.

– Thường là đạo lý
chẳng biến đổi trong suốt cả ba đời. Những pháp Phật đã thuyết đều phát xuất từ
lòng đại bi vô tận, giảng ra những pháp phù hợp với pháp tánh, bàn luận đến
những điểm cùng tột vi diệu của chân lý, nên thường gọi là “xứng tánh cực đàm”.
Những pháp đức Phật đã giảng đều là lý chân nghĩa thật, dẫu ngàn đời muôn kiếp,
vĩnh viễn chẳng thể thay đổi được, nên gọi là Thường.

– Pháp nghĩa là
mười pháp giới đều phải tuân theo khuôn phép ấy. 

Kinh còn có thể
hiểu là đường lối; nghĩa là Kinh chính là con đường để tu hành thành Phật. Có
thuyết nói Kinh còn có nghĩa là thuyền bè, ngụ ý: kinh Phật có thể dẫn dắt, độ
chúng sanh vượt khỏi biển sanh tử.

Kinh Phật được gọi
là “Khế Kinh” vì gồm đủ bốn điều khế hợp: khế sự, khế lý, khế giáo, khế cơ.

 

a. Khế sự:

Đức Phật dùng
Phương Tiện Quyền Trí giảng giải nhân quả của trời người, các pháp tu chứng của
Nhị Thừa v.v… đều tương xứng với sự tướng thế tục, nên gọi là Khế Sự.

 

b. Khế lý: 

Phật dùng
Thật Trí giảng ra đệ nhất đế lý. Bất cứ điều nào Đức Phật đã giảng xét về sự
hay lý đều xứng hợp với Đệ Nhất Nghĩa Đế nên gọi là Khế Lý.

 

c. Khế giáo:

Khế giáo
là dù thị hiện trong cõi ngũ trược ác thế để thuyết pháp lợi sanh, chúng sanh
căn tánh ương ngạnh khó độ, những giáo pháp của Đức Phật đã thuyết đều hoàn
toàn giống hệt như những giáo pháp của mười phương chư Phật đã thuyết.

Trong hội Hoa
Nghiêm, khi chư Bồ Tát trước sự chứng minh của Đức Phật Bổn Sư Thích Ca, giảng
về thứ tự tu chứng Thập Hạnh, Thập Trụ, Thập Hồi Hướng v.v… xong thì có các
đại Bồ Tát nhiều như số vi trần trong bất khả thuyết các cõi Phật ở mười
phương, đồng danh đồng hiệu hiện ra tán dương: “Lành thay! Lành thay! Hàng
Phật tử các ông! Nói ra những pháp chân thật chẳng dối… Trong cõi nước của
chúng tôi cũng thuyết pháp này, thậm chí văn tự, danh tự, câu chữ cũng đều
tương đồng”.

 

d. Khế cơ:

Cơ là căn
cơ của chúng sanh. Căn tánh của chúng sanh tuy có đại, tiểu bất đồng, nhưng cứ
nương theo kinh tu tập thì không ai là chẳng được lợi ích. Đấy gọi là “khế cơ”.

 

 Trong tựa đề Phật Thuyết A Di Đà Kinh đây, Phật là đức Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni
là vị đã chứng cực quả, là chủ thể thuyết pháp. A Di Đà là Cực Lạc giáo chủ, là
bậc chứng ngộ cực quả được đề cập đến. Phật Thích Ca và Phật Di Đà cùng chứng
cực quả, vì sao Phật Thích Ca lại phải thuyết ra pháp này để xưng tán Phật A Di
Đà? Đó là vì cõi Sa Bà uế ác, y báo lẫn chánh báo cõi này đều do vọng tưởng
hoặc nghiệp chiêu cảm, huyễn khởi sanh tử vô cùng, khó tìm được chỗ cậy nhờ, nương
tựa. Dù đức Phật Thích Ca mẫn niệm ứng cơ nhiếp hóa, nhưng khi duyên hóa độ đã
hết, liền nhập diệt, chúng sanh không cách nào gặp gỡ được nữa. Còn y báo,
chánh báo cõi Cực Lạc đều là do những công đức sẵn có trong bản tâm thanh tịnh
hiển hiện, hữu tình, vô tình cõi Cực Lạc đều thuyết pháp bất tuyệt. Chúng sanh
nghe pháp ấy tăng trưởng đạo tâm, phiền não tiêu trừ, quyết chứng Bồ Đề. Bởi
những lẽ ấy, Phật Thích Ca phải tán dương cõi Cực Lạc và Phật A Di Đà, đấng
giáo chủ cõi ấy, để chúng sanh phát tâm ưa thích, nhàm chán sanh tử, phát
nguyện vãng sanh, vĩnh thoát khổ hải.

 

 D. Giáo lý hạnh quả phán thích (phán định về giáo lý hạnh quả của
kinh này)

 

1. Định nghĩa:

 

 Những lời dạy bảo của thánh nhân được lưu truyền lại gọi là Giáo. Chỉ thú,
nghĩa lý của những lời dạy ấy là Lý. Từ Lý khởi tu là Hạnh. Do hạnh quyết định
chứng đắc là Quả.

 Bất cứ bộ kinh nào của Phật đã thuyết ra đều có đủ bốn phần Giáo, Lý, Hạnh, Quả
này. Nếu không có đủ bốn phần này, chúng sanh do đâu mà tuân theo lời dạy để
hiểu rõ Lý, từ lý khởi hạnh tu tập mà chứng cực quả. Hóa ra, những lời giảng
thuyết ấy biến thành hý luận hư huyễn hay sao?

 

2. Phán định:

 

Trong kinh này,
toàn bộ kinh văn từ câu “như thị ngã văn” cho đến câu “tác lễ nhi khứ” là thuộc
về Giáo. Giáo pháp được phô diễn bởi kinh này là giáo pháp phương tiện tối
thắng, chí diệu viên đốn.

Lý được hiển thị
bởi kinh này chính là lý Thường – Lạc – Ngã – Tịnh.

Pháp môn Trì Danh
Niệm Phật dạy trong kinh này chính là Hạnh.

Do tu tập
pháp môn này sẽ chứng được A Nậu Đa La Tam Miệu Tam Bồ Đề. Đó chính là Quả.

 

E. Kinh đề tổng
luận (luận chung về tên
kinh này) 

 

Trong kinh này,
Phật là thuộc về Lý, về Quả, tức là Pháp Thân đức. A Di Đà là Hạnh. Kinh này
đặc biệt chỉ dạy diệu hạnh Trì Danh, đấy tức là Bát Nhã đức. Chữ Thuyết và chữ
Kinh thuộc về Giáo, tức là Giải Thoát Đức.

Nếu phối hợp với
Tam Bát Nhã để giải thích thì: Phật là Thật Tướng Bát Nhã, A Di Đà là Quán
Chiếu Bát Nhã, Thuyết và Kinh là Văn Tự Bát Nhã.

Tên gọi
của kinh này có những nghĩa lý như thế, văn nghĩa của kinh này cũng có vô lượng
nghĩa như thế, chẳng thể luận bàn trọn vẹn được.

 

F. Phiên dịch
kinh nhân (người phiên
dịch kinh)

 Dao Tần Tam Tạng Pháp Sư Cưu Ma La Thập dịch

 

1. Dao Tần:

 

Trong lịch sử
Trung Hoa có nhiều triều đại cùng mang danh xưng là Tần nên để phân biệt, ta
thường thêm họ của người sáng lập vương triều ấy vào trước tên triều đại.

 Vào đời nhà Chu, Chu Hiếu Vương phong đất Thiểm Tây cho Phi Tử, đặt hiệu cho
đất phong là Tần. Phi Tử là hậu duệ của Bá Ích, rất tinh thông về thuật luyện
ngựa nên được nhà vua rất yêu quý. Hậu duệ của Phi Tử là Doanh Chính thôn tính
lục quốc, thống nhất Trung Hoa, lập ra nhà Tần, xưng đế hiệu là Tần Thủy Hoàng
Đế, truyền được ba đời. Đấy là nhà Doanh Tần (246-206 trước công nguyên). 

 Đến thời Tam Quốc, Tư Mã Viêm thôn tính Đông Ngô, Bắc Ngụy, Tây Thục; lập ra
nhà Tấn. Truyền đến đời Tấn Nguyên Đế (húy là Tư Mã Duệ 317-323), triều đình
suy yếu, các tướng lãnh nổi lên cát cứ mỗi phương, lập ra những triều đại song
hành với nhà Đông Tấn. Sử gọi là thời Nam Bắc Triều. Phương Nam có bốn triều
đại của Hán tộc là Tống, Tề, Lương, Trần. Phía Bắc có nhà Hậu Ngụy (chia làm
Đông Ngụy và Tây Ngụy), Bắc Tề, Bắc Lương, Tiền Triệu, Tiền Tần, Hậu Tần, Lưu
Tống, Tiền Yên, Hậu Yên… Đông Ngụy bị nhà Bắc Tề diệt, Bắc Tề và Tây Ngụy bị
nhà Bắc Chu soán ngôi.

 Nhà Tiền Tần còn gọi là Phù Tần, do Phù Kiên lập ra ở đất Quan Trung. Vì Quan
Trung thuộc đất Thiểm Tây (đất Tần cũ), nên xưng quốc hiệu là Tần. Do tham
vọng, Phù Kiên xua quân đánh chiếm Đông Tấn, nhưng bị thất trận. Trên đường rút
lui, Phù Kiên bị một bộ tướng là Dao Trành hạ sát, soán đoạt vương vị. Dao
Trành vẫn xưng quốc hiệu là Tần. Sử gọi là triều đại ấy là nhà Hậu Tần hay Dao
Tần.

 Nhà Hậu Tần truyền được ba đời, tổng cộng 34 năm. Ngài La Thập dịch kinh ở kinh
đô Trường An (thuộc tỉnh Thiểm Tây ngày nay) của nhà Hậu Tần dưới thời Dao
Hưng, nên Ngài đề thời đại là Dao Tần. 

 

b. Tam Tạng Pháp
Sư:

 b.1. Tam Tạng:

Tam Tạng
là danh xưng chung của hết thảy kinh điển Phật giáo.

Hiểu tổng quát,
Tam là số lượng (ba thể loại: Kinh, Luật, Luận). Tạng là hàm tàng (chứa đựng),
ngụ ý: về mặt hình thức, Tam Tạng hàm chứa rất nhiều văn tự, quyển, bộ; về mặt
thực chất, Tam Tạng hàm chứa hết thảy nghĩa lý.

Hiểu chi tiết,
toàn bộ kinh điển Phật giáo được chia thành ba tạng:

– Kinh Tạng: ghi
chép toàn bộ những lời thuyết pháp của đức Thế Tôn. 

– Luật Tạng: ghi
chép những cấm giới dành cho thất chúng Phật tử do Phật đã chế lập.

– Luận Tạng: là
những điều biện luận về giáo lý giữa Phật và chư đại đệ tử, cũng như những
trước thuật của lịch đại tổ sư nhằm xiển minh giáo nghĩa. 

Những điều được
thuyết minh trong Tam Tạng không ngoài tam học: Giới, Định, Huệ. Kinh Tạng minh
thị nhất tâm, hiển thị pháp tánh nên thuộc Định học. Luật tạng thúc liễm tam
nghiệp nên thuộc về Giới học. Luận tạng phân biện tà chánh, nên thuộc về Huệ
học.

 

b.2. Pháp sư:

Chữ Pháp Sư có thể
giải thích theo ba mức độ:

 

* Giải thích
theo mặt chữ:

Pháp nghĩa là quy
tắc, Sư nghĩa là đạt đến trình độ bậc thầy. Mọi sự phải có quy tắc làm khuôn
mẫu thì mới có thể hợp tình, xứng lý. Một vật phải qua tay nhà nghề bậc thầy
gọt giũa, đào luyện mới có thể đạt đến mức tận thiện, tận mỹ.

 Học Phật cũng thế. Nếu dùng những quy tắc Phật pháp để chỉ đạo hành vi của mình
lẫn người, khiến cho mọi hành vi đều xứng hợp với khuôn mẫu chánh đáng; dùng
gươm trí huệ Phật pháp chạm trổ, gọt giũa nhân cách của mình lẫn người thì cả
mình lẫn người mới trở thành những con người tận thiện tận mỹ. Bậc có khả năng
làm được như vậy gọi là Pháp Sư.

 

 * Căn cứ theo Phật pháp để giải thích:

Pháp là chánh pháp
do đức Phật đã giảng. Sư nghĩa là khuôn phép. Người xuất gia tinh thông Tam
Tạng, đáng làm khuôn phép cho trời người noi theo thì được gọi là Pháp Sư.

 

* Căn cứ trên
hạnh tự lợi, lợi tha:

 Nếu tự mình có thể tuân phụng Tam Tạng giáo pháp của chư Phật thì gọi là Sư.
Dùng giáo pháp ấy để tu trì cho chính mình thì gọi là Tự Lợi Pháp Sư. Diễn
thuyết những giáo pháp ấy để hóa độ, dìu dắt chúng sanh thì gọi là Lợi Tha Pháp
Sư.

 Ngài Cưu Ma La Thập được tôn xưng là Tam Tạng Pháp Sư vì không những Ngài thông
suốt tinh tường cả ba tạng mà còn là bậc thật tu Giới Định Huệ, là bậc pháp sư
tự mình phụng trì Phật pháp, lại còn có khả năng dùng Phật pháp hóa độ, dìu dắt
chúng sanh, đầy đủ hạnh tự lợi, lợi tha, kham làm bậc gương mẫu cho cả trời lẫn
người noi theo.

 

 c. Cưu Ma La Thập:

 

Đọc cho đủ âm phải
là Cưu Ma La Kỳ Bà (Kumarajiva), Hán dịch là Đồng Thọ, hàm ý: tuổi nhỏ nhưng đã
có đức hạnh của một bậc lão thành. Cha Ngài là Cưu Ma La Viêm, dòng dõi đời đời
làm tướng quốc ở Trung Thiên Trúc. Ông La Viêm chẳng muốn làm Tể Tướng bèn xin
vua cho phép đi thăm các nước, đi đến xứ Quy Tư (hoặc còn đọc là Cưu Ty, nay là
huyện Khố Xa, Tân Cương).

 Quốc vương Quy Tư hâm mộ đức hạnh, học vấn của Ngài nên thỉnh ông làm quốc sư,
gả em gái cho. Họ sinh được người con tài danh là Pháp Sư La Thập.

 Năm bảy tuổi, Sư theo mẹ lên chùa lễ Phật, thấy một cái bát sắt đặt trước
tượng. Sư cầm giở lên xem, chợt nghĩ: “Mình còn nhỏ làm sao đủ sức giở nổi cái
bát to như thế này?”, bèn cảm thấy bát nặng giở lên không nổi. Do vậy, Ngài đại
ngộ diệu chỉ “vạn pháp duy tâm”. Chẳng lâu sau, cha mất, Ngài theo mẹ xuất gia.
Từ năm lên chín tuổi, Sư đã theo mẹ đi khắp các xứ trong Thiên Trúc học đạo.
Thoạt đầu, Ngài học các kinh luận Tiểu Thừa với Ngài Bàn Đầu Đạt Đa
(Bandhudatta) xứ Kế Tân. Rồi theo Ngài Tu Lê Da Tô Ma (Suryasoma) học kinh Đại
Thừa, theo Ngài Tỳ Ma La học Luật.

 Ngài La Thập thông minh dị thường, mỗi ngày tụng thuộc cả ngàn bài kệ, nên
nhanh chóng bác thông Tam Tạng, thâm đạt nghĩa lý Đại Thừa. Ngài tinh thông cả
những ngoại điển như Tứ Vi Đà, Ngũ Minh v.v… Pháp Sư biện tài vô ngại lại
thêm học thức siêu tuyệt nên từng hàng phục nhiều tay ngoại đạo trứ danh đương
thời. Bởi đó, danh tiếng Ngài chấn động khắp toàn xứ Ấn Độ. Khi các quốc vương
Tây Vực thỉnh Ngài thuyết pháp, họ thường bày pháp tòa sư tử bằng vàng, thỉnh
Ngài đăng tọa, rồi quỳ gối nghe giảng. 

 Khi lâm chung, mẹ Ngài dặn dò: “Duyên hóa độ của con ở tại phương Đông, Phật
pháp tại đó sẽ nhờ con mà được hưng thịnh”. Tuân theo di huấn, Ngài trở về
phương Đông, trụ tại nước Quy Tư, được quốc vương rất mực ưu đãi, kính trọng.

 Khi ấy, Phù Kiên đã chiếm cứ Thiểm Tây, lập ra nhà Tiền Tần. Người dân trong
nước ấy mỗi đêm thường thấy ở phương Tây Nam có hào quang ngất trời, ai nấy đều
lấy làm lạ. Quan Thái Sử tâu với vua: “Phương Tây Nam có bậc đại trí huệ thánh giả.
Theo phương hướng mà suy, vị ấy ắt đang ở trong nước Quy Tư”. Vua bảo: “Ta nghe
tiếng Pháp Sư Cưu Ma La Thập đã lâu. Ngài trí huệ hơn người, học vấn xuất
chúng. Ông nên đem binh qua đó thương nghị với vua xứ Quy Tư, được thì tốt.
Không được thì diệt luôn nước ấy”.

 Nói xong, vua sai Lữ Quang lãnh mấy vạn binh rầm rộ kéo sang Quy Tư. Nhận thấy
Quy Tư binh ít, thế cô, khó lòng bảo tồn đất nước, Ngài La Thập khuyên quốc
vương nên để cho Ngài theo Lữ Quang sang Trung Hoa. Trong khi ấy, nhân dịp Phù
Kiên chinh phạt Đông Tấn thất bại, Dao Trành làm phản giết chết vua, tự xưng
đế. Lữ Quang đi đến Lương Châu, nghe tin đó, bèn chiếm cứ Lương Châu, tự xưng
là Tam Hà Vương, đặt quốc hiệu Lương. Trong thời gian bị giữ tại Lương Châu,
Pháp Sư La Thập dành trọn thời gian học hỏi văn hóa, triết học Trung Quốc.

 Sau khi Dao Trành chết, Dao Hưng kế vị, bèn cử binh công hãm Lương Châu, tiêu
diệt vây cánh của Lữ Quang, đón được Ngài La Thập về Tần, tôn làm Quốc Sư, dành
riêng vườn Tiêu Dao làm đạo tràng dịch kinh cho Ngài La Thập. Người tham dự đạo
tràng dịch kinh có khi lên đến cả ba ngàn người. Những vị hữu danh là Tăng
Triệu, Tăng Duệ, Đạo Sanh, Đạo Dung, thường được xưng tụng là “Thập môn tứ
kiệt” (bốn tay kiệt hiệt dưới trướng Ngài La Thập). Những bản kinh Ngài dịch
được lưu hành rộng rãi nhất là Pháp Hoa, Duy Ma Cật, Kim Cang và kinh A Di Đà
này.

Lúc gần viên tịch,
Pháp Sư từng phát nguyện: “Nguyện những bản kinh luận tôi dịch được lưu truyền
rộng rãi trong thế gian. Nếu những bản dịch ấy không trái với Phật ý, thì sau
khi tôi chết, dù thiêu thân lưỡi tôi vẫn không nát”. Ngài viên tịch vào ngày 12
tháng Tám năm Hoằng Thỉ thứ mười lăm (sách Nhị Khóa Hiệp Giải ghi là năm Hoằng
Thỉ thứ 18), thọ 74 tuổi. Khi đại chúng cử hành lễ trà tỳ nhục thân Ngài ở vườn
Tiêu Dao, toàn thân cháy tan, riêng cái lưỡi còn nguyên vẹn, màu sắc tươi nhuận
như khi sống. Tương truyền, Ngài là bậc dịch kinh của cả bảy đức Phật.

 

3. Dịch:

 

Dịch là phiên
dịch, tức là chuyển dịch ý nghĩa từ tiếng Phạn sang Hoa văn. Ở Trung Hoa vào
thời cổ, vua đặt các chức quan ở bốn phương đặc trách việc chuyển dịch ngôn ngữ
của các lân quốc sang tiếng Hán. Chức quan này ở phương Nam gọi là Tượng, ở
phương Bắc gọi là Dịch, ở phương Tây gọi là Địch Đề, ở phương Đông gọi là Ký.

Kinh Phật từ
phương Tây Trung Hoa truyền vào, lẽ ra phải dùng chữ Địch Đề, nhưng sao lại
dùng chữ Dịch? Ấy là do hai vị Ca Diếp Ma Đằng và Trúc Pháp Lan là những bậc
dịch kinh tiên khởi của Trung Hoa đã theo đường phương Bắc vào Tàu. Các bản
dịch của hai Ngài được quan đặc trách ngôn ngữ phương Bắc phê duyệt nên dùng
chữ Dịch. Từ đó, các thế hệ sau đều tuân theo cách gọi này.

Bản kinh A Di Đà
này được Ngài La Thập dịch vào ngày mồng Tám tháng Hai năm Hoằng Thỉ thứ tư
(402) tại chùa Thảo Đường.

 

X. CHÁNH THÍCH KINH VĂN (phần giải thích kinh văn)

 

Người đầu
tiên đề xướng khái niệm phân chia kinh văn thành ba phần: Tự, Chánh Tông, Lưu
Thông là Ngài Thích Đạo An (313-385). Đương thời, Ngài bị các bậc học giả đả
kích quyết liệt. Họ công kích Ngài là tự thị thông minh, thiện tiện phân chia
kinh văn khiến thánh giáo bị rối loạn.

Mãi đến
đời Đường, khi bản Phật Tâm Địa Luận của Thân Quang Bồ Tát được truyền vào Tàu,
trong luận ghi rõ: “Phàm là kinh Phật, chẳng luận Đại Thừa, Tiểu Thừa, đều
có đủ ba phần”, các học giả đương thời mới mô phỏng theo cách Ngài Đạo An
đề xướng để giải thích kinh điển.

Tự phần trình bày
duyên do phát khởi bản kinh, Chánh Tông là phần xiển minh yếu chỉ của kinh, Lưu
Thông là phần tường thuật danh đề, sự lưu truyền của kinh.

Từ “như thị ngã
văn” cho đến “kim hiện tại thuyết pháp” là Tự Phần.

Từ “Xá Lợi Phất!
Bỉ độ hà cố danh vi Cực Lạc?” cho đến “nguyện sanh bỉ quốc” là phần Chánh Tông.

Từ “Xá Lợi Phất!
Như ngã kim giả tán thán A Di Đà Phật” cho đến “tác lễ nhi khứ” là phần Lưu
Thông.

 

A. TỰ PHẦN

Gồm hai
phần: Thông tự (chứng tín tự) và Biệt Tự.

 

1. THÔNG TỰ:

1.1. Lục chủng
thành tựu:

 

Gọi là Thông vì
kinh nào cũng gồm đủ sáu điều. Sáu điều như thế nhằm xác chứng bản kinh này
đích xác từ kim khẩu của Đức Phật thuyết ra, nên còn gọi là Lục Chủng Thành Tựu
(sáu điều thành tựu): Tín Thành Tựu, Văn Thành Tựu, Thời Thành Tựu, Chủ Thành
Tựu, Xứ Thành Tựu và Chúng Thành Tựu.

Biển cả Phật pháp
do tín tâm mà được vào; nên nếu không có tín tâm thì làm sao pháp hội thành tựu
được? Vì vậy, Lục Chủng Thành Tựu lấy Tín làm đầu.

Trong các căn, nhĩ
căn của chúng sanh tại cõi Sa Bà này lanh lợi nhất, nên để hóa độ chúng sanh,
Đức Phật phải thuyết pháp. Nếu không có kẻ nghe, pháp hội cũng chẳng thể thành
tựu được, nên phải có Văn Thành Tựu.

Đã thuyết pháp thì
phải có thời gian thuận tiện, gặp lúc thời tiết khắc nghiệt hay khi đang ly
loạn, pháp hội cũng chẳng thể thành tựu. Vì thế phải có Thời Thành Tựu.

Nếu không có người
đứng đầu thuyết pháp thì dù có đủ cả năm nhân duyên kia, pháp hội vẫn không thể
thành tựu được. Vì thế, phải có Chủ Thành Tựu.

Nếu không có nơi
chốn để thuyết pháp thì pháp hội cũng chẳng thể thành tựu. Vì thế phải có Xứ
Thành Tựu.

Giảng kinh, thuyết
pháp để cho đại chúng nghe. Nếu không có đại chúng nghe pháp thì giảng pháp cho
ai. Vì thế phải có Chúng Thành Tựu.

 

1.2. Tiền ngũ
chủng thành tựu (năm thứ
thành tựu đầu)

 

Chánh kinh:

 

Như thị ngã
văn: Nhất thời Phật tại Xá Vệ Quốc, Kỳ Thọ Cấp Cô Độc Viên.

 

 Giải:

Câu kinh này không
phải là lời Đức Phật nói mà là do người kết tập kinh thêm vào. 

“Như thị” là Tín
Thành Tựu, “ngã văn” là Văn Thành Tựu.

 

1.2.1 Như thị:

Chữ “như thị” ngụ
ý việc gì đúng đắn, đáng tin tưởng được. Việc gì đáng tin thì gọi là Như Thị,
chẳng đáng tin gọi là Bất Như Thị.

Chẳng khác là Như,
chẳng sai là Thị. Nghĩa là sau khi Đức Phật diệt độ, khi kết tập kinh điển,
Phật dạy sao, Ngài A Nan cứ trùng tuyên đúng như thế, chẳng sai khác mảy may.
Đó là Như. Lời Phật dạy sao, Ngài lập lại không thiếu sót mảy may nên gọi là
Thị.

Hơn nữa, khi kết
tập Kinh Tạng, đại chúng cung thỉnh: “Tôn giả nghe như thế nào xin hãy nói
đúng như thế ấy”; Ngài A Nan đáp: “Tôi sẽ nói đúng như thế, đúng như tôi
đã được nghe”. Vì thế đầu kinh dùng chữ Như Thị để tiêu biểu ý tín thuận.

Chữ Như Thị còn có
thể hiểu theo hai nghĩa Thông và Biệt như sau:

a. Về Thông nghĩa,
chữ Như Thị chỉ về Thật Tướng. Xét về Lý, Thật Tướng xưa nay chẳng biến đổi là
Như. Xét về Thể, Thật Tướng lìa hết thảy hư vọng, hý luận. Đó là Thị. 

b. Nếu ước theo
Biệt nghĩa, mỗi kinh lại hàm nghĩa Như Thị khác nhau. Trong kinh này Nhất Tâm
Bất Loạn là Như, Quyết Định Vãng Sanh là Thị.

Hơn nữa, tâm chẳng
khác Phật, Phật chẳng khác tâm nên gọi là Như. Tâm này chính là Phật, Phật ấy
chính là tâm này nên gọi là Thị. Tâm và Phật tuy có tên gọi sai khác nhưng đồng
nhất thể, duy tâm Tịnh Độ, tự tánh Di Đà nên gọi là Như Thị.

Nếu ước theo chúng
sanh niệm Phật thì đạt được nhất tâm bất loạn là Như, lâm chung quyết định vãng
sanh Cực Lạc là Thị.

Nếu ước theo cảnh
giới Cực Lạc thì cõi Cực Lạc chẳng có bốn tướng biến đổi “thành, trụ, hoại,
không” nên là Như; cảnh giới Cực Lạc thù thắng trang nghiêm, chân thật chẳng hư
huyễn nên gọi là Thị.

Hơn nữa, xét theo
chánh báo, chúng sanh cõi Cực Lạc liên hoa hóa thân, thọ mạng vô lượng, chẳng
giống với huyễn thân của chúng sanh cõi Sa Bà có sanh tử; cho nên gọi là Như.
Hoa nở gặp Phật, chứng ngộ tự tánh nên gọi là Thị.

Nếu ước theo đức
Di Đà Như Lai mà nói thì bốn mươi tám nguyện độ khắp chúng sanh, trải bao nhiêu
kiếp tu hành đúng như thệ nguyện, trước sau trọn chẳng đổi dời nên gọi là Như.
Nay đã thành tựu, thỏa mãn sở nguyện, tạo thành cõi Cực Lạc để độ khắp chúng
sanh niệm Phật, từ khi thành Phật đến nay đã là mười kiếp, thật chẳng phải là
chuyện hư vọng nên gọi là Thị.

Hơn nữa, y báo,
chánh báo cõi Cực Lạc đều là chơn thường bất biến nên gọi là Như, những sự thù
thắng trang nghiêm trong cõi Cực Lạc, không điều gì chẳng phải do công đức
nguyện lực chẳng thể nghĩ bàn của Phật A Di Đà tạo thành và do tâm niệm của
chúng sanh niệm Phật trong mười phương chiêu cảm nên gọi là Thị.

Hơn nữa, pháp môn
Niệm Phật thù thắng bậc nhất, không có pháp nào hơn được nổi nên gọi là Như.
Tuân lời Phật dạy, niệm Phật cầu sanh, quyết định không sai nên gọi là Thị.

 

 1.2.2. “Ngã văn”

 

“Ngã văn” là Văn
Thành Tựu, ngụ ý: pháp như thế ấy, đích thân A Nan tôi được nghe đức Phật nói.

Phàm những lời Đức
Phật đã giảng, Ngài A Nan đều lãnh hội, chẳng quên một câu nào, nên Đức Phật
từng tán thán: “Phật pháp như biển cả dốc trọn vào trong tâm của A Nan”.

 Chữ Ngã ở đây là Ngài A Nan tự xưng, thuận theo thế tục mà nói. Nếu có kẻ bắt
bẻ: “Phật pháp coi Ngã Chấp là căn bịnh chấp trước lớn và là căn bản của mọi sự
ác. Ngài A Nan đã chứng Tứ Quả sao còn chấp ngã tướng như vậy?” Xin trả lời:
Ngã có nhiều thứ bất đồng:

 – Vọng ngã: Phàm phu trong tam giới, đối với sắc thân tứ đại chẳng phải là Ngã
mà vọng chấp là Ngã.

 – Thần ngã: ngoại đạo tà kiến vọng chấp năm ấm là Thần Ngã.

 – Giả ngã: Nhị Thừa hiểu rõ Ngũ Ấm chẳng phải là Ngã, nhưng giả nói có Ngã.

 – Chân ngã: chư Phật, Bồ Tát thân chứng Pháp Thân, gọi là Chân Ngã.

– Tự tại ngã: Từ
quả khởi dụng, hoằng pháp lợi sanh, gọi là Tự Tại Ngã.

 Ngài A Nan đã chứng Tứ Quả, đã đoạn sạch phiền não trong tam giới, đã trừ khử
được ngã chấp lầm lạc của phàm phu, không còn dính mắc nơi tà kiến chấp ngã của
ngoại đạo, nên chỉ giả xưng Ngã giống như các hàng Bồ Tát. Kinh Pháp Hoa chép: “Ta
cùng A Nan ở chỗ Phật Không Vương đồng thời
phát Bồ Đề tâm”, cho thấy Ngài A Nan chỉ quyền hiện làm bậc Tiểu Thừa, chứ
công hạnh của Ngài thật cao thâm khôn lường. Trong kinh này, Ngài thuận theo
thế tục giả xưng là Ngã. Đấy là phương tiện quyền biến độ sanh của bậc Pháp
Thân đại sĩ đó thôi.

 Hơn nữa, Ngài A Nan xưng Ngã, chẳng nói là Vô Ngã là vì các nguyên nhân sau:

 – Vì dễ nói: Nếu nói là Vô Ngã thì trong ba thứ Uẩn, Xứ, Giới, thứ nào là đối
tượng lãnh thọ kinh này?

 – Thuận theo thế gian mà nói Ngã.

 – Tránh cho đại chúng sơ cơ khỏi hoảng hốt khi nghe nói Vô Ngã. Đại chúng nghe
nói Vô Ngã sẽ chấp: Ai sẽ là người tu học?

 Nếu vậy, tại sao không nói rõ là “A Nan tôi nghe” mà lại chỉ chép là “ngã văn?”

 Vì các lý do sau đây:

 – Chẳng trái với thế tục: Tuy kinh đề cao Chân Đế, nhưng trong Tự Phần chẳng
dùng văn tự trái nghịch với Tục Đế. Về lý tuy phô bày diệu nghĩa, nhưng lời lẽ
chẳng tách rời lời lẽ thông tục. Nói chung là: Tuy hiển thị Chân Đế nhưng chẳng
rời Tục Đế vậy. 

 – Chữ Ngã có nghĩa là “tự tại”. Tập Tạng Truyện ghi: “Có ba A Nan: Một là A
Nan Đà (Khánh Hỷ) trì Thanh Văn Tạng; hai là A Nan Bạt Đà (Hỷ Hiền) trì Độc
Giác Tạng; ba là A Nan Già La (Hỷ Hải) trì Bồ Tát Tạng”. Thật ra chỉ có một
vị A Nan, tùy theo đức mà lập ra ba tên như
thế. Ngài A Nan đa văn, tích tập tam huệ (Văn, Tư, Tu), văn nghĩa đều trọn đủ,
lại tổng trì Tam Tạng một cách tự tại. Nếu xưng danh thì đối với các pháp sẽ
chẳng được tự tại (vì còn hạn cuộc vào một pháp nhất định). Vì thế, Ngài phải
xưng là Ngã để trọn đủ nghĩa “tự tại”.

 – Chữ “Ngã” ngụ ý là đích thân. Thế gian hay nói “đích thân tôi nghe thấy” sự
như thế đó. Nếu viết là “A Nan nghe” ắt sẽ có kẻ nghi là Ngài A Nan chỉ nghe
nói lại, chứ không phải đích thân Ngài được nghe từ nơi Thế Tôn.

 Nhĩ căn nhận lãnh âm thanh gọi là Văn (nghe). Tai nghe nhưng lại bảo là “ngã
văn” vì Ngã là chủ thể, Nghe là công dụng của nhĩ căn, mà thân lại chính là
tổng thể của sáu căn. Vì thế, dựa theo tổng thể mà nói nên chép là “ngã văn”.

 Hơn nữa, chữ Văn nhấn mạnh tầm quan trọng của Văn Huệ: Muốn chứng đạt thâm lý,
trước hết phải nghe pháp. Cõi Sa Bà này dùng âm thanh làm Phật sự nên phải dùng
Văn Huệ để huân tập. Do Văn Huệ huân tập nên Tư Huệ, Tu Huệ mới phát khởi được
công dụng để thành tựu đạo xuất thế.

 Hiểu ở mức độ sâu hơn, Ngã ở đây là Chân Ngã nơi tự tánh. Dùng cái chân ngã nơi
tự tánh để lắng nghe diệu pháp Tịnh Độ chẳng thể nghĩ bàn. Phải biết rằng: nhĩ
căn có công dụng thô phù, chỉ lãnh nạp được những thanh trần thô phù, đó chưa
phải là “nghe” một cách chân thật. Ở đây, ta dùng tánh nghe chân thật nơi chân
tâm để lắng nghe nên gọi là “ngã văn”. 

 

1.2.3. Tín văn
duyên do (nguyên do phải
có Tín Thành Tựu và Văn Thành Tựu)

 Tín Thành Tựu và Văn Thành Tựu nhằm phát khởi tín tâm nơi thính giả. Tín tâm có
phát khởi mới có thể y giáo tu hành, đạt được lợi ích chân thật.

 Nói tổng quát, đầu các kinh phải đề bốn chữ “như thị ngã văn” vì:

 

a. Tuân thủ lời
di chúc của Phật:

 

Hết thảy kinh điển
đều do đích thân Đức Phật thuyết ra; nhưng lúc Phật còn tại thế kinh điển chưa
được ghi chép lại. Khi Phật sắp nhập Niết Bàn, Ngài A Nan bi cảm, khóc lóc thảm
thiết. Trưởng lão A Na Luật khuyên A Nan nên nén lòng, hỏi Phật bốn điều: “Lúc
Phật còn tại thế, chúng con nương vào Phật mà trụ. Khi Phật đã nhập diệt rồi,
nên nương vào đâu? Lúc Phật còn tại thế, lấy Phật làm thầy, Phật nhập diệt rồi,
lấy gì làm thầy? Phật còn tại thế, Ngài tự điều phục ác tánh tỳ kheo; nay Phật
mất đi, làm sao điều phục? Hết thảy kinh giáo Đức Phật đã thuyết, đến
khi kết tập nên để thế nào, để cho hậu thế dốc lòng tin tưởng?”

Phật dạy: “Nên
lấy giới làm thầy, y theo Tứ Niệm Xứ mà trụ. Bọn tỳ kheo khác nên dùng biện
pháp mặc tẫn để trị phạt (“mặc tẫn” là im lặng, không chuyện trò, giao
thiệp với họ để cô lập họ). Đầu hết thảy các kinh nên để “như thị ngã văn
nhất thời Phật tại mỗ xứ dữ đệ tử nhược can câu” (tôi nghe đúng như thế
này: Một thời Đức Phật ngự tại chỗ mỗ), cùng với bao nhiêu đệ tử nhóm họp).

 

b. Đoạn nghi
hoặc:

 

Lúc kết tập kinh
điển, A Nan lên pháp tòa, đột nhiên tướng hảo trang nghiêm giống hệt như Phật,
khiến cho thính chúng phát khởi ba thứ nghi vấn: Một là nghi Phật sống lại, hai
là nghi Phật từ phương khác đến, ba là nghi A Nan đã thành Phật. Khi Ngài A Nan
xướng to “như thị ngã văn”, ba mối nghi ấy đều trừ sạch.

 

c. Dứt tranh
cãi:

 

Khi kết tập, Ngài
A Nan thị hiện mới chứng Sơ Quả, đức hạnh còn thua các trưởng lão A La Hán
khác, huống hồ là các bậc địa thượng Bồ Tát (địa thượng Bồ Tát là các vị Bồ Tát
đã chứng từ Sơ Địa trở lên)? Nếu chẳng nói “như thị ngã văn’, ắt sẽ có vị bắt
bẻ, cho rằng những kinh pháp đó do A Nan tự ý nói ra. Nay nói những pháp ấy đều
do đích thân Ngài nghe từ Đức Phật thì đại chúng đều công nhận A Nan là bậc đa
văn đệ nhất, nghe qua tai chẳng hề quên mất, nên sẽ không tranh biện nữa.

 

d. Khác với
kinh điển ngoại đạo:

 

Kinh
ngoại đạo thường bắt đầu bằng hai chữ “A Ưu”. A là không, Ưu là có. Họ dùng hai
chữ ấy với ngụ ý có và không đều đủ cả chẳng khuyết. Nay dùng sáu thứ thành tựu
để giúp người học Phật phân biệt giữa kinh Phật và kinh ngoại đạo.

 

1.2.4. Nhất
thời

 

“Nhất thời” là
Thời Thành Tựu (thời tiết nhân duyên chưa đến thì chưa ban đại pháp, đúng thời
mới thuyết pháp nên gọi là Thời Thành Tựu).

Thời không có thực
thể nhất định, chỉ là từ sự mà đặt tên, chẳng hạn như thời thuyết pháp, thời
làm việc v.v… Đức Phật thuyết pháp trên cõi trời, hoặc ở long cung, hoặc nơi
chốn quỷ. Do xứ sở sai khác nên thời gian cũng chẳng đồng nhất. Chẳng hạn năm
mươi năm trên cõi người chỉ bằng đúng một ngày nơi cõi Tứ Thiên Vương, ở Nam
Thiệm Bộ Châu vừa đúng ngọ, Bắc Câu Lô Châu đã sang canh ba; lịch pháp của Đông
phương khác với lịch Tây Phương. Bởi thế chẳng thể xác quyết là năm tháng nào,
ngày giờ nào.

Hiểu theo Duy
Thức, chữ Thời có hai nghĩa:

 – Một là “đạo lý thời”: Trong từng sát na, ngũ uẩn của người nói lẫn kẻ nghe
sanh diệt liên tục, thành ra dường như có trước, có sau, nên mới giả lập có tam
thế. Cứ mỗi một khoảng sanh diệt ấy gọi là Nhất Thời vậy.

 – Hai là “duy thức thời”: nơi tâm thức của người nói, kẻ nghe sanh khởi tướng
trạng ba thời. Do tâm tưởng phân biệt của chúng sanh mà thấy có thời gian dài
ngắn, khi sự việc kết thúc thì gọi là “nhất thời”. Khác nào như nằm mộng tưởng
là đã trải qua nhiều đời, tỉnh giấc mới biết toàn là những sự biến hiện trong
tâm chứ chẳng có cảnh thật. Tâm của người nghe sanh khởi ý niệm tam thế cũng
như vậy.

 Như vậy, cứ mỗi khi người nghe căn cơ thuần thục sẽ cảm được Đức Phật thuyết
pháp. Đức Phật từ bi ứng cơ, nói và vừa xong thì gọi là Nhất Thời.

 

 1.2.5. Phật:

 Phật là Chủ Thành Tựu (nếu thuyết pháp không có người làm chủ thì biết nhờ vào
ai để khai hiển giáo pháp). Phật ở đây là đức Thích Ca Mâu Ni Phật. Đức Phật
đầy đủ ba thứ giác như phần trên đã giảng. Ngài là bậc đại giác thánh nhân,
công đức viên mãn tột bậc.

 

 1.2.6. “Tại Xá Vệ quốc, Kỳ Thọ Cấp Cô Độc viên”:

 

Đây là Xứ Thành
Tựu.

a. “Tại” có nghĩa
là trụ. Pháp thân chư Phật vô trụ, vô bất trụ. Pháp thân vốn vô hình vô tướng
nên bảo là “vô trụ”. Tâm lượng bao trùm trọn khắp pháp giới nên bảo là “vô bất
trụ”. Báo thân chẳng trụ, hễ gặp đại căn cơ cảm phát thì trụ, như trong hội Hoa
Nghiêm Phật hiện thân Tỳ Lô Giá Na (Hán dịch là Quang Minh Biến Mãn) để thuyết
giáo pháp viên đốn. Ứng thân cũng chẳng trụ, toàn là do căn cơ của chúng sanh
cảm ứng mà được thấy, tùy từng loại chúng sanh mà thấy thân Phật khác nhau.

Ứng thân ứng hiện
theo căn cơ để thuyết pháp thì giả gọi là Trụ. Chẳng hạn như đức Bổn Sư trụ thế
tám mươi năm, khi căn cơ hóa độ đã hết, ứng thân liền diệt. Nay trong kinh này,
Phật trụ tại nước Xá Vệ, ngự trong vườn Kỳ Thọ Cấp Cô Độc.

b. Xá Vệ là tên
một thành phố, gọi cho đúng là Thất Lợi La Phiệt Tất Để, chính là đô thành của
nước Kiều Tát La (Hán dịch là Công Xảo). Kiều Tát La là một trong mười sáu nước
lớn ở Trung Ấn Độ thời ấy. Ở đây nói “Xá Vệ Quốc” là gọi tên nước theo kinh đô
vậy. 

Xá Vệ, Hán dịch là
Văn Vật hoặc Phong Đức, ngụ ý sản vật tươi tốt, dồi dào nổi danh khắp các nước.
Nước có nhiều của cải sản vật là Phong, dân trong nước có nhiều người giải
thoát đa văn là Đức. Theo kinh Kim Cang Bát Nhã, thuở xưa có hai anh em tu tiên
đắc quả tại đó nên thành ấy được mang tên là Xá Đề Bà (cách phiên âm khác của
chữ Xá Vệ). Cách thành ấy sáu dặm có một hoa viên lớn, thuộc quyền sở hữu của
thái tử Kỳ Đà.

c. Chữ Kỳ trong
“Kỳ thọ” chỉ thái tử Kỳ Đà (còn phiên âm là Thệ Đa – Jeta, nên vườn Kỳ Đà còn
gọi là Thệ Đa Lâm. Thái tử là con vua Ba Tư Nặc (Hán dịch là Hòa Duyệt hay
Thắng Quân). Kỳ Đà nghĩa là Chiến Thắng vì khi vua Ba Tư Nặc giao tranh cùng
lân quốc, chiến thắng hồi triều nhằm đúng lúc Thái Tử sanh ra nên đặt tên con
như thế. Thọ là cây cối.

Cấp Cô Độc là tên
một vị Trưởng Giả, là một đại thần của vua Ba Tư Nặc, tên thật là Tu Đạt Đa
(còn gọi tắt là Tu Đạt, Hán dịch là Thiện Thí). Cấp có nghĩa là chu cấp, chẩn
tế. Trẻ nhỏ không cha gọi là Cô, người già không con gọi là Độc. Già không vợ
gọi là Quan, già không chồng gọi là Quả. Đó là bốn hạng người khốn khổ trong xã
hội. Ở đây chỉ dùng hai chữ “Cô Độc” để bao gồm cả hai loại kia, cũng như tất
cả những người bần cùng, khốn khổ khác. Ông Tu Đạt Đa thường đem của cải chu
cấp, cứu giúp những người nghèo cùng khốn khổ, cô đơn, nên được mỹ hiệu là Cấp
Cô Độc.

Khi Đức Phật còn
ngự tại nước Ma Kiệt Đà, chưa đến Xá Vệ, ông Tu Đạt Đa vì cưới vợ cho con phải
qua thành Vương Xá, ở tại nhà trưởng giả San Đàn Na, thấy ông San Đàn Na nửa
đêm thức dậy, đốc thúc gia nhân sửa soạn tiệc chay. Ông Tu Đạt Đa hỏi bạn:
“Ngài muốn thỉnh quốc vương đến nhà hay là làm tiệc chúc thọ vậy?” Ông kia đáp:
“Đâu phải! Tôi muốn thỉnh Phật Đà đến cúng dường”. Tu Đạt Đa nghe đến hai chữ
Phật Đà, lông trên thân dựng cả lên, trong lòng khoan khoái, hỏi: “Phật Đà là
ai?” San Đà Na liền thuật tỉ mỉ các công đức của Phật.

Tu Đạt Đa nghe
xong, thiện căn đời trước lập tức phát khởi, hoan hỷ, náo nức, sanh lòng kính
mộ sâu xa, liền hỏi Phật đang ở đâu? Khi biết đức Thế Tôn đang ở Trúc Lâm Tinh
Xá, ông mong được đến gặp Phật ngay. Phật biết tâm ông khát ngưỡng thiết tha
nên từ bi phóng đại quang minh khiến đêm đen sáng trưng như ban ngày. Theo ánh
sáng, ông tìm đến Trúc Lâm cách nhà trưởng giả San Đàn Na hơn năm mươi dặm.

Trong khi đi đường, ông
thấy miếu thờ trời bèn tạt vào làm lễ. Ánh quang minh liền tắt phụt. Tu Đạt Đa
sanh lòng hổ thẹn, ánh Phật quang lại rạng ngời như cũ, Đến nơi, ông thấy Phật
đang đi kinh hành trong sân. Thấy tướng hảo trang nghiêm của Phật, ông càng
thêm kính ngưỡng, nhưng chưa biết lễ kính thế nào. Khi ấy, Thủ Đà Thiên trên hư
không liền hóa ra bốn người đến trước Thế Tôn đầu mặt lạy chân Phật, nhiễu theo
chiều phải ba vòng, hồ quỳ, chắp tay thưa hỏi. Tu Đạt Đa theo đúng cách thức đó
lễ Phật.

Phật giảng pháp Tứ Đế,
ông xiết bao hoan hỷ, cảm ngộ, chứng đắc quả Tu Đà Hoàn, bèn thỉnh Phật quang
lâm Xá Vệ. Phật bảo phải có tinh xá để chứa đựng chúng Tăng, ông bèn thỉnh Phật
chỉ dạy cách thức kiến thiết tinh xá. Phật sai Ngài Xá Lợi Phất theo ông qua Xá
Vệ để hướng dẫn việc lập tinh xá.

Xem khắp trong
nước, Ngài Xá Lợi Phất thấy chỉ mỗi hoa viên của thái tử Kỳ Đà là nơi thích hợp
hơn cả. Tu Đạt Đa bèn đến xin mua lại hoa viên của Thái Tử, Thái Tử nghe vậy
bèn nói giỡn: “Nếu khanh đem vàng lót kín đất, ta sẽ nhượng cho khanh”. Trưởng
giả tức thời chở vàng đến lót kín vườn. Cảm động trước tấm chân thành ấy, Thái
Tử Kỳ Đà xin dâng cúng cây trong vườn để góp công đức. Theo kinh Hiền Ngu, Đức
Phật bảo A Nan: “Khu rừng vườn này do ông Tu Đạt mua, cây cối hoa cỏ trong
rừng thuộc sở hữu của thái tử Kỳ Đà. Hai người đồng tâm cùng lập tinh xá nên
đặt tên nơi này là Kỳ Thọ Cấp Cô Độc Viên”.

 Khu tinh xá này ở phía Nam
thành Xá Vệ, gồm mười hai ngôi chùa, bảy mươi hai giảng đường, ba ngàn sáu trăm
phòng ốc, năm trăm lầu gác, được kiến lập đúng vào lúc Đức Phật đã thành đạo
được sáu năm.

 

 1.2.7. Tiền ngũ chủng thành tựu đích hiển lý (thuyết minh về mặt
lý năm điều thành tựu trên)

 

“Như thị” biểu thị
tự tánh Di Đà, duy tâm Tịnh Độ: không khiếm khuyết là Như, ai cũng sẵn có là
Thị; đấy là nghĩa “tự tánh Di Đà”. Chẳng lìa ngay đương xứ là Như, toàn thể
không gì là chẳng sai sót là Thị, đấy là nghĩa “duy tâm Tịnh Độ”. 

 “Ngã văn” là tự tánh thấu suốt cùng tột mười phương. “Nhất thời” là sáu căn quy
nguyên, Thể và Dụng dung hợp lẫn nhau. Phật ngự tại Kỳ Viên biểu thị tự tánh
chẳng lìa đương xứ. Giảng pháp này tại nước Xá Vệ là nước thù thắng, biểu thị
pháp môn Tịnh Độ rộng lớn sâu xa, là pháp tối thượng. Trong vườn ấy, cây thuộc
về Thái Tử Kỳ Đà nên cây cối nơi ấy cũng thù thắng, biểu thị pháp môn Tịnh Độ
lợi lạc quần sanh, khiến họ vĩnh viễn lìa khỏi nhiệt não. Vườn ông Cấp Cô Độc
là ngôi vườn thù thắng trong các tịnh xá thời đó, biểu thị Tịnh Độ thù thắng
trang nghiêm, chúng sanh nhờ đó luôn hưởng thọ các sự an lạc.

Hơn nữa, thái tử
Kỳ Đà thuộc giòng dõi thù thắng, biểu thị người được vãng sanh Tịnh Độ rốt ráo
thành Phật, tiếp nối giòng dõi Phật. Trưởng giả Tu Đạt là hạng người thù thắng,
biểu thị người sanh trong Tịnh Độ đều là bậc thượng thiện nhân.

 

 1.3. Chúng thành tựu

 1.3.1. Thanh Văn chúng (chúng
Thanh Văn)

 1.3.1.1. Minh hiển tiêu số (nêu rõ đức hạnh và số lượng của chúng Thanh
Văn)

 

 Chánh kinh:

 

Dữ đại tỳ kheo tăng
thiên nhị bách ngũ thập nhân câu.

 (Cùng với chúng đại tỳ kheo tăng một ngàn hai trăm năm mươi vị cùng họp lại).

 

 Giải:

 Từ câu “Đại tỳ kheo tăng” cho đến “chư thiên đại chúng” là thuộc về Chúng Thành
Tựu. Phải nêu rõ đại chúng nghe pháp gồm những ai là vì:

 – Để chứng tín: không phải riêng mình Ngài A Nan được nghe pháp này mà còn có
những vị như thế hiện diện, chứng thực tính chân xác của kinh.

 – Để minh định rõ đại chúng nghe pháp, ai là Quyền, ai là Thật. Phật Địa Luận
chép: “Hóa thân Phật thuyết pháp trong uế độ thì Thanh Văn là thật, Bồ Tát
là quyền. Báo thân Phật thuyết pháp trong Tịnh Độ thì Bồ Tát là thật, Thanh Văn
là quyền”. Cõi Sa Bà này là uế độ, đương nhiên chúng Bồ Tát là quyền.

 Thính chúng nghe pháp gồm có năm loại: một là chúng đạo hạnh cao quý, hai là
chúng bi tâm rộng lớn, ba là các chư thiên ưa thích Phật pháp, bốn là nhân loại
trong Dục giới, năm là chúng phi thiên, a tu la v.v…

 Ở đây chúng Thanh Văn là những bậc đức hạnh cao quý nên được nêu trước hết.

 Hỏi: Vì sao trong các kinh khác đều kể rõ có thiên long bát bộ nghe pháp, kinh
này chỉ nói đến ngũ chúng?

 Đáp: Pháp môn Tịnh Độ đây, nếu chẳng phải là bậc thượng đức, thượng hiền thì
chẳng thể nào tin nhận nổi. Vì thế chỉ nêu năm chúng, chẳng nêu các chúng khác.

 Năm chúng đây lại có thể chia thành hai loại: nội hộ chúng và ngoại hộ chúng.
Nội hộ chúng là Thanh Văn, Bồ Tát; ngoại hộ chúng là chư thiên, nhân loại, phi
thiên…

 Theo Phật Địa Luận, chúng Thanh Văn được nêu trước chúng Bồ Tát vì những nguyên
nhân sau đây:

 – Hình tướng bất đồng: Thanh Văn là bậc xuất gia, hình tướng giống như Phật,
trì xuất gia giới. Bồ Tát không giống như vậy.

– Xét về nơi chốn
có gần hay xa: Thanh Văn gần Phật, Bồ Tát vì hóa độ chúng sanh nên không thể
thường xuyên gần gũi Phật được.

 – Giới đức sai khác: Thanh Văn xuất gia trì giới xuất gia, Bồ Tát chẳng giống
vậy vì phải tùy thuận để hóa độ chúng sanh.

– Muốn cho hàng Bồ
Tát chẳng sanh tâm kiêu mạn đối với chúng Thanh Văn.

 

“Một ngàn hai
trăm năm mươi người” là
nói về số lượng của các vị đại đức xuất gia. “Dữ” nghĩa là cùng với.

Dùng chữ “Đại” để
phân biệt với tiểu, hàm ý những vị hiện diện trong pháp hội này chẳng phải là
hạng tiểu căn cơ, sơ tâm tỳ kheo. Trong tiếng Phạn, Đại là Ma Ha. Chữ Ma Ha gồm
có đến ba nghĩa: lớn, nhiều, thù thắng. Nay chỉ dùng chữ Đại để đại diện cho cả
ba đức.

 – Các tỳ kheo được trời người kính ngưỡng, đức cao trọng vọng nên gọi là Đại,
hàm nghĩa chẳng phải là Tiểu đức. Chẳng hạn như Ngài Mục Liên là thầy của Đế
Thích, Ngài Ca Diếp là thầy của Phạm Vương.

 – Trí huệ sâu thẳm, thông đạt thấu suốt nội điển, ngoại tịch, nên bảo là Đa,
tức chẳng phải là kẻ học thức kém cỏi.

 – Hơn hẳn chín mươi sáu thứ ngoại đạo nên bảo là Thắng, chẳng phải là căn cơ
hèn kém vậy.

 

Bồ Tát Long Thọ
lại bảo chữ Đại được dùng ở đây để ngầm nêu năm nghĩa:

 – Số đại: vì có đến một ngàn hai trăm năm mươi vị tỳ kheo dự pháp hội.

 – Ly đại: vì đã đoạn được đại chướng (phiền não).

 – Vị đại: vì họ đều là bậc đại A La Hán.

– Danh đại: tên
tuổi lẫy lừng khắp nơi.

– Thức đại: được
bậc đại nhân và đại chúng cùng biết đến.

 

Các vị tỳ kheo dự
hội đây đều là hạng mật hạnh Bồ Tát, thị hiện hình tướng Thanh Văn để hóa độ
chúng sanh. Các Ngài là bậc thường du hóa cõi Phật, trang nghiêm tịnh độ, trên
thì vận dụng trí để cầu thượng quả, dưới thì vận lòng bi để tiếp độ chúng sanh.

 

Chữ “tỳ kheo” (còn
phiên âm là Bật Sô hay Bí Xu) có năm nghĩa:

 

a.Khất sĩ:

Khất là cầu xin.
Đức Phật chế định tỳ kheo phải hành hạnh khất thực (tiếng Phạn là Phần Vệ), vì
có năm điều lợi ích: trừ tâm kiêu mạn; giúp thế nhân gieo trồng phước điền;
chẳng bị việc kinh doanh làm phiền lụy; chẳng sanh khởi ý niệm cất chứa, tham
cầu; rảnh rang để nhất tâm chuyên tu.

 “Khất” còn có nội nghĩa và ngoại nghĩa. Nội nghĩa là khất pháp nơi Đức Phật để
nuôi dưỡng huệ mạng, ngoại nghĩa là khất cầu nơi đàn việt (thí chủ) để duy trì
sắc thân. 

 

b. Phá ác:

Phá là trừ diệt,
Ác là kiến hoặc, tư hoặc phiền não. Như vậy, “phá ác” là diệt ác pháp phiền
não, diệt ác nhân sanh tử trong tam giới.

 

c. Bố ma:

Hễ có người phát
tâm xuất gia, Ma vương nghe biết rất sợ hãi, chỉ sợ người ấy thành đạo xuất thế
khiến ma chúng bị giảm bớt. Vì thế, gọi là Bố Ma (làm cho ma sợ hãi).

 

d. Trì tịnh
giới.

 

e. Tịnh mạng:

Đã thọ giới nên
những hành vi, ngôn ngữ, ý niệm chẳng còn phát khởi từ tham tâm nữa cũng như
chẳng dùng những phương cách dâm tà để nuôi sống thân mình. 

 

“Tăng”
gọi đủ là Tăng Già, dịch là Hòa Hợp Chúng. Hòa Hợp có hai nghĩa Lý Hòa và Sự
Hòa:

– Đồng chứng vô vi
giải thoát là Lý Hòa.

– Sự Hòa gồm sáu
điều: Thân hòa đồng trụ (thân hòa hợp cùng trụ một chỗ), khẩu hòa vô tranh
(miệng hòa hợp không tranh cãi), ý hòa đồng duyệt (ý hòa hợp vui vẻ cùng nhau),
kiến hòa đồng giải (cùng hòa hợp chia sẻ kiến giải với nhau), giới hòa đồng tu
(cùng hòa hợp giữ giới với nhau), lợi hòa đồng quân (hòa hợp chia xẻ lợi dưỡng
đồng đều cho nhau). Đủ sáu điều hòa hợp như thế mới đáng gọi là Tăng.

 

“Một
ngàn hai trăm năm mươi người”: Khi Đức
Phật mới thành đạo, độ năm anh em Kiều Trần Như ở vườn Lộc Uyển (năm vị này có
quan hệ huyết thống với Phật. Mã Thắng, Tiểu Hiền, Ma Ha Nam là anh em
họ bên nội; Thập Lực Ca Diếp, Kiều Trần Như là anh em họ bên ngoại). Tiếp đó,
độ con trai của trưởng giả Da Xá và bạn bè (Da Xá đây là con trai của một vị
trưởng giả họ Câu Lê ở thành Tỳ Xá Ly thuộc nước Ba La Nại, nên gọi là Da Xá
trưởng giả tử), tổng cộng là năm mươi lăm người.

Tiếp
đó, ở rừng Mộc Qua, độ thầy trò Ưu Lâu Tần Loa Ca Diếp, tất cả là năm trăm
người. Độ thầy trò Già Da Ca Diếp ở núi Tượng Đầu và thầy trò Na Đề Ca Diếp bên
sông Ni Liên Thiền, tổng cộng là 500 người (Ca Diếp là họ, Ưu Lâu Tần Loa là
rừng Mộc Qua, Già Da là núi Đầu Voi, Na Đề tức là tên gọi khác của sông Ni Liên
Thiền. Ba anh em nhà này cùng theo ngoại đạo thờ lửa, tên đặt theo chỗ ở. Đức
Thế Tôn độ họ sau khi Ngài đã thành đạo được ba năm).

 Kế tiếp hóa độ thầy trò của các ông Xá Lợi Phất, Mục Kiền Liên gồm hai trăm
người.

 Tính chung lại tất cả gồm một ngàn hai trăm năm mươi lăm người. Ở đây chỉ kể
“một ngàn hai trăm năm mươi người” là tính tròn.

 Hỏi: Phật độ vô lượng chúng sanh, sao lại chỉ nêu tên một chúng này?

 Vì nhiều lý do: họ là những người quy hướng Phật giáo trước tiên, được chứng
đắc thánh quả trước tiên, vì họ thường theo hầu Phật.

 “Câu” là cùng lúc họp lại. 

 

1.3.1.2. Biểu
vị thán đức (nêu địa vị,
khen ngợi đức)

 

Chánh kinh:

 

Giai thị đại
A La Hán, chúng sở tri thức.

 (Đều là đại A La Hán, [đức hạnh, nhân phẩm, đạo học của họ đều] được mọi người
hay biết (công nhận)).

 

Giải:

Câu “Đại A La
Hán” là nêu địa vị, câu “chúng sở tri thức” nhằm tán thán đức của
các vị ấy.

Chữ “giai thị”
ngụ ý: một ngàn hai trăm năm mươi vị tỳ kheo trên đây, không vị nào chẳng phải
là Đại A La Hán.

Quả vị của chúng
Thanh Văn gồm có bốn bậc:

– Sơ Quả Tu Đà
Hoàn (Hán dịch là Dự Lưu), vừa mới dự vào dòng thánh.

– Nhị Quả Tư Đà
Hàm (Hán dịch là Nhất Vãng Lai hay Nhất Sanh): trong chín phẩm Tư Hoặc của Dục
Giới, mới chỉ đoạn được sáu hoặc nên còn phải thọ sanh trong nhân gian hay cõi
trời một lần nữa.

– Tam Quả A Na Hàm
(Hán dịch Bất Lai): đã đoạn sạch chín phẩm Tư Hoặc trong Dục Giới, chẳng cần
phải tái sanh trong Dục Giới nữa.

– Tứ Quả A La Hán
(Hán dịch là Vô Sanh): không còn bị thọ sanh trong tam giới nữa.

Muốn chứng Tứ Quả
thì phải đoạn bốn địa vị trong Sắc Giới, bốn địa vị trong Vô Sắc Giới. Mỗi địa
vị có 9 phẩm Tư Hoặc, tổng cộng là phải đoạn 72 phẩm Tư Hoặc, và phải đoạn cả
88 Sử (Kiến Hoặc) ở Dục Giới mới chứng đắc Tứ Quả. Kiến Hoặc và Tư Hoặc chính
là căn bản để thọ sanh trong tam giới nên phải đoạn sạch Kiến Hoặc và Tư Hoặc
thì mới khỏi phải sanh trong tam giới nữa.

Từ Sơ Quả cho đến
Tứ Quả đều gọi là Thanh Văn. Thanh Văn là những vị nghe giáo pháp Tứ Đế mà nhập
đạo. Những thánh chúng Thanh Văn hiện diện trong pháp hội này đều là bậc Tứ
Quả, tức là đạt địa vị tối cực trong chúng Thanh Văn nên gọi là Đại.

 

A La Hán có hai
loại:

– Định tánh A
La Hán: khăng khăng bảo thủ Chân Không, chìm đắm trong tịch diệt, đắc quả
chút ít đã cho là đủ thì gọi là Định Tánh, là tiểu căn.

– Hồi tâm A La
Hán: nếu hồi tiểu hướng đại, phát Bồ Đề tâm, chẳng cầu tự lợi thì gọi là
hồi tâm A La Hán.

 

Chúng A La Hán
trong pháp hội này toàn là bậc hồi tâm A La Hán nên gọi là Đại.

 

Thêm nữa, lại có
ba loại A La Hán:

– Huệ giải thoát:
tu Tánh Niệm Xứ, chỉ duyên theo chân lý, chỉ chứng địa vị vô học, đắc Diệt Tận
Định.

– Câu giải thoát:
tu Cộng Niệm Xứ, kiêm tu sự tướng, đắc Diệt Tận Định, đầy đủ tam minh, bát giải
thoát).

– Vô ngại giải
thoát: Tu Duyên Niệm Xứ, duyên theo Phật pháp trong Tam Tạng, thông đạt kinh
điển thế gian, xuất thế gian một cách vô ngại.

 

Bậc A La Hán trong
pháp hội đây đều là bậc Vô Ngại Giải Thoát nên gọi là Đại.

 

“A La Hán” là tiếng Phạn, gồm có ba nghĩa:

 

a. Ứng Cúng:

 

Ứng có nghĩa là
tương ứng, hoặc xứng đáng nhận lãnh. Cúng là cúng dường. A La Hán là bậc phạm
hạnh đã lập, siêu xuất tam giới, đáng thọ lãnh sự cúng dường, tôn kính của trời
người, nên gọi là Ứng Cúng. Vì sao trong mười danh hiệu của Phật cũng có danh
xưng Ứng Cúng? Đó là vì Phật là bậc đáng được hết thảy thế gian: trời, người,
Thanh Văn, Duyên Giác, Bồ Tát cúng dường. Phật là bậc Đại Ứng Cúng, A La Hán
chỉ là Tiểu Ứng Cúng.

 

b. Sát Tặc:

 

Sát là giết chết,
đoạn diệt. Tặc là trộm cướp. Dùng trộm cướp để ví cho Kiến Hoặc, Tư Hoặc thường
cướp đoạt pháp tài công đức của chúng sanh, khiến họ vĩnh viễn trầm luân trong
sanh tử luân hồi. Bậc A La Hán đã đoạn sạch phiền não Kiến Hoặc, Tư Hoặc, nên
gọi là Sát Tặc.

 

c. Vô Sanh:

 

Việc làm (tức sự
nghiệp đoạn trừ phiền não) đã xong, đã thoát khỏi nỗi khổ sanh tử, nên gọi là
Vô Sanh.

 

Tỳ kheo là nhân, A
La Hán là quả. Do nhân khất sĩ, tịnh mạng, tịnh giới nên được Ứng Cúng. Chống
cự lại phiền não (Phá Ác), đạo đã thành, ác đã phá, là nhân của Sát Tặc. Xuất
gia thọ giới có nhân Bố Ma nên nay đạo thành, chứng đắc địa vị La Hán, nên được
quả Vô Sanh.

 

“Chúng sở tri
thức”: Chúng tức là đại
chúng trời, người. Hai chữ “tri thức” có nhiều cách giải thích:

– Nghe danh ngưỡng
mộ đức là Tri; gặp tận mặt, nghe dạy dỗ là Thức.

– Nghe danh gặp
mặt là Tri, hiểu tâm rõ tánh là Thức.

– Biết mặt là Tri,
biết đức là Thức.

– Nếu chỉ nghe
danh mà chưa gặp mặt thì mới là Tri, chưa phải là Thức. Tuy gặp mặt mà chẳng
nghe danh thì mới là Thức, chứ chưa phải là Tri. Nếu do nghe danh mà ngưỡng
đức, đã gặp mặt lại nghe dạy dỗ, lại còn biết rõ tâm tánh của người ấy thì gọi
là Tri Thức. 

Đây là những cách
giải thích dựa trên phương diện đại chúng mà luận. Lại còn có cách giải thích
chữ “tri thức” ở một mức độ cao hơn như sau:

“Hiểu sâu chân lý
là Tri, thông đạt pháp tướng một cách sâu rộng là Thức”.

Như vậy, những bậc
A La Hán được nêu ở đây đều là những vị đức cao trọng vọng, kham làm tròng mắt
cho trời – người, hỗ trợ Đức Phật giáo hóa chúng sanh, tiếng tăm lẫy lừng khắp
nơi, là bậc được khắp đại chúng hay biết, nên gọi là “chúng sở tri thức”.

Nếu luận về Lý của
câu kinh này thì:

Đại tỳ kheo Tăng
là lý trí nhất như (tức là ý nghĩa “hòa hợp”). Một ngàn hai trăm năm mươi người
cùng nhóm là các công đức đều tụ tập lại. Đại A La Hán biểu thị: tự tánh tùy
duyên (tức là ý nghĩa Ứng Cúng), tâm nguyên vốn vắng lặng (tức là ý nghĩa Sát
Tặc), tự tánh bất biến (tức là ý nghĩa Vô Sanh). Tri thức biểu thị tự tánh
chẳng mê, tâm nguyên vốn sáng ngời.

 

 1.3.1.3. Lệ danh thượng thủ (nêu tên các vị thượng thủ)

 

 Chánh kinh:

 

Trưởng lão Xá Lợi Phất, Ma Ha Mục Kiền Liên, Ma Ha Ca Diếp,
Ma Ha Ca Chiên Diên, Ma Ha Câu Hy La, Ly Bà Đa, Châu Lợi Bàn Đà Già, Nan Đà, A
Nan Đà, La Hầu La, Kiều Phạm Ba Đề, Tân Đầu Lô Phả La Đọa, Ca Lưu Đà Di, Ma Ha
Kiếp Tân Na, Bạc Câu La, A Nậu Lâu Đà.

 

 Giải:

 

“Trưởng lão”:
Đức cao, học rộng là Trưởng, tuổi tác cao là Lão. như vậy, Trưởng Lão là tiếng
để tôn xưng bậc đức hạnh lẫn tuổi tác đều cao. Có bốn loại trưởng lão:

 a. Pháp lạp trưởng lão là hạng xuất gia lâu năm (pháp lạp là tuổi xuất gia. Cứ
mỗi một năm xuất gia tính là một lạp. Hạ lạp là tuổi tính theo mỗi lần an cư
kiết hạ. Nay thường đồng nhất hai tuổi này)

 b. Học đức trưởng lão là bậc học vấn sâu xa, rộng rãi.

 c. Pháp tánh trưởng lão là bậc đạo quả cao siêu.

d. Niên kỷ trưởng lão là bậc xuất gia tuổi đời đã cao.

Trong kinh này, dù là bậc đức trọng tuổi cao hoặc bậc đức trọng
nhưng tuổi đời còn trẻ đều dùng hai tiếng “trưởng lão” để tôn xưng.

Mười sáu vị tôn giả được nêu tên trên đây đều xứng đáng gọi là
“trưởng lão”, chứ chẳng phải mình Ngài Xá Lợi Phất đáng được gọi như vậy.

 

1) Xá Lợi Phất
(đọc đủ là Xá Lợi Phất Đát La):

 

Ngài là người Nam Thiên Trúc, con của bà la môn Đề Xá. Tên thật là
Ưu Ba Đề Xá, gọi theo họ mẹ là Xá Lợi Phất. Xá Lợi là tên một loài chim, Tàu
dịch là Thu Lộ, Phất là con. Xá Lợi Phất nghĩa là con bà Xá Lợi (Tàu thường
dịch nghĩa chữ Xá Lợi Phất thành Thu Tử hoặc Thân Tử. Gọi là Thân vì bà mẹ Ngài
hình dung yểu điệu, xinh đẹp phi thường. Gọi là Thu vì mắt bà đẹp và trong
suốt, long lanh như mắt chim Thu Lộ). Ấn Độ thường gọi tên con theo tên mẹ để
biểu thị lòng tôn kính cùng cực, không gọi thẳng tên thật ra.

Tôn giả trí huệ phi thường, khi còn trong thai mẹ đã khiến mẹ
tranh biện giỏi hơn người. Ông anh Câu Hy La mỗi khi tranh luận với bà luôn bị
thua cuộc. Cha Ngài Xá Lợi Phất là hạng giàu có, học rộng, không kinh sách nào
không tham cứu. Khi cấn thai Ngài, bà Xá Lợi mộng thấy có một dị nhân, thân mặc
giáp trụ, tay cầm kim cang xử, đập nát các ngọn núi, rồi đứng dưới một ngọn núi
khác. Cha Ngài Xá Lợi Phất giải mộng: “Bà sẽ sanh ra một đứa con trai, trí huệ
học vấn đứng đầu thế gian, ngôn ngữ không úng tắc”.

Năm lên tám tuổi Ngài đã thông suốt tất cả sách vở thuộc hệ thống
Tứ Vi Đà, từng chiết phục các luận sư khắp mười sáu nước. Vừa xuất gia bảy ngày
đã thông đạt hết các Phật pháp.

Thuở trẻ, tôn giả là đệ tử của học giả San Xà Na, là bạn đồng học
thân thiết nhất của Ngài Mục Liên. Sau khi thầy mất, Ngài cùng tu với Mục Liên
trong vùng rừng núi phụ cận thành Vương Xá. Nghe danh đức Thế Tôn đã lâu, Ngài
từng muốn đến thân cận, nhưng chưa được ai tiến dẫn. Một ngày nọ Ngài gặp tỳ
kheo Mã Thắng dung nghi siêu tục, liền hỏi: “Thầy Ngài là ai?” Mã Thắng đáp:
“Thích Ca Thế Tôn”.

Xá Lợi Phất nghe vậy rất vui, liền bảo: “Thường nghe nói đến Thế
Tôn đức hạnh cao dày, khéo nói diệu pháp, Ngài có thể vì tôi nhắc lại vài câu
diệu pháp chăng?” Đáp: “Tôi tuổi còn trẻ, theo học Phật chưa lâu, làm sao dám
thuật lại những nghĩa uyên áo của Đức Phật đã nói được”. Xá Lợi Phất kèo nài:
“Xin hãy từ bi lược nói pháp yếu”. Mã Thắng liền đọc bài kệ:

Các pháp từ duyên sanh,

Các pháp theo duyên diệt,

Đức Phật đại sa môn,

Thường nói như thế đấy.

Nghe xong, Xá Lợi Phất cảm ngộ sâu xa, tâm sanh hoan hỷ, khen ngợi
không ngớt, về thuật cùng Mục Liên, bèn cùng các đệ tử đến chỗ Phật xuất gia.

Trong các đệ tử Phật, Ngài là bậc trí huệ đệ nhất. Kinh A Hàm
chép: “Trong Phật pháp của ta, người trí huệ vô cùng, dứt sạch các mối nghi
thì ông Xá Lợi Phất là bậc nhất”. Trong kinh này chỉ nêu một đức, chứ không
phải Ngài Xá Lợi Phất không đủ các đức khác. Cũng không phải các vị khác không
có trí huệ, kinh chỉ nêu lên những điểm sở trường, sở hảo của các vị mà thôi.
Nay Phật thuyết giảng pháp môn Tịnh Độ khó tin bậc nhất, nếu chẳng phải là hạng
đại trí huệ thì làm sao có thể tin tưởng sâu xa vô ngại được. Kinh nêu tên Ngài
Xá Lợi Phật đầu tiên để biểu thị lấy trí huệ làm đầu vậy.

 

2) Ma Ha Mục Kiền Liên:

 

Ngài Mục Liên là người nước Xá Vệ, con của phụ tướng đại thần. Ma
Ha dịch là Đại. Mục Kiền Liên dịch là Thái Thúc Thị, đó là họ của Ngài. Tổ tiên
Ngài ẩn trong núi tu đạo, lấy bắp (Ngài Khuy Cơ bảo là đậu xanh) làm thức ăn
nên thành họ. Tên thật của Ngài là Câu Luật Đà (tên một loài cây, dịch là Vô
Tiết Thọ: cây không có lóng; cha mẹ Ngài cầu con nơi thần cây ấy mà được nên
đặt tên ấy). Dòng họ này có rất nhiều người xuất gia nên thêm chữ Đại trước họ
để phân biệt.

Ngài là người thần thông bậc nhất trong các đệ tử Phật, từng hàng
phục rồng độc, đem năm trăm người họ Thích giấu lên cung trời khi vua Tỳ Lưu Ly
sát hại dòng họ Thích v.v… Kinh A Hàm chép: “[Trong những] bậc thần thông
lẹ làng nhất trong Phật pháp của ta, bay đến mười phương thì Mục Kiền Liên bậc
nhất”. Ngài là bậc hiếu thuận vô song, từng vào U Minh cứu mẹ, tiến độ mẹ sanh
thiên, phát khởi Vu Lan thắng hội. Luận Trí Độ ví Xá Lợi Phất và Mục Kiền Liên
là hai vị đại tướng quân chầu chực bên Phật. Xá Lợi Phất là mẹ đẻ của chúng
sanh, Mục Kiền Liên là mẹ nuôi.

 

3) Ma Ha Ca Diếp:

 

Tàu dịch là Đại Quy Thị, tức là họ Đại Quy. Chữ Ca Diếp còn được
dịch là Ẩm Quang vì thân Ngài thường phóng quang minh sáng rực, lấp mất các ánh
sáng khác. Thuở xưa kia, cách đây 91 kiếp, trong đời Phật Tỳ Bà Thi; sau khi
Đức Phật nhập diệt, tứ chúng đệ tử lập tháp thất bảo. Lúc ấy, Ngài Ca Diếp làm
thợ bạc. Lâu ngày, vàng thếp pho tượng Phật ấy bị tróc lở. Có một nữ nhân bần
cùng đến nỗi cơm không đủ ăn, thường lui tới chiêm lễ tượng Phật. Trong khi lễ
bái, cô thấy vàng trên mặt tượng đã bị tróc hết; cô thầm nguyện: “Nếu tôi có
tiền, nhất định tôi sẽ thếp vàng lại tượng”.

Một ngày nọ, cô nhặt được một đồng vàng trên đường. Cô vội đem
đồng tiền ấy đến nhờ anh thợ bạc thếp tượng. Người thợ bạc ngạc nhiên hỏi: “Sao
cô không dùng tiền vàng này mua y phục, thức ăn sẽ được rất nhiều, mua cả nhà
cửa cũng được mà”. Cô gái đáp: “Tôi từng phát nguyện sẽ thếp vàng tượng Phật.
Tiền này tôi chẳng dám dùng đâu, chỉ cần ông giúp tôi thếp vàng tượng Phật là
tôi đã mãn nguyện rồi!”

Người thợ bạc quá cảm động trước tấm lòng thành của cô nên tình
nguyện thếp vàng tượng Phật chẳng lấy công; lại nguyện đời đời thường làm vợ
chồng, thân sáng như vàng ròng, luôn hưởng thọ sự vui thù thắng, đồng tu phạm
hạnh. Do nhân lành ấy, họ đời đời được thân ánh sáng vàng ròng, lại còn có
quang minh sáng hơn cả ánh sáng mặt trời. Đến khi Đức Phật giáng thế, cả hai
cùng được xuất gia trong Phật pháp. Người nam là Ngài Đại Ca Diếp, người nữ
chính là Ca Diếp tỳ kheo ni.

Trong các chùa Trung Hoa thường tạc hình hai vị thị giả đứng hầu
bên Phật Thích Ca. Vị trẻ tuổi là Ngài A Nan. Vị già cả, mặt nhân, râu tóc bạc
phơ là Ngài Ca Diếp. Tượng Ngài thường tạc ôm tay thành quyền, chứ không chắp
tay, vì tương truyền, thân Ngài có quang minh chói rực, đặc biệt là mười đầu
ngón tay càng chói sáng hơn hết. Nếu Ngài chắp tay, ánh sáng từ mười đầu ngón
tay túa ra sẽ làm lóa mắt người đến lễ Phật khiến họ không mở mắt ra được. Vì
thế, Phật khai phương tiện, cho phép Ngài ôm quyền chứ không cần phải chắp tay
khi đứng hầu.

Ngài là người nước Ma Kiệt Đà, con của trưởng giả Ni Luật Đà, gia
tư giàu có không ai hơn. Vợ chồng ông Ni Luật Đà, giàu có nhưng không con. Nghe
đồn, thần cây Tất Đa La rất thiêng nên đến cầu nguyện nơi cây ấy bao năm vẫn
không thấy linh ứng gì. Bực tức, họ giận dữ bảo: “Nay chúng ta sẽ tận lực thờ
cúng trong vòng bảy ngày, nếu không có linh nghiệm gì sẽ đốt tiêu cây này”.
Thần cây hoảng sợ cầu cứu lên Phạm Vương. Phạm vương xem khắp thế giới này
không thấy ai đáng làm con ông ta cả. Nhân thấy có một Phạm thiên (là thân đời
thứ 91 của Ngài Ca Diếp) sắp mạng chung, liền khuyên nên đầu thai vào nhà ông
Ni Luật Đà. Do vậy, khi sinh Ngài cha mẹ đặt tên là Tất Đa La vì từng cầu con
nơi thần cây ấy.

Trong đệ tử Phật, Ngài là bậc Đầu Đà đệ nhất. Đến tuổi già vẫn
tinh tấn, Phật thương Ngài già cả, bảo hãy xả hạnh Đầu Đà, Ngài chỉ cười rồi vẫn
thực hành như cũ. Đức Phật khen ngợi: “Vẫn còn người hành hạnh Đầu Đà thì
pháp của ta sẽ tồn tại lâu dài”. 

 Chữ Đầu Đà dịch nghĩa là Đẩu Thấu, tức là dùng mười hai khổ
hạnh để đãi sạch, gột sạch trần lao:

a. Ở a-lan-nhã (nơi tịch tịnh, không ồn náo).

 b. Thường hành khất thực.

 c. Khất thực theo thứ tự (không phân biệt chọn lựa nhà để khất thực).

 d. Ngày chỉ ăn một bữa.

 e. Ăn có chừng mực, ăn ít.

 f. Sau giờ ngọ không uống các thứ tương (nước trái cây ép).

 g. Mặc y phấn tảo.

 h. Chỉ có ba y. 

i. Ngồi nơi mồ mả.

j. Ngủ dưới gốc cây.

k. Ngồi nơi đất trống.

l. Chỉ ngồi không nằm.

Tam Tạng kinh điển còn tồn tại đến ngày nay là nhờ Ngài: Sau khi
Phật nhập Niết Bàn, Ngài Ca Diếp bèn triệu tập thánh chúng, kết tập kinh điển.
Hiện Ngài còn đang nhập định trong núi Kê Túc, chờ khi Đức Phật Di Lặc đản sanh
trong nhân gian sẽ dâng y tử kim của Đức Phật Thích Ca lên Phật Di Lặc, rồi mới
dùng Hỏa Quang tam muội thiêu thân, nhập Vô Dư Niết Bàn.

Theo kinh Đại Phạm Thiên Vương Vấn Phật Quyết Nghi, Đại Phạm thiên
vương đến Linh Sơn, dâng hoa Ưu Bát La sắc vàng lên Phật, thỉnh Phật vì chúng
sanh thuyết pháp. Đức Thế Tôn lên tòa, giơ cành hoa cho đại chúng xem, trăm vạn
nhân thiên đều ngơ ngác, chỉ mình Kim Sắc Đầu Đà (Ngài Ca Diếp) mỉm cười. Thế
Tôn bảo: “Ta có chánh pháp nhãn tàng, Niết Bàn diệu mạng, Thật Tướng Vô
Tướng nay giao phó cho Ma Ha Ca Diếp”. Vì thế, Ngài là Sơ Tổ lãnh thọ tâm
ấn của Phật.

 

d) Ma Ha Ca Chiên Diên 

 

Còn phiên là Ma Ha Ca Đa Diễn Na, Hán dịch là Văn Sức, ý nói lời
lẽ bóng bảy. Vị tôn giả này dung mạo đoan chánh hơn người, giỏi biện luận, sở
trường về luận nghị. Mở miệng thốt ra câu nào cũng bóng bảy văn nhã, óng chuốt
phi thường khiến cho thính giả ưa thích, khâm phục. Đức Thế Tôn từng khen ngợi:
“Trong những người thuyết pháp, ông Ca Diên đúng là bậc nhất”. Trong các
đệ tử Phật, Ngài được tôn xưng là bậc Luận Nghị đệ nhất.

Ngài từng bị kẻ ngoại đạo theo thuyết Vô Thần Luận cật vấn: “Kẻ ác
chết đi thọ khổ theo lẽ phải trở về báo lại. Nay chết đi không thấy trở về, cứ
suy theo đó thì không có cái lý thọ sanh đời sau vậy”. Tôn giả bảo: “Như người
mắc tội trong đời, bị giam trong ngục tối, gông xiềng, trói xích, có trốn về
được không?”

Ngoại đạo lại hỏi: “Nếu vậy thì người thiện chết đi thì được sanh
lên trời, sao cũng chẳng thấy trở về?” Tôn giả đáp: “Như người rớt xuống hầm
xí, có chịu trở xuống nữa hay không? Ông phải biết là thế gian ác trược, muốn
thoát ra đã chẳng phải là dễ dàng gì, đã lên trời rồi còn ai muốn trở xuống nữa
chứ?” Qua đó, có thể thấy tài biện luận của tôn giả như thế, vì vậy, kinh Tăng
Nhất A Hàm tán dương: “Người khéo phân biệt nghĩa, phu diễn đạo giáo chính
là ông Ca Chiên Diên vậy!”

 

e) Ma Ha Câu Hy La:

 

Còn phiên là Ma Ha Câu Sắt Sỉ La, Hán dịch là Đại Tất (đầu gối
to), vì đầu gối Ngài rất lớn. Tôn giả chính là cậu ruột Ngài Xá Lợi Phất,
thường ngày tranh luận với em gái thường thắng, nhưng khi bà này có mang Ngài
Xá Lợi Phất, ông nhiều phen thua cuộc ê chề. Do vậy, phát phẫn tự nghĩ: “Cháu
mình còn trong thai đã khiến mẹ nó giỏi đến thế thì khi ra đời, mình làm sao
cãi thắng được, chẳng thẹn thùng lắm ư?” Ông bèn bỏ về Nam Thiên Trúc, suốt
mười tám năm học tụng kinh điển Vệ Đà, không rảnh để cắt tóc, cắt móng tay, nên
còn được gọi là Trường Trảo Phạm Chí (đạo sĩ móng tay dài). 

Mãi đến khi thành tài, về lại quê hương thì cháu đã xuất gia. Ông
bảo: “Cù Đàm có đức hạnh gì mà dám làm thầy của cháu ta?” Ông bèn đầu đội chậu
lửa, mình khoác lá sắt, tóc rũ chấm đất, móng tay dài cả thước dư, xông vào
Phật hội, kiếm Phật tranh luận đòi cháu. Lòng hiu hiu tự đắc không coi ai ra
gì. Chợt thấy Thế Tôn, ông liền hoạnh họe: “Thu phục được cháu ta, ngươi dùng
pháp gì để dạy dỗ vậy, hãy lôi ra tranh biện xem sao?”

Phật hỏi: “Ông lấy gì làm tông?” Câu Hy La đáp: “Ta lấy việc chẳng
thọ hết thảy pháp làm tông”. Đức Phật bảo: “Ông lấy ‘chẳng thọ hết thảy pháp
làm tông’ thì là đã thọ rồi”. Ông bị thua nhưng vẫn kiêu mạn, Đức Phật liền
hiện thần lực khiến lá sắt bó chặt lấy ông, chậu lửa thiêu đảnh. Ông ngất đi
tỉnh lại mới phục, dốc lòng sám tạ, xin xuất gia với Phật. Phật bảo: “Thiện lai
tỳ kheo!” liền thành Tăng tướng. Tôn giả do ngộ lý Không mà đắc đạo quả, nên
còn hiệu là Ngộ Không.

Sau khi xuất gia, chỉ trong vòng ba năm, tôn giả thông đạt pháp
tạng. Vì tôn giả học rộng mọi thứ, xem khắp các sách vở, biện tài thao thao như
sóng cuộn, vấn đáp lanh lợi nên được tôn là bậc Vấn Đáp đệ nhất.

 

f) Ly Bà Đa:

 

Hán dịch là Tinh
Tú, hoặc Thất Tinh (sao Thất), hoặc Tuệ Tinh. Cha mẹ Ngài cầu con nơi sao ấy
nên đặt tên như vậy. Ngài còn có tên là Giả Hòa Hợp. Nguyên nhân là do một đêm
kia, Ngài trú tại một ngôi đình vắng, có một con quỷ vác một cái tử thi đi đến.
Chốc sau lại có một con quỷ lớn khác đi đến, toan cưỡng đoạt cái xác ấy, giành
giật rầm rĩ mãi. Tiểu quỷ bất đắc dĩ nhờ Ngài Ly Bà Đa phán xử. Ngài cứ tình
thật phán xử. Đại quỷ cáu quá, xé toạc tay chân Ngài nuốt ăn, tiểu quỷ bèn lấy
tay chân của tử thi thế vào.

Đến sáng, Ngài Ly
Bà Đa sanh phiền não sâu nặng, tự nghĩ thân này nào phải là thân ta. Giả sử
thân này thực là của ta thì chính mắt ta thấy đại quỷ xé tay chân mình ăn mất
rồi. Lại nghĩ: nếu thật là thân của người khác, thì sao tay chân này vẫn hành
động theo ý mình. Vì thế bèn hỏi người qua lại: “Ông có thấy tay tôi, chân tôi
chăng?” Có một vị tỳ kheo nghĩ người này dễ độ, bèn đọc bài kệ:

 Vốn thân người khác thế,

 Tạm giả hòa hợp dùng.

 Ngài Ly Bà Đa liền giải ngộ nghĩa lý tứ đại giả hợp, nhận thức hết thảy sự lý
một cách rõ ràng, liền theo tỳ kheo đó về chỗ Phật cầu xuất gia. Trong các đệ
tử, Ngài được xưng tụng là bậc Vô Đảo Loạn bậc nhất vì những Phật pháp mà Ngài
nói ra, quyết định là chính xác, không lầm loạn. Ngài cũng là bậc Tri Huyễn đệ
nhất.

 

 g) Châu Lợi Bàn Đà Dà:

 

Còn
phiên là Châu Lỵ Bàn Đặc, Hán dịch là Kế Đạo hoặc Lộ Biên Sanh (đẻ bên đường).
Anh Ngài tên Bàn Đà Già (dịch là Đại Lộ Biên), em tên là Châu Lợi Bàn Đà Già.
Phong tục ở Tây Vực là khi sắp sanh, sản phụ thường về nhà bố mẹ ruột. Khi đang
trở về, giữa đường bà mẹ Ngài chuyển dạ sanh ra hai Ngài nên đặt tên như thế.

Theo
kinh Tăng Nhất, anh Ngài đã theo Phật xuất gia từ trước, đắc thánh quả. Khi cha
mẹ mất, Kế Đạo bèn cũng theo đi xuất gia, nhưng tánh Ngài cực kỳ ngu độn. Xuất
gia đã nửa năm, cả năm trăm vị La Hán xúm vào dạy dỗ, Ngài vẫn không thể trì
tụng nổi nửa bài kệ sau:

 Thủ khẩu nhiếp ý thân mạc phạm,

 Như thị hành giả đắc độ thế.

 Chánh niệm quán thời dục cảnh không,

 Vô ích chi khổ đương viễn ly.

 (Giữ miệng, thâu ý, thân đừng phạm,

 Người hành như thế, độ được đời.

Lúc chánh niệm
quán, dục cảnh rỗng,

Sẽ xa lìa được
khổ vô ích)

 Học suốt cả ba năm vẫn chưa thuộc nổi, nhớ câu trước quên câu sau, nhớ được câu
sau liền quên ngay câu trước. Người anh bực quá, quở trách, buộc em hoàn tục.
Do thiện căn thâm hậu, lúc đương khóc lóc ngoài cửa, bịn rịn chẳng đi, gặp đức
Thế Tôn lân mẫn dạy niệm hai chữ “tảo chửu” (quét dọn). Thế mà vẫn cứ nhớ chữ
này quên chữ kia. Nhưng nhờ Ngài vẫn cứ siêng gắng, chẳng lười, nên lâu ngày
hốt nhiên chứng ngộ: “Tảo Chửu nghĩa là trừ dơ khiến cho sạch. Như vậy là đức
Thế Tôn muốn ta đoạn trừ những dơ bẩn phiền não trong thân”. Nhờ thế, đắc quả A
La Hán.

Theo kinh Ngũ Bách
Đệ Tử Bản Khởi, tôn giả trong đời trước do xua lợn qua sông, dùng dây buộc chặt
miệng nó khiến hơi thở không thông, con lợn bị chết ngộp giữa giòng. Vì thế,
Ngài bị quả báo ám muội. Thêm nữa, trong thời Phật Ca Diếp, Ngài là một vị Tam
Tạng Pháp Sư, do tiếc pháp chẳng hóa độ chúng nên cảm ác báo ấy. Ác nghiệp đời
trước mãi đến đời này mới hết, do chứng ngộ được công dụng của việc quét dọn
tịnh thất, giải ngộ nguyên nhân của thân nên đoạn ngu, phát huệ.

Trong kinh Lăng
Nghiêm, tôn giả tự bạch: “Con thiếu tụng trì, không có tánh Đa Văn, nghe
pháp xuất gia, nhớ giữ một câu kệ của Như Lai. Trong một trăm ngày, nhớ được
câu trước quên câu sau. Phật thương con ngu si, dạy con ở yên, điều hòa hơi thở
ra vào. Khi ấy, con quán sát hơi thở một cách vi tế, hiểu cùng tận, sanh trụ,
dị diệt, các hành, sát na. Tâm con đột nhiên được được đại vô nghi, cho đến lậu
tận, thành A La Hán”. Như thế, tu hành đừng sợ độn căn, chỉ e chẳng
thể phát tâm kiên trì tu tập. 

Trong các đệ tử,
Ngài là bậc Nghĩa Trì bậc nhất.

 

h) Nan Đà:

 

Còn gọi là Tôn Đà
La Nan Đà, Hán dịch là Hoan Hỷ. Thật ra, Tôn Đà La (Hán dịch là Diễm: đẹp đẽ)
chỉ là tên vợ. Gọi Ngài như vậy để phân biệt với ông Phóng Ngưu Nan Đà. Nan Đà
là em ruột Đức Phật, con của bà Ma Ha Ba Xà Ba Đề (Kiều Đàm Di). Ngài có ba
mươi tướng hảo, hình mạo gần tương tự như Đức Phật, nhưng thấp hơn Đức Phật
chừng bốn ngón tay, thân cũng sắc vàng.

Trong lễ cưới của
Ngài, Đức Phật biết thời cơ Nan Đà được hóa độ đã đến, bèn đến vương cung khất
thực. Khi thọ trai xong, Ngài trao bát cho Nan Đà cầm. Vì kính mộ Phật, Ngài
Nan Đà bưng bát hầu Phật về đến tinh xá. Đức Phật dạy Ngài xuất gia, Nan Đà
cũng đành tuân theo.

Tuy đã xuất gia,
nhưng tâm ông vẫn tưởng nhớ đến người vợ xinh đẹp khôn nguôi, chẳng thể chuyên
tâm nhập định được. Đức Phật liền thị hiện thần thông đưa ông lên cung trời xem
các thiên nữ để trừ dẹp tâm niệm tham luyến sắc đẹp phàm phu của Tôn Đà La,
cũng như đưa xuống địa ngục, chỉ cho ông thấy những gông cùm đang chờ sẵn đó.
Vì thế, Ngài Nan Đà giác ngộ tham dục là nguồn gốc chiêu cảm khổ báo.

Tuy thế, tập khí
tham dục vẫn chưa thể trừ bỏ ngay được. Đức Phật dạy Ngài pháp quán chú mục
nhìn vào chót mũi có vết trắng để nhiếp tâm. Kinh Lăng Nghiêm chép lời Ngài tự
nói: “Lúc đầu, tôi quán sát kỹ trong hai mươi mốt ngày, thấy hơi thở trong
mũi ra vào như làn khói, thân tâm sáng suốt bên trong, thấu suốt trọn vẹn khắp
cả thế giới đều rỗng rang, thanh tịnh hệt như lưu ly. Tướng khói dần tiêu, hơi
thở thành màu trắng, tâm khai lậu tận, các hơi thở ra vào biến thành quang
minh, chiếu mười phương cõi, đắc A La Hán”.

Đương thời, có một
ngoại đạo lõa thể trứ danh trong xứ Ma Kiệt Đà, thường tranh luận đạo pháp với
Ngài Xá Lợi Phất, kính mộ sự huyền diệu của Phật pháp, đã sẵn mang ý niệm xuất
gia. Một ngày nọ, gặp phải Ngài Nan Đà, bèn thốt lên: “Vị tỳ kheo loắt choắt mà
còn thâm trí bác học đến thế, huống hồ là người tướng mạo đường đường đến thế
này” (Ngài Xá Lợi Phất thân hình thấp bé). Do đó, kẻ ngoại đạo bèn theo đi xuất
gia. 

Trong các đệ tử
Phật, Ngài là bậc Nghi Dung đệ nhất.

 

i) A Nan Đà:

 

Còn phiên âm là A
Nan, Át Nan, Hán dịch là Khánh Hỷ. Ngài là em con chú của Phật, nghĩa là: Ngài
A Nan là con thứ hai của Bạch Phạn Vương (còn phiên âm là Hộc Phạn Vương). Lúc
vua Tịnh Phạn được tin Đức Phật đã thành đạo, đồng thời nghe tin em mình là vua
Bạch Phạn cũng sanh được một hoàng tử, cho sứ sang nhờ anh đặt tên. Vua Tịnh
Phạn vui mừng nên đặt tên cho hoàng tử mới sinh là A Nan.

Năm 20 tuổi, Ngài
theo Phật xuất gia. Khi được chọn làm thị giả, Ngài bèn cầu thỉnh Phật đem hết
những pháp môn đã giảng trong 20 năm vì mình trùng tuyên lại một lượt. Nghe
xong, Ngài A Nan ghi nhớ trọn vẹn. Vì thế tôn giả Ca Diếp nói: “Nước trong
biển cả Phật pháp rót hết vào trong tâm A Nan”.
Lúc Phật nhập diệt rồi, Ngài bèn chủ trì công cuộc kết tập Kinh Tạng. Vì thế,
trong hàng đệ tử Phật, Ngài được xưng tụng là bậc Đa Văn đệ nhất.

Trong đời quá khứ,
Ngài từng làm một vị trưởng giả giàu có lớn. Nhân thấy một sa di vì hóa duyên
nên không thể tụng đọc nhiều bài kệ được, Ngài bèn phát tâm ủng hộ cúng thí
thực phẩm, thức ăn để vị sa di ấy rảnh rỗi chuyên tâm học tập kinh điển. Trưởng
giả còn phát nguyện: “Nguyện khi chú tiểu này thành Phật, tôi sẽ làm vị đệ tử
đa văn của Ngài, tất cả giáo pháp Ngài đã thuyết ra tôi đều có thể nhớ kỹ”. Do
vậy, trong kiếp này, Ngài được thỏa nguyện.

Tên Ngài đôi khi
còn được dịch là Vô Nhiễm, vì những khi theo hầu Phật vào thiên cung, long cung
v.v… thuyết pháp, tâm Ngài không hề nhiễm trước nơi sắc cảnh. Nữ giới được
Đức Phật chấp thuận cho xuất gia làm ni cũng nhờ Ngài đặc biệt thỉnh cầu. Đức
Phật chế ra Bát Kính Pháp, khi bà Kiều Đàm Di và đồ chúng chấp thọ pháp ấy,
Phật mới hứa khả cho họ được làm tỳ kheo ni. Trong các ni viện Trung Hoa,
thường thờ Ngài A Nan và Ngài Kiều Đàm Di tại Tổ Đường để tưởng niệm ân đức là
vì lẽ đó.

Ngài A Nan được
coi là tổ truyền tâm ấn thứ hai của Thiền Tông. Vua A Xà Thế rất sùng bái Ngài,
từng ước định khi nào Ngài nhập diệt, phải cho người đến báo với vua. Khi Ngài
A Nan sắp nhập diệt, cho người đến báo tin, nhằm lúc vua đang ngủ trưa, kẻ hầu
chẳng dám đánh thức. A Nan chờ mãi không được,
bèn vọt thân lên hư không, hiện nhiều tướng thần thông biến hóa, rồi dùng lửa
tam muội thiêu thân. Xá lợi rơi xuống lất phất như mưa, rải khắp hai bờ sông
Hằng. Nguyên thời ấy mọi người rất tín phụng xá lợi, thường tranh giành nhau,
thậm chí dấy động can qua. Vì thế, Ngài nhập diệt, lưu xá lợi trên không cho
rơi đều xuống hai bên sông Hằng để ai cũng có cơ hội nhặt được xá lợi. A Xà Thế
ngủ dậy, nghe báo tin, vội vã chạy đến sông Hằng, thấy Ngài đã nhập diệt, nghẹn
ngào kêu khóc, cơ hồ muốn ngất xỉu, rồi đành lễ bái, thu thập xá lợi, trở về
nước dựng tháp cúng dường.

 

j) La Hầu La

 

Còn phiên âm là La
Vân, La Hỗ La, Hán dịch là Chấp Nhật hoặc Phú Chướng (ngăn che), hàm nghĩa:

– Chướng tự: đời
quá khứ, La Hầu La làm một vị lão tăng tu hành, gần chỗ Ngài tu luyện có một
cái hang chuột. Mỗi lúc vị lão tăng tịnh tọa, con chuột thường chạy ra, chạy
vào lăng xăng khiến vị lão tăng không thể yên tâm tịnh tọa được. Bực quá, nhưng
không thể phạm sát giới, Ngài bèn dùng tấm da dày bịt kín hang chuột, khiến
chuột bị kẹt trong đó suốt sáu ngày. Đến ngày thứ bảy, sợ chuột chết đói, Ngài
lại dở tấm da ra cho chuột được ra ngoài như cũ nên đời này phải ở trong thai
sáu năm mới sanh.

– Chướng Phật: Lúc
Phật còn là Thái Tử, phụ vương chẳng chấp thuận cho Ngài đi xuất gia, Thái Tử
bảo: “Nếu đạt được ba điều chẳng già, chẳng bệnh, chẳng chết, con sẽ không đi
xuất gia”. Tịnh Phạn Vương không biết làm sao, bảo: “Nếu ngươi có con, ta sẽ
cho ngươi đi xuất gia”. Tương truyền, Thái Tử từng lấy tay xoa bụng bà Da Du Đà
La, ước nguyện: “Hãy chóng có con!” Bà Da Du liền cấn thai. Nhờ vậy, Thái Tử
mới được xuất gia. Nhân vì Phật bị chướng ngại như thế chẳng sớm được xuất gia
nên mới gọi là “chướng Phật”.

– Chướng mẫu: Sau
khi Đức Phật xuất gia đã sáu năm rồi, Ngài La Hầu La mới được sanh ra, Tịnh
Phạn Vương nghi ngờ bà Da Du đã lén làm điều bất chánh nên phẫn nộ toan giết
chết. Da Du tự tin mình trong trắng, nhưng oan uổng khó phân, bèn xin được nhảy
vào hầm lửa tự sát. Khi ấy, bà bồng con, ngửa mặt lên trời phát đại thệ: “Nếu
tôi làm điều sai quấy, mẹ con tôi cùng bị lửa thiêu, chết chẳng hối. Nếu đúng
là con Thái Tử, xin trời làm chứng”. Nói rồi, bồng con nhảy xuống hầm lửa. Thật
là chẳng thể nghĩ bàn, lửa đỏ hóa thành sen hồng, lại có thiên nhân đỡ lấy thân
bà Da Du, hai mẹ con không bị tổn hại gì. Khi ấy, Tịnh Phạn Vương và toàn dòng
họ Thích chính mắt trông thấy việc ấy, nên mới tin là thực. Người trong nước
cũng thôi xì xào. Vì thế, gọi là “chướng mẫu”.

Trong quá khứ, có
hai vương tử, anh tên Nhật, em tên Nguyệt. Sau khi phụ vương băng hà, anh lên
nối ngôi, sau nhàm chán vinh hoa, phú quý, nhường ngôi lại cho vương tử Nguyệt,
theo Phật xuất gia, tinh trì cấm giới, không chút thiếu sót. Một ngày nọ, do
đêm tối, dùng lộn tịnh bình của người khác, bèn đánh chuông nhóm Tăng sám hối.
Chúng Tăng thấy lỗi ấy quá nhẹ nên chẳng chịu cho ông tác pháp sám tạ. Ông càng
ưu sầu hơn nữa, bèn vào cung bẩm với Nguyệt vương, xin sám hối tội trộm cắp.
Nguyệt vương chẳng muốn trái ý anh nên sai tả hữu giam anh vào một căn phòng.
Khổ nỗi vua ham mê dục lạc, quên bẵng chuyện ấy, cả sáu tháng không xử đến.
Kiếp này, Nguyệt vương thành Ngài La Hầu La, do tội báo trên, cảm quả phải ở
trong thai sáu năm.

Theo Ngài Khuy Cơ,
Thái Tử Tất Đạt Đa chỉ vào bụng vợ, vợ liền có mang, biểu thị đứa con sanh ra
sẽ khác phàm chúng, là tướng linh dị đặc biệt. Sáu năm trong thai biểu thị sanh
ra thể chất khác lạ. Quốc vương nghi báng, quần thần gièm pha, mẹ con gieo mình
vào lửa không cháy, lửa đó hóa ao sen, vua tôi mới biết đức Thích Ca đã lìa
nhiễm dục từ lâu, hiển thị La Hầu La ngầm tu mật hạnh.

Năm lên 9 tuổi,
Phật sai Ngài Mục Liên về đón La Hầu La cho thí phát xuất gia làm sa di. Ngoài
mặt, La Hầu La làm ra vẻ như một vị vương tử quen thói nuông chiều, bướng bỉnh,
nhưng trong thì dụng công tinh tấn tu hạnh Bồ Tát không ai bằng, chứng đắc Tứ
Quả rất sớm. Bởi thế, Ngài được ca ngợi là vị thánh tăng Mật Hạnh bậc nhất. Đức
Phật từng tán thán: “Mật hạnh của La Hầu La chỉ mình đức Phật biết nổi,
người khác chẳng biết được”.

 

k) Kiều Phạm Ba
Đề:

 

Còn phiên là Cấp
Phòng Bát Để, Hán dịch là Ngưu Ty (trâu nhơi) hoặc Ngưu Tướng. Do trong đời quá
khứ, Ngài làm một tiểu sa di, nhân thấy một vị lão tăng không răng niệm Phật,
tụng kinh, liền cười ghẹo là trông giống như trâu đang nhai cỏ. Lão tăng ấy đã
chứng quả A La Hán, liền bảo sa-di phải chí tâm sám hối. Tuy lúc ấy, sa-di đã
chí tâm sám hối, nhưng vẫn bị mắc quả báo làm trâu năm trăm đời. Dù phải làm
thân trâu, nhưng nhờ sức trì giới, tu phước nên luôn làm trâu chúa. Nay tuy
xuất gia chứng quả, dư báo vẫn chưa hết, miệng luôn nhai nhóp nhép như trâu
nhơi nên mang tên ấy.

Đức Phật sợ đại
chúng chỉ thấy tướng xấu ấy, không biết đến đức của Ngài mà khinh bỡn, cười
ghẹo, phải mang lấy tội khiên, nên bảo tôn giả ngự trên cõi trời Đao Lợi, ở
trong vườn Thi Lợi Sa tu tập Thiền Định, thọ sự kính phụng của chư Thiên. Vì
vậy, trong các đại đệ tử của Phật, tôn giả Kiều Phạm Ba Đề là bậc Thọ Thiên
Cúng bậc nhất.

Khi tôn giả Ca
Diếp triệu tập thánh tăng kiết tập kinh điển lần thứ nhất, Ngài sai một A La
Hán trẻ tuổi lên cung trời, thỉnh Ngài Kiều Phạm Ba Đề trở xuống nhân gian tham
gia hội nghị kiết tập. Tôn giả nghe Đức Phật và Ngài Xá Lợi Phất đều đã nhập
diệt, bèn hóa một dòng nước tuôn từ cõi trời chảy xuống hạ giới. Trong nước,
vang ra tiếng nói: 

Kiều Phạm Ba Đề
xin kính lễ,

Thập phương
thánh chúng đại đức Tăng

Voi chúa đi
rồi, voi con theo,

Thế Tôn nhập
diệt, tôi cũng tịch.

Nói xong, liền bay
lên hư không hiện thần thông, nhập Hỏa Quang tam muội mà tịch diệt. Xá lợi từ
trên không rơi xuống, chư thiên nhặt lấy dựng tháp cúng dường.

 

l) Tân Đầu Lô
Phả La Đọa:

 

Tân Đầu Lô dịch là
Bất Động, Phả La Đọa dịch là Lợi Căn. Bất Động là tên, Lợi Căn là họ. Nhân vì
có đến mười tám họ cùng tên Lợi Căn, nên lấy tên Ngài đặt trước họ để phân
biệt. Tôn giả căn tánh thông lợi bậc nhất, chẳng bị ngoại cảnh lay động nên có
tên Bất Động.

Luật Tỳ Nại Da
chép:

“Trưởng giả Thọ
Đề lấy cái bát bằng gỗ chiên đàn đặt trên đầu một cột phướn cao chót vót, thách
mọi người rằng: ‘Ai dùng thần lực lấy được bát ấy thì sẽ dâng tặng’. Tôn giả
liền hiện thần thông lấy được bát xuống. Ngài bị đức Phật quở trách, vì Phật đã
cấm dùng thần thông bừa bãi để mê hoặc chúng sanh. Vì thế, Phật cấm tôn giả
nhập diệt, phải lưu thân trong thế gian để thọ cúng dường hòng làm ruộng phước
rộng lớn cho người, trời”.

Tôn giả tuân lời
Phật răn, chẳng nhập Niết Bàn, hằng trụ tích trong núi Ma Lợi Chi; hễ ai thành
kính thiết trai, tôn giả sẽ ngầm đến ứng cúng. Vì thế, trong các đệ tử Phật,
tôn giả Tân Đầu Lô Phả La Đọa là bậc Phước Điền đệ nhất. 

Trong bộ tượng 18
La Hán thờ tại các chùa miếu lớn, Ngài Tân Đầu Lô thường được tạc thành hình
một vị lão tăng rất gầy, lông mày bạc trắng dài rủ xuống quá đầu gối. Tương
truyền, thời Ngũ Đại, Ngô Việt Vương Tiền Lưu tin Phật pháp rất mực, thiết trai
ngàn vị Tăng, để trống ghế ở vị trí chủ tọa để đợi hàng thánh giả giáng hạ. Quả
nhiên Ngài Tân Đầu Lô tóc bạc mày dài từ trên hư không hạ xuống, thọ cúng
dường.

Theo Luật Tứ Phần,
Ngài Tân Đầu Lô Phả La Đọa vốn là đại thần của vua Ưu Điền nước Câu Diễm Di. Vị
này sớm đã quy y với Đức Phật, làm vị tại gia đệ tử từ lâu. Vua Ưu Điền rất tín
phụng Phật pháp nên đồng ý cho Ngài Tân Đầu Lô xuất gia. Lúc tiễn đưa, vua quỳ
gối thỉnh tôn giả hãy chuyên tâm nhất ý tu hành. Không lâu sau, Ngài đã chứng
đắc quả A La Hán.

Vua Ưu Điền càng
thêm kính trọng tôn giả, thường lui tới cúng dường. Ngài Tân Đầu Lô theo đúng
pháp nhà Phật, không ra nghênh đón, cũng không hoàn lễ, cũng không tiếp đãi,
mời mọc các quan theo hầu vua. Họ bèn dùng lời lẽ gièm xiểm, bảo tôn giả là
hạng chẳng biết đến quân thần, xui vua tìm cách giết đi. Vua tín tâm chưa triệt
để nên cũng ôm lòng căm tức.

Một ngày nọ, vua
lại thống lãnh quần thần đến tham bái tôn giả. Tôn giả nhảy xuống khỏi thiền
sàng, cười toe toét tiếp đón vua. Vua càng bực bội hỏi tôn giả: “Đại đức vốn
khó động, sao hôm nay lại ra nghênh đón ta vậy?” Tôn giả bảo: “Trong quá khứ,
hoàng thượng do tín tâm mà đến, nên tôi dùng lễ nghi nhà Phật tiếp đón. Hôm nay
vua ôm lòng ác tìm đến. Nếu tôi chẳng tiếp đón, vua ắt sẽ giết tôi, khiến vua
tội ác càng tăng vậy”. Vua Ưu Điền thẹn thùng, kinh ngạc, bèn thưa: “Lành thay!
Đệ tử ngu độn, lầm nhận lời tiểu nhân, chẳng biết phàm thánh. Kính xin tôn giả
cho con được sám hối!”

Tôn giả đáp: “Lành
thay! Vua thoát khỏi tội địa ngục, nhưng nỗi khổ mất nước thật khó tránh khỏi!”
Quả nhiên, ít lâu sau, vua cùng lân quốc giao tranh bị thất bại, thân bị giặc
bắt cầm tù cả mười hai năm.

 

m) Ca Lưu Đà
Di:

 

Hán dịch là Hắc
Quang hoặc Hắc Diệu do thân hình Ngài thô đen, mặt đen ngòm, nhưng thường tỏa
ánh sáng chiếu sáng trong đêm tối. Đó là do quả báo thuở xưa để mình trần thắp
đèn trước tượng Phật mà ra. Do để mình trần nên thân thô đen; do thắp đèn cúng
nên thân có ánh sáng.

Tôn giả thân đen
đúa, có ánh sáng, đi đêm không cần thắp đèn, khiến ai gặp phải cũng kinh hãi.
Nhân tôn giả tướng trạng quái lạ, nhiều người sợ không dám cúng dường nên
thường không đủ no. Có lần, tôn giả đến một nhà nọ khất thực vào buổi tối.
Người con dâu đang mang thai mang cơm rau ra cúng dường. Lúc ánh chớp vừa lóe
lên, thấy hình trạng tôn giả đen đúa, to thô lại tỏa sáng, cô ta sợ quá tưởng
gặp quỷ, ngã lăn ra ngất xỉu, đến nỗi bị sẩy thai. Vì lẽ đó, Phật cấm các đệ tử
không được đi đêm.

Tôn giả là sứ giả
của Phật, rất khéo giáo hóa, nên Ngài Ca Lưu Đà Di được xưng tụng là bậc Giáo
Hóa đệ nhất.

 

n) Ma Ha Kiếp
Tân Na

 

Hán dịch là Phòng
Tú (sao Phòng). Phòng là ngôi sao thứ tư trong Nhị Thập Bát Tú (Giác, Cang, Đê,
Phòng, Tâm…) Cha mẹ Ngài cầu con nơi sao ấy nên đặt tên như vậy. Ngài cũng
thông hiểu thiên văn bậc nhất nên được xưng tụng là bậc Tri Tinh Tú đệ nhất.

Có thuyết nói: khi
chưa xuất gia, Ngài đi đường gặp mưa phải đụt mưa trong nhà người thợ gốm. Đức
Phật biết tôn giả căn cơ đã thuần thục, bèn hóa thành một vị Tăng đến xin ngủ
nhờ. Đêm ấy Phật vì tôn giả thuyết pháp, tôn giả bèn xin theo Phật xuất gia,
chứng quả La Hán. Nhân vì ngủ đêm tại nhà người thợ gốm, gặp Phật nhập đạo, nên
gọi tên là Phòng Tú (Tú còn có nghĩa là ngủ đêm).

 

o) Bạc Câu La:

 

Hán dịch là Thiện
Dung. Tôn giả vẻ mặt nghiêm túc, đoan chánh, do bố thí mà được quả báo như thế.
Trong Bạc Câu La Kinh, Ngài từng nói: “Ta từ lúc vào trong Chánh Pháp học
đạo đến nay, suốt tám mươi năm chưa từng mắc bệnh gì dù chỉ là bị nhức đầu
trong khoảng khảy ngón tay. Chưa từng bao giờ nghĩ đến uống thuốc, dù chỉ là
dùng một miếng quả Ha Lê Lặc”. Trong thời Tỳ Bà Thi Phật, Ngài làm một
người nghèo, cúng một quả Ha Lê Lặc cho vị Tăng đang bị nhức đầu hành hạ khiến
bệnh được lành, nên cảm được quả báo ngũ bất tử. Ngũ bất tử là:

Lúc sơ sinh hiện
ra hình tướng quái lạ là một khối thịt. Cha mẹ kinh hãi cho là quái vật bèn bỏ
vào nồi rang cho chết, vẫn không sao. Lại bỏ vào nồi luộc lên vẫn không chết.
Lại quăng xuống nước cho chết ngộp vẫn không chết. Lại bị cá nuốt vào bụng vẫn
không chết. Khi con cá ấy bị bắt, đem mổ bụng cá, đứa bé hiện ra, chẳng bị dao
cắt phải. Đó là ngũ bất tử. Ông chài bèn nuôi Ngài đến khi khôn lớn, theo Phật
xuất gia.

Trong quá khứ,
Ngài làm một vị tỳ kheo, từng phát nguyện: chẳng nhìn mặt nữ nhân, chẳng nhận y
do nữ nhân may, chẳng nhận cơm từ tay nữ nhân. Mẹ Ngài nhớ con tha thiết, bèn
vào chùa thăm. Vị tăng chẳng vui, sai người đưa mẹ ra khỏi chùa. Bà mẹ căm tức,
cho là đứa con phạm tội ngũ nghịch, bèn phát ác nguyện: “Nguyện đời sau tôi làm
mẹ nó hành hạ đủ thứ”. Quả nhiên, ứng vào lời nguyện này, Ngài bị năm thứ hành
hạ khổ sở.

Tôn giả Bạc Câu La
là bậc thiểu dục tri túc. Nơi tháp tự nhiên vọt ra một đồng tiền, Ngài chẳng
đoái hoài. Thân không bao giờ khoác y dày, thế mà không bao giờ bệnh tật. Lại
do quá khứ Ngài nghiêm trì giới bất sát nên cảm được chín mươi mốt kiếp trường
thọ. Trong đời này, Ngài thọ được 160 tuổi. Trong các đệ tử Phật, Ngài được
xưng tụng là bậc Thọ Mạng đệ nhất.

 

p) A Nậu Lâu
Đà:

 

Còn phiên là A Na
Luật Đà, A Nê Luật, A Nê Lâu Đậu, Hán dịch là Vô Bần, Như Ý hay Vô Diệt. Do
trong đời quá khứ, vào lúc đói kém nặng nề, Ngài dâng bát cơm nấu bằng hột cỏ
Bại (một thứ cỏ, hột gần giống hột Cao Lương) cúng dường một vị Bích Chi Phật
tên là Phi Lật Tra nên cảm được quả báo bảy lần sanh lên trời làm thiên vương,
bảy lần sanh trong nhân gian làm đế vương. Tiếp đó, trong kiếp nào cũng được sở
cầu như ý, của cải không bao giờ thiếu thốn. Trong suốt cả chín mươi mốt kiếp
chẳng bao giờ phải chịu cảnh nghèo cùng nên có tên là Vô Bần.

Tôn giả Vô Bần là
em họ của Phật, tánh ham ngủ. Mỗi khi nghe Phật thuyết pháp, Ngài thường hôn
trầm ngủ gật. Đức Phật muốn cảnh tỉnh nên quở trách nặng nề:

Ô hay sao lại
ngủ?

Giống ốc, hến,
trai, nghêu

Ngủ một giấc
ngàn năm,

Chẳng nghe danh
hiệu Phật!

Tôn giả bị quở
trách liền phát phẫn, tinh tấn, suốt cả bảy ngày đêm tinh tấn, mắt chẳng tạm nhắm,
nên mù cả hai mắt. Đức Phật từ bi dạy Ngài tu tập pháp Nhạo Kiến Chiếu Minh Kim
Cang Tam Muội. Chẳng bao lâu tôn giả chứng đắc Thiên Nhãn Thông, xem cõi tam
thiên đại thiên thế giới rõ ràng như trái Am Ma La đang đặt trong lòng bàn tay
(Am Ma La là một thứ trái ở Ấn Độ, dịch nghĩa là Vô Cấu Thanh Tịnh, hình dáng
từa tựa trái cau, ăn vào trừ được chứng phong lãnh, người Ấn Độ thích cầm trái
này trong tay).

Lại nữa, trong quá
khứ, Ngài từng làm một người thợ săn toan trộm viên ngọc gắn trên bạch hào của
tượng Phật. Người thợ săn dùng mũi tên khêu đèn cho cháy sáng hơn, nhưng chợt
thấy tướng hảo của Phật, bèn phát tâm thù thắng, vứt bỏ cung tên, thề chẳng hại
mạng. Do sức thiện căn khêu đèn ấy nên nay đắc Thiên Nhãn Thông.

Ngài được xưng
tụng là bậc Thiên Nhãn đệ nhất. 

 

1.3.1.4. Tiểu
kết:

 

Chánh kinh:

 

Như thị đẳng
chư đại đệ tử.

(Mười sáu vị tôn
giả và mỗi mỗi vị trong số 1250 vị tỳ kheo không nêu rõ tên đều là đại đệ tử
của Phật)

 

Giải:

Chữ “như thị”
chỉ mười sáu vị tôn giả vừa được nêu tên ở phần trên. Chữ “đẳng” chỉ
những vị còn lại. “Chư” nghĩa là chẳng
phải một.

“Đại” ý nói các vị này bổn nguyện lớn, phát đại
tâm, thần thông lớn lao, tu hành lớn lao, chứng quả lớn lao. Đúng như kinh Pháp
Hoa chép:

“Đạo Bồ Tát tu
hành,

Do khéo học
phương tiện,

Chẳng thể nghĩ
bàn nổi.

Biết chúng ưa
tiểu pháp,

Lòng sợ hãi đại
trí,

Vì thế, các Bồ
Tát,

Làm Thanh Văn,
Duyên Giác,

Hóa hiện có tam
độc,

Lại hiện tướng
tà kiến,

Đệ tử ta thế
đó:

Phương tiện độ
chúng sanh”.

Cũng như lời
nguyện dũng mãnh của tôn giả A Nan trong kinh Lăng Nghiêm:

Ngũ trược ác
thế thệ tiên nhập,

Chung bất ư thử
thủ Nê Hoàn

(Đời ác ngũ trược
con thề sanh vào đó trước hết, ở trong đấy vĩnh viễn chẳng nhập Niết Bàn).

“Đệ tử”: học vấn kém hơn thầy là Đệ, kiến giải do
thầy phát sanh nên gọi là Tử. Dùng ý anh em, cha con trước sau để biểu thị ý
tiên giác, hậu giác. Hết thảy trí huệ, đạo pháp đều do Phật chỉ bày, nuôi dưỡng
nên coi Phật như cha. Làm đệ tử Phật tức là nguyện làm người tiếp nối dòng
Phật. Những vị A La Hán đây “nội bí Bồ Tát hạnh, ngoại hiện Thanh Văn thân”
(trong ngầm tu hạnh Bồ Tát, ngoài hiện tướng Thanh Văn), chẳng phải là hạng căn
cơ nhỏ kém, số lượng chẳng phải là chỉ có một hai vị, cho nên kinh mới chép:
“Chư đại đệ tử”.

 

1.3.2. Chư Bồ Tát chúng

1.3.2.1. Minh
loại (nêu rõ thứ loại)

 

Chánh kinh:

 

Tinh chư Bồ
Tát Ma Ha Tát.

(cùng các vị Bồ
Tát Ma Ha Tát)

 

Giải:

Chữ Tinh có nghĩa
là “cùng với”, ý nói: ngoài các vị Thanh Văn tham dự pháp hội, còn có các Bồ
Tát cũng cùng đến nghe pháp.

“Bồ Tát”: nói đủ
là Bồ Đề Tát Đỏa, dịch là Giác Hữu Tình. Giác là giác ngộ, Hữu Tình là tiếng để
gọi chung lục đạo chúng sanh. Bất cứ loại sanh mạng nào có tri giác, tình cảm,
ý thức, có sự hoạt động tinh thần đều gọi là “hữu tình”. Sở chứng giống như
Phật nên gọi là Giác. Vô minh chưa đoạn trừ sạch nên gọi là Hữu Tình.

Nếu xét trên
phương diện tự lợi và lợi tha thì:

– Bản thân mình là
chúng sanh đã chứng được giác đạo, đó là tự lợi.

– Đem giác đạo
mình đã chứng ấy để giác ngộ hết thảy chúng sanh, đó là lợi tha.

– Thượng cầu Phật
đạo (Phật là Giác), hạ hóa chúng sanh (chúng sanh là hữu tình). Đó là tự lợi
lẫn lợi tha.

Bồ Tát đã chứng
được một phần giác ngộ của Như Lai, nhưng vẫn còn một phần vô minh chưa sạch.
Nghĩa là trong tám thức điền của bậc Đẳng Giác Bồ Tát vẫn còn một phần sanh
tướng vô minh chưa phá được, đối với Trung Đạo hãy còn một phần chưa chứng ngộ
trọn vẹn, vì thế gọi là Giác Hữu Tình.

Lại nữa, Bồ Tát bi
trí song vận, tự tha kiêm lợi, dùng trí để trên cầu sự giác ngộ của Phật đạo,
dưới dùng lòng bi để hóa độ hết thảy chúng sanh. Cầu chứng Phật đạo là tự lợi,
hóa độ hữu tình là lợi tha.

Bồ Tát là bậc trọn
đại từ bi, hàng Thanh Văn, Độc Giác chỉ riêng cầu sự an lạc giác ngộ cho chính
mình nên không thể nào sánh bằng Bồ Tát. Bồ Tát coi hết thảy chúng sanh trong đại
địa như con đỏ, coi nỗi khổ của chúng sanh là nỗi khổ của chính mình, bình đẳng
tế độ, chẳng phân biệt là ta hay người, chẳng lựa thân sơ, phổ nguyện hết thảy
chúng sanh đều được thoát khổ, cùng được giải thoát, nên thường y theo Tứ Thánh
Đế để phát nguyện. Tu trọn Lục Độ vạn hạnh để chứng thành Phật quả.

 

“Ma Ha Tát”: Ma Ha là Đại, Tát tức là Bồ Tát. Nói cách
khác, Ma Ha Tát là các vị đại Bồ Tát, chẳng phải là hàng tiểu Bồ Tát thuộc
Quyền Giáo Tiểu Thừa, mà là hàng đại Bồ Tát trong Thật Giáo đã phá vô minh,
thấy được Pháp Thân. Hơn nữa, các Ngài là những vị đại căn cơ, có đại trí, tin
đại pháp, thấu hiểu đại lý, tu đại hạnh, trải bao đại kiếp, chứng đại quả. Phải
đủ cả bảy điều như thế mới đáng gọi là Đại Bồ Tát.

Hai chữ Bồ Tát đôi
khi còn dịch là Đại Đạo Tâm Chúng Sanh, nghĩa là bậc phát đại tâm Bồ Đề, cứu độ
chúng sanh.

 

1.3.2.2. Tiêu
danh (nêu tên)

 

Chánh kinh:

 

Văn Thù Sư
Lợi pháp vương tử, A Dật Đa Bồ Tát, Càn Đà Ha Đề Bồ Tát, Thường Tinh Tấn Bồ
Tát.

 

Giải:

a) “Văn Thù Sư
Lợi”:

 

Đôi khi còn phiên
là Mạn Thù Thất Lợi, dịch nghĩa là Diệu Đức vì Ngài đã chứng tam đức (Pháp Thân
đức, Bát Nhã đức, Giải Thoát đức) vi diệu giống như Phật, từng làm thầy của bảy
đức Phật. Chư kinh còn xưng tụng Ngài là “Chư Phật chi mẫu”, hàm ý: từ trí huệ
thanh tịnh chứng đắc diệu quả. Hoặc còn dịch là Diệu Thủ vì trong các hàng đại
Bồ Tát, Ngài được xưng tụng là đức hạnh bậc nhất.

Văn Thù Sư Lợi còn
được dịch là Diệu Cát Tường: Trong ba thứ hoặc (Kiến hoặc, Tư hoặc, Trần Sa
hoặc) và hai thứ sanh tử (phần đoạn và biến dịch), nếu đoạn được một phần phiền
não hoặc dứt được một phần sanh tử, chứng được một phần Pháp Thân thì được gọi
là Cát Tường, nhưng chưa thể gọi là Diệu. Nhưng vị Bồ Tát đây đã dứt trọn vẹn
tam hoặc, vĩnh viễn xóa sạch hai thứ sanh tử, thành tựu trọn vẹn ba đức, nên
hiệu là Diệu Cát Tường.

Thêm nữa, những ai
trông thấy hình tướng của Ngài, nghe danh hiệu Ngài, đều phát Bồ Đề tâm, vĩnh
viễn thoát khỏi nỗi khổ luân hồi, thật là tốt lành chẳng thể nghĩ bàn, nên Ngài
hiệu là Diệu Cát Tường.

Hơn nữa, lúc Bồ
Tát này đản sanh, có mười thứ điềm tốt lành xuất hiện:

– Quang minh đầy
nhà.

– Cam lộ ngập sân.

– Mặt đất phun lên
thất bảo.

– Thần nhân mở
toang kho tàng.

– Gà đẻ ra chim
phượng con.

– Heo sanh ra heo
con có tướng rồng.

– Ngựa đẻ ra kỳ
lân.

– Trâu sanh ra
bạch trạch (bạch trạch là một con vật tượng trưng cho điềm lành).

– Thực phẩm biến
thành hạt vàng.

– Voi mọc sáu ngà.

Kinh Bi Hoa thuật
bổn nhân của Bồ Tát như sau: “Đối trước Bảo Tạng Phật phát hoằng thệ nguyện,
được Phật thọ ký hiệu là Văn Thù”.

Nếu luận về bổn
quả, theo kinh Thủ Lăng Nghiêm, trong quá khứ Ngài đã thành Phật hiệu là Long
Chủng Thượng Tôn Vương Phật. Theo kinh Ương Quật Ma La, trong kiếp hiện tại,
Ngài thành Phật trong thế giới Hoan Hỷ ở phương Bắc, hiệu là Hoan Hỷ Tạng Ma Ni
Bảo Tích Phật. Nghe được danh hiệu này trừ diệt được bốn trọng tội. Theo kinh
Bi Hoa và pháp hội Văn Thù Sư Lợi Thọ Ký trong kinh Bảo Tích, Ngài sẽ thành
Phật trong thế giới Ly Cấu ở phương Nam, hiệu là Phổ Hiện Như Lai. Ai nghe được
danh hiệu này sẽ tiêu diệt được tội Ngũ Vô Gián.

Nay vì hỗ trợ sự
nghiệp độ sanh của đức Thích Ca Mâu Ni Phật nên thị hiện làm Bồ Tát. Chứ thật
ra Ngài đã thành Phật từ lâu, nên mới có thể chứng trọn vẹn ba đức, đoạn trừ
viên mãn ba Hoặc và hai thứ sanh tử.

 

“Pháp vương
tử”: Nghĩa đen là con
đấng Pháp Vương. Đây là một mỹ hiệu của các đại Bồ Tát. Pháp Vương tức là Đức
Phật. Vương có nghĩa là người đứng đầu không ai hơn. Đức Phật là đấng thuyết
pháp khắp thế gian, xuất thế gian không ai hơn nên được gọi là Pháp Vương.

Vương còn có nghĩa
là Tự Tại. Kinh chép: “Ta là pháp vương, tự tại trong các pháp”. Chỉ
mình Phật được gọi là Pháp Vương. Chữ “Tử” (con) chỉ Bồ Tát. Theo Phật Địa
Luận: “Từ miệng Chánh Pháp của Phật sanh ra, tiếp nối thân Phật chẳng đoạn
tuyệt, nên gọi là Pháp Vương Tử”. 

Hơn nữa, Tử có hai
nghĩa:

– Sở sanh (được
sanh bởi): trí huệ, đạo quả của Bồ Tát được phát sanh bởi Đức Phật. Kinh chép: “Từ
Phật hóa sanh, sanh ra từ miệng Phật”.

– Kế thừa: công
nghiệp cha sáng lập, con kế thừa, phát triển. Hết thảy Bồ Tát có trách nhiệm
gánh vác Chánh Pháp của Như Lai, kế thừa gia nghiệp của Đức Phật. Sự nghiệp của
Phật chính là sự nghiệp thuyết pháp độ sanh.

Bồ Tát địa vị gần
với Diệu Giác giống như con trưởng của Phật, khác nào hoàng thái tử sẽ kế vị
ngôi vua nên gọi là Pháp Vương Tử. Theo Kinh Khê đại sư: “Trong các vị pháp
vương tử, Ngài Văn Thù đức cao tột nên các kinh đều gọi Ngài là Thượng Thủ”.

Hơn nữa, bản thân
Ngài đã là Phật, thị hiện thân Bồ Tát độ sanh, như vậy là “bổn tích xứng hợp”,
nên gọi là Pháp Vương Tử.

Trong kinh Hoa
Nghiêm Ngài là Căn Bản Sư; trong kinh Pháp Hoa, Ngài là Chư Phật Sư, trong kinh
Lăng Nghiêm Ngài là Trạch Pháp Sư (vị thầy chọn lựa pháp cho tứ chúng tu tập),
trong kinh này Ngài là Ảnh Hưởng Chúng (thánh chúng tham dự pháp hội để chứng
tín, tạo ảnh hưởng, khiến cho pháp môn này được hoằng truyền rộng rãi). Ngài là
bậc Trí Huệ đệ nhất trong hàng đại Bồ Tát.

Không phải ngẫu nhiên hai
vị Xá Lợi Phất và Văn Thù được nêu đầu tiên trong hàng thính chúng. Pháp môn
trì danh niệm Phật này rất khó tin, khó lãnh hội. Nếu chẳng phải là bậc đại trí
huệ thì chẳng thể nào tín ngưỡng, tuân hành nổi.

 

b) A Dật Đa Bồ
Tát:

 

Tức là Di Lặc Bồ
Tát, lẽ ra phải gọi đủ là A Dật Đa Di Đa La Bồ Tát. A Dật Đa là tên, Di Lặc là
họ. Di Lặc dịch là Từ Thị (họ Từ), A Dật Đa dịch là Vô Năng Thắng (không ai
thắng nổi, không ai hơn). Tuy vậy, có thuyết nói A Dật Đa là họ, Từ Thị mới là
tên.

Quá khứ, Bồ Tát
được gặp Đại Từ Như Lai, phát tâm xuất gia, chứng đắc Từ Tâm tam muội, nên được
hiệu là Từ Thị. Cho đến khi thành Phật, Ngài vẫn dùng danh hiệu này.

Lại nữa, trong quá
khứ, Ngài từng làm vua từng làm vị quốc vương từ ái tên là Đàm Ma Lưu Chi, từ
tâm cứu thế, nên được dân chúng tôn xưng là Từ Thị. Từ đấy đến nay, Ngài thường
được gọi là Từ Thị.

Ngoài ra, trong
quá khứ, Ngài từng làm một vị Bà La Môn, tên là Nhất Thiết Trí, trong tám ngàn
năm tu tập hạnh Từ.

Trong đời Phật
Phất Sa, Ngài cùng đức Thích Ca cùng phát Bồ Đề tâm, thường tu tập Từ định.

Theo kinh Bi Hoa,
Từ Thị Bồ Tát phát nguyện trong kiếp đao binh thường ủng hộ chúng sanh, đấy là
lòng Từ tột bực của Bồ Tát, không ai hơn được nổi, nên Ngài hiệu là Vô Năng
Thắng.

Trong đời hiện
tại, khi Ngài sanh ra đã có đủ ba mươi tướng đại trượng phu, thân như vàng tía,
phong thái đoan nghiêm. Bà mẹ Ngài tánh tình nóng nảy, cáu kỉnh, nhưng từ khi
mang thai Ngài trở nên từ tâm lợi vật, từ ái khoan hòa. Thầy bói bảo: “Đấy là
nhờ đức của đứa con”. Vì thế, Ngài được đặt tên là Di Lặc. Hiện Di Lặc Bồ Tát
đang ở trong nội viện trên cung trời Đâu Suất, làm một vị Bổ Xứ Bồ Tát, trong
tương lai sẽ kế vị đức Phật Thích Ca Mâu Ni, làm vị Phật thứ năm trong ngàn Đức
Phật của Hiền kiếp.

Hiện tại nay Đức
Phật Thích Ca thành Phật khi tuổi thọ con người trăm tuổi. Cứ một trăm năm, con
người giảm một tuổi thọ, giảm như thế cho đến khi con người chỉ còn thọ 10
tuổi. Nhân loại khi đó tánh tình cực ác, dù nhánh cây hay cọng cỏ lọt vào tay
đều thành vũ khí giết hại nhau. Do quá cực khổ, con người bèn hướng thiện, nên
tuổi thọ lại tăng dần. Cứ một trăm năm, tuổi thọ lại tăng thêm một năm.

Tăng đến khi con
người thọ được tám vạn năm, Ngài sẽ hạ sanh trong nhân gian, thành đạo dưới cội
cây Long Hoa trong vườn Long Hoa (Cây ấy có hình dáng như rồng cuộn, khi đức
Thế Tôn thành đạo, cây mới trổ hoa nên gọi là Long Hoa). Sáng ngồi đạo tràng,
tối đã thành Phật; ba lượt chuyển pháp luân, độ chúng sanh khắp ba căn nên gọi
là “Long Hoa tam hội”. Những người đã từng gieo căn lành sâu dày trong pháp của
Đức Phật Thích Ca mới được dự các hội thuyết pháp ấy.

 Tương
truyền, thời Lương Võ Đế, Ngài từng hóa hiện làm Phó Đại Sĩ, được hoàng đế tôn
kính tột bậc. Vào thời Ngũ Đại, Ngài từng thị hiện ở huyện Phụng Hóa tỉnh Triết
Giang, xước hiệu là Bố Đại hòa thượng (hòa thượng túi vải), tai to, bụng lớn,
tay cầm chiếc túi vải, gặp ai cũng khuyến hóa, xin được thứ gì đều bỏ trong
chiếc túi vải. Ngài thường ngâm:

Phi thị tắng ái
thế thiên đa,

Tồn tế tư lương
nại ngã hà?

Khoan khước đỗ
bì tu nhẫn nhục,

Hoát khai tâm
địa nhậm tùng tha

(Nào phải người
đời lắm ghét ưa,

Nghĩ suy cho kỹ
Ngã đâu là?

Chiếc bụng to
đùng nên nhẫn nhục,

Rỗng rang tâm
địa bởi đâu mà!)

 

Lại nói:

Di Lặc, chân Di
Lặc,

Phân thân thiên
bách ức,

Thời thời thị
chư nhân,

Thời nhân tự
bất thức.

(Di Lặc, chân
Di Lặc,

Phân thân ngàn
trăm ức,

Luôn luôn dạy
mọi người,

Mà ai nào hay
biết)

 Như vậy, Ngài Di Lặc thường thị hiện trong thế gian độ sanh mà phàm phu nhục
nhãn chẳng nhận biết được Ngài.

 

c) Càn Đà Ha Đề
Bồ Tát:

 

Dịch là Bất Hưu Tức
(chẳng thôi nghỉ). Phật đạo sâu xa, chẳng phải là hàng tiểu căn, tiểu hạnh có
thể đạt đến mục đích nổi, mà phải là hạng bao kiếp siêng năng, gắng công chẳng
ngừng, chẳng nghỉ mới có thể thượng thành Phật đạo, hạ hóa chúng sanh.

Vị Bồ Tát này
thường tu vạn hạnh, rộng độ chúng sanh, trải hằng hà sa kiếp chưa từng ngừng
nghỉ. Kinh Tư Ích chép: “Lấy hằng hà sa kiếp làm một ngày, lấy 30 ngày làm
một tháng, lấy mười hai tháng làm một năm, qua một trăm mười vạn ức kiếp mới
được gặp gỡ một Đức Phật. Gặp gỡ hằng hà sa Đức Phật như thế, hành các phạm
hạnh, tu tập các công đức, sau đó mới được thọ ký, tâm chẳng ngơi nghỉ nên hiệu
là Càn Đà Ha Đề”.

 

d) Thường Tinh
Tấn Bồ Tát:

 

Thường là thường hằng
(chẳng gián đoạn), Tinh là tinh cần (siêng năng, chuyên ròng), Tấn là tiến lên.
Thuần nhất chẳng tạp là Tinh, hướng đến trước chẳng lui sụt là Tấn, rốt ráo
tinh tấn. Vị Bồ Tát này bao kiếp tu phạm hạnh phổ độ chúng sanh, một dạ tấn tu
chẳng thay đổi, nên gọi là Thường Tinh Tấn.

Kinh Đại Bảo Tích
chép: “Vị Bồ Tát này vì một chúng sanh trải qua vô lượng kiếp khuyến hóa
chẳng bỏ. Nếu như người ấy vẫn chưa lãnh thọ sự giáo hóa thì chưa từng có một
niệm buông bỏ người ấy”.

 

Các vị Bồ Tát tham
dự pháp hội rất đông, vì sao chỉ nêu tên bốn vị Bồ Tát này? Ấy là do pháp môn
Tịnh Độ là pháp môn chẳng thể nghĩ bàn, không là bậc đại trí không thể nào lãnh
ngộ nổi, nên nêu tên Bồ Tát Văn Thù đầu tiên (Văn Thù là Thật Trí, Xá Lợi Phất
là Quyền Trí). Pháp môn Niệm Phật này là pháp yếu để độ sanh, cần phải được lưu
truyền rộng rãi trong muôn kiếp. Thế nên, Di Lặc Bồ Tát đương lai hạ sanh cũng
tham dự pháp hội này để trong tương lai, nơi Long Hoa tam hội, sẽ lại trùng
tuyên pháp yếu để pháp này được lưu truyền vô tận.

Pháp môn Trì Danh
này chẳng có yếu quyết nào khác ngoài việc buông xuống vạn duyên, giữ mỗi một
niệm chấp trì danh hiệu, trong mười hai thời thường siêng tinh tấn, trọn chẳng
ngưng nghỉ, thì tự nhiên công phu sẽ được thuần thục, lâm chung quyết định vãng
sanh. Vì thế, nêu tên hai vị Bất Hưu Tức, Thường Tinh Tấn.

Các vị đại sĩ đã
đạt địa vị Đẳng Giác hoặc Diệu Giác như thế còn thân cận Phật A Di Đà, hâm mộ
pháp môn Tịnh Độ; cớ sao bọn phàm phu chúng ta lại dám chê bỏ, lộng ngôn là
pháp dành cho kẻ căn cơ hạ liệt, ngu phu ngu phụ thực hành, múa mép khua lưỡi
bài xích để đến nỗi rước lấy tội ương, hoặc chẳng chịu phát nguyện, thọ trì,
đánh mất lợi ích lớn? Đáng tiếc quá lẽ!

Nếu xét về Lý,
Diệu Thủ (Văn Thù) chính là Tín, Tín làm đầu trong vạn hạnh (Tín phát xuất từ
Trí, chứ không phải là lòng tin mù quáng, mê muội). Kinh Hoa Nghiêm chép: “Tín
là nguồn đạo, là mẹ công đức”. Cầu sanh Tịnh Độ ắt phải lấy Tín làm đầu. Từ
Thị tượng trưng cho Nguyện, nguyện trong kiếp đao binh luôn ủng hộ chúng sanh.
Thường Tinh Tấn và Bất Hưu Tức tượng trưng cho Hạnh. Tinh là chẳng tạp, tức là
“nhất tâm bất loạn”, một dạ trì danh chẳng tạp tu các pháp môn khác. Tấn là
chẳng lui sụt, tức là “bất thoái chuyển”. Bất Hưu Tức và Thường Tinh Tấn ý
nghĩa tương đồng. 

 

1.3.2.3. Tiểu
kết

 

Chánh kinh:

 

Dữ như thị
đẳng chư đại Bồ Tát.

(Cùng với các vị
đại Bồ Tát giống như thế đó).

 

Giải:

“Dữ” là cùng với.
Hai chữ “như thị” chỉ bốn vị Bồ Tát vừa nêu trên.Ngoài những vị ấy ra còn có vô
lượng những vị Bồ Tát khác dự hội nhưng chẳng nêu tên, nên dùng chữ “đẳng”.

 

1.4. Thiên nhân
chúng (đại chúng trời,
người)

 

Chánh kinh:

 

Cập Thích Đề
Hoàn Nhân đẳng vô lượng chư thiên đại chúng câu.

(Cùng với Thích Đề
Hoàn Nhân, vô lượng chư thiên đại chúng cùng tụ họp).

 

Giải:

Đoạn kinh này minh
thị ngoài hai chúng Thanh Văn và Bồ Tát, còn có vô lượng hết thảy đại chúng
trời, người cùng đến dự hội, biểu thị pháp môn Tịnh Độ quảng đại viên mãn, không
căn cơ nào chẳng được thâu nhiếp.

“Thích Đề Hoàn
Nhân”: gọi đủ theo tiếng
Phạn là Thích Ca Đề Bà Nhân Đạt La, Hán dịch là Năng Thiên Chủ hoặc Năng Vi
Chủ. Thích Ca là họ, Đề Bà là trời (Đề Bà đôi khi phiên âm thành Đề Hoàn), Nhân
Đạt La là chúa, là đế vương.

Ông này là vua cõi
trời Đao Lợi, thường gọi tắt là Đế Thích. Trời Đao Lợi thường dịch là Tam Thập
Tam thiên, tức là tầng trời thứ hai trong sáu cõi trời trong Dục Giới. Cõi trời
này nằm ngay trên đảnh núi Tu Di, rộng tám vạn do tuần, chính giữa là thành
Thiện Kiến, là chỗ đặt cung điện của Đế Thích (thường gọi là Thiện Pháp Đường
thiên). Bốn phía, bốn góc mỗi nơi có bốn vị trời. Bốn lần tám thành ba mươi
hai, cộng chung với vua Đế Thích thành 33 vị trời nên gọi là Tam Thập Tam
Thiên.

Trong quá khứ, trong
thời Phật Ca Diếp, Đế Thích là một vị bần nữ, thấy tháp Phật Ca Diếp hư nát bèn
phát tâm tu bổ tháp tượng cho thật cao rộng trang nghiêm, dốc sạch của cải để
tận lực kiến tạo, vẫn chưa đủ. Bà bèn khuyến hóa 32 người khác cùng phát tâm hỗ
trợ. Do bởi thắng phước ấy, đạt được quả báo thù thắng, sanh làm Đao Lợi thiên
chúa, 32 người kia làm thiên chúa trong ba mươi hai cõi trời phụ.

Trong tương lai,
Đế Thích sẽ thành Phật hiệu là Vô Trước Tôn Như Lai.

 

“Đẳng”: dưới thì tính đến chư thiên trời Tứ Thiên
Vương, trên thì tính đến chư thiên các tầng trời Dạ Ma, Đâu Suất, Hóa Lạc, Tha
Hóa Tự Tại v.v… Thậm chí các vị trời ở Sắc Giới thiên, Vô Sắc Giới thiên,
cùng tất cả chư thiên trong các thế giới khác nhiều như vi trần trong mười
phương. Số lượng quá nhiều nên bảo là “vô lượng chư thiên”.

Cần lưu ý: trong
Phật giáo, Thiên (trời) chỉ là một trong sáu loại chúng sanh, có nhiều phước
báo, tự nhiên hóa sanh, không cần cha mẹ sanh dưỡng, có sanh mạng, thọ mạng dài
lâu nhưng có hạn định nhất định, còn lệ thuộc trong sanh tử luân hồi.

 

“Đại chúng” là chữ để phiếm chỉ: Từ những hạng thính
chúng như trên đã kể: đại tỳ kheo tăng, đại Bồ Tát, vô lượng chư thiên cho đến
tứ chúng, trời, rồng tám bộ trong mười phương.

Thanh Văn chúng
thường theo hầu Phật nên được nêu trước, Bồ Tát chúng thực hành Trung Đạo nên
nêu ở giữa, chư thiên là ngoại hộ của Phật còn thuộc về địa vị phàm phu nên kể
sau cùng.

Hơn nữa, nêu trước
Thanh Văn rồi đến Bồ Tát là để đối ứng giữa Tiểu Thừa và Đại Thừa. La Hán, Bồ
Tát và chư thiên đại chúng là nêu sự đối ứng giữa thánh và phàm. Hai điều này
biểu thị pháp môn Tịnh Độ nhiếp thọ trọn ba căn, không sót một ai.

 Phần
Ba

1. BIỆT TỰ (Phát khởi tự)

 

Chánh kinh:

 

Nhĩ
thời Phật cáo trưởng lão Xá Lợi Phất: “Tùng thị Tây Phương quá thập vạn ức Phật
độ, hữu thế giới danh viết Cực Lạc. Kỳ độ hữu Phật, hiệu A Di Đà, kim hiện tại
thuyết pháp”.

(Lúc bấy giờ, Phật
bảo trưởng lão Xá Lợi Phất:

– Từ đây [đi về]
phương Tây qua khỏi mười vạn ức cõi Phật, có thế giới tên là Cực Lạc. Cõi ấy có
một vị Phật hiệu là A Di Đà nay hiện đang thuyết pháp)

 

Giải:

Các bộ kinh khác
phải đợi thỉnh Phật mới giảng thuyết. Còn trong kinh này, vì Cực Lạc là chỗ
nương về của chúng sanh trong cửu giới, hồng danh Di Đà chính phương tiện nhiệm
mầu nhất để liễu thoát sanh tử. Nhị Thừa mấy khi được nghe, lục đạo chúng sanh
chẳng hề hay biết. Bởi lẽ đó, đức Thích Tôn quán sát nay đã đến lúc căn cơ
chúng sanh nhờ nghe pháp Tịnh Độ mà được giải thoát, nên Phật ứng cơ, vận dụng
lòng Vô Duyên Từ, không ai hỏi tự giảng ra pháp môn Trì Danh Niệm Phật.

 

Chữ “nhĩ thời”
chỉ thời thành tựu trong sáu thứ thành tựu, tức là trong lúc Phật sắp thuyết
giảng kinh này.

 

“Cáo”: kẻ trên bảo người dưới là Cáo. Kẻ dưới
thưa cùng người trên gọi là “bạch”, nhằm biểu thị sự tôn kính.

 

Vì sao Đức Phật
không ai hỏi lại tự nói kinh này? Đó là vì pháp môn này viên diệu chẳng thể
nghĩ bàn, mấy ai biết đến, nên không ai có thể phát khởi thỉnh vấn được. Đức
Thế Tôn mẫn niệm chúng sanh vô cực, Phật trí soi xét căn cơ chúng sanh chẳng
lầm, đại chúng do nghe pháp này sẽ đạt lợi ích lớn lao. Đức Phật cũng sẵn biết
chúng sanh đời mạt sẽ nhờ pháp này mà được độ thoát nên chẳng đợi ai cầu thỉnh,
bèn giảng ngay vào y báo, chánh báo của cõi Tịnh Độ. Vì thế kinh này được xếp
vào thể loại Vô Vấn Tự Thuyết trong mười hai bộ loại kinh vậy.

 

Các đệ tử của Phật
hiện diện trong pháp hội rất nhiều, vì sao Phật lại chỉ gọi Ngài Xá Lợi Phất để
dạy? Ấy là vì Xá Lợi Phất là bậc đương cơ của kinh này. Xét ở mức độ sâu hơn
thì là vì:

 

a) Pháp môn
Tịnh Độ chẳng thể nghĩ bàn, rất khó tin, chẳng phải bậc đại trí huệ sẽ không
thể nào tin nhận, không chút nghi ngờ.

 

Vì thế, Đức Phật
gọi ngay Ngài Xá Lợi Phất để dạy. Cũng như trong hội Bát Nhã, Ngài Tu Bồ Đề là
bậc Giải Không đệ nhất, nên Phật gọi Tu Bồ Đề để dạy. Hơn nữa, Đức Phật nói với
bậc đương cơ để dạy chung tất cả đại chúng chứ không phải chỉ giảng riêng cho
mình Ngài Xá Lợi Phất.

Người tu pháp môn
Tịnh Độ nếu dùng Trí để phát khởi lòng tin thì lòng tin ấy là Chánh Tín; nếu
dùng Trí để phát nguyện thì nguyện ấy sẽ thành hoằng nguyện, nếu dùng Trí để
khởi hạnh thì hạnh ấy chính là diệu hạnh. Bởi Trí trọng yếu như thế, nên Phật
mới đặc biệt gọi Ngài Xá Lợi Phất để giảng pháp môn này.

 

b) Để trọn đủ
Tứ Tất Đàn:

 

Tất nghĩa là phổ
cập, Đàn là Đàn Na, tức bố thí. Phật dùng bốn pháp để thí cho khắp tất cả, nên
gọi là Tứ Tất Đàn.

– Xá Lợi Phất là
đại đệ tử của Phật, thường được nhắc đến đầu tiên trong các kinh; nên đương
nhiên phải gọi Ngài giảng dạy để đại chúng đều hoan hỷ. Đó là Thế Giới Tất Đàn.

– Xá Lợi Phất là
bậc trí huệ đệ nhất, đại chúng cùng khâm ngưỡng. Ngài Xá Lợi Phất tin tưởng
pháp này thì đương nhiên đại chúng cũng sẽ tín phụng, khiến họ được lợi ích
sanh khởi thiện pháp. Đấy là Nhân Tất Đàn.

– Phật dạy Ngài Xá
Lợi Phất là để khiến cho những kẻ chẳng tin vào Tịnh Độ nẩy lòng hổ thẹn, vứt
bỏ tà kiến, khiến họ được lợi ích diệt ác. Đấy là Đối Trị Tất Đàn.

– Vì sách tấn kẻ
tu tập tiểu pháp, khiến cho họ hồi tiểu hướng đại, cầu sanh Tịnh Độ, rốt ráo
thành Phật. Đó là làm cho họ được lợi ích nhập lý. Đấy chính là Đệ Nhất Nghĩa
Đế Tất Đàn vậy.

 

Câu “tùng thị
Tây Phương” chỉ rõ xứ sở. Tùng là do, chữ Thị chỉ thế giới Sa Bà này. Do
Cực Lạc ở phương Tây nên gọi là Tây Phương. Câu “quá thập vạn ức Phật độ”
chỉ rõ khoảng cách. Quá là trải qua, đi qua. Vạn là mười ngàn. Mười vạn là một
Ức.

Mỗi thế giới Phật
nhỏ lớn không đồng, nhỏ nhất là một tam thiên đại thiên thế giới. Chẳng hạn,
cõi Sa Bà này chỉ gồm một tam thiên đại thiên thế giới.

Thế nào là một tam
thiên đại thiên thế giới?

Trong thế gian,
ngọn núi cao nhất là núi Tu Di (Tàu dịch là Diệu Cao). Núi này cao hơn mặt biển
tám vạn do tuần (một do-tuần thường được hiểu là bốn mươi dặm) và phần ngập
trong nước biển cũng là tám vạn do tuần. Vì thế gọi là Cao. Núi này thuần do
các thứ báu hợp thành nên gọi là Diệu.

Quanh bốn phía núi
Tu Di có bốn đại hải, gọi là Hương Thủy Hải. Bao quanh đại hải lại có núi thuần
bằng vàng gọi là Kim Sơn. Bọc lấy những núi ấy là những biển chứa đầy nước mặn.
Bọc lấy những biển nước mặn ấy là những rặng núi lớn, gọi là Đại Thiết Vi sơn. Phía
Đông núi ấy có Đông Thắng Thần Châu, phía Tây có Tây Ngưu Hóa Châu. Phía Nam có Nam
Thiệm Bộ Châu. Phía Bắc có Bắc Câu Lô Châu. Quả địa cầu ta đang ở đây thuộc về
Nam Thiệm Bộ Châu. Bốn châu, núi Thiết Vi, Kim Sơn, Hương Thủy Hải, biển nước
mặn thuộc phạm vi soi sáng của một mặt trời, mặt trăng.

Gộp cả chín núi,
bốn biển, bốn đại bộ châu cùng các cõi trời lên đến tầng trời Lục Dục Thiên là
một tiểu thế giới. Một ngàn tiểu thế giới và tính lên đến trời Nhị Thiền là một
tiểu thiên thế giới. Một ngàn tiểu thiên thế giới và tính gộp lên đến trời Tam
Thiền là một trung thiên thế giới. Một ngàn trung thiên thế giới và tính lên
đến trời Tứ Thiền là một đại thiên thế giới. Do ba lần lũy tính, mỗi lần là
1.000, nên gọi là Tam Thiên Đại Thiên thế giới. 

Từ thế giới Sa Bà
này đi thẳng về phương Tây, qua khỏi mười vạn ức thế giới Phật như thế sẽ đến
thế giới Cực Lạc. Thế giới ấy y báo, chánh báo thù thắng trang nghiêm khôn
sánh, vĩnh viễn thoát khỏi các nỗi khổ, an lạc bậc nhất, hết thảy sự vui trong
cảnh trời, cõi người không thể nào sánh bằng sự vui trong cõi Phật ấy nên gọi
là Cực Lạc.

Hơn nữa, mười
phương cõi Phật, cõi nào cũng có bốn cõi (Phàm Thánh Đồng Cư, Phương Tiện Hữu
Dư, Thật Báo Trang Nghiêm và Thường Tịch Quang), đều phân ra tịnh uế sai biệt.
Riêng cõi Cực Lạc cả bốn cõi đều tịnh. Cõi Cực Lạc là do công đức hạnh nguyện
xứng tánh chẳng thể nghĩ bàn của Đức Phật A Di Đà tạo thành, khắp cả mười
phương cõi Phật không có cõi nào giống như thế, là cõi nhiệm mầu độc nhất vô
nhị như thế nên gọi là Cực Lạc.

Phải qua mười vạn
ức cõi Phật mới đến được Cực Lạc, như vậy có phải là xa quá hay chăng?

Ước về Sự, tuy
cách xa mười vạn ức cõi, nhưng cứ như kinh Pháp Hoa đã thuyết minh: Nếu dùng
một bụi nhỏ để đánh dấu những cõi Phật đã đi qua thì con số mười vạn ức cõi Phật
có thấm vào đâu!

Lại theo kinh Hoa
Nghiêm, Hoa Tạng thế giới có hình dạng như cái tháp báu úp ngược, phía trên to,
phía dưới nhỏ, gồm tất cả 20 tầng. Mỗi tầng lại có vô số thế giới Phật nhiều
như vi trần. Cõi Sa Bà đây của chúng ta nằm ngay trong tầng 13 của Hoa Tạng thế
giới, thật chỉ là một mảy trần trong vi trần sát độ thế giới Phật. Cực Lạc và
Sa Bà cùng nằm trong tầng thứ 13. Cứ so sánh với số vi trần sát độ thì Cực Lạc
chỉ cách Sa Bà mười vạn ức cõi, chẳng đáng coi là xa xôi chi cả! Cực Lạc chỉ là
thế giới vui sướng nằm trong Hoa Tạng thế giới, Sa Bà cũng chỉ là một thế giới
khổ sở thuộc trong Hoa Tạng mà thôi!

Ước về Lý, Cực Lạc
nào cách tấc gang. Một niệm tâm tánh hiện tiền của chúng ta xét về chiều dọc
thì tột cùng ba đời, theo chiều ngang thì trùm khắp mười phương. Mười phương hư
không vi trần cõi nước vốn chỉ là cảnh được hiện trong một niệm tâm của ta.
Kinh Lăng Nghiêm dạy: “Hư không sanh trong đại giác như một bọt nước trong
biển cả”. Vi trần cõi nước hữu lậu đều nương vào hư không mà sanh. Hư không
vốn đã là không, huống hồ là các cõi? Do pháp giới duy tâm nên tự tâm vốn sẵn
đủ Cực Lạc, vậy thì cần chi phải lo ngại là gần hay xa nữa ư?

Chỉ vì chúng ta
chấp trước điên đảo đến nỗi vọng tưởng che lấp nên chẳng thể chứng đắc. Nếu có
thể phát khởi một niệm chân tâm niệm Phật, niệm đến nhất tâm bất loạn, chứng
đắc bổn tâm thì sẽ phát sanh được cõi Cực Lạc ngay nơi tự tâm, thấy được đức Di
Đà ngay nơi tự tánh. Cực Lạc vốn chẳng lìa tự tâm, đúng như chư Tổ thường nói: “Toàn
sự tức là Lý, toàn vọng chính là chân, tánh – tu bất nhị, tự – tha viên dung”,
nào còn phải so đo là gần hay xa chi nữa!

Đối với nhục nhãn
của phàm phu, mười vạn cõi Phật chừng như quá xa, nhưng một khi tịnh nghiệp
thành tựu, lúc lâm chung tâm được định thì ngay trước mắt liền thấy Cực Lạc. Cổ
đức nói: “Lâm chung cảnh Tây phương, rõ ràng ngay trước mắt”, chính là ý
này vậy.

Hơn nữa, người
chưa đủ tín căn sâu xa, đối với câu kinh “quá thập vạn ức Phật độ hữu thế giới
danh viết Cực Lạc” khó lòng chẳng thể sanh nghi, phân vân: sao biết được qua
khỏi mười vạn ức cõi Phật có thế giới Cực Lạc? Nay xin tạm lấy chuyện trước mắt
để phá nghi: Trước khi ngành hàng hải, hàng không phát triển, khi nghe nói có
năm châu, bốn biển, không ít kẻ cho đó là chuyện hư huyễn!

Nghe Đức Phật nói
có vô lượng thế giới, mắt ta nào thấy. Nay nhờ thiên văn học phát triển, ta mới
biết cứ mỗi một tinh tú là một thế giới. Mắt trần của chúng ta có thấy được vi
trùng hay không nếu không dùng đến kính hiển vi, có thấy được những tinh cầu
nếu không dùng đến viễn vọng kính hay không? Cứ lý đó mà suy, trong vô lượng
thế giới mười phương ắt phải có một thế giới Cực Lạc, nhưng mắt tục phàm phu
không thấy được, chỉ có Phật nhãn mới thấy biết rõ ràng mà thôi!

Đức Phật vốn đủ
Nhất Thiết Chủng Trí, hiểu rõ chân lý vũ trụ, dù là pháp xuất thế hay thế gian,
không pháp nào Ngài chẳng hiểu rõ. Khắp mười phương thế giới, Phật nhãn nhìn
thấu suốt tất cả, huống hồ chỉ có mười vạn ức cõi Phật, Ngài lại chẳng nhìn
thấy rõ hay sao?

 

Câu “kỳ độ hữu
Phật, hiệu A Di Đà” nêu rõ chánh báo (Chánh báo là chỉ về thân, mỗi chúng
sanh đều thọ thân sai khác, đó gọi là Chánh. Tùy theo nghiệp lực mỗi người mà
thọ thân thù thắng hay hèn kém nên gọi là Báo). Đức Thế Tôn tự xướng lên danh
hiệu Phật A Di Đà để phát khởi, nghĩa là: xác quyết thật có chánh báo như vậy
hòng phát khởi lòng tin chân xác nơi chúng sanh, khiến họ chuyên ròng, chân
thành niệm Phật.

 

Chữ “kỳ độ”
chỉ thế giới Cực Lạc. Đã có thế giới, ắt phải có Đức Phật hóa độ trong ấy nên
bảo là “hữu Phật”.

 

“Hiệu A Di Đà”: xưng tên căn cứ theo đức thì gọi là
“hiệu”. Câu này nêu rõ vạn đức hồng danh của đức giáo chủ cõi Cực Lạc.

 

“Kim hiện tại
thuyết pháp”: Đây chính
là phong cách độ sanh. “Kim” nghĩa là ngay hiện thời, ngụ ý: ngay trong lúc Đức
Phật Thích Ca đang thuyết pháp đây. Nói “hiện tại” để phân biệt với quá khứ, vị
lai, hàm nghĩa: ngay trong lúc Thích Ca Mâu Ni Phật đang giảng kinh này, Phật A
Di Đà cũng đang thuyết pháp ngay trong cõi Cực Lạc. Bởi thế mới nói là “kim
hiện tại thuyết pháp”.

Hơn nữa, chữ “hiện
tại” đây không phải chỉ riêng lúc đức Thích Ca đang thuyết pháp mới bảo là hiện
tại, mà ngay cả trước khi đức Bổn Sư xuất thế (10 kiếp trước), vẫn gọi là “hiện
tại”; bởi lẽ trước khi Đức Phật Thích Ca giáng thế, Phật A Di Đà đã ngày ngày
thuyết pháp trong cõi Cực Lạc. Dù đức Thích Ca đã diệt độ, cho đến nay và cho
đến tột cùng đời vị lai, Đức Phật Di Đà vẫn đang ngày ngày thuyết pháp bên cõi
kia, nên vẫn bảo là “hiện tại”. Như vậy, hai chữ “hiện tại” thông cả quá khứ
lẫn vị lai. Chẳng những mình Đức Phật Di Đà thuyết pháp mà nước, chim, cây cũng
đều rộng diễn diệu pháp.

Lại nữa, trong thế
giới Sa Bà, cõi nước có những kiếp thành, trụ, hoại, không, chúng sanh có tướng
sanh diệt. Trong cõi Cực Lạc, về y báo thì cõi nước bất hoại, về chánh báo thì
thọ mạng vô lượng, không lúc nào A Di Đà Phật chẳng vì chúng sanh thuyết pháp.
Nay Phật đã nhập diệt, đức Di Lặc chưa ra đời, thắng duyên Tịnh Độ khó gặp, nay
được gặp thật là hãn hữu, chúng ta phải nên phát nguyện cầu sanh hòng mau chứng
Bồ Đề, khỏi phụ bạc tấm lòng đau đáu tha thiết của hai đấng Từ Phụ.

Theo Ngài Khuy Cơ,
chữ Pháp trong “thuyết pháp” có thể hiểu là riêng chỉ pháp môn Trì Danh Niệm
Phật.

 

Kinh này lấy Tín
Nguyện Hạnh làm tông chỉ, nên trong đoạn kinh nào cũng phô bày rõ tông chỉ ấy.
Ngay trong phần Phát Khởi Tự đây, cũng lấy ý Khuyến Tín, Khuyến Nguyện, Khuyến
Hạnh để phát khởi:

– Câu “hữu thế
giới danh viết Cực Lạc, hữu Phật hiệu A Di Đà” là lời Đức Phật đích thân nói
ra, phải nên tin tưởng, đừng hồ nghi. Ấy là Khuyến Tín.

– Phật nói đến cõi
“Cực Lạc” là ý muốn chỉ bày cõi Tịnh Độ nhiệm mầu hòng người nghe phát nguyện
cầu sanh. Ấy là Khuyến Nguyện.

– Nêu danh hiệu A
Di Đà chính là chỉ rõ vạn đức hồng danh, ngõ hầu người nghe phát tâm xưng niệm.
Ấy là Khuyến Hạnh.

 

Vì sao Đức Phật
lại chọn Thanh Văn làm đương cơ để giảng pháp này? Ấy là vì Bồ Tát đã dứt trừ
hạt giống phiền não, vị nào cũng đều đã an trụ trong các cõi tịnh (dù ở trong
uế độ, tâm vẫn không phân biệt nên cõi các Ngài trụ dù là uế cũng thành tịnh),
nhưng Thanh Văn do vẫn còn phân biệt nên thấy cõi có tịnh, uế sai khác. Để sanh
lòng hâm mộ, ưa thích cõi Tịnh cho Thanh Văn, Phật bèn giảng cho Thanh Văn pháp
này.

 

Nếu luận về mặt Lý
của đoạn kinh này thì:

– Chữ “nhĩ thời”
biểu thị thể – dụng ngầm khế hợp nhau. “Phật cáo Xá Lợi Phất” là từ thể khởi
dụng. Chữ “tùng thị” ám chỉ thân ngũ uẩn (chữ Thị chỉ thế giới Sa Bà, mà Sa Bà
có ngũ trược, cũng đồng như sắc thân ngũ uẩn), “Tây phương” ám chỉ tâm thanh
tịnh kiên cố (phương Tây thuộc hành Kim, thể tánh của Kim là kiên cố).

– “Quá thập vạn ức
Phật độ” nghĩa là đoạn trừ mười vạn ức phiền não (“quốc độ” hàm nghĩa chướng
ngại, Cực Lạc cách xa mười vạn ức cõi Phật vì chúng sanh bị mười vạn ức phiền
não che lấp. Đoạn trừ mười vạn ức phiền não là thành Phật).

– “Hữu thế giới”
biểu thị tự tánh tột cùng chiều dọc, bao trọn chiều ngang (Thế có nghĩa là cùng
tột ba đời, Giới là bao trọn mười phương).

– Câu “danh viết
Cực Lạc” ám chỉ cứu cánh Niết Bàn (lìa khổ sanh tử được hưởng niềm vui giải
thoát tột bực, ấy chính là Niết Bàn).

 

Như vậy, từ nơi
thân Ngũ Uẩn này, phát khởi một niệm tâm kiên cố thanh tịnh để tu pháp Niệm
Phật, niệm đến nhất tâm bất loạn, công phu đến mức rốt ráo, đoạn trừ được hết
thảy phiền não, chướng ngại, thì tự nhiên chứng được lý bất sanh bất diệt của
tự tánh. Đấy chính là đại an lạc Niết Bàn rốt ráo.

 Câu “kỳ độ hữu Phật” biểu thị trong sắc thân Ngũ Uẩn này có một vị chủ nhân ông
(chân tánh), Độ là sắc thân, Phật là chân tánh. “Hiệu A Di Đà”: chân tánh ấy
chính là Pháp Thân.

Câu “kim hiện tại
thuyết pháp” biểu thị Pháp Thân tùy duyên diệu dụng, thời thời hiển hiện, chưa
hề có khoảnh khắc nào xa lìa đúng như thường nói: “Thấy sắc – thanh, đại
dụng hiện tiền”. Mặc áo ăn cơm, những hành vi thường ngày như biết lạnh
biết đói, thậm chí trong hết thảy sự, có chỗ nào lìa khỏi chân tánh này đâu!
Thế nhưng ta nào có nhận thức được chân tánh pháp thân này. Đáng tiếc
thay! 

Đã hiểu được lý
như vậy, thì càng nên dũng mãnh tinh tấn tu hành Tịnh nghiệp, đừng ta thán:

Phật tại thế
thời ngã trầm luân,

Kim đắc nhân
thân Phật diệt độ!

(Phật còn tại
đời, ta trầm luân,

Nay được thân
người, Phật đã diệt)

Mà phải tâm niệm:

Thử thân bất
hướng kim sanh độ,

Tiện đãi hà
thời độ thử thân? 

(Kiếp này chẳng
độ thân này được,

Đợi đến khi nào
mới độ đây?)

 

 B. CHÁNH TÔNG PHẦN

1. TƯỜNG TRẦN Y
CHÁNH TRANG NGHIÊM DĨ KHẢI TÍN (trình bày rõ y báo, chánh báo trang nghiêm nhằm phát khởi lòng
tin)

 1.1. TỔNG THÍCH CỰC LẠC DANH NGHĨA (giải thích chung về ý nghĩa của danh
hiệu Cực Lạc) 

 1.1.1. ƯỚC CHÚNG SANH CHÁNH BÁO (xét theo chánh báo là chúng sanh mà
giải thích tên cõi Cực Lạc)

 

 Chánh kinh:

 

Xá Lợi Phất!
Bỉ độ hà cố danh vi Cực Lạc? Kỳ quốc chúng sanh vô hữu chúng khổ, đản thọ chư
lạc, cố danh Cực Lạc.

 (Xá Lợi Phất! Cõi ấy vì sao tên là Cực Lạc? Chúng sanh trong cõi ấy không có
các sự khổ, chỉ hưởng các sự vui, nên gọi là Cực Lạc).

 

Giải:

 Trong đoạn này, Đức Phật tự hỏi tự đáp về ý nghĩa của tên gọi Cực Lạc. Trước
hết, Phật căn cứ trên chánh báo là chúng sanh để giải thích chữ Cực Lạc.

 “Kỳ quốc chúng sanh”: Chúng sanh ở đây là những người đã niệm Phật đã
vãng sanh về cõi Cực Lạc. Chữ Chúng Sanh dịch từ chữ Phạn “Tát Đỏa” (sattva),
dịch theo trường phái Tân dịch là Hữu Tình.

Gọi là
“chúng sanh” vì do các nghĩa sau đây:

– Do các duyên hòa
hợp mà sanh: Chúng sanh cõi Sa Bà ngoài phải nhờ tứ đại hòa hợp để tạo thành
sắc thân, trong phải nhờ bốn pháp Thọ, Tưởng, Hành, Thức tạo thành tâm pháp.
Chúng sanh chỉ là giả danh, ngũ uẩn là thật pháp.

 – Phải trải qua nhiều kiếp sanh tử nên gọi là “chúng sanh”, nghĩa là thường
phải luân hồi trong lục đạo. 

 Đó là chúng sanh hiểu theo nghĩa thông thường. Gọi người trong cõi Cực Lạc là
“chúng sanh” chỉ là thuận theo giả danh mà gọi. Họ là những người lấy liên hoa
thanh tịnh làm thân, tâm tịch tịnh, chiếu triệt mọi sự.

 

Cõi Cực Lạc rốt
ráo không có các nỗi khổ nên bảo là “vô hữu chúng khổ”. Chữ “Chúng”
nghĩa là chẳng phải chỉ có một thứ. Khổ nghĩa là bức bách, não loạn.

 

Khổ có nhiều thứ:

 

a) Tam khổ

 

– Khổ khổ:
thọ thân có sanh, lão, bệnh, tử (thân là khổ quả). Đã thế còn đèo bồng thêm
những nỗi khổ như: Oán tắng hội ngộ khổ (khổ vì oán ghét mà phải gặp gỡ), ân ái
biệt ly, sở cầu chẳng thỏa, và vô vàn các nỗi khổ khác. Đã khổ lại càng thêm
khổ nên gọi là Khổ Khổ.

 

– Hoại khổ:
Sa Bà rốt cục sẽ hoại diệt, không có gì là vĩnh cửu cả, không có sự vui chân
thật, dù có chút vui đi nữa, nhưng chẳng phải là rốt ráo. Dù những thứ lạc định
cao quý như Ly Sanh Hỷ Lạc, Định Sanh Hỷ Lạc, Ly Hỷ Diệu Lạc cũng chỉ là lạc
định hữu lậu. Khi đã hưởng hết phước lạc ấy, chư thiên các trời Tứ Thiền cũng
vẫn phải bị đọa lạc. Vì thế gọi là Hoại Khổ.

 

– Hành khổ:
Hành là dời đổi không ngừng, sanh diệt trong mỗi sát na. Các pháp biến đổi vô
thường, sanh ra khổ não nên gọi là Hành Khổ. Chẳng hạn như chư thiên thuộc Tứ
Không thiên ở Vô Sắc giới, tuy đã chứng đắc tứ không định, thọ tám vạn bốn ngàn
đại kiếp, không có thân sắc chất, hưởng niềm vui trong Không định, nhưng khi
mất định lực lại bị đọa xuống. Ngay cả trong khi đang hưởng thọ lạc thú Không
Định, họ vẫn phải chịu nỗi khổ do các ấm: Thọ, Tưởng, Hành biến đổi không
ngừng.

 

Xét ra, Dục giới
đủ tam khổ, Sắc giới thiếu Khổ Khổ, Vô Sắc giới chỉ chịu mỗi Hành Khổ.

 

b) Bát khổ:

 

Gồm bốn nỗi khổ nơi thân (sanh, lão, bệnh, tử) và bốn nỗi khổ nơi
tâm (khổ vì cầu chẳng được, khổ vì yêu thương phải bị chia lìa, khổ vì oán ghét
mà cứ phải gặp gỡ, khổ vì năm ấm lừng lẫy). Khổ vì năm ấm lừng lẫy nghĩa là
những phiền não trong thân tâm nung đốt. Bảy nỗi khổ đầu là Biệt, khổ thứ tám
là Tổng (bảy nỗi khổ đầu chẳng ngoài phạm vi của Ngũ Uẩn).

 Ngoài ra còn có thiên tai, địch họa, nóng, lạnh, mưa dầm, sét đánh, bị rủa xả,
nhục mạ, châm chọc, khích bác, bỡn cợt, khinh khi, áp bức… Chẳng thể nào kể
cho đủ hết những nỗi khổ trên thế gian này được.

Hễ là người sanh
trong cõi Sa Bà này đều phải chịu đựng ba khổ, tám khổ như vậy, trên từ quốc
vương dưới đến kẻ tiện dân, không một ai tránh khỏi những nỗi khổ đó. Riêng
chúng sanh cõi Cực Lạc vĩnh viễn không phải chịu đựng những nỗi khổ sở đó.

 

“Đản thọ chư
lạc”: Chỉ toàn hưởng
những điều vui sướng nên bảo là “đản thọ” (chỉ hưởng). Chẳng phải chỉ có một sự
vui nên bảo là “chư lạc”. Cõi Sa Bà này lắm khổ, ít vui, mà muốn có những niềm
vui ấy phải lao tâm khổ trí mới tạm đạt được, nhưng chẳng dễ gì duy trì lâu
dài. Rốt cục vẫn có ngày bị mất đi. Bởi thế tục ngữ thường bảo: “Cực lạc sanh
bi” (vui quá hóa buồn). Trong cõi Cực Lạc, hết thảy thứ thọ dụng và thân tướng
mỗi mỗi đều thù thắng trang nghiêm, chẳng hề có chút sự khổ ải nào, luôn có vô
lượng điều vui. Vì thế kinh chép: “Đản thọ chư lạc”.

Tạm kể những niềm
vui trong cõi Cực Lạc như sau:

 

a) Tam Lạc:

– Thanh tịnh vô
lụy lạc: không có thân thô trược, không có ái dục nhiễm trước; tức là không có
Khổ Khổ.

– Y chánh thường
nhiên lạc: thọ mạng vô lượng, cõi nước chẳng biến hoại. Đấy chính là không có
Hoại Khổ.

– Chánh trí bất
động lạc: an trụ vào chân lý bất sanh bất diệt. Đấy chính là không có Hành Khổ.

 

b) Bát Lạc: 

 – Liên hoa hóa sanh thân lạc: hóa sanh trong thai sen, không phải chịu cảnh đau
khổ nằm trong thai ngục chín tháng mười ngày, tức là không có Sanh Khổ. 

 – Tướng hảo trang nghiêm lạc: thân kết tụ bằng công đức trang nghiêm, vĩnh viễn
không bị biến đổi, hư hoại; tức là không có Lão Khổ.

 – Tự tại thanh thái lạc: thân thanh tịnh, vĩnh viễn thoát khỏi đau bệnh khốn
khổ. Tức là không có Bệnh Khổ vì tứ đại chẳng điều hòa.

 – Thọ mạng vô lượng lạc: tuổi thọ bằng Phật, bất sanh, bất diệt. Tức là không
có Tử Khổ, tứ đại phân ly.

 – Hân dục như ý lạc: y phục, thức ăn vật dụng hễ nghĩ đến liền có, chẳng phải
nhọc công tạo tác, may sắm. Tức là không có Cầu Bất Đắc Khổ.

 – Hải chúng thường tụ lạc: các vị thiện nhân thanh tịnh tụ tập nhiều như biển
cả, mãi mãi làm bạn bè thân thiết của nhau. Tức là không có Ân Ái Biệt Ly Khổ.

– Thượng thiện câu
hội lạc: các bậc thượng thiện nhân yêu kính lẫn nhau, tức là không có Oán Tắng
Hội Ngộ Khổ.

– Thân tâm tịch
tịnh lạc: thân thanh tịnh, tâm hằng tịch chiếu, tức là không có Ngũ Ấm Xí Thạnh
Khổ.

 

Nói chung: Tam
giới duy tâm, vạn pháp duy thức, mọi nỗi khổ vui của kiếp người chẳng qua đều
do mỗi người tự tạo. Chúng sanh cõi Sa Bà niệm niệm điên đảo nên chiêu cảm y
báo, chánh báo đều uế trược. Thế nên mới có Ngũ Trược, Tam Khổ, Bát Khổ, cho
đến vô lượng các thứ nghiệp cảm khổ sở. Tâm chúng sanh trong cõi Cực Lạc luôn
là chánh niệm, nên chiêu cảm y báo, chánh báo thanh tịnh. Thế nên chỉ có tam
lạc, bát lạc cho đến vô lượng các thứ pháp tánh lạc.

Nói như vậy, ắt sẽ
có kẻ nạn rằng cõi Cực Lạc có thuộc trong tam giới chăng? Ngài Khuy Cơ bảo: “Do
vô dục nên chẳng phải là Dục Giới. Do ở trên đất nên chẳng phải là Sắc Giới. Do
có hình tướng nên chẳng phải là Vô Sắc Giới. Trong không uế chủng, ngoài cảm
cảnh tịnh, vượt khỏi tứ lưu, vĩnh viễn thoát ngoài tam giới, nên chẳng bị trói
buộc trong các giới”.

 

“Cố danh Cực
Lạc”: Đây là câu tiếp ý
để kết lại. Ý nói: do vì cõi kia chỉ hưởng các sự vui, không hề có những nỗi
khổ, cho nên cõi ấy mới có tên gọi là Cực Lạc.

Nếu dùng tam giới
để so sánh thì: ba ác đạo (địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh) chỉ thuần khổ không
vui; loài người, a tu la khổ nhiều vui ít; chư thiên tuy vui nhiều, khổ ít,
nhưng khó giữ nổi sự vui ấy trường cửu bất hoại. Chỉ mỗi cõi Tây Phương thuần
vui không khổ, vĩnh viễn chẳng biến cải, nên đấy là cõi vui rốt ráo. Do đó, chỉ
cõi ấy mới xứng gọi là Cực Lạc. Thêm nữa, do so sánh với Khổ nên mới có Lạc.
Nếu không có khổ thì dĩ nhiên chỉ thuần các điều vui.

Nhưng nếu ước về
Lý mà nói thì nếu đã không có các khổ tức là đã không nhiễm, không nhiễm thì
còn gì để so sánh nữa mà nói là tịnh? Tức là tịnh uế tương đồng, khổ lạc bình
đẳng. Do toàn là sự vui chân thật như thế nên gọi là Cực Lạc.

 

Hỏi: Bồ Tát phát
tâm lợi người, chẳng chấp lấy niềm vui Niết Bàn, chẳng buông bỏ chúng sanh khổ
sở, không có tướng lấy vui, bỏ khổ thì mới xứng hợp với đạo Đại Thừa. Nay người
niệm Phật một bề chán khổ ưa vui, bỏ khổ cầu lạc, đấy chẳng phải là đạo phàm
phu, Tiểu Thừa hay sao? Nếu vậy sao xứng gọi là pháp môn viên đốn?

 Xin đáp: Chưa đắc Vô Sanh Pháp Nhẫn ắt sẽ chưa thể rộng làm Phật sự cứu độ
chúng sanh. Ví như chiếc xe yếu nhỏ chẳng kham chở nặng, chim cánh yếu ớt khó
lòng bay cao. Nếu cứ gắng gượng làm, chẳng những vô hiệu quả, chỉ e mình lẫn
người đều bị mắc họa! Vì thế, trước cần phải cầu sanh Tịnh Độ, gặp Phật, nghe
pháp, chứng đắc Vô Sanh Pháp Nhẫn, đạt đại trí huệ, đại biện tài, đầy đủ các
oai lực thần thông, mới hòng trở vào thế giới này cứu tế chúng sanh.

 Cứ đó mà suy: Bỏ khổ chính là vì muốn cứu khổ cho chúng sanh, đấy chính là tâm
đại bi của Bồ Tát. Cầu vui là vì muốn ban vui cho chúng sanh. Đấy chính là tâm
đại từ của Bồ Tát. Như vậy còn dám bảo là hạng Nhị Thừa chỉ biết riêng cầu điều
tốt lành cho chính mình nữa chăng? 

 

Nếu hiểu theo Lý,
“bỉ độ” là tự tánh, “danh vi Cực Lạc” là chỉ Niết Bàn. “Kỳ quốc chúng sanh” là
chỉ người đã chứng đắc tự tánh. “Vô hữu chúng khổ” nghĩa là đã đoạn trừ hết
thảy phiền não, “đản thọ chư lạc” là đạt được giải thoát dài lâu. “Cố danh Cực
Lạc” nghĩa là: Do đã chứng đắc tự tánh, đã đoạn sạch kiến hoặc, tư hoặc, trần
sa hoặc phiền não, đã đạt được sự giải thoát dài lâu, nên gọi đó là Niết Bàn.

 

1.1.2. ƯỚC QUỐC
ĐỘ Y BÁO (ước theo y báo
để giải thích danh hiệu Cực Lạc)

 

 Chánh kinh:

 

Hựu Xá Lợi
Phất! Cực Lạc quốc độ, thất trùng lan thuẫn, thất trùng la võng, thất trùng
hàng thọ, giai thị tứ bảo, châu táp vi nhiễu. Thị cố bỉ quốc danh vi Cực Lạc.

 (Lại nữa Xá Lợi Phất! Cõi nước Cực Lạc bảy tầng lan can, bảy tầng lưới mành,
bảy tầng hàng cây, đều là bốn báu, vây quanh khắp cả. Vì thế cõi ấy tên là Cực
Lạc).

 

Giải:

 Đoạn kinh này là căn cứ trên phương diện y báo để giải thích danh hiệu Cực Lạc.

 “Hựu” có nghĩa là lại. Đoạn trên đã giảng về chánh báo, trong đoạn này,
Phật dựa theo y báo để giải thích, nên Ngài lại gọi vị đương cơ là Xá Lợi Phất
lần nữa.

 “Lan thuẫn”: Những thanh lan can đặt theo chiều ngang gọi là Lan, theo
chiều dọc là Thuẫn.

Chữ “la võng”
chỉ lưới báu. La có nghĩa là kết lại: dây vàng, chân châu, trăm ngàn thứ báu
khác nhau trang nghiêm kết hợp lại thành màng lưới. Khắp bốn phía màng lưới ấy
treo các linh báu, quang minh, màu sắc hoa lệ, chói lọi, choáng cả mắt người.

“Hàng thọ”: hàng là bày lớp, sắp theo thứ tự, hàng
lối không tạp loạn.

Lan thuẫn là những
vật để trang nghiêm lầu gác. Hàng thọ là những thứ để trang hoàng cho mặt đất,
la võng là những thứ để trang hoàng trên không trung. Mỗi thứ đều có bảy tầng.
Ý nghĩa của “bảy tầng” sẽ được giải thích rõ trong phần sau.

Màu sắc của đất
báu cõi Cực Lạc thù thắng khôn sánh. Phía ngoài tất cả các cung điện, lầu gác
đều có một tầng lan thuẫn vây quanh. Ngoài mỗi tầng lan thuẫn lại có một tầng
hàng cây, phủ lên trên chúng là bảy tầng lưới báu. Phía ngoài hàng cây lại có
một tầng lan thuẫn, phía trên lan thuẫn lại che một tầng lưới báu, tầng tầng
xen kẽ như thế cho đến bảy tầng. Hoặc một tầng lan thuẫn bao quanh hai hàng
cây, phủ bởi hai tầng lưới báu. Lần lượt phối hợp như thế, mỗi mỗi đều trang
nghiêm.

Mỗi thứ hàng cây,
lưới báu, lan thuẫn đều do bốn báu: vàng, bạc, lưu ly, pha lê hợp thành nên bảo
là “giai thị tứ bảo” (đều là bốn báu). Chẳng hạn như, cây báu thì do
thuần bằng một thứ báu, hay hai thứ báu cho đến bốn thứ báu hợp thành. Hoặc rễ
vàng, lá bạc, hoa lưu ly, quả pha lê…. Nên biết rằng nói “do bốn báu hiệp
thành” đó cũng chỉ là khái lược đó thôi, chứ thật sự thì là do vô lượng trùng
trùng vô tận thứ báu hợp thành vậy.

“Châu táp vi
nhiễu” là bao quanh trọn
khắp bốn phía. Những hàng cây báu, lan thuẫn báu, lưới báu ấy không những chỉ
bao bọc quanh các cung điện, lầu gác, mà quanh vườn rừng, ao chuôm v.v… đều
có các thứ cây báu, lưới báu, lan thuẫn bao quanh như thế. Chẳng những chỉ nơi
Phật, Bồ Tát ở mới trang nghiêm như thế mà bất cứ chỗ nào trong cõi Cực Lạc
cũng đều được trang nghiêm tráng lệ như thế. Toàn cõi thế giới đều được trang
nghiêm hoa lệ, tuyệt mỹ như thế đó nên bảo là “châu táp vi nhiễu”. Những sự
trang nghiêm kỳ ảo như vậy đều do nguyện lực thù thắng chẳng thể nghĩ bàn của
đức Từ Phụ A Di Đà tạo thành.

“Thị cố bỉ quốc
danh vi Cực Lạc”: Đây
chính là câu tiếp nối ý trên để kết lại. Ý nói do có những thứ lan thuẫn, lưới
báu, cây báu thù thắng trang nghiêm tuyệt mỹ như thế, chẳng gì có thể so sánh
nổi, diễn tả nổi, cho nên cõi Phật A Di Đà mới mang tên là Cực Lạc. Trong các
kinh Vô Lượng Thọ và Quán kinh đã diễn tả rất chi tiết các sự trang nghiêm ấy.
Nên nhớ những điều được tường thuật trong kinh này chỉ mang tính khái lược.
Chẳng hạn Vô Lượng Thọ kinh nói có trăm ngàn tầng, kinh này chỉ nói bảy tầng.
Quán kinh nói giữa các tầng lưới báu, hiển hiện cung điện trời, cây báu phóng
quang, hoa báu phủ kín, tỏa ngát các mùi hương kỳ diệu, chim thiêng dập dìu,
hót tiếng hòa nhã… Tuy hai kinh diễn tả chi tiết hay đại lược khác nhau, ý
nghĩa về sự trang nghiêm vẫn như nhau không khác.

 

Xét về Lý:

– “Bảy tầng” biểu
thị bảy khoa đạo phẩm (tứ niệm xứ, tứ chánh cần, ngũ căn, ngũ lực, thất bồ đề
phần, bát chánh đạo phần). Bảy tầng còn có nghĩa là khi đã vãng sanh về cõi ấy
thì chẳng còn phạm phải những lỗi họa do ba nghiệp nơi thân, bốn nghiệp nơi
miệng nữa.

– “Bốn báu” ngụ ý
bốn đức (Thường, Lạc, Ngã, Tịnh).

– “Lan thuẫn” biểu
thị tự tánh về chiều dọc cùng tột ba đời, về chiều ngang trùm khắp mười phương.

– “Bảo võng” (lưới
báu) biểu thị tự tánh bao la pháp giới.

– “Hàng thọ” biểu
thị tự tánh trưởng dưỡng thiện căn.

– Chữ “bỉ quốc”
(cõi ấy) ngầm chỉ tự tánh (tự tánh sẵn đủ hết thảy công đức vô vi, như cõi ấy
là cõi an vui bao thứ trang nghiêm).

– “Cực Lạc thế
giới” biểu thị cảnh giới của pháp thân (cõi Cực Lạc mầu nhiệm chẳng thể nghĩ
bàn, cảnh giới Pháp Thân hay cảnh giới Niết Bàn cũng mầu nhiệm chẳng thể nghĩ
bàn).

 

 1.2. BIỆT THỊ Y CHÁNH TRANG NGHIÊM (giảng riêng về
sự trang nghiêm nơi y báo, chánh báo)

 1.2.1. Y Báo trang nghiêm (sự trang nghiêm nơi y báo)

1.2.1.1. Trì
các hàng thọ (ao, gác,
hàng cây)

 1.2.1.1.1. Chánh trần (phần tường thuật)

 

 Chánh kinh:

 

Hựu Xá Lợi
Phất! Cực Lạc quốc độ, hữu thất bảo trì; bát công đức thủy sung mãn kỳ trung.
Trì để thuần dĩ kim sa bố địa.

 (Lại này Xá Lợi Phất! Cõi nước Cực Lạc có ao bảy báu. Nước tám công đức đầy ắp
trong đó. Đáy ao thuần dùng cát vàng để phủ).

 

Giải:

 Trong phần trước, đức Thế Tôn đã giải thích về danh hiệu Cực Lạc dựa trên hai
phương diện y báo và chánh báo. Trong phần này, Phật giảng rõ hơn về những cảnh
thọ dụng trang nghiêm của y báo, chánh báo.

 “Thất bảo trì”: Nói “thất bảo trì” để phân biệt với những cái ao chỉ do
đất đá tạo thành trong cõi Sa Bà này. Ao cõi Cực Lạc do bảy thứ báu: vàng, bạc,
lưu ly, pha lê, xa cừ, xích châu, mã não hợp thành nên gọi là “thất bảo trì”
(ao bằng bảy báu).

Thật ra, theo kinh
Vô Lượng Thọ, các ao ấy hoặc thuần bằng một chất báu tạo thành, hoặc do hai, ba
cho đến bảy thứ báu xen lẫn nhau tạo thành, giống như những hàng cây báu vậy.
Kích thước mỗi cạnh của ao ấy từ bốn mươi, năm mươi dặm tăng dần cho đến tám
vạn bốn ngàn dặm, to như biển cả. Kinh Thụy Ứng Bản Khởi chép: “Các ao ấy
rộng hẹp, sâu cạn từ mười do tuần cho đến trăm ngàn do tuần. Bên bờ ao có những
cây chiên đàn, hoa, lá rũ xuống, mùi thơm ngào ngạt”. Do trong kinh này
Phật chỉ lược giảng nên không nêu rõ từng chi tiết như thế.

 Những ao báu ấy chính là nơi thai sen sẽ nở để những người niệm Phật được sanh
vào Cực Lạc, mà cũng là nơi để người cõi Cực Lạc tắm gội trong ấy. Có vô lượng
vô số các ao như vậy.

Nước trong những
ao ấy có đủ tám công đức: Trừng tịnh (lắng trong, tinh khiết); thanh lãnh
(trong trẻo, mát lạnh); cam mỹ (ngon ngọt), khinh nhuyễn (nhẹ nhàng, mềm mại);
nhuận trạch (tươi tắn, thấm nhuần), an hòa (êm ả, không chảy xiết, gầm réo);
trừ cơ khát (uống vào hết đói, khát); trưởng dưỡng thiện căn (tăng trưởng, nảy
nở các căn lành).

 

 “Sung mãn kỳ trung”: Sung là sung túc, nghĩa là chẳng bị khô cạn. Mãn là
đầy ắp, nhưng không dâng tràn ngập như nước trong cõi thế gian này. Chữ “kỳ
trung” ý nói: trong các ao bảy báu như vừa nói. Thứ nước có đủ tám công đức ấy
tuyệt chẳng thể thấy trong cõi Sa Bà này, chỉ trong cõi Cực Lạc mới có thứ nước
tám công đức luôn đầy ắp trong các ao bảy báu, chưa từng khô cạn, cũng chẳng hề
gây ngập lụt, chảy tràn bờ.

Nước trong cõi Sa
Bà này, hễ khuấy liền sủi bọt, chảy qua chỗ bẩn liền dơ, chẳng thường “trừng
tịnh”. Ánh nắng hun liền nóng, lửa nấu liền sôi nên chẳng thường “thanh lãnh”.
Hễ mưa lớn ắt ngập lụt, hễ chảy xiết thì hung hiểm nên chẳng thường “an hòa”.
Hễ lẫn lộn tạp chất thì bị đổi vị, đổi màu, gặp lúc khô hạn liền khô cạn nên
chẳng thường “nhuận trạch”. Hễ gần biển thì mặn, tù đọng lâu ngày sẽ trở thành
hôi thối nên chẳng thường “cam mỹ”. Gặp chỗ úng tắc liền biến thành tù đọng,
gặp lạnh bị đóng băng nên chẳng thường “khinh nhuyễn”. Uống nhiều nước sẽ bị
trướng bụng, ngâm nước nhiều sẽ bị bệnh nên chẳng thường “trừ cơ khát”. Lại
chẳng thể tăng trưởng thiện căn.

Nước trong cõi Cực
Lạc có đủ tám đức mầu nhiệm, dù qua bao nhiêu kiếp, tánh đức của nước ấy chẳng
hề biến đổi mảy may. Bởi những lẽ đó, nước trong cõi Cực Lạc được xưng tụng là
“công đức thủy”.

Nên biết rằng:
kinh A Di Đà nói nước trong cõi Cực Lạc có tám đức, chứ thật ra, nó còn có
nhiều đức tánh mỹ diệu thù thắng khác, xin tạm kể ba đức theo kinh Vô Lượng
Thọ:

 

a) Nước có thể tùy
thuận theo ý muốn: “Nước tám công đức lặng trong đầy ắp, thanh tịnh, thơm
sạch. Các thượng thiện nhân vào ao bảy báu để tắm gội cho thân thể trong sạch,
ý muốn nước ngập đến chân, muốn ngập đến gối, đến eo, đến nách, đến cổ và rưới
lên thân, thảy đều như ý. Muốn nước rút xuống, nước liền rút xuống. Điều hòa,
lạnh, ấm không gì là chẳng vừa ý, mở mang tinh thần, sung sướng tấm thân, gột
rửa cấu nhơ trong tâm. [Nước] trong sáng, lặng sạch, sạch dường như không có
hình chất vậy”.

 

b) Nước có khả
năng thuyết pháp: “Nước chảy không chậm, không nhanh, an tường, thong thả
chảy đi, sóng vỗ vang ra vô lượng tiếng mầu nhiệm tự nhiên: tiếng niệm Phật,
hoặc tiếng niệm Pháp, hoặc tiếng niệm Tăng, tiếng tịch tịnh, tiếng Vô Ngã,
tiếng Ba La Mật, cho đến các tiếng mầu nhiệm, xứng theo lòng muốn, không ai
nghe mà không phát tâm thanh tịnh, thành thục thiện căn, vĩnh viễn chẳng thoái
chuyển vô thượng Bồ Đề”.

 

c) Tắm xong đạo
pháp sẽ tăng tiến.

 

Nước là loài vô
tình mà có được những công năng như thế thì thật là điều chẳng thể nghĩ bàn
vậy!

 

“Trì để thuần
dĩ kim sa bố địa”: dùng
thuần cát làm bằng mạt vàng để phủ đáy ao. Đây cũng là nói vắn tắt; vì như kinh
Đại Bổn chép: “Có ao thuần bằng một chất báu, cát phủ đáy ao cũng thuần bằng
một chất báu. Ao bằng vàng ròng dùng bạc trắng làm cát phủ đáy. Ao thủy tinh
dùng lưu ly làm cát phủ đáy… Ao bằng hai chất báu tạo thành, cát phủ đáy ao
cũng bằng hai chất báu, cho đến bảy báu cũng giống như thế”. Quán kinh cũng
chép: “Vàng ròng làm kênh, phía dưới đều dùng kim cang nhiều màu để làm cát
phủ đáy”.

 

Xét về Lý:

– Thất bảo tượng
trưng cho Thất Thánh Tài (Tín, Giới, Văn, Xả, Huệ, Tàm, Quý. Năm thứ đầu như
của báu, hai thứ sau như người gìn giữ của cải. Chúng sanh do chẳng giữ gìn nên
cực bần cùng. Thánh nhân do giữ gìn những đức tính ấy nên chúng được gọi là
Thánh Tài).

– Nước tám công
đức biểu trưng Bát Thánh Đạo.

– Đáy ao trải cát
vàng biểu thị Chân Như triệt để bất biến.

 

Chánh kinh:

 

Tứ biên giai
đạo, kim, ngân, lưu ly, pha lê hiệp thành. Thượng hữu lâu các, diệc dĩ kim,
ngân, lưu ly, pha lê, xa cừ, xích châu, mã não nhi nghiêm sức chi.

(Bốn phía có thềm
bậc, đường đi do vàng, bạc, lưu ly, pha lê hợp thành. Phía trên lại có lầu,
gác, cũng dùng vàng, bạc, lưu ly, pha lê, xa cừ, xích châu, mã não để trang
hoàng).

 

Giải:

 

“Tứ biên giai
đạo”: Đông, Tây, Nam, Bắc
bốn phía là ý nghĩa của chữ Tứ. Biên là bờ ao. Chỗ có tầng, cấp gọi là Giai.
Chỗ bằng phẳng để đi từ chỗ này qua chỗ khác thì gọi là Đạo. Bên bờ ao có cấp
bậc để dễ lên xuống, có đường để đi qua lại. Dù là thềm bậc hay lối đi đều bằng
bốn báu gộp lại thành. Những chất báu ấy hoặc xen kẽ nhau, hoặc dùng thuần một
thứ nối tiếp nhau.

“Thượng hữu lâu
các”: Chữ “thượng” có ba
cách hiểu: phía trên ao báu, phía trên chỗ thềm bậc, lối đi, và trên hư không.
Nhà có nhiều tầng gọi là Lâu; lầu cao gọi là Các.

“Diệc” có nghĩa là cũng.

“Dĩ” là dùng.

“Nghiêm sức” nghĩa là trang hoàng hết sức trang
nghiêm, hoa lệ.

Ý nói: Không những
riêng ao bằng bảy báu, lối đi, thềm bậc dùng bốn báu ghép thành, mà ngay cả
những lầu đài, đền gác cũng dùng vàng, bạc v.v… bảy thứ báu để trang hoàng,
đủ mọi màu sắc, hình dáng. Những lầu gác dùng làm chỗ cư ngụ cho các bậc thượng
thiện nhân, hoặc dùng để ngoạn cảnh, để nghỉ ngơi, hoặc dùng làm nơi thuyết
pháp. Người vãng sanh cõi Cực Lạc sẽ gởi chất trong hoa sen nơi ao bốn báu. Khi
hoa sen nở, sẽ theo các thềm bậc, đường đi lên bờ, vào ở trong các lầu gác báu,
rồi gia nhập pháp hội, gặp Phật, nghe pháp.

Kinh Đại Bổn nói
chi tiết hơn như sau: “Giảng đường, tinh xá, cung điện, lầu, gác của Đức
Phật A Di Đà đều bằng bảy báu, hơn hẳn chỗ ở của vị Thiên Đế cõi trời Lục Dục
đây cả trăm ngàn vạn lần. Thậm chí các cung điện, lầu gác hình sắc tương xứng,
cao thấp, lớn, nhỏ, bằng một thứ báu, hai thứ báu cho đến vô lượng thứ báu”.

Quán kinh cũng
chép: “Vàng ròng [trải] trên mặt đất, trong mỗi một thứ báu có năm trăm ánh
sáng nhiều màu. Ánh sáng ấy [hình dáng] như hoa, hợp thành đài quang minh, lầu
gác ngàn vạn, do trăm thứ báu hợp thành…. Hai bên lầu gác đều có lọng hoa, vô
lượng nhạc khí, tám thứ gió mát (gió từ tám phương) lay động các nhạc khí ấy
diễn nói các âm thanh Khổ, Không, Vô Thường, Vô Ngã”.

Trong kinh đây chỉ
nói đại lược là “bảy báu”, chứ không thuật đủ các thứ báu.

 

“Kim, ngân, lưu
ly, xa cừ, mã não, xích châu, mã não”:

Vàng, bạc là hai
thứ thường thấy trong cõi này nên không cần giải thích.

* Lưu Ly là tiếng
Phạn, nói cho đủ là Phệ Lưu Ly (Vairudya), Hán dịch là Thanh Sắc Bảo (chất báu
có màu xanh nước biển), vì nó có màu xanh biếc. Còn dịch là Bất Viễn Sơn vì
ngọn núi sanh ra chất báu này không xa thành Ba La Nại cho lắm, nên được mang
tên là Bất Viễn Sơn. Theo Ngài Khuy Cơ, Lưu Ly có đến năm màu khác nhau.

* Pha Lê cũng là
tiếng Phạn, nói cho đủ là Tốt Pha Chí Ca (sphatika), đôi chỗ còn phiên là Phệ
Chi Ca hay Phả Chi Ca. Tàu dịch là Thủy Ngọc vì trông nó từa tựa như thủy tinh;
có ba màu: đỏ, trắng, xanh dương.

* Xa Cừ nói cho đủ
là Mâu Sa Lạc Yết Lạp Bà (musàragalva), Hán dịch là Thanh Bạch Gián Sắc (màu
xanh, trắng xen kẽ) hoặc Thanh Bạch Sắc Bảo, dựa trên màu sắc mà đặt tên. Lại
còn gọi là Đại Bối vì lấy từ vỏ một loại trai lớn trong biển. Hình dạng của nó
giống như cái niềng bánh xe.

* Xích Châu: do
một loài trùng có màu đỏ sanh ra. Do sắc nó đỏ tươi nên có tên như thế.

* Mã Não: tiếng Phạn
là A Thấp Ma Yết Lạp Bà (Ashmagarbha), dịch là Mã Não Bảo, màu chất này giống
như màu óc con ngựa nên mới đặt tên như thế. Lại còn dịch là Chử Tạng. Mã Não
được phân biệt ra làm hai loại: Sơn Mã Não và Thủy Mã Não. Có thuyết nói Mã Não
chính là một loại Thạch Anh (quartz) kết tinh. 

Trong thất bảo, vì
sao lại lấy Vàng làm đầu? Vì có bốn nghĩa:

– Thể chất của vàng
rất kiên cố (không bị biến chất dù có giồi, mài, nung, đập, chôn vùi chẳng hư
nát).

– Tánh vàng lại mềm
mại.

– Màu vàng tỏa sắc
rực rỡ.

– Vàng được coi là
rất giá trị.

Bảy thứ báu vừa kể
trên chỉ là mượn danh hiệu cõi này để tạm diễn tả, chứ mỗi thứ báu đều thù
thắng, siêu việt hơn các thứ báu cùng tên trong cõi này đến trăm ngàn vạn lần.

Có kẻ bắt bẻ: “Vua
Nghiêu ở chòi tranh, vua Vũ tránh nơi cung thất, Nhan Hồi ngụ trong xóm nghèo.
Cổ thánh tiên hiền chỉ quý ở đức, chẳng trọng xa hoa, sao riêng Phật, thánh cõi
Tây Phương lại chẳng làm như thế? Đấy có phải là tham ưa cảnh hoa lệ, vọng cầu
hướng ngoại đó chăng?”

Xin đáp: Ôi! Cật vấn
như vậy là vẫn chưa hiểu thấu bi tâm của đấng A Di Đà nên mới nghi như vậy!
Phải biết rằng: Phật vì lợi sanh thương vật, mở ra phương tiện lớn lao hòng thích
hợp với mọi cơ nghi, dùng đại hạnh nguyện vô lượng công đức để trang nghiêm cõi
Tịnh Độ Cực Lạc ngõ hầu chúng sanh biết khổ, cầu vui, chán uế ưa tịnh, phát tâm
tu hành niệm Phật để rồi rốt ráo sẽ thành Phật. Đến như tự tánh vốn sẵn đủ hằng
sa công đức, đầy đủ bốn đức Thường, Lạc, Ngã, Tịnh, thì dù thất bảo trang
nghiêm vẫn chưa đủ là vi diệu thù thắng nữa là!

Làm như vậy chẳng
qua là “trước dùng dục để lôi kéo, sau sẽ khiến cho nhập Phật trí”. Đấy chính
là một diệu pháp phương tiện để dẫn độ chúng sanh. Liên Trì đại sư từng bảo: “Ví
như đang ở trong cõi đói lạnh, chợt nghe có chốn no ấm, đang ở lâu trong chốn
tối tăm, chợt thấy cảnh quang minh, ai mà không thân tâm hớn hở, mau mau bỏ cái
cũ chọn lấy cái mới cơ chứ! Nếu được vãng sanh, rốt cục sẽ được giải thoát. Hãy
nên biết phương tiện tiếp dẫn như thế đó!”

 

Xét về Lý:

– “Tứ biên giai đạo”
biểu thị giảng dạy bốn phương pháp niệm Phật.

– “Lầu gác” biểu thị
chân trí an trụ trong lý Vô Sanh.

 

Chánh kinh:

 

Trì trung
liên hoa đại như xa luân. Thanh sắc thanh quang; hoàng sắc hoàng quang, xích
sắc xích quang; bạch sắc bạch quang, vi diệu hương khiết.

(Hoa sen trong ao
to như bánh xe. Màu xanh, ánh sáng xanh. Màu vàng ánh sáng vàng. Màu đỏ ánh
sáng đỏ. Màu trắng ánh sáng trắng, vi diệu hương khiết).

 

Giải:

Ao báu là chỗ để
thác sanh vào Cực Lạc. Hoa sen là nơi để gởi chất. Hoa sen hàm nghĩa ly cấu
thanh tịnh. Chẳng những các ao do bảy báu tạo thành, mà những hoa sen mọc trong
ấy cũng do thất bảo tạo thành: rễ bám trong cát vàng, hoa xòe trên mặt nước tám
công đức, quang minh, màu sắc chói ngời, vi diệu thơm sạch, khác hẳn với hoa
sen nảy từ chốn bùn lầy, nước đọng trong cõi Sa Bà.

Câu “đại như xa
luân” diễn tả kích thước, hình dáng hoa sen, ý nói: hoa sen trong ao báu
cõi Cực Lạc to như bánh xe vàng của Chuyển Luân Thánh Vương thường dùng (bánh
xe vàng của Chuyển Luân Thánh Vương to một do tuần. Chuyển Luân Thánh Vương tức
là Kim Luân Vương, đứng đầu trong bốn loại Luân Vương, cai trị bốn đại châu.
Thấp nhất là Thiết Luân Vương chỉ cai trị một châu Nam Thiệm Bộ).

Nói “to bằng bánh
xe” là chỉ nói về hoa sen có kích thước nhỏ nhất. Quán Kinh chép: “Trong mỗi
một ao, có sáu mươi ức hoa sen bằng bảy báu tròn trịa, to đúng mười một do
tuần”. Do thân tướng của chúng sanh trong cõi Phàm Thánh Đồng Cư có khác
biệt nên hoa sen phải to nhỏ tương xứng, chứ không thể có kích thước nhất định
được. Sở dĩ có thân tướng khác biệt là do trong lúc tu nhân vãng sanh, có
chuyên gắng hay lười nhác sai khác, nên chiêu cảm được thân thù thắng hay kém
cỏi khác biệt.

Thêm nữa, “xa
luân” chẳng những dùng để mô tả hình dạng của hoa mà còn nhằm để biểu thị phẩm
đức của hoa. Bánh xe (luân) có ba công năng: vận chuyển, nghiến nát, phi hành:

– Bánh xe có công
năng chuyên chở. Cũng thế, hoa sen cõi Cực Lạc có công năng chuyên chở người
niệm Phật trong mười phương thoát khỏi biển khổ sanh tử, sanh về Cực Lạc,
chuyển phàm thành thánh.

– Bánh xe lăn đến
đâu, sẽ nghiến nát vật gì nó lăn qua. Cũng vậy, hoa sen cõi Cực Lạc là chốn để
người niệm Phật gởi chất, một khi đã được vãng sanh cõi Cực Lạc thì dĩ nhiên
phiền não đã bị nghiến nát.

– Bánh xe vàng của
Luân vương có thể bay đi mười phương. Cũng vậy, hoa sen cõi Cực Lạc có thể bay
đến mười phương tiếp dẫn người niệm Phật vãng sanh cõi Cực Lạc. Đấy chính là ý
nghĩa “phi hành”.

Bốn câu “thanh sắc
thanh quang…” diễn tả sự thù thắng của những hoa sen đó. Hoa nào tỏa quang
minh màu đó, khác nào châu ngọc lóng lánh, ánh sáng rực rỡ. Hoa sen cõi Cực Lạc
do thất bảo hợp thành chói lọi khôn sánh, nên mới chói rực quang minh.

Hoa sen màu xanh gọi
là Ưu Bát La (Utpala), hoa vàng tiếng Phạn là Câu Vật Đầu (Kumuda), hoa sen đỏ
là Bát Đầu Ma (Padma), hoa sen trắng là Phân Đà Lợi (Pundarika).

Do thân của những
vị được vãng sanh cõi Cực Lạc có quang minh nên thai sen cũng phát quang minh
rực rỡ. Thật ra, những hoa sen ấy hoặc chỉ có một màu, hoặc có nhiều màu, vô
lượng quang minh, màu sắc.

Ở đây chỉ nói bốn
màu là nói giản lược. Kinh Vô Lượng Thọ nói rộng hơn nhưng cũng chỉ đề cập đến
vài màu như xanh, vàng, đỏ, trắng, huyền, son, tía v.v… Quang minh chói ngời
màu sắc, màu sắc rực rỡ tỏa sáng khác nào mặt trời, mặt trăng. Trong mỗi mỗi
hoa lại phóng ra ba trăm sáu mươi ngàn ức quang minh v.v… Như vậy, mỗi hoa
sen có vô lượng màu sắc, mỗi màu lại chiếu rọi ra vô tận quang minh. Quang
minh, màu sắc trùng trùng phản chiếu lẫn nhau. Mỗi quang minh hàm chứa vô lượng
màu, mỗi quang minh lại dung hàm vô lượng quang minh. Chẳng thể suy lường, hình
dung được nổi!

Những hoa sen ấy
vừa để trang nghiêm cõi Cực Lạc, vừa làm thai bào cho những người được vãng sanh
Cực Lạc. Do chúng sanh vãng sanh Cực Lạc đã đoạn dâm dục nên chẳng còn phải thọ
thai do cha mẹ sanh thành, nên đều là liên hoa hóa sanh. Chúng sanh trong mười
phương, hễ nghe đến pháp môn Niệm Phật mà tín nguyện phụng hành thì trong ao
bảy báu nơi Cực Lạc liền nảy sanh một đóa sen báu, có ghi tên người ấy. Hoa sen
ấy thuận theo niệm lực mà nảy nở, tùy theo công hạnh của người niệm Phật sẽ thù
thắng hay kém cỏi. Nếu người niệm Phật chuyên gắng, nỗ lực thì hoa sen ngày
càng tươi tốt, xinh đẹp bội thường. Nếu lười biếng, buông lung hoặc giữa đường
buông bỏ thì hoa sen sẽ ngày một tàn tạ, thậm chí héo rũ, rồi biến mất.

Nếu một đời tinh
tấn, chuyên tinh niệm Phật thì lúc lâm chung liền được vãng sanh, thọ sanh
trong hoa sen báu thanh tịnh. Như vậy gọi là “liên hoa hóa sanh”. Khi hoa nở sẽ
gặp Phật, liền ngộ Vô Sanh. Theo Quán kinh, tùy theo công đức tu hành sâu cạn,
hành nhân sẽ vãng sanh trong chín phẩm sen, hoa sẽ nở chậm hay lâu. Cũng vì tất
cả hành nhân vãng sanh Cực Lạc sẽ thọ sanh trong hoa sen nên Cực Lạc thường
được gọi là Liên Bang, pháp môn Tịnh Độ được gọi là Liên Tông, người đồng tu
Tịnh nghiệp gọi là Liên Hữu.

Hỏi: Người niệm
Phật trong mười phương thế giới rất đông, làm sao có đủ hoa sen trong ao bảy
báu để họ gởi thân được?

Đáp: Phải nhớ là cõi
Cực Lạc do công đức chẳng thể nghĩ bàn của Phật A Di Đà tạo thành, nên chẳng
giống như cõi thế gian này có sắc chất chướng ngại. Khác nào trăm sông, ngàn
suối, vạn khe đổ vào biển cả, biển cả vẫn chẳng dâng trào. Muôn vạn hình bóng
soi vào trong gương, gương vẫn chẳng chướng ngại. Ao báu chốn Cực Lạc khác nào
biển cả, như gương. Người cầu được vãng sanh khác nào trăm sông, vạn suối,
giống như muôn hình ảnh mà thôi. Vậy thì còn lo chi sẽ không có chỗ, sẽ bị
chướng ngại lẫn nhau nữa ư!

 

Câu “vi diệu
hương khiết” lược tả bốn đức của hoa sen. Hoa sen trong cõi Sa Bà này có đủ
bốn đức:

– So với các hoa
khác, hoa sen tinh tế hơn, xinh đẹp, cao quý, đài các, nhưng không diêm dúa. Đó
là Vi.

– Trong một đóa
hoa sen có đủ cả nhân lẫn quả. Các loài hoa khác phải nở hoa rồi mới kết quả.
Hoa sen thì gương sen chính là quả. Hoa vừa ra búp đã sẵn có quả, thật là chẳng
thể nghĩ bàn. Đấy chính là ý nghĩa của chữ Diệu.

– Hoa sen có mùi
thơm u nhã, dịu dàng, khiến tinh thần sảng khoái, tâm tưởng nghĩ đến chuyện
thanh cao. Đó chính là ý nghĩa của chữ Hương.

– Hoa sen mọc lên
từ bùn nhưng chẳng nhuốm bùn. Đấy chính là Khiết.

Thế nhưng hoa sen
cõi Cực Lạc còn thù thắng vượt trội hơn nữa. Màu sắc, quang minh đã vượt xa
chốn khác, mùi hương của hoa sen cõi Cực Lạc càng đặc biệt diệu kỳ hơn nữa.

Hoa sen cõi Cực
Lạc có những đặc tính sau:

– Do thất bảo hợp
thành, không chốn nào được như thế, nên bảo là Vi.

– Màu sắc đã vô
lượng, lại còn có thể phóng quang, nên bảo là Diệu.

– Mùi hương thơm
ngát lạ lùng, bốn mùa chẳng biến đổi, nên bảo là Hương.

– Phát sanh từ
nước có đủ tám công đức, trọn không bị nhiễm bẩn, nên bảo là Tịnh.

Hơn nữa, quang
minh, màu sắc dung nhiếp lẫn nhau, kích thước không hạn định, nên bảo là Vi. Là
chỗ gởi thân cho người vãng sanh, dẫu nhiều vô lượng vẫn không trở ngại lẫn
nhau, nên bảo là Diệu. Hương thơm nhiệm mầu ngào ngạt, mùi thơm thanh khiết lan
tỏa khắp chốn, nên bảo là Hương. Không hề diêm dúa, thể chất thanh tịnh, nên
gọi là Khiết.

Lại nữa, có hoa
nhưng không có sắc chất, nên bảo là Vi. Nhiều hoa nhưng không hề chướng ngại
lẫn nhau, nên bảo là Diệu. Tỏa mùi thơm ngào ngạt khắp chốn, nên bảo là Hương.
Chẳng nhiễm trần cấu vì không có sắc chất, tinh khiết bậc nhất, nên bảo là
Khiết.

Ngài Nam Đình Hòa
Thượng và pháp sư Văn Châu lại giảng ý nghĩa bốn chữ “vi diệu hương khiết” như
sau:

“Chữ Vi có bốn
nghĩa:

a) U vi (ẩn
kín): Do rễ hoa ngập chìm dưới đáy ao, mắt chẳng thấy được, nên bảo là “u vi”.

b) Ẩn vi: Chẳng
sanh trưởng trên cao nguyên hay trên đất bằng, chẳng đua chen hương sắc cùng
các loại hoa khác, nên bảo là “ẩn vi”.

c) Tế vi: Mỗi
cánh sen có tám vạn bốn ngàn đường vân giống như nét vẽ của trời, nên bảo là
“tế vi”.

d) Tinh vi: do
thất bảo hợp thành, trân kỳ, lộng lẫy, cao sang, nên bảo là “tinh vi”.

Với các ý nghĩa
u vi, ẩn vi thì hoa sen cõi này cũng có, riêng tế vi và tinh vi chỉ mỗi hoa sen
Cực Lạc mới có.

Chữ Diệu có
mười hai nghĩa:

a) Trổ hoa liền
có quả, chẳng phải đợi đến khi hoa tàn mới kết quả, đấy chính là “nhân quả đồng
thời diệu”.

b) Nhiễm mà
chẳng nhiễm, chẳng nhiễm mà nhiễm, đấy là “cấu tịnh song phi diệu” (dơ sạch
cùng mất).

c) Cánh hoa bọc
lấy hạt, hạt nằm la liệt giữa gương hoa. Đấy chính là “tổng biệt tề chương
diệu” (chung và riêng cùng phô bày).

d) Sáng xòe ra,
đêm khép lại, đấy chính là “ẩn hiển tùy nghi diệu”.

e) Hoa lớn có
trăm ngàn vạn đóa hoa sen vây quanh làm quyến thuộc. Đấy chính là “chủ bạn
tương tham diệu” (chủ và bạn quây quần, ảnh hưởng lẫn nhau)

f) Ba phẩm
thượng, trung, hạ; mỗi phẩm lại chia thành ba phẩm nữa. Tùy theo tu nhân trong
đời trước thế nào sẽ thọ sanh trong phẩm hoa ấy, chẳng lẫn lộn. Đấy chính là
“thắng liệt phân minh diệu” (hơn kém rạch ròi).

g) Lớn từ một
do tuần đến trăm ngàn vạn ức do tuần, đấy chính là “tiểu đại vô định diệu” (lớn
nhỏ không nhất định).

h) Chẳng hề có
cảnh Xuân nở Thu tàn, lúc nào cũng đẹp đẽ như mới. Đấy chính là “hàn thử bất thiên diệu”
(lạnh nóng chẳng thay đổi).

i) Thuần sắc,
thuần quang, tạp sắc, tạp quang, đấy chính là “thái tố giao huy diệu” (hoa
nhiều màu lẫn hoa thuần một màu chen nhau tỏa sáng).

j) Hoa sen sanh
trưởng từ Cực Lạc nhưng thường có thể hiện đến cõi này để tiếp đón người sẽ
được vãng sanh. Đấy chính là “động tịnh nhất nguyên diệu” (động và tịnh cùng
một nguồn).

k) Chư Phật và
thánh chúng ngồi xếp bằng trên hoa. Chúng sanh niệm Phật, gởi thân trong hoa.
Đấy chính là “phàm thánh kiêm thành diệu” (phàm lẫn thánh cùng thành tựu).

l) Người phương
này niệm Phật, hoa liền đề tên. Siêng, nhác vừa khác, tươi héo liền phân, đấy
chính là “cảm ứng minh phù diệu” (sự cảm ứng ngầm tương hợp).

Về Hương thì
chia thành “uế trung hương” và “hương trung hương”:

– Hoa sen cõi
Sa Bà đây sanh trưởng từ bùn nhơ nhưng chẳng nhiễm, mùi hương thanh đạm, u nhã,
đấy chính là Uế Trung Hương. 

– Hoa sen cõi
Cực Lạc, quang minh lẫn màu sắc đều khác lạ, mùi hương cành khác, ngào ngạt,
nồng nàn, vượt hơn hẳn hết thảy các mùi hương khác. Đấy chính là Hương Trung
Hương.

Về chữ Khiết
cũng chia ra làm Cấu Trung Khiết và Khiết Trung Khiết:

– Hoa sen cõi
này mọc lên từ bùn nhưng chẳng nhơ, rạng rỡ thanh tịnh. Đấy chính là Cấu Trung
Khiết (sạch trong nhơ).

 – Hoa sen cõi Cực Lạc bắt rễ từ cát vàng, sanh từ nước tám công đức, thể chất
là diệu bảo, khác với những loài hoa cỏ tầm thường, khiết tịnh không gì sánh nổi. Đấy chính là Khiết Trung
Khiết”.

 

Xét về Lý:

“Hoa sen” biểu
trưng tự tánh thanh tịnh; “phóng quang” biểu trưng bản thể của tự tánh tịch
tịnh nhưng thường chiếu. Hoa sen có bốn màu:

– Màu xanh thuộc
hành Mộc, thuộc về mùa Xuân. Mùa Xuân tươi non khởi đầu một năm, biểu thị tâm
là gốc của vạn vật, tức là Pháp Thân đức. Xuân về, hết thảy cỏ cây đâm chồi,
nẩy lộc, biểu trưng trí huệ có thể chiếu soi hết thảy chân lý, đó chính là Bát
Nhã đức. Mùa Xuân thời tiết ôn hòa, ai nấy đều ưa thích. Đó chính là ý nghĩa an
lạc, hay nói cách khác là Giải Thoát đức.

– Màu vàng thuộc
hành Thổ, nằm ở vị trí trung ương, thuộc về chủ vị. Như vậy, màu vàng biểu thị
Trung Đạo hay chủ vị; biểu thị tâm là gốc của vạn pháp. Đấy chính là Pháp Thân
đức. Màu vàng là màu của đất, mà đất có công năng sanh trưởng vạn vật, biểu thị
Chân Trí chiếu soi hết thảy lý, tức là Bát Nhã đức. Đất là nơi mọi người chúng
ta an trụ, biểu thị sự an trụ trong Niết Bàn, đấy chính là Giải Thoát đức.

– Màu đỏ thuộc
hành Hỏa ở phương Nam. Mùa Hạ là lúc vạn vật phát triển sung mãn nhất, biểu thị
tự tánh có vô lượng công đức thù thắng, đấy chính là Pháp Thân đức. Hỏa (lửa)
có quang minh, biểu thị tự tánh có đủ hết thảy quang minh trí huệ; đấy chính là
Bát Nhã đức. Lửa cháy tiêu hết thảy vạn vật, biểu thị trí huệ có công năng đoạn
hoặc, tức là Giải Thoát đức.

– Màu trắng: thuộc
về hành Kim ở Tây phương, tương ứng với mùa Thu. Bản chất của Kim là kiên cố,
biểu thị tự tánh thường trụ bất biến. Đấy chính là Pháp Thân đức. Sắc của nó
chói lọi, biểu thị tự tánh có đủ hết thảy trí, đấy chính là Bát Nhã đức. Tánh
của hành Kim nhu nhuyễn, biểu thị tự tánh an lạc tự tại, tức là Giải Thoát đức.

Thêm nữa, sắc
trắng biểu thị Pháp Thân thanh tịnh, khí Thu dìu dịu biểu thị tự tánh tịch
diệt, trời Thu mát mẻ, trong trẻo biểu thị tự tánh an hòa.

Ngài Khuy Cơ cho
rằng bốn màu sắc của hoa sen nói ở đây nhằm biểu thị người sanh trong Tịnh Độ
thành tựu bốn điều: tâm không siểm khúc, chẳng nói lời hư dối, chứng tứ Niết
Bàn, đắc tứ trí. Pháp sư Đạo Nguyên lại cho rằng bốn loại hoa sen nhằm tượng
trưng cho bốn mươi địa vị trong Chánh Định Tụ tức là: Thập Trụ, Thập Hạnh, Thập
Hồi Hướng và Thập Địa. 

Hoa sen biểu thị
pháp thân ly cấu thanh tịnh. “Đại như xa luân” (to như bánh xe) biểu thị Báo
Thân viên mãn trang nghiêm. Các quang minh biểu thị tự tánh có đủ vô lượng
quang minh. “Vi diệu hương khiết” biểu thị tứ đức: Thường, Lạc, Ngã, Tịnh.

 

1.2.1.1.2. Kết
thành

 

Chánh kinh:

 

 Xá Lợi Phất! Cực Lạc quốc độ thành tựu như thị, công đức trang nghiêm.

 (Cõi nước Cực Lạc thành tựu công đức trang nghiêm như thế đấy).

 

Giải:

 Đấy chính là đoạn văn để kết lại.

 Đại lược, câu văn trên hiển thị ý: Tất cả những cảnh sắc thù thắng trong cõi
Cực Lạc như thế đó đều là do đại bi, đại nguyện, đại hạnh, vô lượng của Phật Di
Đà cảm thành. Nguyện hạnh, công đức là nhân, trang nghiêm là quả. Có nhân như
thế ắt phải có quả như thế!

 “Thành tựu” nghĩa là hạnh viên mãn, nguyện được thỏa. Đức Di Đà nay đã
thành Phật, nguyện của Ngài đã viên mãn, thành tựu không dối.

 Chữ “như thị” chỉ tất cả các sự trang nghiêm đã nói ở phần trên: ao báu,
nước tám công đức, lầu gác, hoa sen v.v…

 “Công đức”: đại nguyện hạnh chẳng thể nghĩ bàn và những điều tu thành
của đức Di Đà gọi là Công Đức. Nếu chỉ chăm lo những điều phước thiện thế gian
thì đó chỉ là công đức hữu lậu, còn kém cỏi. Trang nghiêm tự tánh chính là công
đức vô lậu, rất thù thắng. Nay công đức của Đức Phật A Di Đà là do vận dụng
những hạnh nguyện chẳng thể nghĩ bàn tạo thành nên công đức ấy thật vô lậu thù
thắng, chẳng thể nghĩ bàn.

 “Trang nghiêm”: Trang là tráng lệ, nghiêm là nghiêm sức (trang hoàng đẹp
đẽ). Diệu cảnh Tây Phương chính là đối tượng được trang nghiêm, được thành tựu,
còn đại nguyện hạnh của đức Di Đà chính là chủ thể thực hiện sự trang nghiêm,
sự thành tựu ấy. Cõi Cực Lạc mỗi mỗi đều trang nghiêm khôn sánh là do lúc Phật
Di Đà còn tu nhân đã phát ra đại nguyện rộng lớn, đã trải qua bao kiếp tu hành
đại hạnh. Sự trang nghiêm ấy là do vô lượng công đức xứng tánh tạo thành (xứng
hợp với chân như tự tánh vốn sẵn đủ các công đức nên gọi là “xứng tánh công
đức”).

 Nếu xét về Lý, câu “thành tựu như thị công đức trang nghiêm” hiển thị tự tánh
đầy đủ hết thảy công đức. Người niệm Phật nếu tín nguyện niệm Phật sẽ trong
niệm niệm ngộ nhập chân tánh, đầy đủ các công đức trang nghiêm như vậy. 

 

1.2.1.2. Hoa,
nhạc, kim địa (hoa trời,
nhạc trời, đất bằng vàng ròng)

 1.2.1.2.1. Chánh thị diệu cảnh (diễn bày cảnh mầu nhiệm) 

 

Chánh kinh:

 

Hựu Xá Lợi
Phất! Bỉ Phật quốc độ thường tác thiên nhạc, hoàng kim vi địa, trú dạ lục thời,
vũ thiên mạn đà la hoa.

 (Lại này Xá Lợi Phất! Cõi nước Đức Phật ấy, thường trỗi nhạc trời. Vàng ròng
làm đất. Ngày đêm sáu thời, mưa xuống hoa mạn đà la cõi trời).

 

Giải:

 Phần này diễn tả cảnh ngũ trần thượng diệu được hưởng thọ bởi những người đã
vãng sanh Cực Lạc.

 “Thiên nhạc” chính là thanh trần (tức là những thứ được cảm nhận bởi tai
– nhĩ căn).

“Kim địa” chính là sắc trần (đối tượng cảm nhận của
mắt), “thiên hoa” chính là sắc trần và hương trần. Rải hoa, đi kinh hành chính
là xúc trần.

“Phạn thực” (dùng cơm) là vị trần.

Nước, chim, gió,
cây vang ra pháp âm chính là thanh trần.

 Trong đoạn kinh văn vừa dẫn trên, ta thấy: trên thì thiên nhạc rền trời, dưới
thì đất bằng vàng ròng óng ánh, nào là hoa trời phơi phới rơi xuống, trên dưới
sáng ngời. Chẳng những tai nghe tiếng nhạc du dương, mà mắt cũng thấy hoa trời
thanh thoát, dạo gót trên đất vàng óng ả; quả đáng gọi là Cực Lạc chẳng ngoa.

 

 Trước hết kinh đề cập đến thanh trần:

 “Thường tác thiên nhạc”: Có hai loại thiên nhạc:

 a) Chư thiên chi nhạc: tức là các loại âm nhạc do chư thiên trong tam
giới thường tấu lên để dâng hiến đức giáo chủ cõi Cực Lạc và các thánh chúng.

b) Thiên nhiên
nhạc: nghĩa là loại âm nhạc tự nhiên vang ra tiếng, không cần người diễn
tấu như kinh Đại Bổn chép: “Cũng tự nhiên có vạn thứ âm nhạc, không tiếng
nhạc nào là không thanh tịnh, trong trẻo, thông suốt, vi diệu, trong sáng,
thanh nhã, hết thảy các thứ âm thanh trong thế gian chẳng sánh được nổi”.
Quán kinh cũng chép: “Các loại nhạc khí treo trên hư không như tràng báu của
trời, chẳng đánh mà tự phát ra tiếng, chưa hề gián đoạn”.

Âm nhạc cõi Cực
Lạc đã không phải nhọc công diễn tấu, âm vận, thanh điệu lại diệu tuyệt, trang
nhã, vượt hẳn âm nhạc thế gian cả một trời một vực.

Trong hai chữ
“thường tác” thì: Luôn như thế, chẳng biến đổi là Thường; gõ, khảy là Tác.
“Thường tác” lại có hai ý:

a) Thời thường
(nghĩa là thường có luôn, nhưng không luôn luôn): Ý chỉ các loại nhạc do chư
thiên thường diễn tấu. Chư thiên thường tấu nhạc cúng dường, nhưng không phải
lúc nào cũng tấu nhạc cả.

 b) Vĩnh thường (vĩnh viễn có mãi): tức là các loại thiên nhiên lúc nào
cũng diễn tấu, ngày đêm sáu thời không lúc nào bị gián đoạn cả.

 Do bởi những nghĩa ấy nên bảo là “thường tác thiên nhạc”.

 

“Hoàng kim vi
địa” (vàng ròng làm đất):
Câu này nói đến sắc trần thượng diệu. Trong kinh đây chỉ nói một cách giản lược
là “hoàng kim” bởi lẽ hoàng kim đứng đầu thất bảo. Chứ thật ra, theo kinh Vô
Lượng Thọ, mặt đất cõi Cực Lạc hoặc thuần bằng một thứ báu hoặc do nhiều chất
báu hợp thành, chẳng hề nhất định. Sở dĩ vàng ròng cùng bảy báu xen kẽ làm đất
là do chúng sanh cõi Cực Lạc tâm niệm thanh tịnh, nên cảm được đất báu bằng
phẳng, nhu nhuyễn, đẹp đẽ đến thế.

 “Trú dạ lục thời” (ngày đêm sáu thời): Trú là ban ngày, Dạ là ban đêm.
“Lục thời” là ngày và đêm đều có ba thời: sơ, trung, hậu, gộp thành sáu thời,
nên bảo là “trú dạ lục thời”. Cũng có sách giải thích là ngày và đêm, mỗi buổi
đều có sáu thời. Chẳng hạn, các giờ Mão, Thìn, Tỵ, Ngọ, Mùi, Thân là sáu thời
ban ngày. Có thuyết cho rằng: cõi Cực Lạc khi hoa nở là ngày, hoa khép lại là
đêm.

 Thật ra, nói ngày hay đêm cũng là chỉ thuận theo phương này mà nói để thính
chúng dễ lãnh hội đó thôi. Chứ thật ra cõi Cực Lạc không hề tối tăm, thân ai
cũng có quang minh, cần chi phải có mặt trời, mặt trăng soi sáng!

 “Vũ thiên mạn đà la hoa”: Vũ nghĩa là rơi xuống, tuôn xuống. Chữ Thiên ở
đây chỉ chư thiên.

Mạn Đà La là tên
một loại hoa ở cõi trời, Hán dịch là Thích Ý (đẹp ý) hay Diệu Hảo. Vì loài hoa
này cả sắc lẫn hương đều diệu mỹ tuyệt vời nên có tên như thế. Ngoài ra, hoa
gọi là Thích Ý: Vì các vị thánh chúng thuộc địa vị Tam Hiền, Thập Thánh cõi Cực
Lạc (thường gọi là Giáo Nội Phàm Phu) vẫn còn có tâm phân biệt, nên hoa Mạn Đà
La đây sẽ tùy theo tâm ý của từng người mà biến hiện đẹp đẽ sai khác. Có chỗ
còn dịch Mạn Đà La là Bạch Hoa vì hoa này khiết bạch khôn sánh.

Ở đây, Phật cũng
nói giản lược, chỉ nêu một loại hoa, chứ thật ra phải nói là “trời mưa xuống
bốn thứ hoa” mới phù hợp với câu “thành chúng diệu hoa” (đựng các hoa đẹp ấy).

 Bốn thứ hoa là: Mạn đà la (bạch hoa), mạn thù sa (hoa đỏ), ma ha mạn đà la, ma
ha mạn thù sa. Trong các loại hoa cõi trời, bốn loại vừa kể thù thắng nhất nên
chư thiên thường rưới bốn loại hoa này để cúng dường chư Phật và Bồ Tát. Vì thế
kinh mới chép là “trú dạ lục thời, thường vũ thiên mạn đà la hoa”. Bất cứ lúc
nào chư thiên thường rải xuống các loại hoa mầu nhiệm như vậy để biểu thị ý tán
thán, cúng dường. Theo kinh Vô Lượng Thọ, hoa rơi xuống tụ lại thành từng loại
theo đúng màu sắc không tạp loạn. Gió cuốn hoa cũ, đất nứt ra thâu lấy, lại mưa
hoa mới để trang nghiêm đất báu.

 Bốn loại hoa trời vừa nói trên có những đức tánh sau: 

 – Nghiêm tịnh cõi nước: biểu thị chúng sanh cõi ấy dùng thiện pháp để trang
hoàng thân mình.

 – Hoa nở tung, thấy rõ cả đài: biểu thị pháp chân thật thù thắng hơn pháp của
Nhị Thừa. 

– Trước là hoa,
sau là quả: biểu thị nhân quả trước sau của người vãng sanh trong cõi ấy.

– Mùi hương lan
xa, ai ngửi thấy cũng vui thích, biểu thị người sanh về Tịnh Độ, hương thơm
giới đức tỏa ngát mười phương.

Hơn nữa, kinh đây
chỉ nói trời mưa hoa Mạn Đà La (bạch hoa) nhằm biểu thị: người sanh về Tịnh Độ
chỉ có bạch nghiệp.

 

1.2.1.2.2. Trì
hoa cúng Phật (cầm hoa
cúng Phật)

 

Chánh kinh:

 

 Kỳ độ chúng sanh thường dĩ thanh đán, các dĩ y kích thành chúng diệu hoa,
cúng dường tha phương thập vạn ức Phật. Tức dĩ thực thời, hoàn đáo bổn quốc,
phạn thực, kinh hành.

 (Chúng sanh cõi ấy thường mỗi sáng sớm, đều dùng y kích đựng các diệu hoa, cúng
dường mười vạn ức Phật ở những phương khác. Cho đến giờ ăn, trở về nước mình,
dùng cơm, kinh hành).

 

Giải:

 

“Kỳ độ chúng
sanh” (chúng sanh trong
cõi ấy): chữ Chúng Sanh chỉ tất cả những người niệm Phật đã sanh trong cõi Cực
Lạc. Trừ mình Đức Phật được xưng tụng là bậc Đại Giác, từ hàng Bồ Tát trở xuống
đều gọi là “chúng sanh”.

 

“Thường dĩ
thanh đán”: Ở đây, chữ Dĩ
có nghĩa là “vào lúc”. Ý nói: thường vào lúc sáng sớm. “Thanh đán” có nghĩa là
lúc mới vừa rạng sáng. Lúc ấy, phương Đông có những tia sáng chiếu rọi, nên bảo
là “thanh đán”. Nói “thường dĩ” là hàm ý: ngày nào cũng làm như thế, chẳng hề
mỏi lười, cứ vào rạng sáng là cầm hoa đi cúng Phật để tỏ lòng kính mộ tột bậc
vậy.

 

“Các dĩ y kích
thành chúng diệu hoa” (ai
nấy đều dùng y kích đựng các diệu hoa): “Các” có nghĩa là mỗi người đều làm như
thế. “Dĩ” là dùng, lấy. Có hai cách giải thích chữ “y kích”:

a) Là một thứ vật
dụng để đựng hoa trong cõi Cực Lạc (giống như cái đãy đựng hương hay giỏ đựng
hoa trong thế gian này).

 b) Y kích có nghĩa là vạt áo; vì xét theo tự dạng, “kích” chính là vạt áo, tà
áo.

Pháp Sư Bân Tông
cho rằng cách giải thích thứ hai xác đáng hơn vì: “Lúc thiên hoa vừa rơi
xuống, liền cầm ngay vạt áo hứng lấy, sao còn phải đợi tìm đồ đựng. Dùng ngay
vạt áo hứng hoa, khi rải hoa sẽ buông vạt áo. Tự nhiên, tiện lợi nào bằng? Đấy
cũng là một điều khoái ý của cõi Tịnh Độ”.

“Thành” (chữ thạnh
(thịnh) đọc theo âm bằng) có nghĩa là chứa đựng. Chữ “chúng” đã minh xác nào
phải chỉ dùng “y kích” để đựng có mỗi một loại hoa mạn đà la mà thôi đâu! Do
hương sắc thù thắng chẳng thể nghĩ bàn nên bảo là “diệu”. “Hoa” ở đây là thiên
hoa, chẳng cần ai phải chăm bón, tưới tắm, cứ tự nhiên kết nụ, khai hoa. Những
hoa ấy màu sắc chói ngời, mùi hương u khiết. Khi rải lên, quang sắc của hoa
chói ngời ngời, hương xông ngát mũi; hết thảy mọi loài danh hoa trong thế gian
này chẳng thể nào bén gót nổi. Vì thế thiên hoa được gọi là “diệu hoa”.

Thật ra, chúng
sanh cõi Cực Lạc chẳng chỉ hứng lấy hoa trời mà còn hứng cả hoa của những cây
báu, vì chúng cũng thường rưới muôn hoa xuống mặt đất. Hương sắc của những hoa
cây báu ấy cũng dị thường trân quý, rất đáng dùng để cúng Phật.

 

“Cúng dường tha
phương thập vạn ức Phật”:
Cúng là dâng, Dường là cung kính. Như vậy, “cúng dường” có nghĩa là kính dâng
lên. Có ba thứ cúng dường:

a) Tài cúng
dường: sắp dọn các thứ hương, hoa, thức ăn dâng cúng Tam Bảo.

b) Kính cúng
dường: dùng tâm chí thành tán thán, lễ bái Tam Bảo.

c) Hạnh cúng
dường: còn gọi là Pháp Cúng Dường. Có nghĩa là tâm chân thành, kiên cố,
đứng như pháp thọ trì, tinh tấn tu hành.

Nói tỉ mỉ hơn có
đến năm mươi thứ cúng dường, nhưng e quá rườm rà nên không thuật đủ ở đây.

Nay dâng hoa cúng
Phật, xét về Sự tuy thuộc về Tài Cúng Dường, nhưng trên Lý đã đủ cả ba loại
cúng dường. Bởi lẽ hành động ấy đã hàm ý vui vẻ ca ngợi, tán thán Phật đức,
nghe pháp, thọ trì vậy.

“Tha phương”: Các
chúng sanh cõi ấy coi Cực Lạc là quê hương nên gọi là “bổn quốc”, gọi các cõi
Phật khác là “tha phương” (phương khác).

“Thập vạn ức
Phật”: dù là thập, hay vạn hoặc ức cũng chỉ là những con số ước lệ hòng diễn tả
số nhiều đến cùng cực, chứ nào phải nhất định chỉ có mười vạn ức đó ư! Chữ Phật
trong câu này chỉ chư Phật trong mười phương thế giới.

Chúng sanh cõi Cực
Lạc hứng lấy diệu hoa nào phải để nhìn ngắm, hưởng thụ suông, mà là để rộng vun
bồi cội đức, rộng tu hạnh cúng dường. Vì thế, trước hết, họ dâng cúng lên đức
Bổn Sư cõi ấy là Phật A Di Đà; sau đấy, mới lần lượt ngồi cung điện bảy báu hay
ngự hoa sen báu, bay qua các cõi Phật trong mười phương cúng dường chư Phật. Ở
mỗi nơi đều trần thiết cúng phẩm lớn lao, lắng nghe tin nhận diệu pháp. Số
lượng các cõi nước Phật họ đi qua nhiều hay ít tùy theo nguyện lực, chứ chẳng
phải chỉ có mười vạn ức cõi Phật mà thôi!

 

“Tức dĩ thực
thời hoàn đáo bổn quốc”:
câu này nói lên sự phi hành cúng dường của chúng sanh cõi Cực Lạc thật là thần
tốc; đến lúc thọ trai buổi sớm đã kịp đi đến mười phương cúng dường xong, trở
về cõi Cực Lạc. Rạng sáng hứng lấy hoa ra đi, đến giờ thọ trai sáng đã về,
khoảng thời gian ấy thật là ngắn ngủi. Nếu chẳng do sức nhiệm mầu của thần túc,
dễ hồ đi về nhanh chóng đến mức ấy ư? Khoa học hiện đại đoan quyết: mỗi một
giây, mặt trời xoay được mấy vạn dặm. Nhưng nếu đem so với sức thần túc của các
vị thượng thiện nhân cõi Cực Lạc, tốc độ của mặt trời chẳng thấm vào đâu!

Sức thần túc ấy do
tịnh nghiệp của họ tự chiêu cảm, mà cũng là do đại nguyện lực của Phật A Di Đà
cảm thành. Bởi lẽ đức Di Đà đã phát nguyện ai sanh trong cõi Cực Lạc cũng đều
thuộc vào Chánh Định Tụ, trụ trong ba bất thoái chuyển. Do vậy, chúng sanh cõi
Cực Lạc đương nhiên sẽ có đủ lục thần thông.

Thần Túc thông còn
gọi là Thân Như Ý Thông, có ba diệu dụng:

 

a) Năng vận
thần lực (thần lực có khả năng chuyên chở): Phi hành tự tại, đến mọi nơi
một cách cực kỳ nhanh chóng.

b) Chuyển biến
thần lực: Có thể chuyển biến từ một sang nhiều, từ lớn thành nhỏ và ngược
lại.

c) Thánh như ý
thần lực: sự biến hóa không lường, hóa hiện vô cùng.

 

“Phạn thực” nghĩa là cúng dường chư Phật xong, trở về
cõi Cực Lạc, gặp đúng lúc thọ trai buổi sớm, bèn theo chúng dùng cơm. Do thần
lực của Phật, chúng sanh cõi Cực Lạc khi ăn cơm dùng toàn các thứ quý báu như
thất bảo làm bát đựng, cơm trăm vị tùy ý hiện tiền, chẳng cần phải nấu nướng,
bày biện, dọn dẹp. Cứ ăn xong là tự nhiên biến mất, chẳng phải nhọc lòng rửa
ráy, phơi phóng, úp cất chi cả. Mà thật ra cũng không có ăn nữa, chỉ nhìn thấy
tâm đã no đủ rồi.

Kinh Thụy Ứng Bản
Khởi cũng chép: “Những người vãng sanh, nếu lúc muốn ăn thì ứng khí (bát
đựng thức ăn) bằng thất bảo tự nhiên hiện ra trước mặt, cơm trăm vị tự nhiên
đầy ắp. Tuy là có thức ăn, nhưng thật sự không ăn, chỉ thấy sắc, ngửi mùi đã
tưởng là ăn. Tự nhiên no đủ, thân tâm nhu nhuyễn, chẳng tham đắm vị. Ăn
xong biến mất, đến thời lại hiện ra”.

Nghe vậy, ắt sẽ có
kẻ vấn nạn rằng: người cõi Cực Lạc thân có quang minh, trọn không có nhật,
nguyệt soi sáng, thì biết lúc nào là lúc thọ trai? Ngài Khuy Cơ đáp: “Chuông
vàng tự gióng, khánh ngọc vang xa, chúng thánh vân tập, tự nhiên đến hội”.

Không những chỉ
thức ăn mà y phục, các vật cần dùng vừa tưởng nghĩ đến đã hiện ra, không hề
phải nhọc công cầu tìm, lo liệu.

Những sự sung
sướng về cái ăn, cái mặc trong cõi Cực Lạc như vừa kể thật ra chỉ hiện hữu
trong cõi Phàm Thánh Đồng Cư Tịnh Độ. Bởi lẽ chúng sanh trong cõi này là hạng
đới nghiệp vãng sanh, tập khí vẫn còn, nên mới có những ý niệm uống ăn, mặc
dùng như thế. Chứ còn ba cõi trên không còn tập khí, nên cũng không còn thấy có
những tướng trạng này, mà thường dùng Thiền Duyệt làm thức ăn vậy.

 

“Kinh hành”: tức là đi nhiễu xung quanh, đi vòng quanh.
Hiểu theo nghĩa hẹp, kinh hành là đi vòng quanh điện đường, tháp thờ Phật, hay
chỉ nhiễu quanh bàn Phật. Kinh hành có tác dụng giúp thân thể điều hòa, không
bị trì trệ, điều tâm cho khỏi phóng dật.

Chúng sanh cõi Cực
Lạc thọ trai xong, ai nấy tùy ý đi dạo: hoặc tản bộ bên đất vàng ròng, hoặc đi
vòng quanh ao báu. Người thích niệm Phật liền niệm Phật, kẻ chuộng tham thiền
sẽ tham thiền, tùy ý vui sướng tấn tu. Thật là phong độ giải thoát của một cõi
Tịnh Độ, đáng khiến cho phàm nhân phải ngưỡng mộ xiết bao!

Trong cõi Cực Lạc,
mọi trần cảnh đều là lạc cảnh, người Cực Lạc tiếp thọ trần cảnh, nhưng chẳng hề
bị trần cảnh nhiễu loạn đạo tâm. Bởi lẽ cái gọi là “trần cảnh” đó cũng chỉ là
thuận theo phương này mà gọi là trần cảnh. Chứ thật ra, chúng đều là những cảnh
sắc thanh tịnh vô biên, tâm chúng sanh cõi ấy cũng thanh tịnh vô biên.

Nếu chúng ta có
thể tịnh tâm niệm Phật, nhất niệm hồi quang phản chiếu thì trần cảnh cõi này
cũng sẽ biến thành tịnh cảnh; đúng như Liên Trì đại sư đã dạy: “Cầm thìa,
buông đũa, miệng miệng chẳng lìa. Giở gót, động thân, bước bước đạp lên. Lẽ đâu
lại vùi đầu ăn uống, để luống qua một đời, dạo nước chơi non, nhọc nhằn muôn
dặm” (ý nói: Phải luôn luôn nhớ Phật, niệm Phật trong mọi hành vi, cử chỉ,
mọi thời khắc, đừng để luống uổng thời gian vô ích).

Hễ tịnh tâm niệm
Phật thì Tịnh Độ, Sa Bà nào hai. Vọng niệm khởi lên ắt Đông Độ, Tây Phương cách
tuyệt!

 

1.2.1.2.3. Kết
thành trang nghiêm (kết
lại về sự trang nghiêm)

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi Phất!
Cực Lạc quốc độ thành tựu như thị công đức trang nghiêm.

 

Giải:

Đây là đoạn văn
kết thán (kết lại lời khen ngợi). Hai chữ “như thị” chỉ các thứ thiên hoa,
thiên nhạc… vừa nói ở trên. Mỗi một thứ sự vật diệu kỳ như thế, không thứ nào
chẳng phải là do nguyện hạnh của Phật A Di Đà cảm thành.

 Nếu đem so với bổn nguyện của Phật A Di Đà, thì “đất bằng vàng ròng” chính là
kết quả của lời nguyện thứ 32 “quốc độ trang hoàng đẹp đẽ”; “phạn thực” chính
là kết quả của lời nguyện 38 “y thực tự nhiên tùy ý hiện đến”; “tức dĩ thực
thời, hoàn đáo bổn quốc” (ngay vào đúng lúc ăn liền trở về nước mình) chính là
kết quả của lời nguyện thứ 23 “cúng dường chư Phật” và lời nguyện thứ 9 “đều
được thần túc”) v.v…

 

Xét về Lý:

– “Thiên nhạc”
biểu thọ định – huệ dung hòa.

– “Hoàng kim vi
địa” (vàng ròng làm đất) biểu thị tự tánh vạn kiếp thường hằng chân thực, tâm
địa bình đẳng bất biến.

– “Thiên vũ diệu
hoa” (trời mưa diệu hoa) biểu thị tự tánh khai giải rạng ngời (lúc mê tánh thì
giống như hoa còn búp, chưa nở. Lúc ngộ, giống như hoa đã nở tung); đồng thời
hàm ý: dùng tịnh hoa thiên nhiên tự tánh để trang nghiêm tâm địa.

– “Thành hoa cúng
Phật” (đựng hoa cúng Phật) biểu thị tự tánh trang nghiêm. Dùng tịnh hoa tự tánh
để cúng dường chư Phật sẵn có nơi tự tánh.

– “Tha phương”
biểu thị tùy duyên diệu dụng.

– “Thập vạn ức độ”
biểu thị tự tánh dung thông, trùm khắp. Đến giờ ăn trở về biểu thị tự tánh
chẳng đến, chẳng đi, mà cũng là vừa đến vừa đi.

– “Bổn quốc” biểu
thị tự tánh thường trụ.

– “Phạn thực” biểu
thị ý trưởng dưỡng huệ mạng.

– “Kinh hành” biểu
thị ý tự tánh sẵn lưu lộ vô ngại.

 

1.2.1.3. Hóa
cầm diễn pháp (các loài
chim do Phật biến hiện ra diễn thuyết diệu pháp)

 1.2.1.3.1. Lệ điểu danh (nêu tên các loài chim)

 

Chánh kinh:

 

Phục thứ Xá
Lợi Phất! Bỉ quốc thường hữu chủng chủng kỳ diệu, tạp sắc chi điểu: Bạch Hạc,
Khổng Tước, Anh Vũ, Xá Lợi, Ca Lăng Tần Già, Cộng Mạng chi điểu.

 (Lại nữa Xá Lợi Phất! Cõi ấy thường có các thứ chim kỳ diệu, nhiều màu: Bạch
Hạc, Khổng Tước, Anh Vũ, Xá Lợi, Ca Lăng Tần Già, chim Cộng Mạng).

 

Giải:

 Đoạn này thuyết minh lần nữa về thanh trần kỳ diệu trong cõi Cực Lạc, thể hiện
ý hữu tình thuyết pháp.

 

“Phục” có
nghĩa là lại, lần nữa. “Thứ” là tiếp theo.

Nói “phục thứ”
nhằm hàm ý: trên đã minh thị các thứ diệu cảnh, tiếp theo đây sẽ tường thuật
các thứ chim biến hóa, gió thổi cây thuyết pháp v.v…

 

“Thường hữu”: trong sáu thời luôn luôn có các sự việc
như thế.

 

“Chủng chủng kỳ
diệu”: chẳng phải chỉ có
một loại. Do số loại quá nhiều nên bảo là “chủng chủng”. Hình dáng các loài
chim ấy rất lạ lùng, đẹp đẽ nên bảo là “kỳ”. Tiếng chim hót vang thành tiếng
thuyết pháp nên bảo là “diệu”. Những loài chim ấy có nhiều màu nên bảo là “tạp
sắc”.

Như vậy, các loài
chim cõi Tây Phương không màu nào chẳng có, không hình dáng nào chẳng tồn tại.
Hình dạng, màu sắc đã phong phú lại đẹp tuyệt vời.

 

 Bạch Hạc: loài chim này mỏ, cổ và chân đều dài, cánh xòe ra rất rộng,
bay nhanh, tiếng kêu trong vắt, vang đi rất xa. Trong các giống hạc, loài hạc
trắng, mào son là quý nhất.

 

Khổng Tước (chim công): trông giống như con Trĩ.
Thân dài hơn ba thước, cánh ngắn nhỏ, chim trống rực rỡ, hoa lệ. Lông đuôi cực
dài, lúc xòe ra dựng lên như cái quạt lớn, sắc biếc, có những điểm vàng viền
xanh trông như những con mắt to. Giống chim này sống ở những nước thuộc nhiệt
đới như Ấn Độ, Thái Lan v.v…

 

Anh Vũ (két, vẹt): loài chim này có nhiều màu: vàng, xanh đọt
chuối, hồng, trắng, xám, tía… Loại mỏ hồng, lông hồng được coi là quý nhất.
Mỏ nó to ngắn, phần trên khoằm xuống trùm phần dưới, lưỡi to dày, chân có hai
ngón đưa ra trước, hai ngón quặp ra sau. Giống này học được tiếng người. Cổ thi
có câu:

Hàm tình dục
thuyết cung trung sự,

Anh vũ tiền đầu
bất cảm ngôn

(Nặng lòng toan
kể chuyện cung đình,

Chú vẹt đậu đó
thôi đành lặng thinh)

 

Xá Lợi: Tàu dịch là Thu Lộ, là một loài chim mắt
rất đẹp. Có chỗ còn dịch loài chim này là Xuân Lộ.

 

Ca Lăng Tần Già: Hán dịch là Diệu Âm, khi còn ở trong
trứng đã hót. Tiếng nó thanh thao hay hơn các loài chim khác. Kinh Chánh Pháp
Niệm Xứ chép: “Loài chim này phát ra âm thanh vi diệu, dù trời hay người,
không ai [phát ra âm thanh hay] bằng, chỉ trừ có âm thanh của Như Lai”.

 

Cộng Mạng: Kinh Thắng Thiên Vương Bát Nhã dịch tên
loài chim này là Sanh Sanh. Kinh Pháp Hoa gọi là Mạng Mạng. Kinh Tạp Bảo Tạng
gọi là Cộng Mạng, nghĩa là hai đầu chung một thân. Gọi cho đủ theo âm Phạn là
Kỳ Bà Kỳ Bà (Jiva jiva). Loài chim này tuy mỗi đầu có tâm thức khác biệt, nhưng
cùng một thọ mạng.

Trong quá khứ, đức
Thích Ca và Điều Đạt (Đề Bà Đạt Đa) từng làm chim Cộng Mạng. Một ngày nọ, cùng
bay ra ngoài. Điều Đạt mê ngủ, Thích Ca vẫn thức, thấy có trái cây thơm tho bèn
mổ ăn. Mùi hương sực nức khiến đầu đang ngủ thức dậy, càu nhàu: “Sao mày dối
tao, chỉ ăn một mình vậy? Tao sẽ ăn trái độc để trả thù mày”. Ăn quả độc xong,
cả hai cùng chết tươi!

Cõi Tây phương có
vô lượng loài chim, ở đây kinh chỉ nêu đại lược sáu thứ. Hai loại chim Ca Lăng
và Cộng Mạng chỉ thấy có ở Ấn Độ. Những loài chim Khổng Tước, Bạch Hạc, Anh
Vũ… được coi là những loài chim quý trong thế gian này nên kinh đặc biệt nêu
ra.

 

1.2.1.3.2. Điểu
diễn pháp âm (chim hót ra
pháp âm)

 

Chánh kinh:

 

 Thị chư chúng điểu, trú dạ lục thời, xuất hòa nhã âm. Kỳ âm diễn sướng:
ngũ căn, ngũ lực, thất Bồ Đề phần, bát chánh đạo phần, như thị đẳng pháp.

 (Các loài chim ấy, ngày đêm sáu thời, hót ra tiếng hòa nhã. Tiếng ấy diễn bày:
ngũ căn, ngũ lực, thất Bồ Đề phần, bát chánh đạo phần, các pháp như thế đó).

 

 Giải:

 

Chữ “thị chư”
chỉ các loài Bạch Hạc, Khổng Tước…. vừa nhắc tới ở đoạn trên. Đêm ngày phát
ra tiếng, ý nói: Các loài chim hóa hiện ấy thuyết pháp không hề gián đoạn.

 

“Hòa nhã”: Hòa là không thô bạo, dữ dội; ý nói:
tiếng kêu thanh tao, dịu dàng, không giống như tiếng kêu chói chang, rè đục của
các loài quạ, chim lợn… Nhã có nghĩa là chẳng thô tháp, hèn kém. Âm thanh hòa
dịu khiến cho người nghe vợi đi tâm nóng nảy, gấp rút, loạn tưởng tự bình. Âm
điệu tao nhã khiến người nghe sanh tâm vui thích, tâm ý thanh thản, khoáng đạt.

 

“Kỳ âm diễn
sướng”: chữ “kỳ âm” chỉ
các âm thanh hòa nhã của các loài chim. Âm thanh của chúng có thể “diễn” nói
các diệu pháp, khiến cho tâm người nghe sảng khoái (“sướng”) nên bảo là “diễn
sướng”.

Thêm nữa, giải nói
một cách phân minh là “diễn”; giải nói một thông đạt, không vấp váp là “sướng”.

 

Như vậy, “hòa nhã”
là âm thanh khiến lòng người vui thích, “diễn sướng” là thuyết pháp không bị
vướng vấp.

Tuy những âm thanh
ấy hòa nhã khiến lòng người vui sướng, nhưng chúng chẳng hề khiến người nghe mê
tâm tham đắm. Chúng thuyết pháp không vướng mắc khiến người nghe phát sanh Huệ
Tư Tu, tăng trưởng đạo tâm. Chúng sanh cõi Cực Lạc được bất thoái chuyển cũng
là nhờ vào tăng thượng duyên này vậy. 

Trong những pháp
được các loài chim này diễn nói, các pháp như ngũ căn, ngũ lực v.v… được kể
rõ ra vì chúng chính là những pháp trọng yếu để tu hành nhập đạo.

 

1) Ngũ Căn:

 

Căn có hai nghĩa:

 – Sanh trưởng: Cây phải nhờ vào rễ mới có thể sanh hoa kết quả. Hành
nhân phải nhờ vào năm pháp này mới có thể kết thành đạo quả nên gọi là Ngũ Căn.

 – Hộ trì: Cây phải nhờ rễ bám chặt vào đất thì cành, nhánh, hoa, lá mới
không bị héo rũ, chẳng bị gió lốc, mưa cuồng quật đổ. Cũng thế, nếu tu hành năm
pháp này thì đạo niệm sẽ chẳng bị lui sụt, chẳng bị hết thảy nghịch cảnh lay
động hay biến chuyển.

 

Ngũ Căn gồm:

 

a. Tín căn:
tin sâu các đạo pháp thì mới thành tựu được hết thảy Thánh Đạo. Tin sâu xa, ưa
thích chân lý thì gọi là Tín Căn. Riêng với hành nhân niệm Phật, Tín Căn là tin
tưởng sâu xa rằng tất cả những sự trang nghiêm nơi y báo, chánh báo cõi Cực Lạc
đều là do nguyện hạnh chẳng thể nghĩ bàn của đức Từ Phụ A Di Đà tạo thành, chân
thật chẳng dối, phát nguyện kiên cố, quyết định vãng sanh.

 

b. Tấn căn:
Nương theo sự thật mình đã tin mà khởi sự tu hành. Đối với hết thảy đạo pháp
đều siêng cầu, chuyên tinh tu tập thì gọi là Tấn Căn. Đối với người niệm Phật,
Tấn Căn là đã tin tưởng sâu sa pháp Niệm Phật là pháp bậc nhất trong các hạnh,
rồi cứ thế chăm chỉ, chuyên nhất suốt đêm ngày trì niệm một câu A Di Đà Phật
chẳng quên.

 

c. Niệm căn:
đối với các đạo pháp mình đang tu phải yêu thích, mong mỏi, niệm niệm chẳng
quên, thậm chí chẳng sanh một niệm nào khác. Đấy gọi là Niệm Căn. Riêng đối với
người niệm Phật, đã mong cầu được sanh về Tây Phương, lòng chăm chắm gởi nơi
đức Di Đà, niệm niệm dốc lòng nơi Cực Lạc, vĩnh viễn chẳng sanh ý niệm nào
khác, thì gọi là Niệm Căn.

 

d. Định căn:
nhiếp tâm chăm chú nơi pháp đang tu, chẳng để ý tưởng tán loạn thì gọi là Định
Căn. Người niệm Phật đã chuyên tưởng niệm vãng sanh, bèn buông bỏ vạn duyên,
thâu tóm tâm cho khỏi tán loạn, niệm nào cũng tương ứng với danh hiệu Di Đà,
chẳng bị vọng tưởng tạp loạn khuấy nhiễu thì gọi là Định Căn.

 

e. Huệ căn:
Huệ chiếu hiện tiền, chánh quán phân minh, chẳng xen lẫn vọng tưởng thì gọi là
Huệ Căn. Đối với người niệm Phật, không những nhiếp tâm chẳng loạn, mà nội tâm
còn phải thường chiếu, chẳng bị ngoại cảnh mê hoặc, tùy duyên làm mọi việc,
nhưng việc tu hành chẳng bị trở ngại gì.

 

 2) Ngũ Lực:

 

Năm pháp này cùng
tên với năm pháp trước, nhưng nhờ tăng trưởng đắc lực, bài trừ hết thảy nghiệp
chướng, chẳng bị các pháp khác chèn ép, lại còn có khả năng hàng phục các pháp
khác, nên gọi là Lực.

Lực còn có nghĩa
là Kiên Cố, tức là năm pháp này chẳng bị lay động bởi các pháp khác. Ngũ Lực
gồm:

 

a. Tín Lực:
Tín Căn tăng trưởng đắc lực, chẳng bị các mối nghi lung lạc, lại phá trừ được
mê hoặc phiền não, chánh tín kiên cố nên gọi là Tín Lực. Riêng với người niệm
Phật, Tín Lực là triệt để tin tưởng sâu xa nơi pháp môn Niệm Phật, quyết định
cầu vãng sanh, chẳng bị bất cứ pháp môn nào khác lung lạc, dao động. Tín tâm
kiên cố, chuyên chí niệm Phật, trước sau như một chẳng hề lui sụt, trọn không
có ý niệm nào khác.

 

b. Tấn Lực:
Tấn Căn tăng trưởng đắc lực, phá trừ mọi nỗi lười nhác, phóng dật nơi thân tâm,
siêng tu chánh đạo, thành tựu đại sự xuất thế thì gọi là Tấn Lực. Đối với người
niệm Phật, Tấn Lực là do tinh tấn đắc lực, nhất tâm niệm Phật dũng mãnh chẳng
lùi, ngày đêm sáu thời chẳng quên một câu A Di Đà Phật, phá trừ sạch hết thảy
các pháp bất thiện: biếng nhác, bê trễ v.v…

 

c. Niệm Lực:
Niệm Căn tăng trưởng đắc lực, phá trừ các tà tưởng, thành tựu hết thảy công đức
chánh niệm xuất thế thì gọi là Niệm Lực. Đối với người niệm Phật, do niệm lực
kiên cố nên niệm niệm thuần chánh, chẳng sanh khởi hết thảy vọng tưởng tà niệm,
niệm niệm chẳng quên sáu chữ hồng danh. Nhất tâm, nhất ý chuyên cầu Tây Phương.

 

d. Định Lực:
Định Căn tăng trưởng đắc lực, trừ được hết thảy loạn tưởng, các Thiền Định phát
sanh thì gọi là Định Lực. Đối với người niệm Phật thì do định tâm kiên cố, tâm
chẳng tán loạn, chỉ giữ mỗi một mình chánh niệm, chẳng bị hết thảy vọng tưởng,
tạp lự khuấy động, thường đạt được niềm vui tịch tĩnh mầu nhiệm.

 

e. Huệ Lực:
Huệ Căn tăng trưởng đắc lực, chiếu soi trọn vẹn hết thảy các pháp, phá trừ hết
thảy những kiến giải của tà ma, ngoại đạo, đoạn diệt những chấp trước thiên
lệch, Tiểu Thừa, phát Chân Vô Lậu Trí, thì gọi là Huệ Lực. Đối với người niệm
Phật, do Huệ Lực kiên cố nên hiểu biết một cách phân minh rằng: Pháp môn Niệm
Phật thật là trọng yếu, nhiệm mầu. Lại còn có thể thật sự hiểu rõ tự tánh Di
Đà, duy tâm Tịnh Độ, thấu tỏ yếu chỉ: “Tâm tức là Phật, tâm này là Phật”. Do
quán huệ chiếu soi tất cả nên chẳng bị lầm lạc bởi những kiến giải, tà thuyết
của ma tà, ngoại đạo.

 

c) Thất Bồ Đề
Phần: 

 

Bồ Đề dịch là
Giác. Thất Bồ Đề Phần còn gọi là Thất Giác Chi (Chi có nghĩa là phần, hàm ý:
lúc hành nhân tu tập, tùy từng thời mà tùy nghi thực hành). Ngũ Căn, Ngũ Lực đã
kiên cố, do Huệ Lực sanh khởi Chân Vô Lậu Trí (trí thanh tịnh đã đoạn sạch
phiền não. Đoạn Hoặc chứng Lý chính là diệu dụng của trí này. Đây chính là
thánh trí của Tam Thừa). Thất Giác Chi gồm:

 

a. Trạch Pháp
Giác Chi: Trạch có nghĩa là chọn lựa. Lúc hành nhân quán sát các pháp cũng
như lúc tu hành các đạo phẩm chánh và phụ, sẽ dùng trí huệ quán chiếu phân
minh, khéo biết phân biệt, suy xét đâu là chân, đâu là ngụy, chẳng lầm lạc chọn
lấy các pháp hư ngụy, nên gọi là “trạch pháp giác chi”. Trong vô lượng pháp
môn, chọn lấy pháp môn Niệm Phật là thích đáng nhất.

 

b. Tinh Tấn
Giác Chi: Chẳng tạp là Tinh, không lui sụt là Tấn. Lúc hành nhân tu tập sẽ
dùng trí huệ quán chiếu phân minh, khéo hiểu rõ ràng, chẳng tu lầm các pháp khổ
hạnh vô ích, tinh tấn hướng đến đạo pháp chánh chân, chẳng lười chẳng nhác, nỗ
lực trừ khử những tập khí xấu ác, khiến cho sự ác đã sanh phải dứt, sự ác chưa
sanh chẳng thể sanh, hướng đến thiện pháp của Phật đạo, sáu thời dụng công
nghiêm mật, nên gọi là “Tinh Tấn Giác Chi”. Nay nếu nương theo một câu hồng
danh tinh tấn tu hành để thoát khỏi sanh tử, nhanh chóng siêu sanh cõi Cực Lạc
thì đấy mới đúng là đại hạnh trọng yếu, tuyệt diệu nhất.

 

c. Hỷ Giác Chi:
Hỷ là hoan hỷ hay pháp hỷ. Như lúc hành nhân sở đắc pháp nào, tâm sanh hoan hỷ
sẽ dùng trí huệ quán chiếu phân minh, hiểu rõ thấu suốt, chẳng vui theo các
pháp điên đảo như chấp đoạn, chấp thường, chấp có, chấp không. Hành nhân trụ
vào pháp hỷ chân chánh nên gọi là Hỷ Giác Chi. Nay được nghe pháp môn thù thắng
là pháp Niệm Phật đây phải sanh hoan hỷ lớn lao, tu hành đúng theo lời dạy.

 

d. Trừ Giác
Chi: Trừ nghĩa là đoạn trừ. Lúc hành nhân đoạn trừ các phiền não và các
kiến (kiến là năm lợi sử: thân kiến, biên kiến, giới cấm thủ, kiến thủ kiến, tà
kiến và năm độn sử: tham, sân, si, mạn, nghi), huệ chiếu hiện tiền, khéo hiểu
biết rành rẽ, đoạn trừ các pháp hư ngụy, tăng trưởng các thiện căn chân chánh,
thì gọi là Trừ Giác Chi. Dùng một câu Di Đà để trừ các vọng tưởng, phiền não,
chẳng khởi tán loạn, nhất tâm niệm Phật.

 

e. Xả Giác
Chi: Xả là xả ly (lìa bỏ). Lúc hành nhân buông bỏ các sở kiến và những cảnh
bất thiện thì liền vận trí huệ chiếu soi phân minh, khéo có thể hiểu biết rành
rẽ, thấy những cảnh bị buông bỏ đều là hư ngụy, chẳng thật, vĩnh viễn chẳng nhớ
tưởng đến nữa. Đấy gọi là Xả Giác Chi. Nay người niệm Phật nhất tâm niệm Phật,
buông bỏ vạn duyên, chuyên chí cầu sanh Cực Lạc, vĩnh viễn buông bỏ uế độ Sa
Bà.

 

f. Định Giác
Chi: Định tức là Thiền Định. Lúc hành nhân phát khởi các môn Thiền Định tốt
lành thì vận dụng trí huệ quán sát để hiểu biết rành rẽ Thiền như thế nào là
ngụy (nếu tu Thiền mà chưa đoạn trừ phiền não, chưa rốt ráo sanh tử, sẽ giống
như lấy đá đè cỏ. Hành thiền như thế gọi là tu Hữu Lậu Định), thế nào là chân
(đối với Hữu Lậu Thiền chẳng sanh lòng yêu thích, chấp trước thì khác nào đã
nhổ cỏ cả rễ nên gọi là Vô Lậu), chẳng sanh khởi sự mê đắm lầm lạc vào Hữu Lậu
Thiền. Đấy gọi là Định Giác Chi. Công niệm Phật sâu xa đạt đến mức nhất tâm bất
loạn thì tam muội hiện tiền, nhưng cũng vẫn chẳng sanh vọng tâm vui thích hay
chấp trước chi cả!

 

g. Niệm Giác
Chi: Niệm chính là tư niệm (nghĩ nhớ). Lúc hành nhân tu tập các đạo pháp,
bèn dùng trí huệ chiếu soi phân minh, khéo hiểu biết rành rẽ, thường tu tập sao
cho Định lẫn Huệ đều được cân bằng. Khi tâm hôn trầm, sẽ nghĩ đến việc dùng ba
Giác Chi: Trạch Pháp, Tinh Tấn, Hỷ để cảnh tỉnh, cổ vũ chính mình, chẳng để tâm
bị hôn trầm. Nếu lúc tâm trôi nổi, động loạn thì sẽ dùng ba Giác Chi: Trừ, Xả,
Định để nhiếp phục tâm, chẳng để tâm bị lao chao, loạn động. Do điều hòa, chế
phục tâm một cách tùy thuận, thích hợp, nên bảo là Niệm Giác Chi. Hành nhân
niệm Phật phải thường giác chiếu sao cho Định lẫn Huệ được cân bằng, chẳng bị
hôn trầm hay tán loạn làm chướng ngại, chẳng trụ trong hai thái cực Có và
Không, dẫu suốt ngày niệm Phật nhưng niệm mà vô niệm, chẳng niệm mà niệm. Đấy
mới chân chánh đạt đến công phu niệm Phật.

 

4) Bát Thánh
Đạo Phần:

 

Tám pháp này
chính là những hạnh để thành tựu thánh quả nên gọi là Thánh Đạo. Chúng còn được
gọi là Bát Chánh Đạo Phần. Vì chẳng thiên lệch, tà vạy nên bảo là Chánh. Chúng
là những đường lối để đạt đến Niết Bàn nên gọi là Đạo. Chúng lại là những con
đường lớn giúp ta siêu phàm nhập thánh nên gọi là Chánh Đạo.

Do Định Huệ luôn
được cân bằng nhờ Niệm Giác Chi, hành nhân y theo những chánh đạo này để an ổn
tu hành thì sẽ chóng đạt tới địa vị Phật. Bát Chánh Đạo gồm:

 

a. Chánh Kiến:
đắc chân giác huệ vô lậu, thấy biết các lý một cách phân minh, chẳng bị lầm
lạc, an trụ trong sự thấy biết chân chánh thanh tịnh, xa lìa hết thảy các tà
kiến, những điều kiến giải đều hợp với chánh lý nên gọi là Chánh Kiến. Hành
nhân niệm Phật thấy pháp Trì Danh đây thật đúng là con đường để liễu sanh thoát
tử thành tựu Phật đạo, là con đường tắt nhất trong những con đường tắt.

 

b. Chánh Ngữ:
Dùng trí vô lậu gìn giữ khẩu nghiệp, thường nói lời chân chánh hiền thiện, xa
lìa hết thảy những tà ngôn (các tội nói dối, ác khẩu, nói đôi chiều, nói thêu
dệt đều gộp trong đây). Trụ trong chánh ngữ thanh tịnh, nói ra điều gì cũng đều
hợp với chánh lý, nên gọi là Chánh Ngữ. Người niệm Phật khẩu nghiệp thanh tịnh,
trong mười hai thời bớt nói năng để chuyên trì Phật hiệu.

 

c. Chánh Tư
Duy: Dùng trí vô lậu thâu nhiếp ý nghiệp, thường suy nghĩ các thiện pháp
chánh đạo, xa lìa hết thảy loạn tưởng, suy nghĩ xằng bậy. Trụ trong tư duy
thanh tịnh, chân chánh, nghĩ đến điều gì cũng hợp với chánh lý. Đó gọi là Chánh
Tư Duy. Người niệm Phật phải thanh tịnh ý nghiệp, tâm chuyên tưởng cõi Tịnh Độ,
chuyên chí nơi Tây Phương.

 

d. Chánh
Nghiệp: Dùng trí vô lậu gìn giữ thân nghiệp, vì pháp vì đạo, xa lìa hết
thảy ác nghiệp tà hạnh như sát, đạo, dâm v.v… Trụ trong hạnh nghiệp thanh
tịnh, chân chánh, làm bất cứ việc gì cũng đều hợp với chánh lý. Đấy gọi là
Chánh Nghiệp. Hành nhân niệm Phật thân nghiệp thanh tịnh, ngoài việc tu niệm
Phật ra, chẳng những không tạo các điều ác mà còn siêng năng thực hành thiện
sự.

 

e. Chánh Mạng:
Dùng trí vô lậu để gìn giữ mạng sống một cách chân chánh, kiếm sống một cách
thanh tịnh, xa lìa hết thảy các hình thức tà mạng (chẳng hạn như vì lợi mà trá
hiện tướng dạng đặc biệt, vì lợi dưỡng mà tự khoe khoang công đức, xem tướng
tốt xấu, vì lợi thuyết pháp, lớn giọng, ra oai để người khác sợ hãi phải cúng
dường, dùng các lời lẽ hoa mỹ ca ngợi công đức cúng dường để người nghe động
tâm cúng dường nhiều hơn…). Giữ lối sống thanh tịnh, chân chánh, đúng như cổ
đức đã bảo: “Thà giữ đạo chánh mà chết, chứ chẳng phi đạo để sống”; tức
là vì trọng đạo nên coi thường lẽ sống chết. Người niệm Phật cam sống đạm bạc,
chẳng làm việc phi đạo để cầu lợi dưỡng.

 

f. Chánh Tinh
Tấn: Dùng trí vô lậu để khuất phục sự lười nhác, siêng cầu đạo quả chân
chánh, xa lìa hết thảy tà hạnh, trụ trong hạnh tinh tấn thanh tịnh chân chánh,
chẳng tu lầm các khổ hạnh vô ích thì gọi là “chánh tinh tấn”. Người niệm Phật
trong mười hai thời nhất tâm niệm Phật, siêng cầu vãng sanh.

 

g. Chánh Niệm:
Dùng trí vô lậu để chế phục các vọng tưởng, nghĩ đến các thiện pháp chân chánh,
xa lìa hết thảy tà niệm, trụ trong ý niệm thanh tịnh, chân chánh, tất cả ý niệm
đều hợp với chánh đạo, thì gọi là Chánh Niệm. Người niệm Phật chuyên nghĩ nhớ
đến Phật Di Đà, kiêng dè, trừ bỏ các vọng niệm.

 

h. Chánh Định:
Dùng trí vô lậu để trừ tán loạn, thân tâm tịch tĩnh, xa lìa hết thảy tà định
(chẳng hạn như thứ thiền định vô tâm của ngoại đạo), an trụ tịch tĩnh thì gọi
là Chánh Định. Người niệm Phật chuyên chí nơi Tây Phương, duyên chặt nơi đức Di
Đà, chẳng bị cảnh sắc lay chuyển, siêng tu Niệm Phật tam muội.

 

Những điều vừa
được nói trên chính là bốn khoa trong bảy khoa đạo phẩm, dù kinh văn không kể
hết, nhưng đã hàm ý nêu trọn cả ba mươi bảy phẩm trợ đạo (ngoài bốn khoa trên,
kể thêm Tứ Chánh Cần, Tứ Niệm Xứ, Tứ Như Ý Túc). Đạo có nghĩa là thông suốt,
tức là các hạnh pháp để tu; Phẩm có nghĩa là chủng loại. Như vậy ba mươi bảy
đạo phẩm có nghĩa là ba mươi bảy môn hạnh pháp để tu hành hòng đạt đến Phật
quả.

Để dễ nhớ ba mươi
bảy đạo phẩm này, Pháp Tướng tông (Duy Thức học) có câu: “Tam tứ, nhị ngũ,
chích thất, đơn bát”; tức là có ba môn bắt đầu bằng chữ Tứ (Tứ Niệm Xứ, Tứ
Chánh Cần, Tứ Như Ý Túc), hai môn Ngũ (Ngũ Căn, Ngũ Lực), một môn Thất (Thất
Giác Chi) và một môn Bát (Bát Chánh Đạo).

Do ba mươi bảy
phẩm trợ đạo chính là cốt tủy của việc tu hành trong mọi pháp môn, dù Tiểu thừa
hay Đại Thừa đều phải tuân tu cả, nên xin lược giải thêm về ba khoa còn lại:

 

1) Tứ Niệm Xứ (còn gọi là Tứ Niệm Trụ):

 

Niệm là cái tâm
quán sát, thuộc về Trí; Xứ là cảnh được quán bởi tâm, như vậy Xứ thuộc về Pháp.
Dùng trí quán sát cảnh thì gọi là Niệm Xứ. Quán thành bốn pháp Niệm Xứ này sẽ
lìa được bốn nỗi khổ điên đảo do thân, thọ, tâm và pháp gây ra, thành tựu sự
vui do bốn đức Thường, Lạc, Ngã, Tịnh đem lại.

Tất cả chúng sanh
do ngũ uẩn mà sanh khởi bốn thứ điên đảo: đối với Sắc, Thọ sanh khởi Tịnh đảo
(bất tịnh mà tưởng là Tịnh nên gọi là Tịnh đảo, tức là chấp Tịnh một cách điên
đảo); đối với Thọ khởi Lạc đảo; đối với Tưởng và Hành sanh khởi Ngã đảo; đối
với Thức sanh khởi Pháp đảo. Tứ Niệm Xứ chính là diệu dược để đối trị bốn thứ
điên đảo ấy, và gồm có:

 

a. Quán thân
bất tịnh: Quán nội ngoại sắc thân (thân của mình là nội thân, thân người
khác là ngoại thân) chỉ là do hai thứ cấu nhơ: tinh cha và trứng mẹ kết thành,
da, thịt, mủ, máu, mũi rãi, phân tiểu, từ đầu đến chân thuần là bất tịnh; thật
đáng ghê tởm! Chúng sanh điên đảo vọng sanh chấp trước, niệm niệm tham luyến,
chẳng thấy bất tịnh. Vì thế, Phật dạy quán thân bất tịnh. Nhờ quán thân bất
tịnh sẽ đoạn trừ được Thân Kiến. Hành nhân niệm Phật phải thường tưởng niệm cõi
Cực Lạc liên hoa hóa thân, rốt ráo thanh tịnh; chẳng như cõi này sắc thân ô uế,
dễ hư hoại.

 

b. Quán Thọ là
khổ: nhận lãnh gọi là Thọ. Sáu căn chạm xúc sáu trần có những sự cảm nhận
nghịch cảnh, thuận cảnh. Gặp thuận cảnh sanh vui, gặp nghịch cảnh đâm ra buồn
khổ. Gặp cảnh chẳng thuận chẳng nghịch phát sanh ý tưởng chẳng khổ, chẳng vui
(kinh gọi là Vô Ký). Lạc Thọ chính là Hoại Khổ (vì chóng tan biến mất đi), Khổ
Thọ chính là Khổ Khổ (đã khổ còn chịu khổ thêm), Vô Ký Thọ chính là Hành Khổ. Chúng
sanh điên đảo tưởng khổ là vui, tham đắm mọi thứ, lầm tạo ác nghiệp, chẳng biết
tam giới như nhà lửa. Vì thế, Phật dạy “quán thọ là khổ”. Nhờ quán thọ là khổ
sẽ trừ được Ái Kiến. Người niệm Phật nên thường tưởng niệm bốn cõi Tịnh Độ, tất
cả những cảnh mình chạm xúc nơi đấy đều diệu lạc thù thắng, chẳng như cõi này
thuần khổ không vui.

 

c. Quán tâm vô
thường: Chữ “tâm” ở đây chỉ thức thứ sáu là Ý Thức. Nghĩa là thức tâm này
hư vọng, chẳng thật. Chúng sanh do mê muội bất giác nên niệm niệm rong ruổi chấp
trước, chẳng biết thức tâm sanh diệt trong từng sát na, chẳng hề có tánh thường
trụ. Vì thế, Phật dạy quán tâm vô thường. Do quán điều này, trừ được Tâm Kiến.
Người niệm Phật phải thường niệm sự chứng ngộ tự tâm chân tánh thường trụ nơi
cõi Cực Lạc, chẳng giống như cái tâm sanh diệt vô thường trong cõi Sa Bà này.

 

d. Quán pháp
vô ngã: Hết thảy y báo, chánh báo trong tam giới của Sa Bà này đều là huyễn
hóa, chẳng hề có thật tánh. Chúng sanh điên đảo, lầm chấp nhân ngã thị phi,
chốn chốn chấp trước tạo nghiệp thọ khổ. Chẳng biết thân do tứ đại giả hợp,
pháp do nhân duyên tạo thành. Quán suốt năm uẩn vốn là vô ngã, nên phá được Ngã
Kiến. Vì thế, Phật phải dạy quán pháp vô ngã. Người niệm Phật phải thường tưởng
niệm cõi Cực Lạc y báo, chánh báo trang nghiêm, diệu dụng chân thật, chẳng phải
như cõi Sa Bà, mọi thứ đều huyễn hóa, giả tạo.

 

Trong cõi Cực Lạc mọi thứ đều thanh tịnh, sao còn phải diễn giảng
bốn pháp này? Đó là ước về Phàm Thánh Đồng Cư độ mà luận. Chúng sanh do đới
nghiệp vãng sanh nên Phật dạy họ quán trở lại cõi Sa Bà để hiểu thấu suốt bốn
thứ điên đảo, sanh tâm nhàm chán uế độ, một lòng tấn tu đạo nghiệp, mau chứng
thượng phẩm.

 

2) Tứ Chánh
Cần (Tứ Chánh Đoạn):

 

Siêng năng tinh
tấn đúng với chánh lý nên gọi là Chánh Cần. Tứ Chánh Cần lấy tinh tấn làm thể,
gồm có:

 

a. Dĩ sanh ác
linh diệt (ác đã sanh thì làm cho mất): Lúc hết thảy ác niệm sanh khởi thì
mau mau phát tâm từ bi để nhanh chóng trừ diệt ác niệm. Nên biết rằng cứ nhất
tâm niệm Phật sẽ đoạn được hết thảy ác niệm.

 

b. Vị sanh ác
linh bất sanh (ác chưa sanh đừng cho sanh): ác niệm tuy chưa phát sanh
nhưng thường siêng gắng tinh tấn đề phòng, gìn giữ, khiến chúng vĩnh viễn chẳng
thể sanh khởi. Muốn như vậy thì không chi bằng nhất tâm niệm Phật.

 

c. Vị sanh
thiện linh sanh (thiện chưa sanh khiến sanh): Lúc thiện tâm chưa nảy nở thì
luôn luôn khởi niệm từ bi, nhất tâm tinh tấn khiến cho thiện niệm mau chóng
được phát sanh. Nếu nhất tâm niệm Phật thì hết thảy ác niệm chẳng sanh, đấy
chính là sanh khởi hết thảy thiện niệm vậy.

 

d. Dĩ sanh
thiện linh tăng trưởng (thiện đã sanh khiến tăng trưởng): thiện tâm đã sanh
phải gìn giữ, vun bồi, luôn luôn tinh tấn khiến nó tăng trưởng thêm. Nếu nhất
tâm niệm Phật thì tự nhiên sẽ tăng trưởng hết thảy thiện pháp.

 

3) Tứ Như Ý Túc:

 

Bốn pháp này
chính là bốn thứ thiền định. Như Ý là sở nguyện được thỏa. Túc có nghĩa là cái
để nương dựa vào. Chẳng hạn như thân thể phải nhờ vào chân để đứng. Thực hành
bốn pháp thiền định này thì sở cầu mới được như ý, nên gọi là Như Ý Túc. Tứ Như
Ý Túc lấy Định làm thể, gồm:

 

a. Dục Như Ý
Túc: Ở đây, Dục có nghĩa là ý thích hâm mộ những điều vui sướng, đã được
lợi ích do tu tập thì càng mong đạt nhiều lợi ích hơn nữa. Trong hết thảy việc
tu hành, nếu tâm chẳng ham muốn, ưa thích pháp mình đang tu thì làm sao thành
tựu được! Người niệm Phật nếu tâm luôn hâm mộ, ham thích cõi Cực Lạc thì sẽ
quyết định được vãng sanh.

 

b. Niệm Như Ý
Túc: niệm niệm thuần chánh. Ở đây, Niệm có nghĩa là nhất tâm chuyên chú vào
một việc gì. Nếu tu tập mà không chuyên chú nhất tâm vào pháp đang tu thì làm
sao thành tựu. Cũng thế, người niệm Phật phải niệm niệm nghĩ nhớ Phật Di Đà,
tâm tâm tưởng Cực Lạc thì mới quyết định được vãng sanh.

 

c. Tấn Như Ý
Túc: Tinh Tấn tiến tu, siêng năng không gián đoạn. Dù tu bất cứ pháp nào,
không có sự tinh tấn thì không cách chi thành tựu được. Cũng thế, người niệm
Phật nếu luôn siêng năng trì niệm một câu Di Đà chẳng ngơi sẽ quyết định được
vãng sanh không ngờ gì nữa!

 

d. Tư Như Ý
Túc (còn gọi là Huệ Như Ý Túc): suy nghĩ, so lường cặn kẽ gọi là Tư. Đối
với hết thảy pháp tu tập, nếu chẳng xét suy cặn kẽ thì khó lòng thành tựu cho
được. Người niệm Phật phải để tâm suy xét, hiểu rõ một cách triệt để rằng trong
các pháp môn, pháp Niệm Phật là bậc nhất, biết thế nào là pháp khổ, pháp vui
thì tâm mới chân thành tha thiết, thì cõi Cực Lạc mới có phần vậy!

 

Trong ba mươi bảy
phẩm trợ đạo này, pháp Tứ Niệm Xứ đứng đầu vì trước hết phải nghe hiểu pháp mới
có thể nghĩ nhớ được. Tiếp đó, do nghĩ nhớ sẽ siêng tu nên Tứ Chánh Cần được kể
ngay sau Tứ Niệm Xứ. Do siêng năng nên tu và chứng đều đạt được các điều như ý.
Vì thế, Tứ Như Ý Túc được liệt vào vị trí thứ ba. Đã Như Ý sẽ tạo thành Ngũ
Căn. Do Ngũ Căn nên sẽ có Ngũ Lực, từ Ngũ Lực sẽ dẫn khởi Thất Giác Phần. Cuối
cùng, Bát Thánh Đạo chính là đường lối thực tiễn để thực hiện Thất Giác Phần.

Trong kinh này,
điều được đề cao là Tín nên kinh nhắc ngay vào Ngũ Căn. Chữ “đẳng” ám chỉ các
pháp không kể rõ ra như Tứ Niệm Xứ v.v…

Ba mươi bảy đạo
phẩm vừa kể bao trùm vô lượng pháp môn, là căn bản của hết thảy đạo pháp như
luận Trí Độ đã xác quyết: “Ba mươi bảy đạo phẩm không gì là chẳng gồm thâu”.
Luận Tỳ Bà Sa còn dùng thí dụ sau đây để minh họa: Niệm Xứ như hạt giống, Chánh
Cần như gieo trồng, Như Ý như nảy mầm; Ngũ Căn như bén rễ, Ngũ Lực như đâm
cành, trổ lá xum xuê; Thất Giác Chi như nở hoa; Bát Thánh Đạo như kết quả. Muốn
chứng đắc quả vị mà bỏ qua không thực hành ba mươi bảy đạo phẩm này có khác chi
toan mò trăng đáy nước!

 

“Như thị đẳng
pháp”: Hai chữ “như thị”
chỉ các pháp Ngũ Căn, Ngũ Lực… vừa nêu trên. Chữ “Đẳng” hàm ý còn nhiều pháp
khác nữa như Tứ Niệm Xứ, Tứ Chánh Cần…. hoặc Tứ Nhiếp Pháp, Lục Độ, cho đến
vô lượng pháp môn.

Xét về Lý, các
pháp Ngũ Căn, Ngũ Lực… biểu thị tự tánh sẵn có vô lượng pháp môn.

 Phần
Bốn

1.2.1.3.3. Văn
pháp hoạch ích (nghe pháp
được lợi ích) 

 

Chánh kinh:

 

Kỳ độ chúng
sanh văn thị âm dĩ, giai tất niệm Phật, niệm Pháp, niệm Tăng.

(Chúng sanh cõi
ấy nghe những tiếng đó xong, thảy đều niệm Phật, niệm Pháp, niệm Tăng)

 

Giải:

 

“Kỳ độ” (cõi ấy) tức là cõi Cực Lạc.

 

“Văn thị âm
dĩ”: chữ “thị âm” chỉ các
pháp âm do các loài chim phát ra, Dĩ có nghĩa là đã xong, đã hoàn tất. Ý nói:
sau khi được nghe các pháp âm ấy, ai nấy đều xưng niệm Tam Bảo, nên bảo là
“giai tất niệm Phật, niệm Pháp, niệm Tăng”.

Phật, Pháp, Tăng
là Tam Bảo. Bảo có nghĩa là tôn quý. Phật, Pháp, Tăng là ba thứ tôn quý nhất
trong mọi pháp xuất thế và thế gian.

Phật được gọi là
Lưỡng Túc Tôn vì phước lẫn huệ đều trọn vẹn. Pháp được gọi là Ly Dục Tôn vì có
thể khiến cho hết thảy thoát ly dục lạc. Tăng được xưng là Chúng Trung Tôn vì
làm bậc thầy, là khuôn mẫu cho chúng sanh noi theo, rất đáng tôn kính. Tam Bảo
có thể cứu giúp cho chúng sanh xuất ly nỗi khổ sanh tử, hưởng vui Niết Bàn nên
còn quý hơn tài bảo thế gian. Vì của cải thế gian chỉ có thể đem lại no ấm cùng
những dục lạc hư huyễn trong thế gian, không đem lại sự vui vĩnh viễn, giải
thoát trọn vẹn sanh tử như Tam Bảo.

Tam Bảo lại có
nhiều loại:

 

1) Tam Thân
Tam Bảo: Tam Bảo tương
ứng với Pháp Thân, Báo Thân và Ứng Thân.

a. Pháp Thân
Tam Bảo: Tự tánh bất biến là Phật Bảo. Tịch mà thường chiếu là Pháp Bảo.
Tịch lẫn chiếu chẳng hai là Tăng Bảo.

b. Báo Thân
Tam Bảo: Tự tánh bất biến, chiếu mà thường tịch là Phật Bảo. Diệu dụng tùy
duyên, tịch mà thường chiếu là Pháp Bảo. Dẫu thị hiện vẫn chẳng lìa tịch diệt
là Tăng Bảo.

c. Ứng thân
Tam Bảo: Đức Thích Ca giáng tích hoàng cung, thị hiện tám tướng thành đạo,
đầy đủ ba mươi hai tướng hảo là Phật Bảo. Ba tạng diệu điển là Pháp Bảo. Đại
chúng thường theo học với Phật từ khi Ngài chuyển pháp luân là Tăng Bảo.

 

2) Tứ giáo Tam
Bảo:

a. Tạng giáo
Tam Bảo: Đoạn sạch kiến hoặc và tư hoặc, chứng Niết Bàn thiên không chính
là Phật Bảo. Sanh diệt Tứ Đế, sanh diệt thập nhị nhân duyên, pháp môn Lục Độ
chỉ thuộc về Sự thì gọi là Pháp Bảo. Tu tập Không Quán theo kiểu phân tích, kể
từ bậc đoạn Kiến Hoặc trở xuống là Tăng Bảo.

b. Thông Giáo
Tam Bảo: Đoạn Kiến – Tư Hoặc, đánh phá tập khí, chứng chân đế Niết Bàn là
Phật Bảo. Vô sanh Tứ Đế, bất sanh diệt thập nhị nhân duyên, pháp môn Lục Độ thuộc
về mặt Lý chính là Pháp Bảo. Tu Không Quán theo kiểu thể nhận bản thể, từ bậc
đánh phá tập khí trở xuống thì thuộc về Tăng Bảo.

c. Biệt giáo
Tam Bảo: Đoạn Kiến, Tư, Trần Sa Hoặc, lại đoạn mười hai phẩm vô minh, chứng
Trung Đạo Vô Trụ Niết Bàn thì là Phật Bảo. Vô lượng Tứ Đế, bất tư nghị nhân
duyên, bất tư nghị lục độ pháp môn… là Pháp Bảo. Lần lượt tu Tam Quán (Không,
Giả, Trung), đoạn sạch Kiến, Tư, Trần Sa Hoặc, từ bậc đoạn mười hai phẩm vô
minh trở xuống là Tăng Bảo.

 d. Viên Giáo Tam Bảo: Đoạn sạch ba hoặc, vĩnh viễn dứt trừ hai thứ sanh
tử (phần đoạn và biến dịch), chứng trọn vẹn ba đức rốt ráo của Niết Bàn (pháp
thân, giải thoát, Bát Nhã) thì là Phật Bảo. Vô tác Tứ Đế, bất tư nghị thập nhị
nhân duyên, xứng tánh lục độ pháp môn v.v… là Pháp Bảo. Tu nhất tâm tam quán,
đoạn từ mười hai phẩm vô minh trở lên là Tăng Bảo.

 

3) Trụ Trì Tam
Bảo:

Trụ là ở trong
thế gian. Như vậy, Trụ Trì Tam Bảo chính là thế gian Tam Bảo. Trì có nghĩa là
duy trì, ý nói: huệ mạng của Phật phải nhờ vào loại Tam Bảo này mới tồn tại
trong thế gian dài lâu. Các tượng Phật bằng đủ các chất liệu chính là Phật Bảo.
Tam Tạng kinh, luật, luận chính Pháp Bảo, tỳ kheo nghiêm trì giới luật, hoằng
truyền thánh giáo chính là Tăng Bảo.

 

4) Tự Tánh Tam
Bảo:

Lấy tự tánh linh
giác chẳng mê muội của chúng sanh làm Phật Bảo. Lấy tánh có sẵn đủ hằng sa công
đức làm Pháp Bảo. Tánh tướng bất nhị, lý trí ngầm dung thông nhau chính là Tăng
Bảo.

 

Tứ giáo Tam Bảo,
Tam thân Tam Bảo và Trụ Trì Tam Bảo là tướng, nhưng tướng vốn hàm chứa tánh,
nhất thể Tam Bảo (tự tánh Tam Bảo) là tánh. Tánh chẳng rời tướng, tánh hiện hữu
nơi tướng, nên tánh, tướng bất nhị vậy.

Các loài chim
biến hóa nơi cõi Cực Lạc hót ra những tiếng tuyệt mỹ nào phải chỉ để người nghe
sướng tai, khoái ý thôi đâu! Tiếng chim hót còn diễn đủ mọi pháp Tiểu thừa, Đại
Thừa, Nhất Thừa, khiến cho người cõi Cực Lạc sanh khởi ý niệm xưng tán Tam Bảo,
tấn tu đạo nghiệp. Cõi Cực Lạc dùng đủ mọi phương tiện phù hợp căn tánh muôn
loài để khuyên nhắc, cổ vũ. Người nghe pháp hỷ sung mãn, quảng phát Bồ Đề tâm.
Thật là diệu dụng bất tư nghì của đức Từ Phụ A Di Đà vậy!

 

Ba chữ “niệm
Phật, niệm Pháp, niệm Tăng” còn có thể hiểu như sau:

– Chúng sanh sống
trong cõi Cực Lạc, nghĩ nhớ đến nguyện lực rộng lớn, oai đức chẳng thể nghĩ bàn
của đức Từ Phụ. Đó chính là niệm Phật.

– Nghĩ đến chim
chóc, cây cối, nước, gió… đều diễn diệu pháp, nghe xong giải ngộ, tâm sanh
hoan hỷ như được uống cam lộ, hưởng niềm vui pháp vị. Đấy chính là niệm Pháp.

– Nghĩ nhớ các Bồ
Tát và các bậc thượng thiện nhân thường yêu mến, bảo vệ mình, thường được ở
chung một nơi với các Ngài, đồng tu, đồng chứng. Đấy chính là niệm Tăng.

 

Giải thích như
vậy là ước theo Tam Bảo của người khác mà luận. Đó chính là Sự niệm. Nếu theo
tự tánh Tam Bảo mà luận thì:

– Các loài chim
trong cõi Cực Lạc hót tiếng mầu nhiệm, xưng tán trọn vẹn các công đức của Phật,
khiến cho người nghe liền ngộ giải bổn giác thanh tịnh thường trụ Phật tánh của
chính mình. Đấy là niệm Phật.

– Hoặc tiếng chim
tuyên dương tam thừa diệu pháp, khiến người nghe ngộ giải hằng sa pháp môn sẵn
đủ nơi tự tánh của chính mình. Đấy chính là niệm Pháp.

– Hoặc tiếng chim
diễn nói pháp chứng đắc của tam thừa, khiến cho người nghe ngộ giải lý trí hòa
hợp, tự tánh bất nhị. Đấy chính là niệm Tăng.

 Niệm như vậy là Lý niệm.

 

Thêm nữa:

 – Quán tự tâm thường chiếu, các pháp vằng vặc phân minh. Đấy là niệm Phật.

 – Quán tự tâm chiếu mà thường tịch, trọn không có hai pháp. Đấy là niệm Pháp.

 – Quán tự tâm tịch mà thường chiếu, chiếu nhưng thường tịch, còn chính là mất,
mất chính là còn, có chính là không, không tức là có, trong không có Diệu Hữu.
Đấy là niệm Tăng.

 

Niệm Tam Bảo một
cách viên mãn thì sẽ phát khởi trọn vẹn ba tâm: Niệm Phật chính là chánh nhân
để phát khởi Lý tâm Phật tánh. Niệm Pháp là liễu nhân để phát khởi Huệ Tâm Phật
Tánh. Niệm Tăng chính là duyên nhân để phát khởi Thiện Tâm Phật Tánh. Ba tâm đã
phát khởi viên mãn thì ba hoặc (Kiến, Tư, Trần Sa) sẽ đoạn trừ trọn vẹn nên tự
nhiên sẽ chứng lên ba ngôi Bất Thoái vậy.

 Nếu luận theo Lý, Tam Bảo được nói trong kinh A Di Đà đây là nhằm biểu thị tự
tánh sẵn đủ ba đức: Phật là Pháp Thân đức; Pháp là Bát Nhã đức; Tăng là Giải
Thoát đức.

 

1.2.1.3.4.
Vĩnh vô ác đạo (trọn
không có các đường ác)

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Nhữ vật vị thử điểu, thật thị tội báo sở sanh. Sở dĩ giả hà? Bỉ Phật quốc
độ vô tam ác đạo.

Xá Lợi
Phất! Bỉ Phật quốc độ thượng vô ác đạo chi danh, hà huống hữu thật?

(Xá Lợi Phất! Ông
chớ bảo những loài chim ấy thật vì tội báo mà sanh. Vì sao như thế? Cõi nước
Phật ấy không có ba đường ác.

Xá Lợi Phất! Cõi
nước Phật ấy còn không có cái tên ác đạo, huống hồ là thật có?)

 

Giải:

Đây là đoạn kinh
văn để phá nghi cho thính chúng. Đức Thế Tôn sợ thính chúng đâm nghi: trong bốn
mươi tám nguyện, Đức Di Đà từng thệ nước Ngài trọn không có tam ác đạo. Cớ sao
cõi Ngài lại có lắm chim như thế, há chẳng phải là điều mâu thuẫn với bổn
nguyện xưa kia hay sao? Chúng sanh được vãng sanh cõi Tịnh Độ luôn luôn được
nghe diệu pháp nhuần thấm thân tâm, đoạn hẳn các ác niệm tham, sân, si… vì
sao lại phải chiêu cảm lấy tội báo sanh trong cầm thú như thế?

Để đoạn trừ những
mối nghi ấy, Phật phải răn dè đừng sanh khởi những nghi vấn lầm lạc như thế,
cũng như giải thích rõ duyên do hiện hữu của các loài chim đó.

 

“Vật vị” (đừng bảo, đừng nói) là tiếng dùng để răn
nhắc; ý nói: chớ đừng hiểu lầm, rồi nói sai lạc là những loài chim đẹp đẽ, hót
hay ấy chính là kết quả của tội báo. Chúng sanh cõi Cực Lạc tâm niệm thuần
thanh tịnh, lẽ đâu lại phải chiêu cảm lấy nghiệp phải sanh trong ác đạo?

 

Hai chữ “thử
thị” chỉ những loài chim đã kể ở trên như bạch hạc, khổng tước v.v…

 

“Tội báo sở
sanh” nghĩa là do tạo tội
nghiệp nên chiêu cảm ác báo thọ sanh trong đường ác.

 

 “Sở dĩ
giả hà?” là câu hỏi; ý nói: Vì sao chẳng được nói xằng là những con chim ấy
do tội báo mà có?

 

Tiếp đó, là lý
do: Cõi Cực Lạc do đại nguyện hạnh công đức trang nghiêm của đấng Từ Phụ A Di
Đà tạo thành, trọn không có tam ác đạo.

Tam Ác Đạo, còn
gọi là Tam Đồ, hoặc Tam Ác Thú, tức là:

a) Địa Ngục:
tiếng Phạn là Na Lạc Ca, nơi thọ khổ kịch liệt.

b) Ngạ Quỷ (quỷ
đói): chịu nhiều khủng bố, đói khát dài lâu cả mấy ngàn năm. Nếu tội nghiệp
thâm trọng, dù có đến bên thực phẩm cũng chẳng ăn được.

c) Súc Sanh: còn
gọi là Bàng Sanh, do tạo nghiệp phải thọ báo xương sống nằm ngang. Súc Sanh chỉ
chung muôn loài chim bay, thú chạy, côn trùng. Trong cảnh giới này, chúng luôn
ăn nuốt, áp bức lẫn nhau.

Do đây là ba cảnh
giới cảm thọ của kẻ tạo ác nên gọi là Tam Ác Đạo.

Keo kiệt, bủn xỉn
là nhân của Ngạ Quỷ. Nóng giận là nhân của Địa Ngục. Ngu si là nhân của Súc
Sanh.

Cõi Cực Lạc trang
nghiêm khôn sánh, thất bảo hợp thành, nghĩ đến ăn liền có, nghĩ đến mặc liền
được, hết thảy mong cầu thảy được như ý. Còn chỗ nào để Tham phát sanh nữa ư?
Các vị Bồ Tát và hàng thượng thiện nhân cõi ấy yêu kính, hỗ trợ nhau thì Sân
làm sao còn phát khởi cho được? Hết thảy chúng sanh thường nghe diệu pháp, tâm
thường liễu ngộ, thì làm sao còn Si được nữa? Đã không có ba ác nhân ấy, lẽ nào
còn có khổ quả tam đồ! Bởi thế, Phật khẳng định: “Vô tam ác đạo”.

 

“Kỳ Phật quốc
độ thượng vô ác đạo chi danh, hà huống hữu thật?” (cõi nước Phật ấy còn không có cái tên ác
đạo, huống là thật có?): Dùng ngay chánh nguyện của đức Di Đà để giảng rõ duyên
do không có ba ác đạo. Đời đời, kiếp kiếp, đức Phật A Di Đà chẳng hề trái
nghịch bổn nguyện. Nếu bổn nguyện bị trái làm sao thành Phật được? Ngài từng
phát nguyện: “Như lúc tôi thành Phật, trong nước tôi ai nấy chẳng nghe đến
những danh hiệu bất thiện”. Bởi bổn nguyện đó, trong cõi Cực Lạc, tên của
ba ác đạo vĩnh viễn không bao giờ được nghe nói đến. Chỉ cái tên suông còn
không có thì làm sao có chuyện những loài chim ấy thật sự là do ác báo chiêu
cảm cho được!

 

1.2.1.3.5.
Phật lực sở thành (do
Phật lực mà thành tựu những sự như thế)

Chánh kinh:

 

Thị chư
chúng điểu giai do A Di Đà Phật, dục linh pháp âm tuyên lưu, biến hóa sở tác.

(Các loài chim ấy
đều do A Di Đà Phật muốn cho pháp âm được lưu turyền nên biến hóa ra).

 

Giải:

Đoạn kinh văn này
giảng rõ duyên khởi của các loài chim ấy. Hết thảy những giống chim kỳ diệu đó
đều là do đức Từ Phụ A Di Đà vận dụng thần lực chẳng thể nghĩ bàn biến hiện ra,
ngõ hầu trong suốt sáu thời, pháp âm luôn được diễn xướng, lưu truyền, khiến
cho chúng sanh không lúc nào, không chỗ nào chẳng nghe. Do thường nghe nên luôn
được lợi ích vô tận (đây chính là kết quả của lời nguyện thứ mười sáu “tùy hỷ
nghe pháp”).

Những loài chim
trong cõi Cực Lạc chẳng thuộc loài súc sanh là quả báo của ngu si, cũng chẳng
phải là loài thiên điểu dẫu có thể thuyết pháp nhưng vẫn chẳng lìa khỏi nghiệp
báo (nghĩa là: những kẻ lúc làm người miệng hay giảng pháp, nhưng chẳng tu hành
chân thật, thì sau khi chết đi, sẽ cảm báo sanh làm loài chim trên cõi trời. Do
thói quen cũ, vẫn có khả năng thuyết pháp, nhưng vẫn là do nghiệp báo chiêu
cảm, chứ không phải do chư Phật biến hiện ra).

 

Xét về Lý:

– “Vô tam ác đạo”
biểu thị tự tánh vốn không có các phiền não tham, sân, si…

– “Biến hóa sở
tác” biểu thị tự tánh có diệu dụng tùy duyên biến hiện.

 

Hỏi: Di Đà thần
lực, biến ra đủ loại thân Phật, khiến ai thấy tướng hảo cũng đều phát tâm, nghe
phạm âm ngộ đạo, sao nay lại hóa làm loài chim để giảng diễn pháp môn?

Đáp: Hóa thân làm
Phật chưa đủ lạ lùng, hy hữu. Hiện làm chim thiêng thật là hiếm có. Chúng sanh
thấy chim còn có khả năng thuyết pháp vi diệu như thế sẽ phát sanh ý tưởng thù
thắng, tín tâm càng sâu chắc. Đâu phải chỉ linh cầm thuyết pháp không thôi, nào
là rừng quỳnh, lưới báu cũng đều diễn pháp âm, suối chảy, gió lay cũng cực đàm
chân giáo!

Ngoài ra, chúng
sanh do đới nghiệp vãng sanh nên tập khí vẫn còn. Thuận theo tâm ý ưa thích các
loài chim đẹp lạ, hót hay, cũng như tâm trạng ưa thích chuyện hiếu kỳ của họ mà
Phật hóa hiện như thế, để làm phương tiện dẫn dụ họ luôn tưởng niệm, tu tập
diệu pháp.

 

Nói cách khác,
Phật biến hiện ra các loài linh cầm thuyết pháp chính là để thành tựu Tứ Tất
Đàn:

a) Thế giới tất
đàn: thuận theo tâm ưa thích của chúng sanh, hóa hiện các loài chim đẹp đẽ, hót
hay khiến họ hoan hỷ. 

b) Nhân tất đàn:
chim thường thuyết pháp kỳ diệu khiến người luôn phát sanh thiện niệm.

c) Đối trị tất
đàn: do thấy chim có khả năng diễn thuyết pháp vi diệu như thế, không còn dám
coi thường chúng, tâm phân biệt tự mất.

d) Đệ nhất nghĩa
tất đàn: Do chim chính là Ứng Thân của Phật Di Đà nên chúng sanh sẽ giải ngộ:
Phật, chúng sanh và Pháp Thân bình đẳng.

 

1.2.1.4. Phong
thọ hiệp vận (gió và cây
cùng hòa tiếng)

1.2.1.4.1.
Chánh xuất diệu âm (nói
về âm thanh mầu nhiệm)

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Bỉ Phật quốc độ, vi phong xuy động chư bảo hàng thọ cập bảo la võng, xuất
vi diệu âm. Thí như bách thiên chủng nhạc đồng thời câu tác.

(Xá Lợi Phất! Cõi
nước Phật ấy, gió nhẹ thổi động các hàng cây báu và lưới mành báu, vang tiếng
vi diệu; ví như trăm ngàn thứ nhạc đồng thời hòa tấu).

 

Giải:

Đoạn kinh trước
minh thị hữu tình thuyết pháp, đoạn này trần thuật vô tình thuyết pháp. Như
vậy, hữu tình lẫn vô tình đều có khả năng tuyên dương pháp âm, khiến người nghe
phát tâm Bồ Đề dũng mãnh, tưởng niệm Tam Bảo, được lợi ích thù thắng. Đó cũng
là một trong các thắng duyên giúp cho chúng sanh chứng được Bất Thoái.

 

“Vi phong” là gió nhẹ, trong lành, nhu hòa, chẳng
nhanh, chẳng chậm, chẳng nóng, chẳng lạnh, khiến người yêu thích.

 

“Chư bảo hàng
thọ” là những hàng cây
báu do thất bảo hợp thành, chỉnh tề chẳng loạn.

 

“Bảo la võng” là những mành lưới do các thứ báu kết
thành. Mỗi khi gió nhẹ thổi qua, chúng khua động lẫn nhau, chạm ngọc, lay vàng,
tạo thành vô lượng âm thanh vi diệu, thánh thót, ngân nga, thù thắng không cách
gì diễn tả trọn hết nổi. Vì thế, kinh đành mượn tạm thí dụ “trăm ngàn thứ âm
nhạc cùng hòa tấu” để hình dung ít phần. Chứ kỳ thật, dù trăm ngàn thứ nhạc hòa
tấu cũng chẳng bằng được một phần trong vạn phần. Kinh Đại Bổn từng so sánh
nhạc ấy còn hay hơn trăm ngàn vạn lần nhạc trong cõi trời Lục Dục.

“Vi phong” chính
là ngọn gió tốt lành nhất trong những ngọn gió, diệu âm chính là âm thanh tối
thắng trong các âm thanh. Cũng giống như tiếng hót của các hóa cầm, tiếng nhạc
này cũng diễn thuyết diệu pháp. Do những tiếng nhạc ấy vượt hơn hết thảy nên
bảo là Vi, có khả năng diễn pháp nên bảo là Diệu.

 

Xét về Lý;

– Gió nhẹ thổi
các hàng cây báu biểu thị trí Tam Quán chiếu Tam Đế Lý (trí đồng pháp giới như
gió, lý chứa vạn pháp như cây).

– Trăm ngàn thứ
nhạc đồng thời cùng tấu biểu thị nhất niệm bổn tâm sẵn đủ bách giới thiên như
(4).

 

1.2.1.4.2. Văn
thanh tấn đạo (nghe âm
thanh tăng tấn đạo nghiệp)

 

Chánh kinh:

Văn thị âm
dĩ, tự nhiên giai sanh niệm Phật, niệm Pháp, niệm Tăng chi tâm.

(Nghe tiếng này
rồi, tự nhiên sanh tâm niệm Phật, niệm Pháp, niệm Tăng).

 

Giải:

Chữ “âm” trong
câu “văn thị âm” chỉ những âm thanh vi diệu do gió lùa qua cây báu, mành
lưới báu phát ra, cũng như những pháp âm được diễn nói.

 

Chữ “tự nhiên”
hàm ý: Chẳng cần phải nhắc nhở, khuyến khích, tâm xưng niệm Tam Bảo cứ tự nhiên
phát sanh.

 

Niệm Phật lại có
ba loại:

a) Tâm niệm:
trong tâm thường tưởng nghĩ đến Phật.

b) Niệm nhỏ tiếng
chỉ vừa đủ riêng mình nghe.

c) Niệm lớn
tiếng. Niệm lớn tiếng có mười công đức:

– Trừ được sự mê
ngủ.

– Thiên ma kinh
sợ.

– Tiếng niệm nghe
thấu mười phương.

– Dứt sự khổ
trong tam đồ.

– Những tiếng
động bên ngoài không xâm nhập được.

– Tâm chẳng tán
loạn.

– Dũng mãnh tinh
tấn.

– Chư Phật hoan
hỷ.

– Tam muội hiện
tiền.

– Vãng sanh Tịnh
Độ.

 

Niệm Phật còn
phân biệt ra bốn loại như sau:

a. Tâm niệm miệng
chẳng niệm.

b. Miệng niệm tâm
chẳng niệm.

c. Tâm lẫn miệng
cùng niệm.

d. Tâm lẫn miệng
đều không niệm.

Trong bốn loại
này, nên thực hành loại thứ nhất và loại thứ ba.

 

Hỏi: Nước, chim,
cây cối v.v… ngày đêm phát ra âm thanh thuyết pháp không lúc nào gián đoạn,
phải chăng là quá ồn náo, những người ưa thích sự tịch tĩnh biết làm thế nào
đây?

Đáp: Cõi Cực Lạc
chẳng phải như Sa Bà, hết thảy diệu âm đều là do công đức chẳng thể nghĩ bàn
của Đức Phật A Di Đà tạo thành, mỗi thứ gì trong cõi ấy cũng đều tùy thuận tâm
nguyện của chúng sanh. Những âm thanh cũng không ngoại lệ. Người muốn nghe thì
được nghe, người thích lặng lẽ thì tự nhiên cảm thấy lặng lẽ, như kinh Đại Bổn
đã giảng rõ: “Muốn được nghe thì riêng mình liền được nghe. Ai chẳng muốn
nghe liền riêng mình chẳng nghe”.

Hơn nữa: Vạn pháp
duy tâm. Nếu như tâm địa không bị ngăn lấp thì hết thảy những cảnh chạm vào mắt
không thứ nào chẳng phải là cảnh thù thắng, tiếng nào lọt vào tai cũng thành
chân lý mầu nhiệm; chứ phải đâu mình cõi Tây phương? Cổ đức đã nói:

Khê thanh tận
thị quảng trường thiệt,

Sơn sắc vô phi
thanh tịnh thân

(Tiếng suối thảy
đều là tướng lưỡi rộng dài, không sắc núi nào chẳng phải là thân thanh tịnh).

Lại như Ngài
Hương Nghiêm nghe tiếng tre đụng nhau mà ngộ đạo, cho đến cổ nhân nghe tiếng
oanh kêu mà đốn ngộ. Có phải là đối với bậc đốn ngộ thì hữu tình lẫn vô tình
cõi này cũng có khả năng thuyết pháp đó chăng? (Trúc là vô tình, oanh là hữu
tình). Huống hồ tiếng nước, tiếng chim, tiếng cây cõi Cực Lạc lại chẳng được
vậy sao? Chẳng qua là người mê vẫn cứ mờ mịt chẳng tỉnh, người ngộ khoảnh khắc
hiểu rõ. Nếu như có thể chẳng chấp khăng khăng Sự là Sự thì toàn Sự tức là Lý,
chẳng chấp chết cảnh là cảnh, thì toàn cảnh tức là tâm. Sự lý viên dung, tâm
cảnh bất nhị, thứ gì cũng là đạo, vật gì cũng là tự tánh cả, như thường nói: “Tình
và vô tình đồng viên chủng trí”.

Được như vậy thì
chim oanh mùa Xuân, cái én mùa Thu cũng có thể luận đàm diệu đế; trúc biếc,
tùng xanh nào ngại phô trọn lý chân; lẽ đương nhiên như thế. Nếu chẳng thể
triệt ngộ lý này, chưa đích thân chứng được cảnh này thì dẫu có bàn suông lẽ
duy tâm, luận suông thánh cảnh, vẫn đọa vào Thiên Không, vạn kiếp chẳng được
nghe danh hiệu Phật mà thôi!

 

1.2.1.4.3.
Tổng kết nhị nghiêm (tổng
kết hai sự trang nghiêm)

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Kỳ Phật quốc độ thành tựu như thị công đức trang nghiêm.

(Xá Lợi Phất! Cõi
nước Phật ấy thành tựu công đức trang nghiêm như thế)

 

Giải:

Đoạn kinh văn này
tổng kết hai sự trang nghiêm vừa được nói trong đoạn trước: chim thiêng thuyết
pháp và gió thổi cây vang diệu pháp. Cứ mỗi đoạn, đức Thế Tôn lại kết lại từng
điều đã dạy ngõ hầu người nghe thâm tín Cực Lạc, mau mau phát nguyện cầu sanh
Tây Phương.

Chữ “như thị” chỉ
chim thiêng thuyết pháp, diệu âm phát ra khi gió thổi qua cây báu. Những thứ ấy
đều là do nguyện hạnh, công đức của đức Di Đà tạo thành. Khi tu nhân, đức A Di
Đà từng nguyện: “Lúc tôi thành Phật, người trong nước tôi, tùy theo chí
nguyện, những điều muốn nghe tự nhiên được nghe. Nếu chẳng thế, chẳng lấy ngôi
Chánh Giác”. Bởi thế, chim biến hóa và tiếng vi diệu do gió lùa qua cây báu
đều là do đại nguyện ấy cảm thành.

Kinh còn chép: “Sau
khi phát nguyện, tu hành, Ngài thường dùng vẻ mặt từ hòa, lời nói dịu dàng để
làm lợi lạc cho chúng sanh”; bởi đó, chim thiêng, cây báu đều phát ra diệu
âm. Kinh còn chép: “Đối với Phật, Pháp, Tăng, Ngài luôn tín trọng cung
kính”; vì thế, nay chúng sanh nghe những diệu âm ấy đều tưởng niệm Tam Bảo.

Cứ thế mà suy, ta
thấy rõ: Mỗi một sự trang nghiêm trong cõi Cực Lạc, không điều gì chẳng phải là
do nguyện hạnh của đức Di Đà cảm thành. Nguyện hạnh chính là cái nhân dẫn khởi
sự trang nghiêm, sự thành tựu. Chim, cây, gió, nước v.v… cho đến hết thảy sự
trang nghiêm chính là quả được thành tựu vậy.

Nên biết rằng:
pháp pháp duy tâm, tự tánh vốn sẵn Cực Lạc, tự tánh chính là Di Đà. Thế nên
kinh mới dạy: “Tâm tịnh thì cõi nước tịnh, tâm sáng Phật hiện tiền”. Duy
tâm Tịnh Độ, tự tánh Di Đà nghĩa là như vậy. Hết thảy những cảnh thù thắng
trang nghiêm của cõi Cực Lạc là những thứ luôn sẵn có trong tự tánh của chính
chúng ta, nào phải từ bên ngoài mà thành. Chẳng hạn như: lan can báu, hàng cây
báu chính là do tự tâm sẵn có vạn thiện trí đức mà thành; ao, gác, hoa sen là
do tự tâm sẵn có thắng nhân Đại Thừa huệ hạnh mà thành…

Muốn chứng ngộ
điều ấy, phải mau phát tâm tinh tấn, phát nguyện niệm Phật, niệm đến nhất tâm
bất loạn, thì tâm sẽ tự nhiên rỗng toang, khai ngộ, chứng ngay tự tánh Di Đà,
thấy ngay duy tâm Tịnh Độ! Lúc ấy tự – tha nào còn ngăn cách, như người uống
nước lạnh nóng tự hay, bất tất phải khoa môi múa mép luận bàn xuông nữa ư!

 

1.2.2. Chánh
báo trang nghiêm

1.2.2.1. Giáo
chủ

1.2.2.1.1.
Lược thích danh hiệu
(giải thích sơ lược về danh hiệu của đấng giáo chủ)

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Ư nhữ ý vân hà? Bỉ Phật hà cố hiệu A Di Đà?

(Xá Lợi Phất! Ông
nghĩ thế nào? Cớ sao Đức Phật ấy hiệu là A Di Đà?) 

 

Giải:

Đoạn này trình
bày về sự trang nghiêm nơi chánh báo. Chánh báo gồm có Chủ và Bạn. Chủ tức là
giáo chủ cõi Cực Lạc, tức Phật A Di Đà. Bạn là chúng Thanh Văn, Bồ Tát, thiên
nhân cõi Cực Lạc.

Trước hết, Đức
Phật giải thích ý nghĩa của danh hiệu A Di Đà vì danh hiệu A Di Đà chính là
tông yếu của toàn bộ bản kinh này. Đấy chính là vạn đức hồng danh, là diệu dược
để cứu độ chúng sanh trong thời Mạt Pháp. Trì Danh chính là pháp môn Phật muốn
đặc biệt đề cao trong kinh này, nên Ngài mới giải thích hai ý nghĩa chính yếu
của danh hiệu A Di Đà.

Pháp môn Trì Danh
được xưng tụng là diệu hạnh là vì:

1) Chỉ trì một
câu danh hiệu Phật mà có thể vượt ngang ra khỏi tam giới. Đấy chính là đường
lối tu hành giản tiện, nhanh chóng, ngắn gọn nhất.

2) Chỉ cần mười
niệm thành tựu liền được đới nghiệp vãng sanh. Đấy chính là điều kỳ diệu đặc
biệt lạ lùng nhất.

3) Chỉ cần vãng
sanh Cực Lạc ắt sẽ chứng đắc ba thứ bất thoái. Đấy chính là điều mầu nhiệm viên
đốn nhất.

 Để dẫn khởi
đến việc giải thích ý nghĩa thù thắng của danh hiệu A Di Đà, Đức Phật nêu câu
hỏi: “Ư nhữ ý vân hà?” (ý ông nghĩ thế nào?)

Chữ Ý ở đây cho
thấy Ngài Xá Lợi Phất đã hiểu ý nghĩa danh hiệu A Di Đà, nhưng vẫn lặng thinh
không đáp. Bởi lẽ, Ngài là bậc Bồ Tát thị hiện thân Thanh Văn, là bậc trí huệ
đệ nhất, lẽ đâu không biết đến nghĩa lý thù thắng này. Ngài lặng thinh vì muốn
đích thân kim khẩu của đức Thích Tôn giảng diễn, ngõ hầu tứ chúng trong pháp
hội lẫn vô lượng chúng sanh trong muôn đời sau đều sanh lòng thâm tín nơi danh
hiệu A Di Đà thù thắng này.

Hơn nữa, trí huệ
của Ngài Xá Lợi Phất dù là bậc nhất, vẫn chẳng thể sánh bằng Phật trí. Với trí
huệ thù thắng siêu việt của bậc Đại Giác, đức Thế Tôn sẽ chọn lấy những ý nghĩa
thù thắng đặc biệt nhất trong vô lượng ý nghĩa thù thắng chẳng thể nghĩ bàn của
danh hiệu A Di Đà khiến cho thính chúng đều được hưởng vô biên lợi ích.

 Nếu xét
theo Lý, câu hỏi: “Ư nhữ ý vân hà?” chính là câu nhắc nhở hành nhân phải hồi
quang phản chiếu nơi tự tánh để nhận chân ý nghĩa của danh hiệu A Di Đà.

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Bỉ Phật quang minh vô lượng, chiếu thập phương quốc, vô sở chướng ngại.
Thị cố hiệu vi A Di Đà.

(Xá Lợi Phất! Đức
Phật ấy quang minh vô lượng chiếu mười phương cõi nước, chẳng bị chướng ngại.
Vì thế, hiệu là A Di Đà)

 

Giải:

 Danh hiệu của đức giáo chủ cõi Cực Lạc bao hàm vô lượng nghĩa. Kinh này chỉ chú
trọng đến 2 phương diện: quang minh và thọ lượng.

 

“A Di Đà”: Hán dịch là Vô Lượng Quang, ý nói đức
Phật A Di Đà có vô lượng quang minh. Ngài còn được gọi là Vô Biên Quang, Vô
Ngại Quang cho đến Siêu Nhật Nguyệt Quang. Các danh hiệu này đều hàm ý quang
minh thù thắng vô lượng.

Trong Mật giáo,
còn xưng Ngài là Cam Lộ Vương Như Lai. Bồ Đề Tâm Nghi Quỹ chép: “Đức Phật
này còn gọi là Vô Lượng Thọ Phật, tiếng Phạn là A Di Đà Du Sái (Amitayus); hoặc
là A Di Đà Bà Da Bột Đà (Amitabhaya Buddha). Hán dịch là Vô Lượng Quang Minh
Phật”. Sở dĩ, Ngài được gọi là Cam Lộ Vương vì chú Vãng Sanh có đến mười
chữ A Mi Lật Đa (amrta – cam lộ). Cũng vì thế, chú Vãng Sanh còn được gọi là
Thập Cam Lộ Chú.

Kinh Vô Lượng Thọ
chép: “Quang minh của Đức Phật rực rỡ đẹp đẽ hết sức, kỳ diệu, thù thắng vô
cực, sáng hơn ánh sáng của mặt trời, mặt trăng ngàn vạn ức lần, là vua trong
các quang minh của chư Phật. Vì thế, Ngài hiệu là Vô Lượng Quang Phật”.

 Đây là kết quả của lời nguyện thứ 12 khi Ngài còn đang tu nhân: “Lúc tôi
thành Phật mà quang minh có hạn lượng, tối thiểu chẳng chiếu thấu trăm ngàn vạn
ức na do các cõi Phật thì chẳng lấy ngôi Chánh Giác”. Kinh Vô Lượng Thọ
bảo: “Quang minh của Đức Phật ấy chiếu xa nhất, quang minh của chư Phật
chẳng bằng”.

 Quang minh của Phật có hai loại:

1) Nội quang: tức
là dùng trí để chiếu Lý.

2) Ngoại quang:
tức là quang minh nơi thân, chiếu soi ra ngoài.

Quang minh nói
trong kinh này chính là ngoại quang.

Lại có ba loại
quang minh như sau:

 1) Bổn quang: quang minh của Pháp Thân, rất viên dung, chẳng có hạn lượng.

 2) Trí quang: quang minh của Báo Thân, chiếu trọn khắp pháp giới.

 3) Thân quang: quang minh của Ứng Thân, tùy theo cơ cảm mà biến hiện. Thân
quang lại chia thành hai loại: Thường quang và phóng quang.

 a. Thường quang: Chẳng hạn như đức Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật quang minh chiếu
xa một tầm (khoảng tám thước).

 b. Phóng quang: do nhân duyên đặc biệt, Phật liền phóng quang từ ngay diện môn
(phần giữa mũi và miệng) hoặc phóng quang từ giữa hai mày, cho đến các quang
minh phát ra từ chân, tay, toàn thân v.v…

 Vô lượng quang nói ở đây chính là quang minh của Ứng Thân kể cả Thường Quang
lẫn Phóng Quang. Chữ “vô lượng” biểu thị quang minh tột bực thù thắng. Câu
“chiếu mười phương cõi nước” biểu thị cảnh được chiếu thật là rộng lớn; chẳng
phải chỉ hạn cuộc trong một hai thế giới.

 

“Vô sở chướng
ngại” (chẳng bị chướng
ngại) nghĩa là chiếu một cách triệt để, xuyên núi, thấu vách, tột cùng chốn sâu
kín, xuyên suốt chốn tối tăm. Thế gian thường bảo mặt trời là lớn nhất, nhưng
thật ra mặt trời chỉ chiếu khắp tứ đại châu, vẫn bị mây giá, sương mù che khuất
ánh sáng; cũng chẳng chiếu thấu khoảng dưới đáy chậu úp hay những vật giấu
trong nhà tối. Như vậy, chẳng những quang minh của mặt trời có hạn lượng mà còn
bị chướng ngại nữa. Nếu đem so với Phật quang, thật chẳng khác đem vi trần sánh
với núi Tu Di vậy.

 Nói vậy ắt sẽ có kẻ gạn rằng: Phật quang đã chiếu khắp mười phương, không chi
chướng ngại, sao ta chẳng thấy được Phật quang?

 Đáp: Phàm phu bị Tư Hoặc, Trần Sa, vô minh là các thứ phiền não chướng lấp nên
chẳng tương ứng với Giác Tánh của Phật, lại tương ứng trần lao (bội giác hiệp
trần) nên chẳng thấy được Phật quang. Cũng giống như mặt trời chiếu khắp đại
địa, nhưng kẻ đui chẳng thấy được, có nên bảo là do chưa từng thấy nên bảo xằng
là chẳng có ánh mặt trời hay chăng? Chúng sanh nghiệp chướng sâu nặng, dẫu Phật
quang hiện tiền vẫn chẳng được thấy. Nếu đã đủ thiện căn, lại thêm sức tín
nguyện tha thiết, chân thành niệm Phật thì còn thấy được thân Phật, huống hồ là
quang minh?

 Hơn nữa, theo kinh Vô Lượng Thọ, quang minh của Đức Phật A Di Đà có công năng
khiến cho chúng sanh khi được quang minh ấy chiếu đến thì tam cấu (ba thứ phiền
não: Tư Hoặc, Kiến Hoặc, Trần Sa) sẽ hoàn toàn tiêu trừ, dứt sạch mọi nỗi khổ,
sau khi thọ chung, đều được giải thoát. Trong quang minh còn hiện vô số hóa
Phật, mỗi Đức Phật có hai vị Bồ Tát làm thị giả. Mỗi một Đức Phật lại có tám
vạn bốn ngàn tướng hảo, trong mỗi tướng hảo lại có tám vạn bốn ngàn tướng hảo
khác. Mỗi tướng hảo có tám vạn bốn ngàn quang minh chiếu vô lượng vô biên thế
giới. Cứ như thế, quang minh trùng trùng điệp điệp đến vô lượng vô biên chẳng
thể nghĩ bàn tạo lợi ích cho chúng sanh.

 

 Chánh kinh:

 

 Hựu Xá Lợi Phất! Bỉ Phật thọ mạng cập kỳ nhân dân, vô lượng vô biên a
tăng kỳ kiếp. Cố danh A Di Đà.

 (Lại này Xá Lợi Phất! Thọ mạng của Đức Phật ấy và nhân dân của Ngài là vô lượng
a tăng kỳ kiếp, nên tên là A Di Đà).

 

Giải:

 Đoạn này căn cứ trên thọ mạng để giải thích danh hiệu A Di Đà. Đức Phật ấy
chẳng những quang minh vô lượng, mà thọ mạng cũng vô lượng vô số, nên hiệu là A
Di Đà. Vì thế, chữ A Di Đà còn được dịch là Vô Lượng Thọ.

 Kinh Đại Bổn chép: “Thọ mạng của Đức Phật ấy chẳng thể tính kể. Giả sử chúng
sanh trong mười phương thế giới đều thành Thanh Văn, Duyên Giác, dốc cạn trí
lực trong trăm ngàn kiếp để tính toán vẫn chẳng thể biết được tận cùng [thọ
mạng ấy]”. Đây chính là kết quả của lời nguyện mười ba “thọ mạng vô lượng”
đã phát trong thời gian Ngài còn tu nhân: “Nếu lúc tôi thành Phật, thọ mạng
có hạn lượng, thậm chí thọ trăm ngàn ức na do tha thì chẳng lấy ngôi Chánh
Giác”. Nay nguyện ấy đã thành nên danh phải xứng với thực vậy.

 

 “Thọ mạng”: Thọ là tuổi thọ, Mạng là sanh mạng. Tuổi thọ của con người
dựa theo sự sanh diệt của thân mạng để xác định; vì thế mới gọi là “thọ mạng”.

Đức Phật có ba
thân: Pháp Thân, Báo Thân, và Ứng Thân nên thọ mạng cũng có ba loại: 

a) Pháp thân: Tự
tánh thanh tịnh pháp thân lấy Lý tánh làm thọ mạng, muôn đời vẫn như vậy, chẳng
sanh, chẳng diệt, vô thỉ vô chung.

b) Báo Thân là
thân thọ dụng, lấy trí huệ làm thọ mạng. Báo thân do tu hết thảy công đức viên
mãn mà thành, một phen đã đạt được sẽ vĩnh viễn tồn tại, có khởi đầu nhưng
không có kết thúc.

c) Ứng thân là
thân thị hiện, lấy nhân duyên làm thọ mạng, tùy cơ cảm mà thành, thị hiện sanh
diệt, chẳng những có khởi đầu mà còn có kết thúc. Do nhân duyên thù thắng hay
kém cỏi mà cảm thọ mạng dài hay ngắn.

Ở đây nói thọ
mạng của Phật A Di Đà vô lượng chính là luận về Ứng Thân. Ứng Thân có thọ mạng
thù thắng là do nhân duyên thù thắng cảm thành.

Trong Quang Minh
Huyền Nghĩa, Tổ Thiên Thai Trí Khải giảng: “Pháp, Báo, Ứng là ba thân. Do ba
pháp tụ lại nên gọi là Thân. Tức là Lý pháp tụ họp thì gọi là Pháp Thân. Trí
pháp tụ họp lại thì gọi là Báo Thân. Công đức pháp tụ họp lại thì gọi là Ứng
thân”. Như vậy, Pháp Thân là căn cứ theo cảnh mà nói, Báo Thân là căn cứ
vào Trí, Ứng thân là căn cứ vào Dụng (công dụng). Vì Dụng tùy thuộc vào nhân
duyên, tùy thuộc vào cơ cảm, nên Ứng Thân có sanh diệt, thọ mạng có dài ngắn.

 

“Cập kỳ nhân
dân”: Chẳng những thọ
mạng của Đức Phật là vô lượng, mà tất cả mọi người trong cõi Cực Lạc đều có thọ
mạng vô lượng. Kinh viết “cập kỳ nhân dân” là sử dụng đảo ngữ, nếu nói thuận thì
phải viết: “Bỉ Phật cập kỳ nhân dân thọ mạng vô lượng”.

Cõi Cực Lạc không
có khái niệm vua tôi, cha con, sao lại gọi là “nhân dân”? Phật là đấng Pháp
Vương, chúng sanh sanh về cõi Cực Lạc, khâm thừa Phật Đà giáo hóa, tôn kính
Phật như cõi này tôn kính vua. Huống hồ Phật chính là vua của cả mười pháp
giới, chứ nào phải chỉ là vua một nước mà thôi đâu!

 

“Vô lượng vô
biên a tăng kỳ kiếp”: Chữ
Kiếp nói cho đủ là Kiếp Ba (kalpa), Hán dịch là Thời Phần (hàm nghĩa phân biệt
thời tiết), hoặc dịch là Trường Thời. Đơn vị thời gian ngắn nhất là Sát Na, đơn
vị thời gian dài nhất là Kiếp Ba. Kiếp lại có ba thứ: Tiểu kiếp, trung kiếp và
đại kiếp.

Từ lúc con người
thọ chỉ 10 tuổi khởi tính, cứ qua một trăm năm mới tăng thêm được một tuổi thọ.
Tăng như thế đến khi thọ được tám vạn bốn ngàn tuổi, thì qua một trăm năm, bắt
đầu giảm một tuổi. Như thế cho đến khi tuổi thọ chỉ còn mười năm. Chu trình một
lần tăng một lần giảm như thế tính ra là một ngàn sáu trăm tám mươi vạn năm.
Đấy là một tiểu kiếp.

20 tiểu kiếp, tức
là ba ức ba ngàn sáu trăm vạn năm, là một trung kiếp.

Gộp bốn trung
kiếp: Thành, Trụ, Hoại, Không, tức là mười ba ức bốn ngàn bốn trăm vạn năm là
một đại kiếp.

 

“A-tăng-kỳ”: Đời Tấn dịch là Vô Số, đời Đường dịch là
Vô Ương Số. Đây là một trong mười con số lớn của Ấn Độ (mười con số lớn là Vô
Số, Vô Lượng, Vô Biên, Vô Đẳng, Bất Khả Số, Bất Khả Xưng, Bất Khả Tư, Bất Khả
Lượng, Bất Khả Thuyết, Bất Khả Thuyết Bất Khả Thuyết). Cách tính là lấy vạn vạn
là một Ức. Vạn Ức là một Triệu. Một ngàn vạn vạn vạn vạn vạn vạn vạn vạn vạn
(chín chữ vạn) triệu là một a tăng kỳ. A Tăng Kỳ lần A Tăng Kỳ là một Vô Lượng.
Vô Lượng lần Vô Lượng là một Vô Biên. Cứ tính như thế mà tăng dần lên cho đến
con số lớn thứ mười là Bất Khả Thuyết Bất Khả Thuyết. Như vậy, thọ mạng của Phật
A Di Đà chẳng phải là một đại kiếp mà là vô số đại kiếp, không những thế còn là
vô lượng vô biên đại kiếp, nên bảo là “vô lượng vô biên a tăng kỳ kiếp”.

Thật ra, trên đây
cũng chỉ là ước lượng dựa theo các con số hữu lượng để tính toán hàm hồ như vậy
thôi, chứ thật ra số lượng chẳng phải chỉ là như vậy. Theo như phẩm Thọ Lượng
trong kinh Hoa Nghiêm thì: “Một kiếp trong cõi Sa Bà là một ngày đêm trong
thế giới Cực Lạc”. Nếu vậy thì chẳng thể tính nổi số, thật chẳng phải là số
lượng thông thường thế gian có thể hình dung được nổi. Dù là trí huệ cũng chỉ
biết được một phần nhỏ như giọt nước trong biển cả mà thôi!

Nếu xét riêng Ứng
Thân, thọ mạng của Phật A Di Đà tuy nói là vô lượng nhưng vẫn là “hữu lượng chi
vô lượng”, vì theo kinh Quán Âm Thọ Ký, sau khi Ứng Thân của Phật A Di Đà nhập
diệt, Chánh Pháp trụ thế vô lượng kiếp. Ngay giữa đêm hôm Chánh Pháp diệt hết,
Quán Thế Âm Bồ Tát liền bổ xứ thành Phật, thành Phật ngay trong đêm hôm ấy,
hiệu là Phổ Quang Công Đức Sơn Vương Như Lai. Cõi nước đổi tên thành Chúng Bảo
Phổ Tập Trang Nghiêm. Thọ mạng và chánh pháp của Đức Phật ấy cũng kéo dài vô
lượng kiếp.

Khi Chánh Pháp
của Phổ Quang Công Đức Sơn Vương Như Lai diệt tận thì Đại Thế Chí Bồ Tát ngay
trong đêm ấy, bổ xứ thành Phật; hiệu là Thiện Trụ Công Đức Bảo Vương Như Lai;
thọ mạng cũng vô lượng.

Tuy vậy, Phật đã
chứng ba thân, mà Pháp Thân, Báo Thân đã thọ “vô lượng chi vô lượng” thì Ứng
Thân cũng có thể nói là thọ “vô lượng chi vô lượng”.

(“Vô lượng chi vô
lượng” là con số vô lượng một cách tuyệt đối, không cách nào hình dung, diễn tả
nổi dù bằng toán học, vượt hẳn mọi khả năng suy nghĩ, tính toán của con người
lẫn thánh nhân. “Hạn lượng chi vô lượng” là con số rất lớn, con người khó hình
dung nổi, nhưng vẫn có thể dùng toán học để diễn tả được). 

Hiểu một cách
tổng quát, Vô Lượng có nghĩa là không còn có hạn lượng, giới hạn gì, Vô Biên là
không có ngằn mé, ranh giới nào. Thọ mạng vô lượng vô biên của Đức Phật chính
là kết quả của bi nguyện vô biên, của tịnh nghiệp công đức xa rời mọi ác nghiệp
Ngài đã tu tập trong vô lượng kiếp.

Vì sao chúng sanh
vãng sanh cõi Cực Lạc lại có thọ mạng giống hệt như Đức Phật? Có hai nguyên
nhân:

a) Do nương vào
Di Đà nguyện lực mà thành. Lời nguyện thứ mười năm của Phật khi còn tu nhân là:
“Nếu lúc tôi thành Phật, thọ mạng của người trong nước tôi đều là vô ương số
kiếp, không ai có thể tính nổi số ấy. Nếu chẳng như thế, chẳng lấy ngôi Chánh
Giác”.

b) Do nguyện lực
chính mình, tức là do công sức niệm Phật cảm thành. Nhất tâm niệm Phật, tịnh
nghiệp thành tựu, vãng sanh Tịnh Độ, liên hoa hóa thân, đạt được thân thanh hư,
chẳng còn mang tấm thân do tứ đại giả hợp, có sanh lão, bệnh tử, chợt tán hoại,
chợt vô thường, nên thọ mạng đồng với chư Phật. 

Hơn nữa, Phật thọ
vô lượng để giáo hóa chúng sanh trong vô lượng kiếp. Chúng sanh được Phật giáo
hóa cũng thọ vô lượng kiếp hòng một đời tu tập thành Phật, lại lần lượt giáo
hóa chúng vô lượng chúng sanh cho đến khi họ cùng chứng Niết Bàn.

Hỏi: Đức Phật ấy
đã có hai danh hiệu, tức là quang minh, thọ mạng thảy đều thù thắng, vì sao Đại
Bổn và Quán Kinh chỉ lấy mỗi danh hiệu Vô Lượng Thọ làm đề mục, như vậy có phải
là khi xưng niệm như thế đã thiếu sót nghĩa thứ hai chăng?

Đáp: Đấy là dùng
Thể để bao gồm Dụng. Thọ là bản thể, Quang Minh là tác dụng. Nếu chẳng chứng
được thân vô lượng thọ thì quang minh rốt cục sẽ đi về đâu? Do đã chứng được
thân vô lượng thọ thì đương nhiên sẽ đạt được công dụng quang minh vô lượng.
Một khi đã nói đến thân vô lượng thọ thì quang minh đồng thời sẽ gồm trong ấy.
Đấy là nêu Thể để gồm Dụng vậy. Do đó, chỉ xưng niệm Vô Lượng Thọ đã gồm cả Vô
Lượng Quang trong ấy. Nói Thọ nhiếp Quang thì được, nhưng chẳng thể bảo Quang
nhiếp Thọ vì nếu ly khai bản thể là Thọ thì chẳng thể có tác dụng là Quang
Minh!

Xin dùng một ví
dụ để minh họa: Bản thân tấm gương là Thể, tác dụng soi chiếu của tấm gương là
Dụng. Hễ có tấm gương thì đồng thời có tác dụng tỏa sáng, soi rọi. Vì thế có
thể chỉ nêu Gương để hàm nghĩa Quang. Trái lại nếu chỉ nói Soi Chiếu đã bao gồm
Gương trong ấy thì chẳng được. Vì đã không có Gương, lấy đâu có tác dụng soi
chiếu

Cần phải biết
rằng: trí huệ, quang minh, oai đức v.v… của Phật A Di Đà không gì là chẳng vô
lượng. Thế sao lại chỉ dùng hai phẩm đức: quang minh và thọ lượng để xác lập
danh hiệu?

 

1) Ước về Sự:

 

Ước về thọ mạng
và quang minh của Pháp Thân và Báo Thân thì chư Phật đều giống hệt như nhau,
chỉ có quang minh và thọ mạng của Ứng Thân là khác biệt. Đấy là vì Ứng Thân do
nhân duyên cơ cảm, thị hiện thuận theo từng căn cơ, cho nên thọ mạng có dài
ngắn sai biệt, quang minh có to nhỏ bất đồng.

Thọ mạng của Phật
A Di Đà đã dài lâu chẳng thể tính kể, quang minh của Ngài cũng thù thắng cùng
tột vượt trội hết thảy. Như đức Thích Ca thị hiện tịch diệt năm tám mươi tuổi,
còn các Đức Phật khác: hoặc sống ngàn năm, hoặc một vạn năm, hoặc một kiếp cho đến
na do tha kiếp. Chẳng vị nào như Phật A Di Đà sống đến vô lượng kiếp.

Còn về quang minh
thì đức Thích Ca viên quang soi sáng một tầm, các Đức Phật khác hoặc một do
tuần, hoặc mười do tuần, cho đến trăm ngàn vạn do tuần, trọn chẳng có vô lượng
quang như đức Phật A Di Đà. Các Đức Phật quang minh chiếu một thế giới, hoặc
trăm ngàn vạn ức thế giới, nhưng trọn chẳng có vị nào quang minh chiếu khắp
mười phương. Một phương đã có vô lượng vô biên thế giới, huống hồ là thập
phương?

Quán kinh chép: “Đức
Phật ấy có tám vạn bốn ngàn tướng hảo. Mỗi mỗi tướng hảo có tám vạn bốn ngàn
quang minh, chiếu khắp chúng sanh niệm Phật trong mười phương thế giới chẳng
bỏ”.
 Đủ thấy quang minh
và thọ mạng của Đức Phật A Di Đà vượt trỗi hết thảy chư Phật, đó là điểm thù
thắng độc đáo nhất! Vì thế, Ngài đặc biệt dùng quang minh và thọ mạng để lập
danh hiệu.

 Hỏi: Vì sao Phật Thích Ca và Phật Di Đà cùng thành tựu Phật quả rốt ráo, nhưng
quốc độ, quang minh, thọ mạng lại khác biệt một trời, một vực đến thế? Chẳng lẽ
Phật đức có hơn kém hay sao?

Đáp: Đại phàm chư
Phật xuất thế đều chủ yếu là vì bi nguyện, vì mục đích độ sanh. Quốc độ có
tịnh, uế bất đồng; thọ mạng có dài, ngắn sai khác; đại lược là do hai nguyên
nhân sau:

 

a.- Do bổn
nguyện tạo thành:

 

Đức Di Đà phát
nguyện trang nghiêm Tịnh Độ để tiếp dẫn chúng sanh khổ não, nên đặc biệt hiện
thọ mạng vô lượng, an lạc vô lượng để chúng sanh hâm mộ Cực Lạc mà niệm Phật
cầu được vãng sanh. Đức Thích Ca phát nguyện giáng sanh trong cõi đời ngũ trược
tà ác để cứu độ chúng sanh còn đang mê đắm. Ngài phải hiện thân thọ mạng ngắn
ngủi, dùng sự vô thường cảnh tỉnh mê tình, khiến họ sanh lòng chán ngán uế cảnh
cầu sanh cõi Tịnh, chóng được giải thoát. Đấy chính là phương tiện lớn lao nhằm
dẫn dụ chúng sanh lìa khổ cầu vui, sao lại nảy lòng ngờ Phật đức có hơn, có
kém?

Về quang minh
cũng vậy: Do thân Phật trong cõi này đã nhỏ (một trượng sáu) thì quang minh
cũng thị hiện chiếu không quá một tầm, nhưng khi cần phải thị hiện thần biến để
hóa độ, Phật cũng thị hiện phóng quang minh thấu suốt vô lượng cõi Phật ở
phương Đông như trong phẩm Tự kinh Pháp Hoa đã chép rõ ràng đấy thôi!

 

b.- Do phước
đức và ác nghiệp của chúng sanh chiêu cảm như thế:

 

Phước đức và
thiện nghiệp của chúng sanh cõi Cực Lạc cực thâm hậu nên cảm thấy thọ mạng,
quang minh của đức Giáo Chủ cũng vô lượng, vô biên. Chúng sanh cõi Sa Bà nghiệp
nặng, phước mỏng, nên thấy đức Thích Tôn tám mươi tuổi đã nhập diệt. Đấy chẳng
phải là đức Thích Tôn thiếu lòng từ bi, chỉ vì chúng sanh phước bạc phận mỏng
nên cơ duyên hóa độ chỉ đến thế mà thôi!

Còn như bảo
“quang minh của Phật Thích Ca chẳng chiếu quá một tầm” là chỉ nói về Ứng Thân
đó thôi. Chứ về Báo Thân, Pháp Thân, Thường Tịch Quang Độ thì Phật, Phật đều
đồng, chẳng hề có chuyện thọ mạng dài ngắn, quang minh chiếu xa hay gần, cõi
nước có tịnh, uế chi cả!

 

2) Ước về Lý:

 

Vô Lượng Thọ
nghĩa là xét theo chiều dọc, Phật Tánh suốt khắp ba đời. Vô Lượng Quang là xét
theo chiều ngang, Phật Tánh bao trọn mười phương. Như vậy, hết thảy chúng sanh
không ai là chẳng dạo chơi trong biển Di Đà Quả Giác, cứ hễ nhất niệm hồi hướng
thì sẽ liền được Phật nhiếp thọ.

Danh hiệu A Di Đà
chính là đại tổng tướng môn của pháp giới nên A Di Đà Phật còn được gọi là Pháp
Giới Tạng Thân; đấy chính là Phật tánh mỗi người chúng ta đều sẵn có. A Di Đà
Phật còn chính là tam đức bí tạng (kho tàng bí mật của ba đức): Vô Lượng Thọ là
Giải Thoát Đức, Vô Lượng Quang là Bát Nhã Đức, quang minh và thọ mạng nhất thể
chẳng lìa chính là Pháp Thân Đức.

Thêm nữa, xét về
Pháp Thân thì: Quang lẫn thọ chẳng hai chính là diệu thể bất biến. Vô Lượng Thọ
chính là diệu dụng tùy duyên bất biến. Vô Lượng Quang chính là diệu tướng hiển
hiện.

Như vậy, giảng ra
danh hiệu A Di Đà chính là để hết thảy chúng sanh nhân danh hiệu ấy sẽ đốn ngộ
được tự tánh của chính mình vốn sẵn thông suốt theo chiều dọc, trùm khắp theo
chiều ngang, chứng ngay được tam đức bí tạng, thấu rõ diệu chỉ “tâm chính là
Phật, Phật chính là tâm, tâm Phật chẳng hai”. Bởi lẽ đó, Phật lấy hai nghĩa
Quang và Thọ để lập danh hiệu vậy.

Thêm nữa, Phật Tánh
ai cũng sẵn có đó còn có tên khác là Bổn Giác. Một khi gặp được cơ duyên khai
ngộ, giáo dưỡng, hay được đánh thức, huân tập bằng vạn đức hồng danh A Di Đà,
thì từ Bổn Giác Lý Thể sẽ xuất sanh trí huệ. Trí huệ ấy gọi là Thỉ Giác (do từ
vô thỉ chúng sanh bất giác, nay mới giác ngộ nên gọi là Thỉ Giác. Thỉ nghĩa là
bắt đầu). Tâm niệm Phật chính là Thỉ Giác Trí. Đức Phật được niệm chính là Bổn
Giác Lý.

Kinh nói: “Mười
phương chư Phật cùng chung một Pháp Thân”. Do lý thể của pháp thân vô nhị,
vô biệt, nên bảo là “cùng chung một pháp thân!” Lý thể của Pháp Thân Phật và lý
thể của Bổn Giác của chúng sanh cũng vô nhị, vô biệt giống như thế. Như vậy,
niệm Phật chính là niệm Bổn Giác trong chính tâm mình.

Hơn nữa, Thỉ Giác
Trí phát sanh từ Bổn Giác Lý, nhưng về bản thể, Thỉ Giác lẫn Bổn Giác chẳng hai
nên chúng sanh cũng đồng như Phật chẳng khác!

Mầu nhiệm thay!
Một danh hiệu A Di Đà bao gồm vô lượng công đức chẳng thể nghĩ bàn, một niệm
hiện tiền của chúng sanh cũng chẳng thể nghĩ bàn! Nếu thật sự có thể một niệm
tương ứng với một niệm Phật, niệm niệm tương ứng với niệm niệm Phật thì lo chi
chẳng đốn ngộ tự tánh Di Đà, chứng ngay được duy tâm Tịnh Độ!

Bởi những lẽ
trên, niệm Phật chính là niệm tâm, niệm tâm chẳng ngoài niệm Phật. Ngoài tâm
không Phật, ngoài Phật không tâm! Như vậy thì thánh hiệu Quang Thọ chính là tâm
quang, thọ mạng chẳng thể nghĩ bàn của chính ngay một niệm hiện tiền của chúng
ta.

Hiểu sâu hơn, Vô
Lượng Quang biểu thị tự tánh thường tịch nhưng thường chiếu. Vô Lượng Thọ biểu
thị tự tánh chiếu nhưng thường tịch. Như vậy, A Di Đà chính là Tịch Chiếu bất
nhị vậy!

Cũng vì những lẽ
trên, trong hai bộ Mạn Đà La: Thai Tạng và Kim Cang Giới của Mật giáo, bốn vị
Phật trong ngũ Phật (A Súc Bệ, Bảo Sanh, Bất Không Thành Tựu, A Di Đà, Tỳ Lô
Giá Na. Ngũ Phật biểu trưng cho ngũ trí) tùy theo phương vị sẽ có tên sai khác,
nhưng Phật A Di Đà luôn không đổi tên.

Trong Thai Tạng
Mạn Đà La, đức Phật A Di Đà có hình dáng một vị Phật tóc xoáy trôn ốc, sắc vàng
óng, tay kết Định Ấn (lòng bàn tay phải đặt trên bàn tay, ngón trỏ và ngón cái
đâu nhau tạo thành hình khuyên giáp nhau), hai mắt nhắm hờ, nhìn xuống. Đấy
chính là tướng xuất gia thành đạo của tỳ kheo Pháp Tạng.

Trong Kim Cang
Giới Mạn Đà La, Đức Phật A Di Đà đội mão báu, nhưng ấn tướng vẫn như cũ, tiêu
biểu cho sự trang nghiêm của Báo Thân.

Theo Nguyên Âm
Thượng Sư, tượng Di Đà đứng tay phải kết Định Ấn (hoặc cầm đài sen), tay trái
xòe thẳng buông dọc theo thân mình. Năm ngón tay phải biểu thị năm giới: Thanh
Văn, Duyên Giác, Bồ Tát, Hiển Phật, Mật Phật. Năm ngón tay trái biểu thị năm
giới: Thiên, nhân, quỷ, súc, địa ngục (Đấy chính là thập giới của Mật giáo).
Hai tay trên dưới như vậy tiêu biểu Lý Trí có công dụng khác biệt, nhưng đều
cùng một thân, hàm ý: Lý – Trí bất nhị (tay phải là Trí, tay trái là Lý). Hình
khuyên do ngón cái và ngón trỏ tạo thành Định Ấn tiêu biểu cho Viên Giác, Bổn
Giác hợp cùng Thỉ Giác. 

 

1.2.2.1.2.
Thành đạo thời kiếp

 

Chánh kinh:

 

Hựu Xá Lợi
Phất! A Di Đà Phật thành Phật dĩ lai, ư kim thập kiếp.

(Lại nữa, Xá Lợi
Phất! Từ khi đức A Di Đà Phật thành Phật đến nay là mười kiếp)

 

Giải:

Câu “thành
Phật dĩ lai” ([từ lúc] thành Phật đến nay) tương ứng với câu “kim hiện tại
thuyết pháp” trong Tự phần. Thế nào là “thành Phật”? Nhân hạnh viên mãn là
Thành, chứng được Bồ Đề là Phật. Thêm nữa, y báo, chánh báo, bạn lữ, các thứ
trang nghiêm cũng đều là “thành” cả.

Nếu luận trên
Pháp Thân, tự tánh thanh tịnh vốn sẵn đã là Phật, còn có gì là thành hay chẳng
thành, lấy gì mà bàn đến chuyện kiếp số nữa ư! Nếu luận trên Báo Thân, nhân viên
quả mãn, chứng đắc Bồ Đề, tựa hồ có thành, luận bàn đến kiếp số cũng không ngại
gì! Ứng Thân tùy cơ mà cảm hiện tám tướng thành đạo (giáng hạ từ trời Đâu Suất,
thác thai, xuất sanh, xuất gia, hàng ma, thành đạo, chuyển pháp luân, nhập Niết
Bàn) nên dĩ nhiên phải có thành, phải có kiếp số.

Như vậy, thành
Phật đã mười kiếp là nói về Ứng Thân và Báo Thân đã thành Phật mười kiếp vậy.
Nói cách khác: từ khi Phật A Di Đà thành đạo đến nay, thế giới Sa Bà đã trải
qua mười chu kỳ thành – trụ – hoại – không (*), nhưng cõi Cực Lạc vẫn y nhiên
như cũ, thường luôn vui sướng bất biến! Thật chẳng phải là cõi nước an ổn,
khoái lạc thường hằng lắm ư?

Tính cho đến khi
thành Phật, đức Phật A Di Đà đã trong vô lượng kiếp lâu xa tu hành bi nguyện,
đại hạnh mới thành Phật Quả. Theo kinh Vô Lượng Thọ kể từ thời Phật Định Quang
cho đến năm mươi ba Đức Phật xuất thế, nơi Đức Phật sau rốt là Thế Tự Tại
Vương, tỳ kheo Pháp Tạng giác ngộ thế gian vô thường, phát ra 48 trọng nguyện,
rồi tu thành Phật.

Theo kinh Pháp
Hoa, mười sáu vị vương tử của Phật Đại Thông Trí Thắng Như Lai, nhân thấy cha
thành Phật, cảm động sâu xa, cũng bỏ nước xuất gia, tu hành phạm hạnh, được thọ
ký Bồ Đề. Vị vương tử thứ chín thành Phật ở phương Tây hiệu là A Di Đà.

Theo kinh Bi Hoa,
vô lượng kiếp trước có Chuyển Luân vương tên Vô Tránh Niệm, cúng dường Bảo Tạng
Như Lai. Vua từng phát nguyện khi thành Phật, cõi nước sẽ trang nghiêm thù diệu
khôn sánh. Phật Bảo Tạng thọ ký: “Ông hành Bồ Tát đạo trong hằng sa kiếp rồi
sẽ thành Phật ở phương Tây, cõi nước hiệu là An Lạc”. Vua Vô Tránh Niệm nay
là Phật A Di Đà.

Trong kinh Nhất
Hướng Xuất Sanh Bồ Tát, có kể chuyện vị quốc vương được nghe Phật pháp, bèn
phụng trì tinh tấn, trong suốt bảy vạn năm chưa từng ngủ nghỉ, ở riêng một mình
trong chốn núi rừng, tu tập Thiền Định, sau độ tám mươi ức trăm ngàn na do tha
chúng sanh được bất thoái chuyển. Vị quốc vương ấy thành Phật, hiệu là A Di Đà.

Những vị như tỳ
kheo Tịnh Mạng trong kinh Đại Thừa Phương Quảng Tổng Trì, vương tử Tịnh Phước
Báo Chúng Âm trong kinh Hiền Kiếp, quốc vương Thắng Oai trong kinh Như Huyễn
Tam Ma Địa Vô Lượng Ấn cũng đều là tiền thân của Phật A Di Đà. 

Đến khi thành
Phật, đức A Di Đà hằng ngày thời thời thuyết pháp, luôn xòe cánh tay tử kim
tiếp dẫn chúng sanh, sao ta vẫn cam bề trầm luân, đành phụ tấm lòng thâm thiết
của đấng Từ Phụ, chẳng chịu sự tiếp độ giáo hóa của Ngài, có đáng thẹn hổ lắm
không?

 

1.2.2.2. Hóa
bạn (đồ chúng được đấng
Giáo Chủ hóa độ)

1.2.2.2.1.
Thanh Văn chúng:

 

Chánh kinh:

 

Hựu Xá Lợi
Phất! Bỉ Phật hữu vô lượng vô biên Thanh Văn đệ tử, giai A La Hán, phi thị toán
số chi sở năng tri.

(Lại này Xá Lợi
Phất! Đức Phật ấy có vô lượng vô biên đệ tử Thanh Văn, đều là A La Hán, chẳng
thể tính toán để biết được nổi).

Giải:

Đoạn kinh văn này
thuyết minh về các hóa bạn (những người được hóa độ của đấng Giáo Chủ).

Thanh Văn là
những người do được nghe Đức Phật giảng thuyết pháp Tứ Đế mà ngộ đạo. Thanh Văn
được chia làm bốn tầng cấp:

 

1) Tu Đà Hoàn:
Hán dịch là Nhập Lưu, hoặc Dự Lưu (dự vào dòng thánh), thuộc về địa vị Kiến
Đạo, đã đoạn sạch tám mươi tám Sử thuộc về Kiến Hoặc, nên gọi là Sơ Quả Thanh
Văn.

 

2) Tư Đà Hàm:
Hán dịch là Nhất Vãng Lai hay Nhất Lai, nghĩa là còn phải thọ sanh một lần nữa
trong Dục Giới. Thánh quả này thuộc về Tu Đạo, đã đoạn sạch Kiến Hoặc trong tam
giới, đoạn được sáu phẩm Tư Hoặc đầu tiên trong Dục Giới của 81 phẩm Tư Hoặc.
Địa vị này còn gọi là Nhị Quả Thanh Văn.

 

3) A Na Hàm:
Hán dịch là Bất Lai, nghĩa là không còn phải thọ sanh trong Dục Giới nữa. Địa
vị này vẫn thuộc về Tu Đạo, đã đoạn hết ba phẩm Tư Hoặc của Dục Giới còn sót
lại. Thánh Quả này còn gọi là Tam Quả Thanh Văn.

 

4) A La Hán:
Hán dịch là Vô Sanh, nghĩa là chẳng thọ sanh trong Tam Giới nữa. Thánh quả này
thuộc về địa vị Vô Học, đoạn sạch chín phẩm Tư Hoặc của Dục Giới, sống trong
trời A Na Hàm của Sắc Giới, lại đoạn bảy mươi hai phẩm Tư Hoặc; tổng cộng đã
đoạn 88 Sử thuộc Kiến Hoặc, tám mươi mốt phẩm Tư Hoặc. Địa vị này còn gọi là Tứ
Quả Thanh Văn.

 

Câu “giai A La
Hán” nhằm chỉ rõ thánh chúng cõi Cực Lạc không còn thuộc trong ba quả vị
đầu của Thanh Văn. Kinh không đề cập đến Duyên Giác, hàm ý: Duyên Giác đã tính
gộp trong chúng Thanh Văn.

 

“Phi thị toán
số”: Số lượng thánh chúng
Thanh Văn nhiều đến nỗi chẳng thể tính toán được nổi. Số lượng ấy khó hay biết
đến nỗi đành phải lấy từ ngữ “vô lượng vô biên” để tạm diễn tả. Bởi lẽ như kinh
Vô Lượng Thọ đã nói rõ: “Giả sử có các tỳ kheo nhiều đến ức na do tha, trăm
ngàn số lượng, đều thành tựu thần thông giống như Mục Liên, muốn tính đếm số
lượng Thanh Văn trong hội thuyết pháp đầu tiên của Đức Phật ấy thì dù có tận
hết thần lực vẫn chưa biết được nổi một phần trăm số ấy!”

Vì sao cõi An Lạc
lại có chúng Thanh Văn đệ tử? Hàng Tiểu Thừa định tánh Thanh Văn chẳng tin vào
các cõi Tịnh Độ phương khác dĩ nhiên quyết định chẳng được vãng sanh cõi Cực
Lạc. Còn như các vị hành giả trong Đại Thừa, hành hạnh Bồ Tát, chẳng hạn như
bậc Thất Trụ đã đoạn Kiến Hoặc, Tư Hoặc, xét về quả vị tuy đồng Tứ Quả Thanh
Văn, nên gọi là Thanh Văn; nhưng thật sự vẫn là hành giả Bồ Tát hạnh.

Hoặc như Quán
Kinh Sớ đã chỉ rõ: Những người quen tu tập hạnh Tiểu Thừa, nhưng có tâm xu
hướng Đại Thừa, đã chứng tiểu quả Thanh Văn hay không, khi lâm chung, phát khởi
đại tâm, phát nguyện vãng sanh nên cũng được vãng sanh. Do đó gọi là Thanh Văn;
nhưng là loại Thanh Văn “hồi Tiểu hướng Đại”. Thuận theo căn cơ của họ, Phật
cũng thuyết giảng những pháp Thanh Văn, khiến họ dần dần chứng những quả vị
Thanh Văn, tấn tu đạo nghiệp Đại Thừa.

Hoặc những người
chuyên niệm nhưng chưa hiểu tự tánh Di Đà, hoặc chỉ vì tự lợi mà niệm, nên khi
vãng sanh về cõi Đồng Cư Tịnh Độ, sẽ thuộc về chúng Thanh Văn.

 

1.2.2.2.2. Bồ
Tát chúng:

 

Chánh kinh:

Chư Bồ Tát
chúng diệc phục như thị.

(Các hàng Bồ Tát
cũng giống như thế).

 

Giải:

“Chư Bồ Tát
chúng”: Bồ Tát là hàng
thánh giả tu học Đại Thừa. Chữ “Chư” hàm nghĩa chẳng phải chỉ có một, tức là
không những các vị Bồ Tát từ mười phương vãng sanh, mà tất cả các vị Bồ Tát
trong Tứ Giáo (Tạng, Thông, Biệt, Viên) cũng đều vãng sanh. Từ hàng Thập Tín
cho đến địa vị Đẳng Giác không vị nào là chẳng vãng sanh.

 

Câu “diệc phục
như thị” (cũng giống như thế) ngụ ý chẳng những các chúng Thanh Văn nhiều
vô lượng vô biên mà các vị Bồ Tát cũng đông nhiều như thế, chẳng thể tính toán
được nổi!

Khi nói đến những
vị Thanh Văn, Bồ Tát đó, không phải là chỉ có những vị Bồ Tát, Thanh Văn từ
thập phương sanh về Cực Lạc, mà còn là tính gộp tất cả phàm phu vãng sanh cõi
Cực Lạc: Nếu là tiểu căn nghe Phật thuyết pháp, sẽ chứng nhập tiểu quả nên gọi
là Thanh Văn; bậc đại căn chứng nhập đại quả nên thành Bồ Tát.

Hỏi: Chúng sanh
đời trược, nghiệp nặng khó bề hóa độ, nên Phật phải diễn giảng giáo pháp tam
thừa. Còn như nhân dân cõi Tịnh Độ lòng tin sâu xa, rất dễ khuyến hóa, cớ sao
Phật vẫn giảng Tứ Quả?

Đáp: Vì hai lẽ:

1) Do bi nguyện
hóa độ khắp cả căn cơ sâu cạn, nên kẻ ngũ nghịch thập niệm cũng được vãng sanh.
Đối với những căn cơ hạ liệt ấy, không thể giảng ngay vào pháp Đại Thừa, phải
dùng pháp Tiểu Thừa khiến họ tăng tiến đạo tâm.

2) Hai là quyến
thuộc trang nghiêm, đồ chúng đông nhiều: tuy là cõi Tịnh Độ, vẫn có chúng Thanh
Văn, vì như kinh Pháp Hoa đã dạy: “Khi Đức

Phật ấy xuất thế, tuy chẳng phải là đời
ác, nhưng do bổn nguyện, vẫn nói Tam Thừa”. Hoặc như Quán kinh nói: “Kẻ căn cơ Tiểu Thừa, sanh về
cõi ấy, đắc Tứ Quả”.

Xét về Lý:

– A La Hán biểu
thị Chân Đế không tịch.

– Bồ Tát biểu thị
Tục Đế tùy duyên.

– “Diệc phục như
thị” biểu thị Chân Tục bất nhị.

 

1.2.2.3. Tổng
kết

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Bỉ Phật quốc độ, thành tựu như thị công đức trang nghiêm.

(Xá Lợi Phất! Cõi
nước Phật ấy thành tựu công đức trang nghiêm như thế).

 

Giải:

Đoạn kinh văn này
tổng kết tất cả những điều trang nghiêm vừa được diễn giảng ở trên: Phật quang,
thọ mạng, Thanh Văn, Bồ Tát. Tuy văn tự giống hệt đoạn văn kết ở trên, nhưng ý
nghĩa có khác. Trong đoạn tiểu kết trước, chỉ kết về y báo trang nghiêm. Đoạn
này kết lại chánh báo trang nghiêm: trong cõi nước Cực Lạc, hóa chủ, hóa bạn
thảy đều vô lượng thù thắng trang nghiêm, không điều gì không là do công đức
nguyện hạnh thù thắng chẳng thể nghĩ bàn của Phật A Di Đà tạo thành.

 Phần
Năm

2. ĐẶC KHUYẾN
ƯNG CẦU VÃNG SANH DĨ PHÁT NGUYỆN (riêng khuyên phải nên cầu vãng sanh để phát nguyện)

2.1. Vãng sanh
giai đắc bất thoái (hễ
vãng sanh đều được bất thoái chuyển)

 

Chánh kinh:

 

Hựu Xá Lợi
Phất! Cực Lạc quốc độ chúng sanh sanh giả, giai thị A Bệ Bạt Trí.

(Lại này Xá Lợi
Phất! Chúng sanh sanh về cõi nước Cực Lạc đều là bậc Bất Thoái Chuyển)

 

Giải:

Đã giảng xong y
báo, chánh báo trang nghiêm cõi Cực Lạc, trong đoạn này, Đức Phật bèn dẫn dụ
chúng sanh phát sanh lòng tin phát nguyện cầu được vãng sanh, hòng đạt được
nhân thù thắng xuất thế vô thượng, ngõ hầu vượt ngang ra khỏi tam giới, viên
chứng ba thứ Bất Thoái, vĩnh viễn giải quyết xong vấn đề sanh tử, rốt ráo thành
Phật.

Để làm được điều
này, nếu còn nấn ná trong cõi Sa Bà, phải đoạn sạch cả ba Hoặc. Hơn nữa, cõi
này lắm chướng duyên gây thoái thất, khó lòng hoàn thành. Vì thế, trước khi
khuyến hóa thính chúng phát nguyện, Đức Phật đặc biệt phô bày nhân duyên thù
thắng của cõi Cực Lạc để người nghe sanh lòng hâm mộ, hăm hở phát nguyện cầu
sanh.

Những người mới
sanh về cõi Cực Lạc, dẫu là mới đến vẫn đều sẽ đạt được địa vị bất thoái nên
bảo là “chúng sanh sanh giả”.

 

“A Bệ Bạt
Trí”: Còn phiên là A Duy
Việt Trí, Hán dịch là Bất Thoái Chuyển, gồm có ba loại: Vị Bất Thoái, Hạnh Bất
Thoái, Niệm Bất Thoái, trong phần luận về thể dụng của kinh đã bàn qua, ở đây
không nhắc lại.

Ngoài ba thứ Bất
Thoái nói trên, Ngài Khuy Cơ còn xướng ra năm thứ bất thoái: Tín Bất Thoái, Vị
Bất Thoái, Chứng Bất Thoái, Hạnh Bất Thoái, Phiền Não Bất Thoái, nhưng không
giải thích rõ.

Căn cứ trên công
hạnh của người niệm Phật, lại có bốn loại Bất Thoái:

 

1) Niệm Bất
Thoái: người niệm Phật chẳng những niệm đến mức đạt được Sự nhất tâm bất
loạn, mà còn có thể tiến nhập Lý Nhất Tâm Bất Loạn (hai thứ Sự và Lý nhất tâm
bất loạn này đã được giải thích tỉ mỉ trong sách Yếu Giải), phá vô minh, hiển
Phật Tánh. Chánh nhân Phật Tánh hiển hiện nên Lý Tâm phát khởi, chứng được Pháp
Thân đức. Liễu nhân Phật Tánh hiển hiện khiến Huệ Tâm sanh khởi, chứng được Bát
Nhã đức. Duyên nhân Phật Tánh hiển hiện khiến thiện tâm phát khởi, chứng Giải
Thoát đức. Viên chứng ba thứ Phật Tánh như thế, phát trọn vẹn ba thứ tâm như
thế, chứng trọn vẹn ba đức như thế, khai Phật tri kiến, sanh trong Thượng Phẩm
Thượng Sanh nơi cõi Thật Báo Trang Nghiêm Tịnh Độ, chứng được một phần Thường
Tịch Quang Tịnh Độ. Đó là Niệm Bất Thoái.

 

2) Hạnh Bất
Thoái: Người niệm Phật chẳng những đoạn được Kiến, Tư, Phiền Não, sanh
trong cõi Phương Tiện Hữu Dư Tịnh Độ, lại còn có thể hồi Tiểu hướng Đại, từ
Không xuất Giả, đi vào cõi tục độ sanh, thượng cầu Phật đạo, hạ hóa chúng sanh,
sanh trong Thật Báo Tịnh Độ, chứng một phần Thường Tịch Quang Tịnh Độ, làm bầu
bạn cùng với hàng Bất Thoái Bồ Tát. Đấy là Hạnh Bất Thoái.

 

3) Vị Bất
Thoái: Tu hành trong thế giới Sa Bà, tất nhiên phải đoạn Kiến Tư Hoặc, phá
Ngã Chấp, chứng Chân Đế, mới an trụ nơi Vị Bất Thoái. Nhưng đối với cõi Cực
Lạc, chẳng cần phải đoạn hoặc chứng chân, chỉ cần nhất tâm niệm Phật, lâm chung
mười niệm liền được vãng sanh, sanh trong cõi Phàm Thánh Đồng Cư, đến khi hoa
nở gặp Phật, niệm niệm cầu thành Phật đạo. Đấy là Niệm Bất Thoái. Thường gặp
Phật nghe pháp, ưa thích tu hạnh Đại Thừa, liền chứng Hạnh Bất Thoái, cùng các
vị thượng thiện nhân luôn ở chung một chỗ, đó là Vị Bất Thoái. Đây chính là
điểm đặc biệt thù thắng nhất của cõi Tịnh Độ, chỉ cần vãng sanh Cực Lạc, ba thứ
Bất Thoái đều tự nhiên viên thành.

 

4) Cứu Cánh
Bất Thoái: Hết thảy chúng sanh chẳng cần biết là hữu tâm hay vô tâm, chẳng
luận là nhất tâm hay tán tâm, chẳng kể là chỉ một lần xưng niệm thánh hiệu Di
Đà hay thánh hiệu của chư Phật phương khác, đều tạo thành chân nhân thành Phật.
Dù chỉ nghe người khác xưng niệm Phật hiệu cũng tạo thành thiện căn, rốt ráo sẽ
thành Phật. Đấy gọi là Cứu Cánh Bất Thoái.

Trong kinh A Di
Đà đây, khi nói đến A Bệ Bạt Trí là nói đến ba thứ Bất Thoái đầu tiên.

 

Nếu xét về địa vị
thì:

a) Sơ Quả trong
Tạng Giáo, Kiến Địa trong Thông Giáo, Sơ Trụ trong Biệt Giáo, Sơ Tín trong Viên
Giáo đều mới đoạn được Kiến Hoặc, mới chứng nhập Thánh Vị, không còn lui sụt
xuống địa vị phàm phu, nên gọi là Vị Bất Thoái.

b) Địa vị Bồ Tát
trong Thông Giáo, Thập Hạnh trong Biệt Giáo, Thập Tín trong Viên Giáo không
những đoạn được Kiến Hoặc còn phá được Trần Sa, rộng độ chúng sanh, chẳng lui
sụt xuống địa vị Nhị Thừa, nên gọi là Hạnh Bất Thoái.

c) Địa vị Sơ Địa
trong Biệt Giáo, Sơ Trụ trong Viên Giáo vừa mới đoạn được vô minh, thấy được
Phật Tánh, đắc Vô Sanh Nhẫn, tâm tâm tự nhiên lưu nhập Diệu Giác Tánh Hải, nên
gọi là Niệm Bất Thoái.

Nói tóm lại: Phải
đoạn được Kiến Hoặc mới chứng Vị Bất Thoái. Phải đoạn Trần Sa Hoặc mới chứng
Hạnh Bất Thoái. Đoạn sạch Vô Minh Hoặc mới chứng Niệm Bất Thoái. Đó là điểm
chung của mọi cõi Phật. Thế nhưng trong cõi Cực Lạc, dù là ngũ nghịch thập ác
đi nữa mà chịu hồi tâm phát nguyện vãng sanh, dẫu thuộc vào hạ hạ phẩm, vẫn có
thể viên chứng ba thứ Bất Thoái! Nếu chẳng do đại nguyện vĩ đại của đức A Di Đà
cảm thành như thế, lẽ nào lại được như vậy ư? Khắp cả mười phương thế giới,
trọn không đâu có được phương tiện thù thắng, lạ lùng nhường ấy! Trong khắp các
giáo pháp, cũng chẳng có pháp môn nào thù thắng, mầu nhiệm khôn sánh thế ấy!

Sách Thập Nghi
Luận giảng rõ:

“Có năm nhân
duyên nên được bất thoái:

1) Được đại bi
nguyện lực của Phật Di Đà nhiếp trì, nên được Bất Thoái.

2) Phật quang
thường chiếu nên Bồ Đề tâm niệm niệm tăng trưởng. Vì thế được Bất Thoái.

3) Nước, chim,
rừng cây, tiếng gió reo, tiếng nhạc tự nhiên vang vọng đều có thể diễn nói pháp
âm mầu nhiệm, khiến người nghe thường niệm Tam Bảo. Vì thế được Bất Thoái.

4) Các bạn hữu
thuần là Bồ Tát nên được Bất Thoái.

5) Thọ mạng
vĩnh kiếp, ngang bằng với thọ mạng của Phật, nên được Bất Thoái”.

Ngài Khuy Cơ lại
bảo có năm nhân duyên khiến người sanh trong cõi Cực Lạc sẽ không bị thoái
chuyển:

1) Do không bịnh
nên không bị sự khổ trói buộc.

2) Không gây tạo
những hạnh trái nghịch chánh pháp.

3) Thường đọc
tụng, nghe giảng kinh pháp.

4) Thường nghĩ
làm việc lành.

5) Luôn hòa
thuận, không gặp các sự kình chống, trái ý, tranh chấp.

Như vậy, lời cổ
đức dạy: “Tu hành thì Niệm Phật là ổn đáng nhất” quả thật chẳng ngoa!
Vãng sanh liền được viên chứng ba thứ Bất Thoái chính là kết quả của lời nguyện
thứ 17 trong 48 đại nguyện.

Chúng sanh cõi Sa
Bà được phân làm ba loại, trong kinh thường gọi là Tam Tụ. Tụ có nghĩa là tụ
họp lại, hay còn có nghĩa là xếp vào cùng loại:

1) Tà Định Tụ:
gồm những kẻ không tin Phật pháp, bác không nhân quả.

2) Bất Định Tụ:
gồm những chúng sanh tuy tín ngưỡng Phật pháp, nhưng lòng tin không kiên định,
lúc tiến, lúc lùi, không nhất định. Hàng Bồ Tát ở địa vị Thập Tín còn bị gọi là
Mao Đạo Bồ Tát, tức là đạo nghiệp tu hành của họ giống như những sợi lông theo
gió cuốn bay lơ lửng trong không trung. Gió là ví cho cảnh giới. Hàng Bồ Tát
chưa đạt đến địa vị Thập Tín chưa thể tự mình làm chủ, gặp được cảnh giới Phật
pháp thì tinh tấn tu hành, gặp cảnh giới ngũ dục, ắt sẽ liền biếng nhác, thoái
đọa. Do tinh tấn chẳng nhất định như thế nên vẫn thuộc về Bất Định Tụ.

3) Chánh Định
Tụ: gồm những bậc đã chứng từ địa vị Sơ Trụ kể đi, vĩnh viễn chẳng sanh
khởi tà tri, tà kiến, đối với chánh pháp đã sanh tâm quyết định, nên gọi là
Chánh Định Tụ.

Chúng sanh vãng
sanh cõi Cực Lạc đều thuộc về Chánh Định Tụ vì đã viên chứng ba thứ Bất Thoái.

Xét theo Lý, “bất
thoái” biểu thị tự tánh thường trụ.

 

2.2. Bổ xứ
toán số mạc trắc (Chẳng
thể tính toán nổi số lượng những vị Nhất Sanh Bổ Xứ):

 

Chánh kinh:

 

Kỳ trung đa
hữu Nhất Sanh Bổ Xứ. Kỳ số thậm đa, phi thị toán số sở năng tri chi, đản khả dĩ
vô lượng vô biên a tăng kỳ thuyết.

(Trong số đó, có
nhiều vị Nhất Sanh Bổ Xứ. Số [các vị Bổ Xứ] ấy rất nhiều, chẳng thể tính toán
để biết được nổi, chỉ có thể dùng [con số] vô lượng vô biên a tăng kỳ để nói)

 

Giải:

Không những người
vãng sanh về Cực Lạc là hạng Bất Thoái, trong ấy còn có chẳng thể tính đếm nổi
các vị đã đạt đến địa vị Nhất Sanh Bổ Xứ.

Nhất Sanh Bổ Xứ
chính là địa vị Đẳng Giác Bồ Tát, tức là những vị trong một đời sẽ kế tiếp
thành Phật. Chẳng hạn như Di Lặc Bồ Tát hiện đang ngự trong nội viện cung trời
Đâu Suất, sẽ tiếp nối Phật Thích Ca thành Phật trong cõi Sa Bà. Đẳng Giác Bồ
Tát còn một phẩm sanh tướng vô minh chưa phá hết, nên còn phải sanh một đời
nữa, đoạn được phẩm sanh tướng vô minh ấy mới có thể chứng đắc địa vị Diệu Giác
(tức là Phật Quả). Bởi thế, gọi là Nhất Sanh Bổ Xứ.

Nếu xét theo cõi
Sa Bà này, thì vô minh gồm có bốn mươi hai phẩm. Bồ Tát chứng Sơ Vị trong Viên
Giáo đã có thể đoạn được vô minh, lần lượt trải qua các địa vị Thập Trụ, Thập
Hạnh, Thập Hồi Hướng, Thập Địa, trong mỗi địa vị phá được một phẩm vô minh, đến
địa vị Đẳng Giác phá được tất cả bốn mươi mốt phẩm vô minh; nhưng vẫn còn sanh
tướng vô minh chưa phá sạch.

Chúng sanh cõi
Cực Lạc đều là Bất Thoái đã là điều thù thắng chẳng thể nghĩ bàn so với mọi cõi
Phật khác. Thế mà cõi ấy lại còn có chẳng thể tính đếm nổi số lượng các vị Nhất
Sanh Bổ Xứ Bồ Tát như thế thì thật là thù thắng vượt xa mọi cõi Phật khác, thù
thắng bậc nhất trong mọi điều thù thắng, không còn có thể dùng lời lẽ nào để
tán thán, xưng dương được nữa!

Cứ thử tạm nghĩ:
từ lúc phát tâm tu hành, tu đến viên mãn địa vị Thập Tín, chứng được Vị Bất
Thoái, chẳng biết phải tu hành bao kiếp, thật là khó khăn; huống hồ chứng đắc
Hạnh Bất Thoái và Niệm Bất Thoái lại càng khó khăn biết dường nào! Đến như địa
vị Nhất Sanh Bổ Xứ, cả cõi Sa Bà này, chỉ có mình đức Di Lặc Bồ Tát. Thế mà cõi
Cực Lạc lại có tối thiểu là vô lượng vô biên a tăng kỳ vị Nhất Sanh Bổ Xứ thì
thật là một điều kỳ tuyệt, duy nhất trong mười phương cõi Phật vậy!

Hỏi: Bổ Xứ Bồ Tát
ở vào địa vị Á Thánh, sẽ kế ngôi làm Phật. Thế mà Phật A Di Đà thọ mạng vô
lượng vô biên kiếp dài lâu. Khi Phật diệt độ, Quán Âm rồi đến Thế Chí lần lượt
nối ngôi thành Phật, vị nào thọ mạng cũng cực dài lâu. Thế mà lại có quá nhiều
vị Nhất Sanh Bổ Xứ như thế thì đến khi nào mới có thể kế ngôi thành Phật được?

Đáp: Mười phương
có vô lượng thế giới, đương nhiên sẽ có vô lượng chư Phật. Chư Phật nhập Niết
Bàn thì đương nhiên sẽ có vô lượng Bồ Tát kế ngôi thành Phật. Các vị Nhất Sanh
Bổ Xứ cõi Cực Lạc sẽ kế ngôi thành Phật trong vô lượng thế giới mười phương,
chứ đâu cứ nhất định phải thành Phật trong cõi Cực Lạc!

Xét về Lý, Nhất
Sanh Bổ Xứ biểu thị ý quyết định thành Phật.

 

2.3. Chánh
khuyến phát nguyện vãng sanh (khuyên nên phát nguyện vãng sanh):

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Chúng sanh văn giả, ưng đương phát nguyện sanh bỉ quốc độ. Sở dĩ giả hà?
Đắc dữ như thị chư thượng thiện nhân câu hội nhất xứ.

(Xá Lợi Phất!
Chúng sanh nghe vậy, hãy nên phát nguyện sanh về cõi ấy. Vì cớ sao thế? Được
cùng với vị thượng thiện nhân như thế ở cùng một chỗ).

 

Giải:

Đây là đoạn kinh
văn Đức Phật chánh thức khuyến hóa nên phát nguyện vãng sanh Cực Lạc. Nói cách
khác, ở đây đức Phật nêu ra điều kiện tiên quyết thứ hai để được vãng sanh:
Nguyện. Dù có lòng tin sâu xa vào sự thù thắng trang nghiêm cõi Cực Lạc, nhưng
vẫn không chịu phát nguyện thì sẽ trọn chẳng bao giờ được vãng sanh! Vì thế,
cần phải phát nguyện.

 

“Chúng sanh
văn giả”: Ngoại trừ Đức
Phật ra, tất cả đều gọi là “chúng sanh”. Nói chung, chúng sanh gồm trong chín
pháp giới: sáu pháp giới của lục đạo phàm phu chúng sanh, hai pháp giới của hàng
Nhị Thừa, và một pháp giới của các vị Bồ Tát. “Văn” có nghĩa là đã nghe những
công đức thù thắng mầu nhiệm của y báo, chánh báo trang nghiêm của cõi Cực Lạc
như trên đã giảng.

 

“Ưng đương
phát nguyện”: Hai chữ
“ưng đương” (phải nên) chính là lời răn dạy đinh ninh, ân cần của đấng Thích
Tôn. Ý nói: Những người hữu duyên đã được nghe pháp này, hãy nên mau phát
nguyện cầu sanh. Bởi thế, kinh chép là “ưng đương phát nguyện”.

 

Câu “nguyện
sanh bỉ quốc” là nói đến chí nguyện cầu sanh Cực Lạc. Đây chính là đức Bổn
Sư bi tâm khẩn thiết, chỉ sợ chúng sanh nghe giảng rồi như gió thoảng bên tai,
chẳng chịu do nghe pháp sanh khởi lòng tin, do tin phát nguyện vãng sanh, đánh
mất duyên thù thắng vô thượng, nên cứ đau lòng rát miệng ân cần khuyến dụ nhiều
phen!

Trộm nghĩ: nhân
quả mười phương nào ngoài Nguyện. Cổ đức từng nói: “Hữu nguyện cánh thành”. Mỗi
một sự trang nghiêm thù thắng khôn sánh của cõi Cực Lạc cũng đều do đại nguyện
vĩ đại của đức Di Đà cảm thành. Người vãng sanh cõi ấy cũng chẳng thể không
nương vào nguyện lực của chính mình và của Phật để được vãng sanh. Mọi sự trên
thế gian này đều do ý nguyện mà thành, huống hồ là chuyện vãng sanh Cực Lạc!

 

“Sở dĩ giả
hà?” là lời hỏi ngược lại
để thâu tóm ý của đoạn văn trên, hàm ý: Vì sao Phật lại đặc biệt khuyến hóa
phát nguyện vãng sanh? Cõi Sa Bà này, Phật cũng là hóa chủ, can cớ chi lại muốn
xa lìa cõi này sanh về cõi ấy? Mười phương có vô lượng cõi Phật, cần gì cứ phải
khăng khăng nguyện sanh cõi Cực Lạc?

Tiếp đó, Phật
giải thích: vì cõi ấy có vô lượng vị thượng thiện nhân như đã thuật ở trên cùng
tụ họp ở chung một chỗ. Đấy chính là nhân duyên thù thắng để un đúc thiện
nghiệp thù thắng, tạo thành sự thành tựu ba thứ Bất Thoái không cõi nào khác có
được, nên phải đặc biệt phát nguyện sanh trong cõi Cực Lạc.

Chữ “thượng thiện
nhân” chỉ các vị Bồ Tát, Nhất Sanh Bổ Xứ v.v… Cõi trời tuy lành nhưng vẫn
chưa ra khỏi sanh tử. Nhị Thừa dẫu lành nhưng vẫn còn chấp vào Không Tịch. Do
đó, đều chẳng thể gọi là Thượng Thiện được. Chỉ có những vị từ hàng Bồ Tát đã
phá vô minh, thấy được Pháp Thân cho đến các vị Nhất Sanh Bổ Xứ mới đáng gọi là
“thượng thiện”. Do số lượng các vị như vậy rất nhiều nên bảo là “chư thượng
thiện nhân”.

Còn có thể hiểu
“thượng thiện nhân” là từ ngữ chỉ chung tất cả thánh phàm cõi Cực Lạc. Nói vậy,
ắt sẽ có kẻ cật vấn: “Chúng sanh cõi Cực Lạc chẳng phải chỉ gồm có một loài,
nào là hạng đới nghiệp vãng sanh, thậm chí còn có kẻ ngũ nghịch, thập ác, lâm
chung thập niệm vãng sanh, lẽ đâu đều gọi tất cả là thượng thiện nhân?”

Xin đáp: Đều gọi
là thượng thiện nhân vì tất cả đều đã chứng Bất Thoái, đều sẽ rốt ráo thành
Phật vậy.

Cõi Sa Bà ngũ
trược đầy dẫy, lắm chướng duyên, thường chịu đủ mọi nỗi khổ, chánh báo, y báo
biến đổi vô thường, khó thành tựu đạo nghiệp xuất thế. Cõi Sa Bà này dẫu cũng
là Phàm Thánh Đồng Cư, nhưng khi Phật đã nhập diệt, muốn gặp gỡ các vị Bồ Tát,
các thánh giả Nhị Thừa cũng là điều thiên nan, vạn nan. Vì vậy, dẫu là Phàm
Thánh Đồng Cư, nhưng tựa hồ chỉ là cái danh xuông. Thêm nữa, ma chướng trùng
trùng. Có vô lượng các loài ma, thiên sai vạn biệt, nhưng nếu nói đại lược, có
hai loại ma:

1) Ngạnh ma
(ma cứng): tức là những kẻ oan gia đối đầu, ganh ghét, đố kỵ, gây chướng ngại,
khiến chúng ta chẳng thể khéo dụng công tu hành.

2) Nhuyễn ma:
Đây chính là thân thích, quyến thuộc, ân ái trói buộc, vấn vương, bịn rịn khiến
chúng ta khó lòng buông bỏ để toàn tâm toàn ý tu tập.

Dù ngạnh ma hay
nhuyễn ma cũng đều là nhân duyên chướng đạo.

Mười phương Tịnh
Độ dẫu thiện diệu vẫn không bằng nổi cõi Cực Lạc ở mức độ thắng diệu, chẳng có
khả năng tiếp độ mọi căn cơ. Vì thế, Đức Phật đặc biệt khuyến hóa chúng sanh
nên phát nguyện vãng sanh Cực Lạc. Dễ đâu gặp được nhân duyên hội ngộ thù thắng
cùng các bậc thượng thiện nhân như Quán Âm, Thế Chí, Văn Thù, Phổ Hiền… thế
sao không gấp phát nguyện cầu nguyện vãng sanh? Có thân thích toàn là bậc
thượng thiện nhân thì đâu còn ân ái buộc ràng, đâu còn oan gia hội ngộ, thế nên
ngạnh ma lẫn nhuyễn ma chẳng còn tồn tại để tạo nhân duyên chướng ngại nữa!

Trong pháp hội
Hoa Nghiêm, một đời viên mãn nhân thành Phật, chỉ có mỗi Thiện Tài đồng tử.
Trong kinh này, các vị Nhất Sanh Bổ Xứ cực nhiều. Sự tuyệt diệu ấy không còn gì
để nói nổi được nữa. Bởi thế, trong pháp hội Hoa Nghiêm, rốt cục Phổ Hiền Bồ
Tát cũng khuyến hóa hải chúng quy hướng Cực Lạc.

Xét về Lý:

– “Nguyện sanh bỉ
quốc” biểu thị sự “bội trần hiệp giác” (bỏ trần lao, hướng theo giác ngộ. Ở
đây, Trần là ngũ trược, Giác là Cực Lạc).

– “Chư thượng
thiện nhân câu hội nhất xứ” biểu thị trong tâm sẵn đủ hết thảy thiện
pháp. 

 

3. CHÁNH THỊ
CHẤP TRÌ DANH HIỆU DĨ LẬP HẠNH (chỉ bày thẳng vào việc chấp trì danh hiệu để lập hạnh)

3.1. Xuất
thắng nhân (nêu ra nhân
thù thắng)

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Bất khả dĩ thiểu thiện căn phước đức nhân duyên đắc sanh bỉ quốc.

(Xá Lợi Phất!
Chẳng thể dùng chút ít thiện căn phước đức nhân duyên để sanh về cõi ấy).

 

Giải:

Đây chính là đoạn
văn thừa tiếp ý đoạn trên, nhấn mạnh: Muốn thân cận các bậc thượng thiện nhân
như trên đã nói, cần phải có nhiều thiện căn, phước đức. Dùng câu nói này, Đức
Phật nhằm dẫn dụ thính chúng nhận thức công đức thù thắng của việc Trì Danh: Tu
hành các hạnh khác đều là những việc chỉ đạt được chút ít thiện căn, chút phước
đức, chút nhân duyên; đều chưa phải là chánh nhân để được vãng sanh.

Thiện chính là
hành vi cùng tâm nguyện thuần chánh, lương hảo. Căn có nghĩa là sanh trưởng.
Như vậy, hiểu rộng ra thì “thiện căn” ở đây chính là tâm nguyện thuần lương,
tinh tấn hành trì, cầu sanh Tây Phương. Đấy chính là căn bản của việc phát
nguyện cầu sanh.

“Phước đức”: làm
những điều lành nhằm tạo lợi ích cho người khác thì gọi là “tu phước”. Tích tụ
thiện hạnh là Đức. Hành giả nếu chỉ có thiện căn mà chẳng chịu tu tập các phước
đức để làm trợ hạnh, thì cũng chưa đủ để được vãng sanh Tây Phương.

Thiện căn và
phước đức còn có thể hiểu như sau: thiện căn chính là Bồ Đề chánh đạo, đó là
nhân; lục độ vạn hạnh là phước đức, đó là trợ duyên.

Nói cách khác:
khăng khăng chấp giữ cái tâm phàm phu, đó là “vô thiện căn”. Phát tâm Tiểu Thừa
là “thiểu thiện căn”, chẳng làm những việc lợi người là “vô phước đức”. Dù làm
nhưng mong cầu phước báo thì là “thiểu phước đức”. Trái lại: phát nguyện niệm
Phật cầu sanh chính là làm được hạnh khó làm, nên có nhiều thiện căn; một câu
hồng danh đầy đủ vạn đức, trì được câu danh hiệu ấy chính là nhiều phước đức.
Bởi lẽ, trong đời ác ngũ trược này mà trì niệm được danh hiệu A Di Đà thì đích
thật là một nhân duyên thù thắng khôn sánh!

Nói ở mức độ cao
hơn: Thiện căn chính là chánh hạnh Niệm Phật; phước đức là tất cả các công đức
khác để làm trợ duyên. Niệm Phật là đại thiện căn, là chánh nhân, những thiện
sự khác chính là công đức, phước nghiệp, làm trợ duyên. Đúng như kinh Đại Bi đã
dạy: “Một phen xưng danh hiệu Phật thì đã là thiện căn, dự vào trong cảnh
giới Niết Bàn, chẳng thể cùng tận”.

Kinh Xưng Dương
Chư Phật Công Đức cũng bảo: “Nếu có ai được nghe danh hiệu của Vô Lượng Thọ
Như Lai, một dạ tin ưa, trì phúng, tụng niệm thì người ấy sẽ được vô lượng
phước, vĩnh viễn thoát khỏi tam đồ. Sau khi mạng chung sẽ vãng sanh cõi kia”.

Luận Trí Độ khẳng
định: “Thí như có người, lúc vừa mới sanh ra trên đất, liền có thể một ngày
đi cả ngàn dặm, dâng thất bảo cúng Phật trong suốt cả ngàn năm, vẫn chẳng bằng
người trong đời ác sau này xưng niệm một tiếng A Di Đà Phật. Phước người sau
trội hơn người trước”.

Cũng theo Trí Độ
Luận, chứng được năm thứ Bồ Đề tâm sau đây là tối thiện:

 

a) Phát Bồ Đề
tâm: nghĩa là ngay khi đang còn ở trong vô lượng sanh tử, người niệm Phật
có thể phát khởi tâm Đại Bồ Đề, cầu thoát sanh tử, vãng sanh Cực Lạc để tự độ,
độ người.

 

b) Phục tâm Bồ
Đề: trì danh niệm Phật, chánh niệm liên tục, đoạn các phiền não, hàng phục
tâm mình.

 

c) Minh tâm Bồ
Đề: trì danh niệm Phật, tâm miệng tương ứng, hiểu rõ một niệm tương ứng một
niệm Phật, hiểu rõ các pháp không có vật gì ở ngoài tâm, niệm niệm tương ứng
với niệm niệm Phật.

 

d) Xuất đáo Bồ
Đề: đắc Vô Sanh Nhẫn, xuất ly tam giới.

 

e) Vô thượng
Bồ Đề: người trì danh niệm Phật, viên chứng ba thứ Bất Thoái, đạt địa vị
Nhất Sanh Bổ Xứ, ngồi Đại Đạo Tràng, thành vô thượng chánh giác.

 

Người niệm Phật
dẫu còn ở địa vị phàm phu, nhưng đã phát khởi tâm Đại Giác, chánh niệm rỡ ràng,
phiền não tự diệt, nội tâm tự có thể thuyết pháp Thật Tướng, chứng được địa vị
Bất Thoái Chuyển, thẳng tiến đến thành Phật, nên đương nhiên năm thứ Bồ Đề tâm
đều chứng trọn.

Hơn nữa, cầu sanh
Tây Phương không phải là tiêu cực, trốn tránh hiện thực như nhiều người lầm
tưởng. Cầu sanh Tây Phương chính là để đạt hoàn cảnh và nhân duyên tu tập thuận
lợi cho sự tiến tu. Một khi chính mình đã chứng nhập Chân Lý, sẽ trở vào Sa Bà,
lần lượt hóa độ chúng sanh.

Như vậy, trì danh
niệm Phật thật là điều thiện nhất trong các sự thiện, thật là đại thiện bậc
nhất trong các điều thiện lớn lao nhất.

Hành giả tu trì
một câu A Di Đà chính là tu trọn vạn hạnh, tu khắp lục độ! Niệm đến nhất tâm
bất loạn, buông bỏ thân tâm thì đương nhiên sẽ chẳng khởi tâm tham. Đấy là Bố
Thí Độ. Chẳng còn tâm tham sẽ không khởi tạo mọi điều ác. Đấy chính là Trì Giới
Độ. Không còn ác nghiệp đương nhiên không còn nhân ngã thị phi, đấy là Nhẫn
Nhục Độ. Đã được nhất tâm bất loạn thì nội tâm tự nhiên minh bạch, chẳng có
chút gián đoạn, chẳng hề có ý tưởng lười nhác. Đấy chính là Tinh Tấn Độ. Do đạo
nghiệp tinh tấn nên chẳng khởi vọng niệm điên đảo, đấy chính là Thiền Định Độ.
Không còn vọng niệm thì đương nhiên chánh niệm rỡ ràng, chẳng bị lầm lạc vào
những nẻo quanh co, dứt tận cùng cội rễ ngu si. Đấy chính là Trí Huệ Độ.

Rõ ràng là giữ
vững sáu chữ hồng danh chính là tu trọn Lục Độ; mà tu Lục Độ chính là tu trọn
hết thảy phước đức. Vì thế, Niệm Phật chính là đại phước đức vậy!

Tuy nói như vậy,
cần phải lưu ý là người niệm Phật chớ nên xao lãng việc tu tập các phước duyên
để làm trợ hạnh. Bởi lẽ người niệm Phật trong đời hiện tại, nghiệp chướng nặng
nề, căn lành sơ bạc, nếu không dùng trợ duyên hỗ trợ, khó lòng một bề tinh tấn
chuyên tu. Một khi đã không tinh tấn chuyên tu, hóa ra thiện căn cũng chẳng
thành tựu, mà phước đức cũng chẳng đạt được gì, làm sao thành tựu sự nghiệp
vãng sanh?

Hỏi: Câu nào cũng
đề cao Niệm Phật là đại thiện căn, là đại phước đức. Như vậy, hóa ra tu các môn
khác, chẳng hạn như tu Thiền Định là ít thiện căn, ít phước đức hay sao?

Đáp: Phải biết
rằng: Tu Thiền Định là hạnh viên đốn, chuyên chú trọng nơi Thiền Định, không hề
cầu sanh Tây Phương. Tuy là kiến giải cao, nhưng sự tái sanh trong thân sau
chưa đoạn (tức là chưa đoạn nổi sanh tử). Chẳng hạn như Ngài Triết Công tinh
tấn tu Thiền, là bậc đại long tượng trong nhà Thiền, thân sau sanh trong nhà họ
Tăng, phải đọa lạc trong chốn hồng trần. Ngũ Tổ Giới Thiền Sư thân sau sanh làm
Tô Đông Pha, tham luyến phú quý… Cứ lấy mấy trường hợp ấy mà suy, ta thấy tu
các môn khác chưa ổn đáng, nên chẳng xứng gọi là “đại thiện, đại phước đức”
được! 

Hỏi: Quán kinh đã
dạy thập niệm Di Đà, chóng sanh Tịnh Độ. Nếu nói như vậy, hóa ra đâu cần phải
nhiều thiện căn, nhiều phước đức mới được vãng sanh?

Đáp: Mười niệm
được sanh là bi nguyện để tiếp độ chúng sanh giải đãi. Nhưng thật ra để thành
tựu mười niệm đó, cần phải cả một quá trình tu tập dài lâu. Kẻ ngũ nghịch, thập
ác lâm chung nếu không có túc phước thâm hậu, dễ đâu lâm chung gặp thiện tri
thức khai ngộ, mười niệm vãng sanh? Nói “nhiều thiện căn, nhiều phước đức” là
đối với căn cơ tinh tấn, siêng học mà nói. Kinh văn nói hoặc lược hoặc rộng,
phải khéo suy xét, chớ khá hồ nghi!

Hỏi: Bồ Tát bao
kiếp dài lâu vào trong cõi trần độ sanh, nay ta nguyện vãng sanh Tây Phương, ắt
chẳng thể trở về ngay đời ngũ trược hóa độ hữu tình, há chẳng phải là tu hạnh
Tiểu Thừa hay sao?

Đáp: Bao kiếp dài
lâu ở trong cõi trần độ sanh nào phải chuyện dễ dàng! Muốn làm được vậy, phải
có đủ trí huệ, biện tài, thần thông, phương tiện. Nếu không, khác nào toan cứu
người chết đuối, mình đã không có ghe thuyền, lại chẳng biết bơi; mình lẫn
người cùng chết chìm cả! Muốn phát Đại tâm, trước hết phải vãng sanh về cõi
kia, để hoa nở, gặp Phật, rồi sau mới có thể trở vào ngũ trược, thuận nghịch
lợi sanh một cách tự tại được.

Hỏi: Cõi Sa Bà
một kiếp chỉ bằng một ngày đêm trong cõi Cực Lạc. Bậc Thượng Trung Phẩm vãng
sanh còn phải chờ qua một đêm hoa mới nở, bảy ngày sau mới đắc Diệu Bồ Đề. Bậc
Thượng Hạ Phẩm phải chờ đúng một ngày một đêm hoa mới nở, hăm mốt ngày sau mới
được thấy Báo Thân Phật. Như vậy là khi đó, cõi Sa Bà đã trải qua nhiều kiếp.
Nếu ta không kịp độ chúng sanh, chỉ sợ bọn họ tâm thức bất định, tạo nghiệp đọa
khổ, không cách nào cứu nổi?

Đáp: Tuy phát đại
tâm, tự mình không sức, chẳng bằng tự cứu mình trước đã! Khi đã đắc Phật Huệ
rồi, sẽ nhập trần độ sanh, cả mình lẫn người đều được lợi ích thù diệu. Nay tâm
đại bi tha thiết, sau ắt sẽ toại nguyện.

Xét về Lý, “thiện
căn, phước đức” biểu thị hết thảy công đức sẵn có nơi tự tánh.

 

3.2. Thị chánh
tu (chỉ bày đường lối tu
hành)

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Nhược hữu thiện nam tử, thiện nữ nhân, văn thuyết A Di Đà Phật, chấp trì
danh hiệu, nhược nhất nhật, nhược nhị nhật, nhược tam nhật, nhược tứ nhật,
nhược ngũ nhật, nhược lục nhật, nhược thất nhật, nhất tâm bất loạn.

(Xá Lợi Phất! Nếu
có thiện nam tử, thiện nữ nhân, nghe nói A Di Đà Phật, chấp trì danh hiệu hoặc
một ngày, hoặc hai ngày, hoặc ba ngày, hoặc bốn ngày, hoặc năm ngày, hoặc sáu
ngày, hoặc bảy ngày, nhất tâm bất loạn)

 

Giải:

Đoạn kinh văn này
giảng về điều kiện thứ ba để được vãng sanh: Hạnh. Hạnh chính là Chấp Trì Danh
Hiệu.

Từ ngữ “thiện nam
tử, thiện nữ nhân” bao gồm hết thảy chúng sanh trong sáu đường, tất cả những
người có thiện tâm. Gọi là “thiện nhân” vì phải là người từng đã gieo nhiều căn
lành từ trước đối với Tam Bảo, nay mới có thể niệm Phật.

Hiểu theo nghĩa
hẹp, “thiện nam tử”, tiếng Phạn là Ưu Bà Tắc (còn phiên là Ô Ba Sách Ca), Hán
dịch là Cận Sự Nam, là những tại gia đệ tử nam, vâng giữ năm giới. Do thân cận
phụng sự Tam Bảo nên gọi là “cận sự”. “Thiện nữ nhân”, tiếng Phạn là Ưu Bà Di
(còn phiên là Ô Ba Tư Ca), dịch là Cận Sự Nữ.

Hỏi: Vãng Sanh
Luận của Bồ Tát Thiên Thân (Bà Tẩu Bàn Đậu) viết: “Nữ nhân và căn khuyết,
giống nhị thừa chẳng sanh”, ở đây kinh lại gộp cả thiện nữ nhân, như vậy có
mâu thuẫn nhau hay không?

Đáp: Như nữ nhân
chuyên tinh niệm Phật tinh tấn, khi mạng chung rồi sẽ chuyển sanh nam thân,
sanh về cõi kia, nào có trở ngại gì. Người căn khuyết cũng thế. Vả nữa, Luận
nói như vậy hàm nghĩa: trong cõi Cực Lạc, không hề có danh hiệu nữ nhân, không
có người các căn bị khuyết thiếu, không có định tánh Nhị Thừa!

 

“Văn” (nghe) là nghe từ nơi thiện hữu giảng
thuyết sự vãng sanh cõi Cực Lạc, hoặc tự mình tìm hiểu biết được. Nên biết
rằng: “Một phen lọt qua tai, vĩnh viễn thành Phật chủng”. Một khi danh
hiệu Phật lọt qua tai, sẽ kết thành đạo chủng thành Phật trong tương lai; vì ai
ai cũng có Phật tánh, nhờ Phật hiệu đánh thức, khiến cho tâm thức phát sanh
thiện căn, thiện căn ấy lần lần được tăng trưởng, thuần thục, khiến hành nhân
phát tâm Bồ Đề, tiến tu đạo nghiệp. Nghe danh hiệu Phật có lợi ích lớn lao như
thế nên kinh Hoa Nghiêm từng nói: “Thà ở trong đường ác, thường được nghe
Phật hiệu, chẳng muốn trong đường thiện, tạm thời chẳng nghe nói đến Phật!”

 

“Chấp trì”: Chấp là cầm nhận lấy, Trì là giữ gìn.
Hiểu sâu hơn: Chấp là tín tâm chẳng lay động, Trì là nghĩ nhớ chẳng quên. Ý
nói: do tín lực kiên cường, vận dụng công phu nghĩ nhớ, gìn giữ danh hiệu Phật
chẳng hề quên mất. Chấp Trì Danh Hiệu không có nghĩa là miệng niệm Phật xuông,
mà tâm phải chuyên chú theo tiếng niệm, tâm khẩu tương ứng, tịnh niệm tiếp nối,
mới xứng gọi là Trì Danh Niệm Phật.

Hỏi: Nhà Phật kỵ
nhất là chấp trước, hễ còn chấp trước thì chưa phải là ngộ nhập Phật pháp, tại
sao ở đây Phật lại dạy chúng sanh nên chấp trì danh hiệu, há chẳng phải là
khiến tâm chấp trước càng sâu nặng hơn sao?

Đáp: Tám vạn bốn
ngàn pháp môn chẳng qua chỉ gồm 2 loại chính: Không môn và Hữu môn.

Từ Không môn mà
vào thì phải chứng nhập “hết thảy đều là không”, chẳng được chấp trước. Vì thế,
kinh Kim Cang dạy:

Dùng sắc để
thấy ta,

Dùng âm thanh
cầu ta,

Người ấy hành
đạo tà,

Chẳng thấy
được Như Lai.

Ý nghĩa của bài
kệ này là khi còn chấp có sắc thân Phật để thấy được, còn có âm thanh Phật
thuyết pháp có thể cầu được thì đã lạc vào đường tà, làm sao thành Phật nổi?
Theo Không Môn nhập đạo, phải thấy hết thảy là không. Ngay cả cái “tất cả đều
là không” ấy cũng là không. Trọn không còn chấp vào cái gì nữa mới hòng minh
tâm kiến tánh.

Từ Hữu môn nhập
đạo lại khác: Tin có cõi Cực Lạc, tin có Phật A Di Đà, không hề sợ chấp trước,
vì chấp đây là chấp vào A Di Đà Phật, chứ nào phải chấp vào ngũ dục, lục trần.
Y báo, chánh báo cõi Cực Lạc chính là Diệu Hữu. Chấp vào Diệu Hữu, chấp đến
nhất tâm bất loạn, sanh về Tây phương, liễu chứng Vô Sanh Pháp Nhẫn. Đấy là
đường tuy khác, nhưng mục đích tương đồng. Diệu Hữu chẳng hữu mới chính là Chân
Không. Cái không của Chân Không nào phải là ngoan không, cũng chẳng phải là Đoạn
Diệt Không. Chân Không chẳng không chính là Diệu Hữu!

Vì thế, nào ngại
chấp trước, chỉ sợ chấp trước chẳng chuyên; bởi lẽ, ngũ dục, lục trần đã là tập
khí từ vô thỉ! Đấy chính là dùng tịnh chấp để đối trị vọng chấp. 

Những câu “hoặc
một ngày… hoặc bảy ngày” hàm nghĩa giả định. Nói từ một ngày cho đến bảy ngày
chỉ là tạm ấn định một thời gian để dốc sức hạ thủ công phu trì niệm; mà cũng
là ngụ ý: công phu Niệm Phật thật dễ thành tựu. Chúng sanh căn cơ khác nhau,
nghiệp chướng cạn sâu có khác. Có người niệm Phật từ một đến bảy ngày liền được
Nhất Tâm Bất Loạn. Đương nhiên có người phải niệm nhiều lần bảy ngày, hoặc bốn
mươi chín ngày, hoặc bốn mươi chín tháng, bốn mươi chín năm, thậm chí cả đời
niệm Phật, cũng chưa đạt được Nhất Tâm Bất Loạn.

Con số “từ một
đến bảy ngày” đó chỉ là nói đại khái, để hành giả định kỳ hạn chuyên tu, ngõ
hầu đạt được Nhất Tâm. Chẳng hạn, kinh Vô Lượng Thọ lấy 10 ngày chuyên niệm làm
hạn. Kinh Cổ Âm Thanh Vương cũng bảo mười ngày mười đêm chuyên trì niệm, trừ bỏ
tán loạn. Kinh Ban Châu Tam Muội lại lấy bốn mươi chín ngày làm hạn, thường đi,
thường đứng, chuyên niệm Phật. Kinh Văn Thù Bát Nhã cũng lấy bốn mươi chín ngày
thường ngồi hướng về Tây, chuyên niệm Phật để cầu đắc Tam Muội. Đức Di Đà đã
nguyện: “Nhất tâm hệ niệm đến ta, tuy chỉ trong vòng một ngày một đêm chẳng
đoạn, ắt sẽ được sanh trong cõi ta”. Như vậy, thời gian dài hay ngắn chẳng
thành vấn đề. Quan trọng là người niệm Phật có giữ được tâm niệm Phật liên tục
chẳng gián đoạn hay không.

 

“Nhất tâm bất
loạn”: Bốn chữ này chính
là yếu chỉ của toàn bộ kinh, mà cũng là cứu cánh của toàn bộ công phu niệm
Phật. Nói rộng ra: bốn chữ này chính là cốt tủy của toàn bộ Đại Tạng Kinh, là
chỗ tu chứng của mọi pháp môn, là điều xứng tánh cực đàm của toàn bộ giáo
thuyết nhà Phật.

“Nhất tâm” là
không có gì xen tạp khiến tâm bị gián đoạn. “Bất loạn” là chuyên chú, không bị
tản mác. Hiểu một cách đơn giản, sơ lược: Phàm phu suốt ngày lăng xăng với
những chuyện bên ngoài, những vọng tưởng bên trong, gặp cảnh nào duyên theo
cảnh đó, tâm vọng động liên tục. Nhất Tâm Bất Loạn là tâm chỉ riêng chuyên chú
nơi danh hiệu Phật, không còn tưởng đến gì khác. Dù làm mọi chuyện gì, uống,
ăn, làm lụng, ngủ nghỉ, trong tâm không rời câu Phật hiệu. Hiểu như vậy mới là
đạt Nhất Tâm Bất Loạn về mặt Sự.

Nếu thấu hiểu,
chứng nhập được diệu chỉ “ngoài tâm không Phật, ngoài Phật không tâm”, tâm lẫn
Phật gộp thành một phiến, tâm vắng lặng như mặt nước, như gương sáng, chiếu soi
hết thảy, nhưng chẳng bị hết thảy lay động, thì đã đạt Nhất Tâm Bất Loạn về mặt
Lý. 

Đạt được nhất tâm
bất loạn là đã chứng Niệm Phật Tam Muội, quyết định được vãng sanh vô ngại, nào
khác gì với cái gọi là “minh tâm kiến tánh” của nhà Thiền ư? Cần phải nhớ rằng
người thật sự minh đạt đạo lý Nhất Tâm sẽ chẳng chấp lý phế sự. Trái lại, càng
thêm dũng mãnh trì danh chẳng ngơi. Bởi lẽ toàn Sự tức là Lý, toàn Lý tức là
Sự.

Hỏi: Kinh văn chỉ
nói từ một ngày đến bảy ngày liền đạt nhất tâm bất loạn, nhưng có người tu hành
cả mấy tháng, mấy năm, cho đến trọn đời vẫn không đạt được nhất tâm bất loạn là
vì sao?

Đáp: Có ba nguyên
nhân:

– Tội nghiệp sâu
nặng.

– Niệm lực chưa
đủ, lại tu trì chẳng chuyên.

– Niệm chẳng đúng
như pháp, tâm niệm Phật chưa thật sự khẩn thiết, tín tâm chưa sâu chắc. Theo
Ngài Đạo Nguyên, niệm Phật chín trăm chín mươi chín tiếng rồi, nếu một niệm
nghĩ tưởng đến chuyện gì khác ngoài Phật hiệu thì lần chuỗi niệm lại từ đầu,
không tính những niệm trước. Có như vậy tâm mới chuyên nhất được. 

Tâm người niệm
Phật hay bị tán loạn phần nhiều là do những điều mình thấy nghe gây chướng
ngại. Nếu biết tu tập sao cho trong bất cứ hoàn cảnh nào đều niệm Phật được thì
tâm sẽ chẳng khởi lên vọng niệm, sẽ mau đạt được nhất tâm. Nếu một Phật thất
chưa thành tựu thì hai, ba thất cho đến trọn đời dũng mãnh niệm Phật, lo gì rồi
sẽ chẳng thành tựu “nhất tâm bất loạn”. 

Tuy thế, Đại Sư
Luyến Tây Cổ Côn Ngọc Phong còn cho rằng cứ chuyên tâm niệm Phật là đủ, dẫu tâm
tán loạn cũng được, miễn sao thời thời khắc khắc đừng quên câu niệm Phật, chẳng
cần vội mong cầu “nhất tâm bất loạn” làm gì. Càng mong cầu sẽ khiến tâm thêm
chao động, càng khó đạt Nhất Tâm. Ngài dạy: “Nếu thường niệm Phật lâu ngày
thì ắt sẽ biết là nhất tâm bất loạn quyết định là do tán tâm niệm Phật mà
thành, lẽ đâu lại coi là chuyện tầm thường! Nếu đã chẳng tán tâm niệm Phật từ
trước thì làm sao thành tựu nổi nhất tâm? Nếu ai quả thực có thể thường tán tâm
niệm Phật lâu ngày chẳng lui sụt thì sẽ tự nhiên thành tựu nhất tâm!”

Ngài còn cho rằng
căn bịnh chung của người niệm Phật là vừa niệm Phật vừa cố trừ vọng tưởng. Tâm
niệm xáo động nên càng khó nhất tâm. Phải quán sát: “Hoàn toàn không vọng
tưởng thì chỉ có mỗi một mình Như Lai đạt được, hễ còn là chúng sanh thì còn có
vọng tưởng. Mặc cho vọng tưởng lao xao, cứ chuyên tâm niệm Phật thì tự nhiên
vọng tưởng lặng dần, chẳng cần diệt mà vọng tưởng tự diệt. Nếu không biến câu
niệm Phật thành tập quán, làm sao lúc lâm chung nhớ Phật, niệm Phật cho được?”

Đại Trí Độ Luận
dùng ba tâm để phán định Nhất Tâm Bất Loạn:

 

1) Trực tâm:
chánh niệm Chân Như, chẳng lạc vào hữu niệm lẫn vô niệm, chẳng chấp vào hai bên
(có và không), hoàn toàn quy về Trung Đạo. Đấy chính là Nhất Tâm Bất Loạn.

 

2) Thâm tâm:
ưa thích tích tập các thiện pháp, tu trọn lục độ, đầy đủ vạn hạnh. Như kinh Na
Tiên đã nói: “Trong các điều thiện, chỉ có mỗi mình Nhất Tâm thật là bậc
nhất. Các điều thiện tùy thuận Nhất Tâm ấy”. Đấy chính là Nhất Tâm Bất
Loạn.

 

3) Đại bi tâm:
rộng độ chúng sanh, độ được chúng sanh nơi tự tánh của chính mình. Đấy chính là
Nhất Tâm Bất Loạn.

 

Căn cứ trên ba
tâm ấy, chúng ta thấy rằng: Người niệm Phật nếu đã có thể chánh niệm Chân Như,
tu lục độ, vạn hạnh, rộng độ chúng sanh, thì đấy chính là chân nhân để thành
tựu vãng sanh, đương nhiên lâm chung sẽ cảm được Phật và thánh chúng đến tiếp
dẫn.

Nếu luận về Sự Lý
thì có bốn loại chấp trì danh hiệu Phật:

 

a) Sự Trì Danh
Niệm Phật:

Chẳng luận là
tăng hay tục, là trời hay người, nếu có thể xem nhẹ danh lợi, ngũ dục, buông bỏ
thân tâm, lại đoạn trừ được tập khí, nghĩ đến những nỗi khổ của cõi Sa Bà, hâm
mộ những sự vui trong cõi Cực Lạc, miệng niệm tai nghe sáu chữ hồng danh Di Đà,
chữ chữ phân minh, câu câu nối tiếp, ngoài tuyệt tà cảnh, trong tâm dứt những
suy tưởng. Đi cũng niệm như thế, đứng, ngồi, nằm cũng niệm như thế. Nghĩa là
trong cả bốn oai nghi, trong mọi hoàn cảnh chẳng lìa câu niệm thì gọi là Sự Trì
Danh Niệm Phật.

Thành tựu cách tu
này thì chẳng bị Kiến Hoặc, Tư Hoặc nhiễu loạn, lâm chung cảm Ứng Thân Phật đến
tiếp dẫn vãng sanh về Phàm Thánh Đồng Cư Độ.

 

b) Lý Trì Danh
Niệm Phật:

Cách này dung
thông cả Thiền lẫn Quán. Trước hết, phải nhận thức rõ: một niệm tâm tánh tịch
chiếu thường hằng, tịch mà thường chiếu (vô lượng quang), chiếu mà thường tịch
(vô lượng thọ). Dùng quang – thọ làm Thể để khởi tín nguyện trì danh, nhất tâm
xưng niệm, động tịnh bất nhị thì gọi là Lý Trì Danh Niệm Phật.

Tu cách này thành
tựu sẽ phá được Trần Sa vô minh, cảm được Báo Thân Phật đến tiếp dẫn vãng sanh
Thật Báo Trang Nghiêm Tịnh Độ.

 

c) Sự Lý Bất
Nhị Trì Danh Niệm Phật: 

Dù trong bất cứ
hoàn cảnh nào cũng giống nhau: thuận tiện cũng được, bất tiện cũng xong, trong
khi Thiền Quán cũng tốt, ở chốn ồn náo cũng được, chẳng bị chân lẫn vọng làm
trở ngại. Hiểu rõ toàn vọng là chân, tâm, Phật, chúng sanh vô sai biệt. Niệm
niệm Di Đà, tiếng tiếng Cực Lạc. Làm được như vậy chính là Sự Lý Bất Nhị Trì
Danh Niệm Phật.

Tu cách này thành
tựu sẽ phá được căn bản vô minh, cảm được Pháp Thân Phật hiện tiền, sanh trong
Thường Tịch Quang Tịnh Độ.

 

d) Tùy Ý Trì
Danh Niệm Phật:

Chẳng câu nệ hoàn
cảnh nào, cứ mặc kệ tất cả để niệm Phật. Niệm đến mức nhất tâm bất loạn, đến lúc
lâm chung liền được tùy ý vãng sanh, hoa nở gặp Phật. Đấy là Tùy Ý Trì Danh
Niệm Phật.

Tu cách này thành
tựu thì tùy công phu sâu hay cạn, sẽ tùy ý cảm được Phật hiện tiền, sanh về Cực
Lạc.

 

Luận về phương
cách trì danh niệm Phật thì lại có mười loại:

 

1) Ngồi ngay
ngắn trì danh: Lúc đi đứng nằm, ngồi, thân tâm đoan chánh. Hễ thân ngay
thẳng tâm ắt sẽ chánh trực. Tâm chánh trực thì vọng niệm khó sanh, tự nhiên
thanh tịnh, mau đắc Nhất Tâm Bất Loạn.

 

2) Lần chuỗi
niệm Phật: niệm Phật một tiếng, tay lần chuỗi một hạt, chớ để lầm loạn.
Dùng chuỗi để bó buộc tâm, tự nhiên mau được thân tâm vắng lặng thanh tịnh.

 

3) Kim Cang
Trì: Ở chỗ ồn ào, hoàn cảnh chẳng thuận lợi, thì chỉ động môi mép niệm. Đấy
là Kim Cang Trì. Chẳng cần biết niệm nhiều hay ít, cốt sao chữ chữ phân minh,
Phật hiệu từ trong tâm tuôn ra. Làm vậy sẽ trừ được hết thảy vọng niệm, mau đạt
Niệm Phật Tam Muội.

 

4) Lớn tiếng
niệm Phật: khi vọng tưởng nổi lên, hoặc lúc thần chí hôn trầm, nên niệm
Phật lớn tiếng để đánh thức, khôi phục tinh thần. Niệm đến khi tinh thần tỉnh
táo, thì lại niệm nhỏ tiếng như cũ.

 

5) Niệm Phật
nhỏ tiếng: lúc mệt mỏi, chỉ cần niệm sao cho riêng mình nghe được là đủ,
niệm cho đến khi hết mệt mỏi, tinh thần phấn khởi trở lại thì có thể chuyển
sang cách niệm Phật lớn tiếng.

 

6) Phép niệm
điều hòa hơi thở: Lúc tịnh tọa, trước hết điều hòa hơi thở sao cho chẳng
gấp, chẳng hoãn, dõi theo hơi thở ra vào, cứ mỗi hơi là một câu niệm Phật. Niệm
đến lúc không còn thấy hơi thở lẫn câu niệm, thân tâm an vui, ngay khi ấy chính
là cảnh giới Duy Tâm Tịnh Độ.

 

7) Lễ bái trì
danh niệm Phật: Thân ngay ngắn hướng về Phật, vừa lễ vừa niệm, hoặc niệm
xong, lễ một lễ. Hoặc lạy một lạy xong, niệm mấy câu lại lễ đều được. Nhân vì
thân lễ Phật, miệng niệm Phật, ý nghĩ đến Phật nên ba nghiệp thanh tịnh, sáu
căn thâu nhiếp. Cách này có hiệu lực rất lớn, rất dễ chứng đắc Niệm Phật Tam
Muội.

 

8) Định kỳ trì
danh: Tự hạn định thời gian để tạ tuyệt hết thảy mọi việc, thân tâm buông
bỏ hết để chuyên chí niệm Phật. Cách này thường gọi là “khắc kỳ thủ chứng”
(định kỳ hạn để cầu được chứng đắc); rất mau được “nhất tâm bất loạn”.

 

9) Niệm Phật
trong khi bệnh hoạn: Trong khi bệnh tật, luôn nghĩ mọi thứ cảm thọ trong Sa
Bà đều là khổ; coi nhẹ sống chết, siêng năng niệm Phật, chỉ mong A Di Đà Phật
mau đến tiếp dẫn. Đây chính là phương pháp tối hảo để tự khích lệ mình siêng
gắng.

Trong quá khứ, có
một vị Tăng mắc bệnh, đau đớn quá, cứ rên “ôi chao” một tiếng, lại niệm Phật
một tiếng, ngày đêm chẳng ngớt xưng niệm. Quả nhiên cảm được Như Lai gia hộ,
chẳng lâu sau liền lành bệnh, bèn bảo mọi người: “Tôi trong lúc đau bệnh, hễ
đau liền rên ôi chao, đỡ đau liền niệm A Di Đà Phật. Giờ đây bệnh đã khỏi nhưng
A Di Đà vẫn còn y nguyên, hai chữ ôi chao không biết đã đi đâu rồi!” Câu chuyện
này có thể lấy làm gương cho những hành nhân Tịnh nghiệp vậy.

 

10) Trì danh
bằng mười hơi: Cứ trong một hơi, tùy ý trì được mấy câu thì trì cho đến hết
một hơi. Làm như vậy đến mười lần thì thôi. Cách này căn cứ theo ý nghĩa thập
niệm vãng sanh trong bốn mươi tám nguyện của đấng Từ Phụ, dành cho những người
quá bận rộn, không có thời gian rảnh rỗi nhiều để niệm Phật.

 

Hỏi: Lúc niệm
Phật, bị nhiều tạp tưởng hôn trầm bức bách quá đỗi thì phải làm cách nào?

Đáp: Vọng tưởng
chính là tập khí từ vô thỉ, muốn trừ vọng tưởng thì vọng tưởng càng tăng thêm.
Khi vọng tưởng nổi lên, cứ cao tiếng niệm Phật khiến cho từng câu niệm lọt rõ
ràng vào tai, chú tâm lắng nghe, dần dần tâm sẽ quy nhất.

Hỏi: Cầu thọ thì
niệm Dược Sư, độ vong thì niệm Di Đà có được hay không?

Đáp: Niệm vị Phật
nào cũng có công đức chẳng thể nghĩ bàn; nhưng nếu niệm như vậy, tâm vướng mắc
vào chỗ phân biệt, so đo. A Di Đà chính là Vô Lượng Quang Thọ, nguyện lực khôn
lường. Niệm một đức Phật đến triệt để thì hiện tại đã tăng phước thọ, lâm chung
gởi chất nơi liên thai. Chứ nếu tâm còn so đo, tính toán, sẽ khó lòng niệm đến
đắc lực được!

 

Chánh kinh:

 

Kỳ nhân lâm
mạng chung thời, A Di Đà Phật dữ chư thánh chúng hiện tại kỳ tiền.

(Người ấy lúc
mạng sắp dứt, A Di Đà Phật cùng các thánh chúng hiện ra trước mặt)

 

Giải:

Đoạn trước, Phật
dạy diệu hạnh Trì Danh. Đoạn này, Phật thuyết minh quả báo thù thắng của diệu
hạnh Trì Danh.

Chữ “kỳ nhân”
chỉ người niệm Phật đã niệm đến mức nhất tâm bất loạn.

“Lâm mạng
chung thời” là lúc khổ
báo trong cõi Sa Bà sắp chấm dứt.

“Chư thánh
chúng” là các vị Bồ Tát,
Thanh Văn, Duyên Giác trong cõi Cực Lạc.

Lúc lâm chung,
cảm được Phật, Thánh đến tiếp dẫn hoàn toàn là cậy vào Tự Lực và Tha Lực cảm
ứng đạo giao mà thành. Phàm nhân, lúc bình thời đã tạo những nghiệp thiện ác
gì, lúc lâm chung, những cảnh thiện ác ấy đều cùng lúc hiện ra trước mặt. Tùy
theo nghiệp lực sẽ sanh thiên hay đọa lạc. Kẻ tạo ngũ nghịch, thập ác, ắt tướng
Địa Ngục hiện tiền. Kẻ keo, tham, ganh ghét, cảm tướng Ngạ Quỷ hiện. Kẻ ngu si
ám muội cảm tướng súc sanh hiển hiện.

Nếu cả một đời
niệm Phật, thì do tịnh nghiệp cảm thành, đương nhiên tịnh cảnh sẽ hiện ra; vì
thế, Phật, Thánh tự nhiên hiển hiện; đúng như kinh Lăng Nghiêm đã dạy: “Nhớ
Phật, niệm Phật, hiện tại, tương lai, nhất định thấy Phật”. Đấy chính là sức
tự niệm của chính mình.

Phật Di Đà lại có
lời nguyện: “Lúc ta thành Phật, chư thiên nhân dân trong mười phương vô ương
số thế giới có ai phát Bồ Đề tâm, tu các công đức, nguyện sanh về cõi
ta, thì lúc lâm chung, ta cùng đại chúng hiện trước mặt người ấy”. Đây
chính là Tha Lực, tức là Nguyện Lực của Phật A Di Đà.

Hỏi: Phật thân
vốn chẳng đến, chẳng đi, sao lại bảo là hiện ra trước mặt?

Đáp: Pháp Thân
vốn không đến, không đi, nhưng Báo Thân, Ứng Thân vì độ sanh nên phương tiện
tùy cơ cảm hiện.

Hỏi: Chúng sanh
niệm Phật trong mười phương thế giới rất nhiều, chỉ có mỗi một đức Phật A Di Đà
làm sao có thể hiện ra khắp mọi nơi được?

Đáp: Như một vầng
trăng trên không hiện bóng trong muôn chỗ có nước. Tâm người niệm Phật trong
veo như nước thì Di Đà và Thánh Chúng đều hiện bóng trong ấy. Điều này cũng
chẳng ngoài sức cảm ứng đạo giao của Tự Lực và Tha Lực vậy.

Hỏi: Cứ như nhà
Thiền thường bảo: “Phàm hết thảy những hình tướng ta thấy đều là hư vọng, hoặc
là ma đến nhiễu loạn đạo tâm”. Vậy lấy gì bảo đảm Phật và thánh chúng hiện ra
khi người niệm Phật lâm chung đó chẳng phải là ma?

Đáp: Nên biết
rằng Niệm Phật là pháp môn vô cùng đặc biệt. Niệm Phật thấy Phật là chuyện nhân
quả xứng hợp. Xưa Ngài Huệ Viễn chuyên tu Tịnh nghiệp, ba lượt thấy Thánh
tượng, lâm chung thấy Phật tiếp dẫn. Tâm đã chân thành niệm Phật, lại nương
Phật lực, bổn nguyện lực, nhiếp thọ lực tiếp dẫn, chở che, ắt chẳng có ma sự!

Giả sử hành giả
do túc nghiệp sâu nặng, hoặc là chẳng khéo dụng tâm, nên vướng phải ma sự, làm
sao phân biệt được? Hãy dùng huệ tâm quán sát, soi chiếu hết thảy cảnh giới vốn
là không tịch. Nếu là ma hiện thì đương nhiên chúng sẽ bị ẩn mất.

Xin đại chúng hãy
nhớ: “Phù sanh như mộng, huyễn chất chẳng bền, vô thường nhanh chóng, sanh
tử việc lớn”, hãy gấp chí tâm niệm Phật để dự bị lúc lâm chung khỏi bị tán
loạn.

Lại có kẻ bảo:
“Nếu đúng là như thế, chỉ cần lúc lâm chung, phát sanh thiện tâm niệm Phật thì
liền được vãng sanh Tây Phương là xong. Cần gì lúc thường cứ phải khéo dụng
công niệm Phật!”

Đáp: Cần phải nhớ
rõ một điều: có được một niệm lâm chung toàn là nhờ lúc bình thường chí tâm
niệm Phật. Tu trì đến mức thuần thục thì lâm chung, chánh niệm mới hiển hiện rỡ
ràng, mới có thể phát khởi thiện niệm. Nếu không, bệnh tật hôn mê, đau đớn bức
bách, lại thêm vợ đèo con níu, quyến thuộc lăng xăng, chẳng thể dứt tình ân ái,
hoặc bị những ác nghiệp từ trước lôi kéo, nhiễu loạn khiến thần chí mê loạn.
Lúc bấy giờ có muốn phát khởi một thiện niệm hay niệm Phật một tiếng cũng không
xong.

Hơn nữa, mạng
người yểu thọ, dễ ai biết trước, hoặc bị tai nạn chết ngang xương, có kịp phát
sanh thiện niệm nữa không? Đến giây phút lâm chung quan yếu ấy, người tu hành
tinh tấn còn sợ chẳng thể làm chủ, huống hồ là kẻ chẳng tu ư?

Vì vậy, lúc bình
thời tu trì niệm Phật chính là để dự bị cho lúc lâm chung. Cứ bảo đợi đến lúc
lâm chung mới niệm thì thật là mình đã lầm lẫn lại còn khiến người lầm lạc
theo, tai hại chẳng nhỏ, hãy nên cẩn thận.

Hỏi: Nhà Thiền
lìa tâm ý thức để tham chiếu, tham thấu tới khi cha mẹ còn chưa sanh ra, còn
người niệm Phật lại hoặc là trì danh, hoặc là quán tưởng, chẳng hề lìa tướng là
vì cớ nào?

Đáp: Đối với nhà
Thiền, dĩ nhiên phải “dù một tướng cũng chẳng lập, chẳng vướng một trần, hễ còn
mảy may ý niệm ắt thành nghiệp nhân sanh tử”. Người niệm Phật trong thì dựa vào
Nhất Tâm của chính mình, ngoài thì dựa vào Di Đà nguyện lực, cốt sao chấp trì
danh hiệu chẳng quên, chẳng khuyết, chắc chắn như Thái Sơn, thì gọi là Chánh
Niệm. Nếu ai tu quán tưởng niệm Phật, thì phải theo đúng như lời dạy trong Quán
kinh, chuyên chú tâm vào một cảnh, rành rẽ, chẳng sai chạy. Như vậy mới là
Chánh Quán. Cả hai việc ấy đều có thể hoàn thành ngay trong một đời này.

 

Chánh kinh:

 

Thị nhân
chung thời, tâm bất điên đảo, tức đắc vãng sanh A Di Đà Phật Cực Lạc quốc độ.

(Người ấy lúc
mạng chung, tâm chẳng điên đảo, liền được sanh về cõi nước Cực Lạc của Phật A
Di Đà).

 

Giải:

Chữ “thị nhân”
chỉ người niệm Phật.

“Chung thời” là lúc khí ấm trên thân đã hết, thức thần
sắp ly khai xác thân.

“Tâm bất điên
đảo” là vì công phu niệm
Phật sâu dày, luôn nghĩ đến vô thường chẳng có kỳ hạn, thường vâng giữ một câu
Phật hiệu khăng khăng, niệm đến mức nhất tâm bất loạn. Thế nên tâm linh minh
mẫn, chánh niệm hiện tiền, chẳng bị điên đảo.

Theo Duy Thức
học, khi người sắp xả mạng, thân thể lạnh dần, hơi nóng thoát ra từ đâu chính
là thức thứ tám thoát ra từ đó. Bởi vậy, mới có thuyết: Dựa theo chỗ nào bị
lạnh sau cùng, có thể đoán biết người chết được sanh về đâu. Chẳng hạn, đảnh
đầu lạnh sau cùng sẽ sanh về thiên giới. Từ đó, sanh ra việc khám nghiệm hơi ấm
rộn ràng khiến người chết nhiều khi bị chạm xúc, sanh tâm sân hận, chướng ngại
việc vãng sanh. Vì thế, chư tổ đức Tịnh Độ cực lực cấm ngặt việc khám nghiệm
hơi nóng trên thân người chết.

“Tức đắc vãng
sanh”: là nói vãng sanh
rất lẹ, chẳng cần phải trải qua giai đoạn Trung Ấm thân, trong vòng một niệm
liền sanh về cõi Cực Lạc. Quán kinh bảo là: “Trong khoảng khảy ngón tay,
sanh trong cõi Cực Lạc”.

Hỏi: Chúng sanh
ác nghiệp vô lượng, làm sao có thể chỉ niệm Phật trong một đời, tội chướng liều
tiêu trừ, được vãng sanh?

Đáp: Theo Tịnh Độ
Thập Nghi Luận, do ba điều nên có thể đối địch ác nghiệp:

– Một là tại tâm:
Lúc tạo tội dùng tâm hư vọng, lúc niệm Phật dùng tâm chân thực. Dùng thực trừ
hư dĩ nhiên là được, như bóng tối ngàn năm, chẳng thể đương nổi một tia sáng
mặt trời.

– Hai là tại
cảnh: Duyên tạo tội thuộc trong cảnh giới điên đảo. Duyên niệm Phật là công đức
thắng diệu. Dùng chân khử ngụy, có gì là không được.

– Ba là tại tịnh:
Tạo tội là ý nhơ nhiễm, niệm Phật là tâm thanh tịnh. Tịnh thù thắng, nhiễm hạ
liệt, nhiễm sánh sao nổi với tịnh; khác nào đứa trẻ con mượn sức gươm bén chặt
đứt sợi thừng to dài cả ngàn trượng; một đốm lửa tí ti đốt tiêu vạn bó củi.
Quán kinh nói: “Niệm Phật một tiếng trừ được tội trong tám mươi ức kiếp sanh
tử”.

 Hơn
nữa, nhân nào quả nấy, tơ hào chẳng sai. Người niệm Phật dùng Phật hiệu để lắng
trong cái tâm hôn mê, điên đảo, vọng tưởng bộn bề của mình, cố giữ cho tịnh
niệm liên tục như gà ấp trứng, như mèo rình chuột, không để lúc nào sơ hở, thì
tự nhiên cái tâm lắng trong. Tâm đã lắng trong thì tâm quang sẽ phát khởi. Tâm
ta biến thành một phiến quang minh, sẽ phản chiếu được quang minh từ nơi tâm
địa của Phật A Di Đà. Ánh sáng giao nhau, khác nào hai thếp đèn ánh sáng chiếu
rọi lẫn nhau, sáng càng thêm sáng.

Người niệm Phật
đến mức Nhất Tâm Bất Loạn thì tất nhiên tâm địa là một phiến quang minh, đồng
thể với tâm địa của Phật A Di Đà, tự nhiên A Di Đà và thánh chúng tự hiển hiện
trong tâm người ấy. Tâm tâm niệm niệm chỉ nghĩ đến Phật A Di Đà; mắt thấy, tai
nghe, không gì là chẳng chuyên chú nơi Phật A Di Đà.

Thêm nữa, lúc lâm
chung, do tâm luôn chuyên chú nơi tịnh cảnh, nơi Phật, không còn vọng tưởng
tham luyến, nhất chí tưởng niệm vãng sanh Tây Phương. Đó là tự lực mạnh mẽ,
đánh bạt mọi ác nghiệp khác. Lại thêm Phật và thánh chúng hiện tiền, Phật lực
tiếp dẫn, tạo thành sức hỗ trợ thù thắng, thì đương nhiên sẽ được vãng sanh.
Cái nhân đã thanh tịnh thì dĩ nhiên cái quả cũng thanh tịnh vậy. 

Hỏi: Như trên đã
nói: “Niệm Phật, lễ tụng trừ được tội chướng”, nhưng sao lại có những kẻ thiện
tín chăm chỉ lễ niệm vẫn gặp phải tai ương, hoạn nạn?

Đáp: Đó là do
nghiệp chướng sâu nặng từ nhiều kiếp, hoặc do lễ niệm không chuyên chí, tạp
niệm niệm Phật nên không đạt được tác dụng thù thắng vậy. Đấy là do quả do nhân
tạo, như bóng theo hình, chẳng sai sảy mảy may. Di Lặc Bồ Tát nói: “Trong
khoảng khảy ngón tay có ba mươi hai ức trăm ngàn niệm. Mỗi niệm thành hình,
thiện niệm thành hình ảnh tốt, ác niệm tạo thành cảnh tượng xấu, chẳng sai tơ
tóc. Con người suốt ngày suy nghĩ tạp nhạp mà vẫn chẳng hay biết, đến lúc muốn
lắng đọng ý niệm, mới hay mình có nhiều ý niệm”.

Từ phàm tiến lên
thánh, ý niệm trở nên càng tinh tế hơn. Ngay như Di Lặc Bồ Tát vẫn còn có chút
ý tưởng vi tế, huống hồ bọn phàm phu chúng ta? Một tâm niệm tí ti vẫn bao trọn
khắp pháp giới. Vì thế, một thiện niệm có công năng rất lớn, một ác niệm cũng
tạo tội khó thể nghĩ bàn! Kinh Địa Tạng Bổn Nguyện dạy: “Khởi tâm động niệm,
không chi là chẳng phải tội”. Huống hồ từ vô thỉ đến nay, bao tội ác đã gây
tạo có thể tính lường nổi ư?

Nay do túc căn,
tuy niệm Phật, lễ tụng, nhưng trí lực kém cỏi, ý niệm bất định, khác nào ngọn
đèn thắp giữa lúc sương mù, lại thêm bị gió lùa, tỏa sáng được mấy? Ví dù có
chút đắc lực, lại do tình chấp nặng nề, khiến cho ma sự dễ bề nhiễu loạn.

Vì lẽ đó, niệm
Phật phải chuyên chú nhất cảnh, chớ để tạp niệm xen tạp. Dù có thấy tướng hảo,
quang minh của Phật cũng đừng hoan hỷ, cứ câu câu giữ vững, tâm tâm vắng lặng
thì nghiệp chướng sẽ tự tan. Người đời nay dụng công một chút, thấy được chút
hảo cảnh, đã vội khoe khoang rầm rĩ, tránh sao khỏi bị ma dựa?

Hỏi: Tu Thiền cố
nhiên gặp nhiều ma sự, còn người niệm Phật làm thế nào để khỏi bị ma nhiễu?

Đáp: Thiền giả
dùng quán trí đối chọi vọng tưởng, tất nhiên ngũ ấm ma tà trong tám thức bị
kích động, nên hiện ra đủ các tướng kỳ lạ. Người trí lực kém, lầm sanh vui
mừng, chấp trước, ắt vướng phải ma sự. Người niệm Phật niệm niệm quy nhất sẽ có
quang minh chiếu xa đến bốn mươi dặm, ma tà tránh xa. Nếu thấy thánh tướng cũng
chẳng sanh lòng hoan hỷ, khoe khoang ầm ĩ, chỉ càng thêm siêng gắng công phu,
sẽ quyết định sanh Tây.

Nếu vì duyên sự
bức bách như bệnh tật không thể dùng miệng niệm, mà dùng tai chú tâm lắng nghe
hay vô tâm niệm Phật vẫn được lợi lạc. Cuối đời Thanh, bước sang thời Dân Quốc,
cư sĩ Dương Nhân Sơn ở Nam Kinh là một người hoằng dương Phật giáo rất tích cực
tại Hoa Nam. Tuy giảng nhiều kinh điển khác nhau, ông vẫn chuyên tâm Tịnh Độ và
thường niệm Phật rất tinh chuyên. Con chim bát ca (gần giống con nhồng) của ông
nuôi, mỗi ngày thường nghe chủ niệm Phật, cũng bắt chước niệm theo. Dần dà
thành thói quen, cứ thấy chủ là nó niệm Phật. Mấy năm sau chim chết, cụ Dương
đem chôn bên nhà, đắp thành nấm mộ nhỏ. Mấy hôm sau, từ mộ chim mọc lên một
cành sen. Tò mò, cụ đào lên thì thấy cành sen ấy mọc ra từ mỏ chim. Chuyện lạ
này được đồn khắp hai xứ Nam Kinh, Thượng Hải. Đủ thấy dẫu là chúng sanh đang
thọ khổ trong tam ác đạo vẫn có khả năng niệm Phật.

Câu Phật hiệu còn
có khả năng cứu độ chúng sanh trong tam ác đạo: Đời Tống, trong khoảng niên hiệu
Thuần Hy, ông Ma Thành Trung kết bạn rất thân với hòa thượng Thọ Phổ ở đất Kinh
Nam, thường qua lại đàm luận đạo lý với nhau. Một lần đến chơi, trong khi chờ
đợi chủ nhân, Sư thấy có con vẹt trong lồng treo bên phòng khách. Tự nhiên, vẹt
kêu lên: “Ba năm nhốt trong lồng, vẫn chưa được giải thoát, xin Hòa Thượng từ
bi”. Sư đáp: “Tiểu súc! Ai bảo mày hay nói làm chi?” Chim gục đầu như hiểu, từ
đó, không nói nữa. Sư bèn khuyên ông Ma thả chim đi.

Khi về đến chùa,
Sư thấy vẹt bay theo, kêu ríu rít như cảm tạ. Sư dạy: “Ngươi hãy lánh thân
trong rừng sâu để tránh lưới rập”. Con vẹt không chịu bay đi, cứ ngước nhìn Sư
như cầu dạy bảo. Sư niệm: “A Di Đà Phật!” Tám năm sau, Hòa Thượng vân du, đến
một khu rừng núi nọ, có một đứa bé đến lễ tạ, thưa: “Xưa kia con là con vẹt
trong nhà họ Ma, nay đã được sanh làm con trai nhà họ Tiêu ở Tây Hương”.

Đời Tấn, ở Lĩnh
Nam có một vị thầy đồ nuôi một con vẹt trắng. Mỗi sáng, thầy niệm thánh hiệu
Quán Âm và tụng chú Đại Bi. Mỗi khi thầy niệm, con vẹt cũng niệm theo. Một bữa nọ,
con vẹt chợt bảo: “Tôi từ Tây Phương đến, nay lại về Tây phương”. Nói xong, cúi
đầu, xếp cánh chết ngay.

Xét về Lý, “nhất
tâm bất loạn” biểu thị tự tánh linh minh, “tâm bất điên đảo” biểu thị tự tánh
chẳng mê muội.

 

3.3. Trùng kết
khuyến (lại kết ý và
khuyên răn)

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Ngã kiến thị lợi, cố thuyết thử ngôn. Nhược hữu chúng sanh, văn thị
thuyết giả, ưng đương phát nguyện sanh bỉ quốc độ.

(Xá Lợi Phất! Ta
thấy điều lợi này, nên nói ra lời ấy. Nếu có chúng sanh nghe nói như vậy thì
hãy nên phát nguyện sanh về cõi nước ấy)

 

Giải:

Trong câu “Ngã
kiến thị lợi”, Ngã là lời Như Lai tự xưng; “kiến” là Đức Phật dùng Phật
nhãn quán sát tường tận, chữ “thị lợi” (điều lợi này) chỉ diệu quả được Phật
tiếp dẫn vãng sanh như trên đã nói: một phen được sanh trong cõi Cực Lạc sẽ
viên chứng ba thứ Bất Thoái, lại cùng sum họp với các vị thượng thiện nhân. Bởi
thế, đức Thế Tôn mới nói “ngã kiến thị lợi” (ta thấy điều lợi này).

Trong suốt hơn
bốn mươi năm hóa độ, đức Thích Tôn giảng kinh hơn ba trăm hội, giảng ra vô
lượng pháp môn, nhưng phần lớn những pháp môn ấy đều là tự lực, phải đoạn sạch
Hoặc nghiệp mới có thể liễu thoát sanh tử. Chỉ mỗi một mình pháp môn Tịnh Độ
này, chẳng những độ trọn ba căn, lợi độn cùng tu, lại khế lý, khế cơ, chí viên,
chí đốn, dung thông Tự Lực lẫn Tha Lực, đới nghiệp vãng sanh, thật không còn
pháp môn nào tạo được lợi ích lớn lao hơn thế!

Tu các pháp môn
khác, kẻ cuồng huệ vọng đàm lý Không, kẻ cuồng tu chấp tướng mê tâm. Đấy đều là
do ngũ trược chướng nặng, hoặc nghiệp hừng hực, dẫu muốn tu trì cũng khó lòng
thành tựu. Dù đã chứng Sơ Quả, vẫn còn mê khi xuất thai, Bồ Tát vẫn còn mê khi
cách ấm (chuyển thân này sang thân khác). Chỉ mình pháp môn Niệm Phật đây, một
khi được vãng sanh, chẳng còn sợ những chướng ngại như thế nữa!

 

“Cố thuyết” (cho nên nói) là chữ dùng để tiếp ý câu
trên. Đức Phật xét rõ tuy pháp môn Niệm Phật rất khó tin, nhưng vẫn có người
tin nhận được, cho nên không ai thỉnh vấn, Ngài vẫn tự nói.

 

Chữ “thử ngôn”
(lời này) chỉ giáo pháp Niệm Phật.

 

Câu “văn thị
thuyết giả” (nghe nói như vậy) hàm ý: pháp môn Niệm Phật thù thắng mầu
nhiệm như vậy, đừng để như gió thoảng qua tai, mà phải nên phát nguyện cầu sanh
mới là đúng lý.

 

Hai chữ “ưng
đương” (phải nên) thể hiện tấm lòng tha thiết, khẩn khoản của đức Thế Tôn.
Ngài bao lượt đinh ninh dặn dò, khuyên lơn những mong người nghe mau phát tâm
nguyện cầu vãng sanh, đừng bỏ lỡ đại lợi ích thù thắng này.

 

“Phát nguyện”: Nguyện dẫn dắt Hạnh, như phải có người
cầm cương đánh xe thì mới đến được mục tiêu. Nếu không có Nguyện dẫn dắt Hạnh,
làm sao sanh về cõi Cực Lạc?

Hỏi: Thập phương
chư Phật đều có bi nguyện, lẽ đâu chỉ mình Phật Di Đà; vì sao chỉ khuyên phát
nguyện vãng sanh cõi ấy?

Đáp: Chư Phật độ
sanh hễ có duyên thì ứng, vô duyên chẳng cảm. Chư Phật tuy đều sẵn lòng bi,
nhưng Phật chỉ có thể hóa độ chúng sanh hữu duyên. Kẻ vô duyên bị nghiệp chướng
của chính họ ngăn che, nên chẳng độ được. Do Di Đà đại nguyện có túc duyên sâu
sa đối với chúng sanh trong đời ác trược, nên bất cứ kẻ nào cũng đều được Ngài
tiếp độ. Vì lẽ ấy, chư Phật, chư Bồ Tát, chư cổ đức đều cực lực khuyến hóa phải
nên phát nguyện sanh về cõi Ngài. 

Hỏi: Tổ Linh
Phong bảo nếu không có tín, nguyện, chỉ chấp trì danh hiệu, dù có niệm đến Nhất
Tâm Bất Loạn cũng chẳng được vãng sanh. Nếu đã chẳng tin có cõi Cực Lạc, lại
chẳng thèm phát nguyện cầu sanh, lẽ đâu cam tâm niệm Phật cho được?

Đáp: Những kẻ ấy
được nghe người khác dạy rằng: Niệm Phật có công đức rất lớn, chẳng những chỉ
kiếp sau được hưởng quả báo phú quý, lại còn có thể sanh thiên hưởng phước. Do
họ ham đắm những phước báo hữu lậu như thế nên khẩn thiết niệm Phật, đem vạn
đức hồng danh của Phật quy hướng nơi phước báo nhỏ nhoi cõi trời. Thật đáng
tiếc thay!

Ở Trung Hoa còn
có tà thuyết: cứ niệm Phật một tiếng, trong ngân hàng âm phủ sẽ có thêm một
đồng. Thế nên lắm kẻ chăm chỉ mỗi ngày niệm Phật ba vạn tiếng để dành sẵn tiền
cõi âm cho thân sau. Chẳng niệm Phật để cầu xuất thế, lại chỉ niệm Phật để cầu
chết đi biến thành một con quỷ bạc tiền rủng rỉnh, chẳng đáng đau xót lắm ư?

Đến đây phần
Chánh Tông đã xong, phần kế tiếp chính là phần Lưu Thông với mục đích làm cho
người nghe tin nhận, phụng hành, khiến cho pháp môn Niệm Phật được lưu truyền
bất tuyệt.

 

C. LƯU THÔNG PHẦN

1. KHUYẾN TÍN (khuyên nên tin nhận)

1.1. Bổn Sư
xưng tán công đức (đức
Bổn Sư khen ngợi công đức)

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Như ngã kim giả, tán thán A Di Đà Phật bất khả tư nghị công đức chi lợi.

(Xá Lợi Phất! Như
ta nay khen ngợi A Di Đà Phật công đức lợi ích chẳng thể nghĩ bàn).

 

Giải:

Tán là xưng tán,
Thán là cảm thán. “Bất khả tư nghị” nghĩa là chẳng tầm thường, chẳng thể dùng
những lời bàn luận thông thường để diễn tả, lý luận được.

Đoạn trên Phật
bảo “ngã kiến thị lợi” (ta thấy điều lợi ấy), ở đây Phật lại bảo: Công đức lợi
ích chẳng thể nghĩ bàn; hàm ý: lợi ích do công đức của Phật A Di Đà đem lại cho
chúng sanh thật chẳng thể suy luận, hình dung được nổi.

Đại lược, công
đức chẳng thể nghĩ bàn của Phật A Di Đà gồm những điều sau:

– Y báo trang
nghiêm (ao báu, cây báu, lầu gác báu v.v…).

– Chánh báo trang
nghiêm (quang, thọ vô lượng).

– Khiến cho quyến
thuộc (những người sanh trong cõi Cực Lạc) đều chứng ba thứ Bất Thoái.

– Khiến cho những
ai được vãng sanh đều được nhập Như Lai địa.

– Phương tiện
nhiếp thọ: dùng bốn mươi tám nguyện độ khắp ba căn.

Nếu đứng trên
phương diện những chúng sanh được Phật hóa độ để luận thì:

1) Niệm Phật
thành công liền được vượt ngang ra khỏi tam giới, đới nghiệp vãng sanh, chẳng
cần phải đoạn hoặc chướng.

2) Vãng sanh Cực
Lạc rồi, chẳng cần phải đợi đến khi chứng trọn vẹn ba thứ Bất Thoái, cứ sanh
trong cõi Đồng Cư thì sẽ chứng được cả ba cõi Tịnh Độ khác.

3) Luôn trì một
câu thánh hiệu, chẳng cần phải nhọc công tu phương tiện Thiền, Quán nào khác mà
tự được tâm khai.

4) Lấy bảy ngày
làm hạn, liền được nhất tâm bất loạn, chẳng cần phải nhọc nhằn tu hành nhiều
kiếp.

5) Chỉ cần trì
một câu thánh hiệu A Di Đà, liền được sáu phương chư Phật hộ niệm khiến cho
người ấy được an ổn, không gặp phải các chướng nạn.

6) Công đức bố
thí pháp một cách rộng lớn: dùng vô lượng quang thọ hằng diễn Phật pháp.

Đấy thật là những
điều chẳng thể nghĩ bàn được nổi, toàn là do công đức, hạnh nguyện vô biên của
Phật A Di Đà tạo thành. Như vậy, chữ Lợi ở đây là nói về đại lợi ích vô lậu thù
thắng xuất thế. Cho nên bảo là “chẳng thể nghĩ bàn”.

Đoạn kinh văn này
tổng kết những công đức trang nghiêm của y báo và chánh báo, phô diễn lợi ích
thù thắng chẳng thể nghĩ bàn mà chúng sanh sẽ đạt được, trước khi nêu danh hiệu
chư Phật sáu phương cùng khen ngợi, chứng tín pháp môn này.

 

1.2. Chư Phật
tán thán, tiêu đề (chư
Phật khen ngợi, nêu tên kinh)

1.2.1. Đông
phương Phật:

 

Chánh kinh:

 

Đông phương
diệc hữu A Súc Bệ Phật, Tu Di Tướng Phật, Đại Tu Di Phật, Tu Di Quang Phật,
Diệu Âm Phật. Như thị đẳng hằng hà sa số chư Phật, các ư kỳ quốc, xuất quảng
trường thiệt tướng, biến phú tam thiên đại thiên thế giới, thuyết thành thực
ngôn: “Nhữ đẳng chúng sanh đương tín thị Xưng Tán Bất Khả Tư Nghị Công Đức,
Nhất Thiết Chư Phật Sở Hộ Niệm Kinh”.

(Phương Đông cũng
có A Súc Bệ Phật, Tu Di Tướng Phật, Đại Tu Di Phật, Tu Di Quang Phật, Diệu Âm
Phật. Hằng hà sa số chư Phật như thế đó, mỗi vị ở trong nước mình, hiện tướng
lưỡi rộng dài, che khắp tam thiên đại thiên thế giới, nói lời thành thực:
“Chúng sanh các ngươi nên tin kinh Xưng Tán Bất Khả Tư Nghị Công Đức Nhất Thiết
Chư Phật Sở Hộ Niệm này”)

 

Giải:

Pháp môn Tịnh Độ
đây thật là pháp hết sức khó tin. Bởi thế, đức Thế Tôn không ai hỏi bèn tự
giảng. Phật đã tự phát khởi, thì đương nhiên cũng phải do chính Ngài tự khuyến
hóa, lưu thông. Vì thế, tiếp đó, Ngài dẫn vô lượng danh hiệu chư Phật trong các
phương, dị khẩu đồng âm, tán thán, xưng dương kinh này để chứng minh, ngõ hầu
hết thảy chúng sanh tin tưởng xác thật, đoạn sạch nghi tình.

Bản dịch của Ngài
Huyền Trang kể đủ mười phương Phật. Trong bản này, Ngài La Thập tỉnh lược bớt.
Đó là vì người Đông Độ thời ấy thích nói ngắn gọn, nên Ngài cũng thuận cơ nghi
rút gọn, nhưng ý nghĩa kinh không hề bị giảm mất.

Phương Đông là
phương mặt trời mọc, theo Bát Quái, thuộc về quẻ Chấn, chủ về Động. Trong tứ
thời, phương Đông tương ứng với mùa Xuân. Khí Xuân khiến muôn vật sanh trưởng,
biểu thị ý nghĩa trí huệ có công năng xuất sanh. Do trí huệ thường được dùng để
hướng dẫn sự nghiệp học Phật, nên kinh lấy Đông phương làm chủ.

Danh hiệu của hết
thảy chư Phật thường dựa trên các yếu tố “bi trí, đoạn chứng, nhân quả, hạnh
lý” để xác lập. Mỗi danh hiệu Phật bao gồm muôn vạn nghĩa lý sai biệt, đầy đủ
vạn đức; những lời giải thích dưới đây chỉ là căn cứ trên văn tự mà tạm giải
thích để học nhân nương ý tự quán chiếu, viên ngộ vô lượng ý nghĩa của mỗi đức
hiệu, khác nào toan dùng một giọt nước biển để diễn tả cả đại hải vậy.

 

1) A Súc Bệ
Phật: còn phiên là A Sơ Bệ Phật, A Sô Bệ Phật, Hán dịch là Bất Động hoặc Vô
Động; hàm nghĩa: hạnh chứng Phật trí, chẳng bị hết thảy cảnh giới (chẳng hạn
như lợi, suy, chê bai, ca tụng, khen ngợi, gièm báng, khổ, vui…) nhiễu động.
Chúng sanh trôi lăn trong sanh tử thường bị động, đức Phật đã chứng vô lậu
thánh quả, pháp thân thường trụ bất biến, chẳng bị nhị biên (có – không, chân –
tục, đến – đi) làm lay động, nên có tên như thế.

 

2) Tu Di Tướng
Phật: Tu Di (Sumeru) là tên núi, còn phiên là Tu Di Lâu, hoặc Mê Lô sơn,
tức là núi Diệu Cao. Núi Diệu Cao ở giữa đại hải, bốn đại châu bao quanh. Núi
này do các báu tạo thành nên gọi là Diệu. Núi cao vượt khỏi mặt nước tám vạn
bốn ngàn do tuần (đây là con số ước lệ, hàm ý núi rất cao) nên gọi là Cao. Ba
đức Phật tiếp theo đây đều dùng Tu Di làm hiệu, hàm ý: đức trí siêu việt, cao
siêu, mầu nhiệm như núi Tu Di.

Tu Di Tướng nghĩa
là tướng hảo, quang minh do trăm phước cảm thành, giống như núi Tu Di do các
báu hợp thành mầu nhiệm khôn sánh. Trời, người, Nhị Thừa, Bồ Tát chẳng sánh nổi
đức trí của Phật, khác nào núi Tu Di cao trỗi hơn tất cả. Vì thế Phật hiệu là
Tu Di Tướng.

 

3) Đại Tu Di
Phật: đức hạnh của vị Phật này còn cao siêu, sâu rộng vòi vọi, vượt xa núi
Tu Di, như kinh Duy Ma nói: “Tiếng tăm cao xa, vượt hơn núi Tu Di”. 

 

4) Tu Di Quang
Phật: Tu Di do các báu hợp thành, đương nhiên quang minh chói lòa. Đức Phật
này quang minh chiếu xa chói lọi, khác nào núi Tu Di tỏa quang minh phủ lấp các
ngọn núi khác lẫn ánh sáng mặt trời, mặt trăng.

 

5) Diệu Âm
Phật: Âm thanh của Phật vi diệu, thuyết pháp thích ứng căn cơ khiến chúng
sanh luôn hoan hỷ, nên lập danh như thế. Thêm nữa, âm thanh của Phật chẳng thể
nghĩ bàn, cùng trong một âm thanh thuyết pháp, mà tùy theo căn khí, mỗi người
nghe sẽ lãnh hội pháp ích khác nhau, tăng trưởng đạo nghiệp. Kinh Duy Ma nói: “Phật
dùng một âm thanh thuyết pháp, chúng sanh tùy loại ai nấy đều nhận, hiểu”.

 

“Như thị
đẳng”: Đông phương vô
biên, đương nhiên có vô lượng thế giới. Trong vô lượng thế giới, đương nhiên có
vô lượng chư Phật. Chữ “như thị” chỉ năm Đức Phật vừa được nêu tên, chữ Đẳng
chỉ chung hết thảy chư Phật còn lại.

 

Từ ngữ “Hằng
hà sa số” (số cát trong sông Hằng) biểu thị con số cực nhiều. Mỗi khi muốn
nói đến con số rất nhiều, không cách nào hình dung nổi, Phật thường dùng lượng
cát trong sông Hằng để làm tỷ dụ.

Hằng Hà (Gange,
còn phiên là Căng Già, dịch nghĩa là Thiên Đường Lai: từ cõi trời chảy xuống)
là một trong bốn con sông lớn nhất toàn xứ Ấn. Phát nguyên từ ao A Nậu Đạt (Vô
Nhiệt Não) trong rặng Tuyết Sơn (Hymalaya), bề ngang rộng đến bốn mươi dặm, cát
nhỏ mịn như bột, từng hạt phân minh. Những địa điểm Đức Phật thuyết pháp thường
gần bên sông Hằng nên Phật hay dùng hình ảnh này để đại chúng dễ lãnh hội.

 

“Chư Phật” tức là chư Phật ở phương Đông. Do phương
Đông có hằng hà sa số Đức Phật nên bảo là “chư Phật”.

 

“Quảng trường
thiệt tướng” (tướng lưỡi
rộng dài) là một trong ba mươi hai hảo tướng của Phật. Từ bao nhiêu kiếp đến
nay, chư Phật đã xa lìa bốn lỗi nơi khẩu nghiệp (nói dối, nói thêu dệt, nói đôi
chiều, ác khẩu), khẩu nghiệp hằng thanh tịnh, nên khi thành Phật, đạt được
tướng này. Tả hữu là Quảng, trước sau là Trường. Tướng lưỡi Phật rộng lớn, mềm
mại, đỏ hồng, nên bảo là “quảng trường thiệt tướng”.

Người thường nếu
suốt ba đời chưa hề nói dối thì lưỡi dài có thể liếm đến chót mũi. Nếu lưỡi
rộng không dài, hoặc dài nhưng hẹp, hoặc nhỏ ngắn, co rụt, cứng khó xoay chuyển,
đều là do đời trước ưa bàn chuyện thị phi, nên cảm phải báo ấy.

Riêng mình Đức
Phật trong vô lượng kiếp, tích tập công đức đã lâu, trọn không vọng ngữ, nên
cảm được quý tướng ấy. Phẩm Ly Thế Gian trong kinh Hoa Nghiêm chép:

“Bồ Tát có
mười loại lưỡi:

1) Lưỡi phân
biệt giải nói vô tận hạnh của hết thảy chúng sanh.

2) Lưỡi khai
thị, diễn nói vô tận pháp môn.

3) Lưỡi tán
thán công đức vô tận của chư Phật.

4) Lưỡi thuyết
pháp vô tận biện tài.

5) Lưỡi diễn
nói vô tận pháp môn Đại Thừa.

6) Lưỡi trùm
khắp mười phương hư không giới.

7) Lưỡi phổ
chiếu hết thảy cảnh giới Phật. 

8) Lưỡi bình
đẳng tán thán hết thảy chúng sanh.

9) Lưỡi tùy
thuận chư Phật khiến hoan hỷ.

10) Lưỡi hàng
phục hết thảy ma và ngoại đạo, trừ diệt sanh tử, đạt đến Niết Bàn”. 

Bồ Tát thành tựu
mười pháp này nên thành tựu tướng lưỡi vô thượng, che khắp cõi nước (quảng
trường thiệt tướng). Tướng lưỡi rộng dài, ai ai cũng sẵn có, nhưng do tu trì
chẳng đủ, khẩu nghiệp chẳng thanh tịnh, nên chẳng thể chứng đắc, thọ dụng nổi!

 

“Biến phú tam
thiên đại thiên thế giới”:
Biến là khắp cả, Phú là che phủ. Tam thiên đại thiên đã giảng ở phần trước. Khu
vực hóa độ của một Đức Phật tối thiểu bao gồm một tam thiên đại thiên thế giới,
mà kinh hay gọi là “quốc độ” hoặc Phật Sát.

Ở đây, vì pháp
môn được giảng rất thù thắng, đặc diệu “nhân bé, quả to”, chỉ sợ chúng sanh
sanh lòng nghi, không chịu tu tập, còn trở lại gièm báng, nên chư Phật phải
hiện tướng thần biến kỳ đặc “tướng lưỡi rộng dài che khắp tam thiên đại thiên
thế giới” để chứng tín.

 

“Thành thực
ngôn” là lời quyết định
chẳng hư vọng, là lời khẩn thiết, chân thực.

 

Trong từ ngữ “đương
tín thị”, chữ Thị chỉ bản kinh này.

 

“Xưng Tán Bất
Khả Tư Nghị Công Đức, Nhất Thiết Chư Phật Sở Hộ Niệm Kinh”: Mười sáu chữ này là tên của bản kinh này.
Tám chữ đầu ước về Phật đức (khen ngợi công đức chẳng thể nghĩ bàn), tám chữ
sau là ước về pháp (Nhất thiết chư Phật sở hộ niệm: được hết thảy chư Phật hộ
niệm). Ngài Huyền Trang dịch là Xưng Tán Tịnh Độ Phật Nhiếp Thọ Kinh, nghĩa lý
tương đồng với nguyên danh; nhưng vẫn có phần rút gọn, vì đã đem nghĩa “bất khả
tư nghị” gộp vào trong hai chữ Tịnh Độ. Ngài La Thập dịch là Phật thuyết A Di
Đà kinh, ý vẫn chẳng khác, vì mười sáu chữ tên gốc của kinh đều nằm trọn trong
thánh hiệu A Di Đà. Dịch như vậy rất phù hợp với diệu chỉ Trì Danh được phô
diễn trong kinh này, rất phù hợp với bổn ý của Đức Phật. Bởi thế, hậu thế đa
phần lưu thông bản dịch của Ngài La Thập.

 

“Chư Phật Sở
Hộ Niệm” hàm ý: tông chỉ
của bản kinh này là chuyên trì hồng danh chẳng lui sụt mới được vãng sanh, cắt
ngang sanh tử. Đây thật đúng là chiếc bè báu để vượt bến mê, là thuyền từ qua
bể khổ, vì thế chư Phật đều cùng hộ niệm. Hộ là bảo hộ (gìn giữ, bảo vệ), Niệm
là ức niệm (nghĩ nhớ). Ý nói: Chúng sanh niệm Phật, được chư Phật nghĩ nhớ đến,
cảm Phật lực hộ trì nên được an ổn, chẳng bị thoái đọa. Đấy chẳng những là do
sức hộ trì của riêng Phật A Di Đà, mà còn là sức hộ trì của mười phương chư
Phật nữa. Pháp môn mầu nhiệm thế ấy, chẳng những mình Đức Phật Thích Ca Mâu Ni
khen ngợi, tán dương, mà mỗi mỗi vị Phật trong mười phương thế giới cũng đều dị
khẩu đồng âm khen ngợi, tán dương.

Ngài Đạo Nguyên
lại hiểu “hộ niệm” nghĩa là chư Phật trong mười phương đều gìn giữ, yêu mến,
luôn nghĩ đến pháp môn thù thắng, đặc diệu này. Do được chư Phật gia hộ nên
chẳng bị đọa lạc. Do được chư Phật ái niệm nên đạo nghiệp, phước huệ được tăng
tấn.

Đối với đoạn kinh
này, chư cổ đức có nhiều cách hiểu khác nhau:

Ngài Từ Ân (Khuy
Cơ) bảo: “Các vị giáo chủ trong những thế giới, vốn đã tự tuyên dương pháp
môn Niệm Phật khiến cho những chúng sanh trong cõi mình đều tu trì, phụng hành.
Đức Thích Ca Thế Tôn lại còn lần lượt diễn nói, dẫn lời xưng tán cõi Tây
Phương, khuyên trì pháp môn Niệm Phật của mười phương chư Phật để đại chúng
trong hội kính tín, ngưỡng mộ, cầu sanh”.

Ngài Linh Chi
Nguyên Chiếu lại cho rằng: “Ngay trong lúc đức Thích Ca Thế Tôn giảng dạy,
khen ngợi cõi Tây Phương trong vườn Cấp Cô Độc và khuyên tu trì pháp môn Niệm
Phật, thì mười phương chư Phật cũng đồng thời xưng tán”. 

Cả hai cách giải
thích này đều đáng để chúng ta suy gẫm, nhận lấy nghĩa lý.

Xét về Lý:

– A Súc Bệ biểu
thị trí tánh sẵn có bất động, tự nhiên.

– Tu Di Tướng
biểu thị Phật tướng vi diệu.

– Đại Tu Di biểu
thị Phật đức đệ nhất.

– Tu Di Quang
biểu thị Phật trí phổ biến.

– Diệu Âm biểu
thị tứ biện tài, bát âm đầy đủ.

– “Tướng lưỡi
rộng dài” biểu thị pháp âm viên mãn, trọn khắp.

 

1.2.2. Nam
phương Phật

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Nam phương thế giới hữu Nhật Nguyệt Đăng Phật, Danh Văn Quang Phật, Đại
Diệm Kiên Phật, Tu Di Đăng Phật, Vô Lượng Tinh Tấn Phật. Như thị đẳng hằng hà
sa số chư Phật, các ư kỳ quốc, xuất quảng trường thiệt tướng, biến phú tam
thiên đại thiên thế giới, thuyết thành thực ngôn: “Nhữ đẳng chúng sanh đương
tín thị Xưng Tán Bất Khả Tư Nghị Công Đức, Nhất Thiết Chư Phật Sở Hộ Niệm
Kinh”.

(Xá Lợi Phất! Thế
giới phương Nam có Nhật Nguyệt Đăng Phật, Danh Văn Quang Phật, Đại Diệm Kiên
Phật, Tu Di Đăng Phật, Vô Lượng Tinh Tấn Phật. Hằng hà sa số chư Phật như thế
đó, mỗi vị ở trong nước mình, hiện tướng lưỡi rộng dài, che khắp tam thiên đại
thiên thế giới, nói lời thành thực: “Chúng sanh các ngươi nên tin kinh Xưng Tán
Bất Khả Tư Nghị Công Đức Nhất Thiết Chư Phật Sở Hộ Niệm này”)

 

Giải:

 

“Nhật Nguyệt
Đăng Phật”: Nhật là mặt
trời, ánh trăng soi sáng đêm trường. Ánh đèn (đăng quang) hỗ trợ ánh sáng mặt
trời, mặt trăng trừ tối. Như vậy, Nhật Nguyệt Đăng hàm nghĩa quang minh khắp
trọn, trừ sạch si ám. Nghĩa là đại trí quang minh của Đức Phật chiếu suốt mười
phương, ba đời, chiếu tan hết thảy những điều phiền hoặc tối tăm: tham, sân,
si… của chúng sanh. Vì thế, dùng Nhật Nguyệt Đăng để lập danh. Hoặc có thể
hiểu là Nhật Nguyệt Đăng chính là thân quang lẫn trí quang cùng chiếu.

Hiểu sâu hơn,
Nhật Nguyệt Đăng chính là dùng ba trí của Phật để lập danh. Nhật chiếu soi ban
ngày, sanh trưởng vạn vật. Dùng Nhật để ví với Đạo Chủng Trí, chiếu rõ Tục Đế
lý, thành tựu chúng sanh. Nguyệt chiếu soi ban đêm, xua tan hắc ám, ví như Nhất
Thiết Trí, chiếu tỏ Chân Đế lý, phá trừ phiền ám. Đăng (đèn) chiếu soi cả ngày
lẫn đêm, lại hỗ trợ công năng của Nhật lẫn Nguyệt. Như vậy, Đăng tương ứng với
Nhất Thiết Chủng Trí, chứng Trung Đạo lý, cùng chiếu cả Chân lẫn Tục, viên dung
vô ngại.

 

“Danh Văn
Quang Phật”: Chữ Văn hàm
nghĩa tiếng tăm vang dội, ai nấy đều hay biết. Vạn đức hồng danh của Đức Phật
này vang dội khắp pháp giới, từ quang chiếu khắp nơi, gia bị hết thảy chúng
sanh, khiến cho những ai nghe danh hiệu Ngài hay được quang minh của Ngài chiếu
thấu đều đạt đại lợi ích.

 

“Đại Diệm Kiên
Phật”: Diệm có nghĩa là
quang minh chói rực, chiếu tan hết thảy hắc ám. Kiên là đôi vai, có tác dụng
gánh vác. Đức Phật này quang minh chiếu suốt tột cùng hết thảy chúng sanh, vận
dụng Quyền Trí lẫn Thật Trí để đảm đương sự nghiệp cứu độ chúng sanh.

 

“Tu Di Đăng
Phật”: Núi Tu Di tối cao,
Đăng (đèn) có tác dụng soi đường, chỉ lối. Đức Phật này dùng trí huệ tối cao
dẫn dắt, chỉ dạy chúng sanh, khiến họ bỏ chỗ tối tìm về chỗ sáng.

 

“Vô Lượng Tinh
Tấn Phật”: Vô lượng là
con số rất lớn, Tinh là chẳng tạp, Tấn là chẳng lui sụt. Trong vô lượng thời
gian, Đức Phật này tuyên thuyết đạo lý thuần chánh, chưa từng ngưng nghỉ nhằm
làm lợi lạc chúng sanh. Nếu luận về tu nhân thì Đức Phật này trong vô lượng
kiếp đã rộng tu vô lượng pháp môn, đối với pháp môn nào cũng đều tinh tấn chẳng
lười, nên mau được thành Phật.

 

Xét về Lý:

– Nhật Nguyệt
Đăng biểu thị ba trí của Phật có công năng phá được ba thứ hoặc chướng.

– Danh Văn Quang
biểu thị ba đức trí chiếu khắp mười phương.

– Đại Diệm Kiên
biểu thị Quyền Trí và Thật Trí có công năng chiếu tỏ Chân Đế và Tục Đế.

– Tu Di Đăng biểu
thị chứng tứ đức rồi khởi dụng.

– Vô Lượng Tinh
Tấn biểu thị từ Phật trí lưu xuất phương tiện bất tận. 

 

1.2.3. Tây
phương Phật

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Tây phương thế giới hữu Vô Lượng Thọ Phật, Vô Lượng Tướng Phật, Vô Lượng
Tràng Phật, Đại Quang Phật, Đại Minh Phật, Bảo Tướng Phật, Tịnh Quang Phật. Như
thị đẳng hằng hà sa số chư Phật, các ư kỳ quốc, xuất quảng trường thiệt
tướng, biến phú tam thiên đại thiên thế giới, thuyết thành thực ngôn: “Nhữ đẳng
chúng sanh đương tín thị Xưng Tán Bất Khả Tư Nghị Công Đức, Nhất Thiết Chư Phật
Sở Hộ Niệm Kinh”.

(Xá Lợi Phất! Thế
giới phương Tây có Vô Lượng Thọ Phật, Vô Lượng Tướng Phật, Vô Lượng Tràng Phật,
Đại Quang Phật, Đại Minh Phật, Bảo Tướng Phật, Tịnh Quang Phật. Hằng hà sa số
chư Phật như thế đó, mỗi vị ở trong nước mình, hiện tướng lưỡi rộng dài, che
khắp tam thiên đại thiên thế giới, nói lời thành thực: “Chúng sanh các ngươi
nên tin kinh Xưng Tán Bất Khả Tư Nghị Công Đức Nhất Thiết Chư Phật Sở Hộ Niệm
này”)

 

Giải:

 

“Vô Lượng Thọ
Phật”: Vị Phật này mang
cùng tên với đấng Đạo Sư cõi Cực Lạc. Ngài Linh Chi Nguyên Chiếu bảo: “Phật
Phật đạo đồng nên chư Phật đồng danh rất nhiều”. Pháp sư Bân Tông cho rằng:
Vị Phật này chẳng phải là vị Phật do tỳ kheo Pháp Tạng tu thành, vì chẳng lẽ
Phật A Di Đà lại tự đứng ra khen ngợi mình. Nếu tự khen ngợi như thế, há chẳng
phải sẽ khiến cho chúng sanh cõi Cực Lạc lại mong cầu một cõi Cực Lạc nào khác
nữa ư?

 

“Vô Lượng
Tướng Phật”: chữ Tướng
chỉ tướng hảo trang nghiêm của Phật. Tướng hảo trang nghiêm của đức Thế Tôn
nhiều đến vô lượng, vô tận, như đức Lô Xá Na có đến Hoa Tạng hải vi trần tướng
hảo. Nếu chỉ luận về Ứng Thân thì có ba mươi hai tướng hảo, hoặc chín mươi bảy
tướng đại nhân v.v… Báo Thân có sát trần vô lượng tướng. Pháp Thân có vô
lượng chẳng thể nghĩ bàn tướng. Đức Phật Vô Lượng Tướng tu thành Phật Quả,
chứng vô lượng tướng, lại dùng tướng hảo dẫn dụ chúng sanh nhập đạo.

 

“Vô Lượng
Tràng Phật”: Tràng là cái
sào hoặc trụ rất cao (hình tròn hoặc hình lục giác, bát giác) để treo phan hoặc
cờ, hay là khắc kinh chung quanh. Như vậy, chữ Tràng biểu thị hai ý nghĩa cao
tột và thấy rõ. Tràng gồm ba nghĩa: siêu thắng (cao trỗi hơn mọi vật), tồi tà
(dẹp tan tà vạy) và hiển chánh. Đức Phật này vận dụng Phật trí, kiến lập vô
lượng pháp tràng, dẫn đạo vô lượng chúng sanh, dẹp tan vô lượng tà ma.

 

“Đại Quang
Phật”: Đại Quang là quang
minh vĩ đại, không đâu chẳng chiếu thấu. Danh hiệu Phật này ước theo Trí mà
lập. Đức Phật này quang minh trí huệ cực đại, chiếu khắp hết thảy chúng sanh.

 

“Đại Minh Phật”: Đại Minh có nghĩa là trọn chẳng có hắc
ám gì. Đức Phật này phá trừ hắc ám tam hoặc, đã chứng trọn ba trí, quang minh
chiếu khắp mười phương thế giới, không bị chướng ngại, phá tan hoặc chướng của
chúng sanh, nên hiệu là Đại Minh.

 

“Bảo Tướng
Phật”: Chữ Bảo hàm nghĩa
tôn quý, hy hữu, lợi ích. Tướng hảo thù thắng đặc biệt, đều như trân bảo, thật
đáng tôn quý. Vì thế gọi là Bảo Tướng. Đức Phật này hiển thị tướng hảo siêu
tuyệt cho hết thảy chúng sanh được trông thấy, khiến họ ngưỡng mộ Phật tướng
quý báu mà phát tâm Bồ Đề, tu đạo chứng quả, đoạn sanh tử.

 

 “Tịnh
Quang Phật”: lìa các cấu nhiễm là Tịnh, hoặc chướng trừ sạch thì trí huệ
quang minh tự nhiên phát sanh. Đức Phật này chứng ngộ cực quả một cách sâu xa,
viên mãn; lại dùng trí quang vô lậu chiếu hết thảy chúng sanh, khiến hết thảy
chúng sanh đều được lợi ích, tâm địa đều quang minh.

Xét về Lý:

– Vô Lượng Thọ
biểu thị quả báo thù thắng trọn khắp ba đời.

– Vô Lượng Tướng
biểu thị Phật tánh tùy cơ thị hiện vô tận.

– Vô Lượng Tràng
biểu thị Phật tánh siêu thắng viên mãn.

– Đại Quang, Đại
Minh biểu thị Thể lẫn Dụng của Phật tánh đều vô tận. Bảo Tướng biểu thị công
đức trí viên mãn.

– Tịnh Quang biểu
thị nơi Phật tánh, trí lẫn quang cùng thể hiện rạng ngời.

 

1.2.4. Bắc
phương Phật

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Bắc phương thế giới hữu Diệm Kiên Phật, Tối Thắng Âm Phật, Nan Trở Phật,
Nhật Sanh Phật, Võng Minh Phật. Như thị đẳng hằng hà sa số chư Phật, các ư kỳ
quốc, xuất quảng trường thiệt tướng, biến phú tam thiên đại thiên thế giới,
thuyết thành thực ngôn: “Nhữ đẳng chúng sanh đương tín thị Xưng Tán Bất Khả Tư
Nghị Công Đức, Nhất Thiết Chư Phật Sở Hộ Niệm Kinh”.

(Xá Lợi Phất! Thế
giới phương Bắc có Diệm Kiên Phật, Tối Thắng Âm Phật, Nan Trở Phật, Nhật Sanh
Phật, Võng Minh Phật. Hằng hà sa số chư Phật như thế đó, mỗi vị ở trong nước
mình, hiện tướng lưỡi rộng dài, che khắp tam thiên đại thiên thế giới, nói lời
thành thực: “Chúng sanh các ngươi nên tin kinh Xưng Tán Bất Khả Tư Nghị Công
Đức Nhất Thiết Chư Phật Sở Hộ Niệm này”)

 

Giải:

 

“Diệm Kiên Phật”: xem chú giải ở phần trên.

 

“Tối Thắng Âm
Phật”: Âm thanh của Phật
cực kỳ viên mãn. Không một âm thanh nào khác có thể chướng ngại được Phật âm.
Phật có tám thứ âm thanh: cực hảo âm, nhu nhuyễn âm, hòa thích âm (âm thanh
điều hòa, vừa phải, thích ứng), tôn huệ âm (âm thanh tôn quý, trí huệ), bất nữ
âm (không có giọng nữ, không yếu đuối), bất ngộ âm (chẳng lầm lạc), thâm viễn
âm (âm thanh sâu xa), bất kiệt âm (chẳng cùng kiệt). Đấy chính là do khẩu
nghiệp thanh tịnh nên đạt quả báo thù thắng như vậy. Đức Phật này sở chứng
chẳng thể nghĩ bàn, dùng một âm thanh diễn nói khiến cho thập loại chúng sanh
ai nấy đều được giải ngộ.

 

“Nan Trở
Phật”: Trở là phá hoại,
ngăn chướng. Về mặt tự lợi, Phật đã chứng lý thể rốt ráo kiên cố, thân như kim
cang, không có gì phá hoại được. Về phương diện cứu độ, Ngài làm cho những
chúng sanh được Ngài cứu độ đều nhận rõ chân lý vũ trụ, chẳng bị ngũ dục, ma
chướng phá hoại.

 

“Nhật Sanh
Phật”: Mặt trời vừa mọc,
chiếu tan đêm trường tăm tối. Quang minh trí huệ của Đức Phật này xuất hiện,
chiếu khắp hết thảy chúng sanh, không mảy may tư vị, khiến cho hết thảy chúng
sanh chướng trừ, trí hiển, như ánh thái dương chiếu khắp đại địa.

 

“Võng Minh
Phật”: Võng (cái lưới) là
do nhiều sợi gai bện thành, Minh là tỏa sáng. Lưới mà tỏa được ánh sáng thì
lưới ấy phải được kết bằng sợi báu, bảo châu. Đức Phật thuyết pháp, lời lẽ
chẳng hư vọng, mỗi chữ như từng hạt châu, mỗi câu đều là lời báu, quán xuyến
tất cả, khiến cho chúng sanh đều được yên trụ nơi chánh đạo, khác nào mành lưới
tóm thâu tất cả, chẳng sót vật nào.

 

Xét về Lý:

– Tối Thắng Âm
biểu thị tự tánh sẵn đủ tám âm thâm diệu.

– Nan Trở biểu
thị Pháp Thân kiên cố.

– Nhật Sanh biểu
thị tự tánh vằng vặc.

– Võng Minh biểu
thị Phật trí quang minh chói rọi, phản chiếu vô lượng.

 

1.2.5. Hạ
phương Phật

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Hạ phương thế giới hữu Sư Tử Phật, Danh Văn Phật, Danh Quang Phật, Đạt Ma
Phật, Pháp Tràng Phật, Trì Pháp Phật. Như thị đẳng hằng hà sa số chư Phật, các
ư kỳ quốc, xuất quảng trường thiệt tướng, biến phú tam thiên đại thiên thế
giới, thuyết thành thực ngôn: “Nhữ đẳng chúng sanh đương tín thị Xưng Tán Bất
Khả Tư Nghị Công Đức, Nhất Thiết Chư Phật Sở Hộ Niệm Kinh”.

(Xá Lợi Phất! Thế
giới phương dưới có Sư Tử Phật, Danh Văn Phật, Danh Quang Phật, Đạt Ma Phật,
Pháp Tràng Phật, Trì Pháp Phật. Hằng hà sa số chư Phật như thế đó, mỗi vị ở
trong nước mình, hiện tướng lưỡi rộng dài, che khắp tam thiên đại thiên thế
giới, nói lời thành thực: “Chúng sanh các ngươi nên tin kinh Xưng Tán Bất Khả
Tư Nghị Công Đức Nhất Thiết Chư Phật Sở Hộ Niệm này”)

 

Giải:

 

“Hạ phương thế
giới” tức là những thế
giới nằm ở ngay dưới thế giới chúng ta đang sống. Dưới thế giới này có thủy
luân. Dưới thủy luân có kim luân. Dưới kim luân có hỏa luân. Dưới hỏa luân có
phong luân. Dưới phong luân có không luân. Phía dưới không luân là trời Vô Sắc
Giới, Sắc Giới, Dục Giới, nhân gian của một thế giới khác. Dưới thế giới ấy lại
có thủy luân, kim luân, hỏa luân…. trùng trùng vô tận thế giới như vậy.

 

“Sư Tử Phật”: Sư Tử là vua loài thú, oai mãnh vô cùng,
các thú đều chịu khuất phục nó. Tiếng nó rống khiến các loài thú khác đều run
sợ. Phật là Pháp Vương, thuyết pháp tự tại, phá tan hết thảy tham, sân, si của
chúng sanh, khiến cho ngoại đạo, tà ma đành chịu khuất phục, hoảng sợ. Vì thế,
kinh dùng Sư Tử làm thí dụ để biểu thị Phật đức oai mãnh, tôn quý tối thắng.
Đức Phật này cũng dùng ý ấy để lập tôn hiệu.

 

“Danh Văn
Phật”: Danh xưng rền khắp
vô lượng thế giới. Đức Phật này dùng vô lượng công đức cứu độ chúng sanh, chẳng
dùng sức nào khác, ai nghe đến tên Ngài đều ngưỡng mộ, đạt lợi ích thù thắng.

 

“Danh Quang
Phật”: danh tiếng, pháp
âm của Đức Phật ví như ánh nắng mặt trời bình đẳng soi rọi khắp tất cả. Đức
Phật này bình đẳng thí pháp cho hết thảy chúng sanh; cũng như trong toàn bộ thế
gian này, không ai là chẳng được hưởng ánh mặt trời soi rọi.

 

“Đạt Ma Phật”: Đạt Ma là Pháp. Đức Phật đã tự dùng Phật
pháp để tu thành Phật Quả, chẳng còn trụ vào hữu vi lẫn vô vi, rồi lại đem pháp
ấy cứu độ hết thảy chúng sanh, khiến ai nấy đều được thành Phật.

 

“Pháp Tràng
Phật”: Như trên đã nói,
Tràng hàm nghĩa cao hiển. Pháp Đức Phật nói ra, dẫu là pháp Tiểu Thừa vẫn cao
siêu hơn mọi pháp thế gian. Đức Phật này dùng Phật pháp cao siêu làm cờ hiệu,
hiển minh cứu cánh, chiết phục tà ma, ngoại đạo, khiến nhân thiên đều ngưỡng
mộ.

 

“Trì Pháp
Phật”: Trì là chấp trì.
Đức Phật này khéo dùng các pháp quyền – thật, đốn – tiệm, tùy cơ giáo hóa chúng
sanh, đối bệnh cho thuốc, khiến ai nấy đều do nghe pháp bèn được hưởng lợi ích
thù thắng.

 

1.2.6. Thượng
phương Phật

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Thượng phương thế giới hữu Phạm Âm Phật, Tú Vương Phật, Hương Thượng
Phật, Hương Quang Phật, Đại Diệm Kiên Phật, Tạp Sắc Bảo Hoa Nghiêm Thân Phật,
Sa La Thọ Vương Phật, Bảo Hoa Đức Phật, Kiến Nhất Thiết Nghĩa Phật, Như Tu Di
Sơn Phật. Như thị đẳng hằng hà sa số chư Phật, các ư kỳ quốc, xuất quảng trường
thiệt tướng, biến phú tam thiên đại thiên thế giới, thuyết thành thực ngôn:
“Nhữ đẳng chúng sanh đương tín thị Xưng Tán Bất Khả Tư Nghị Công Đức, Nhất
Thiết Chư Phật Sở Hộ Niệm Kinh”.

(Xá Lợi Phất! Thế
giới phương trên có Phạm Âm Phật, Tú Vương Phật, Hương Thượng Phật, Hương Quang
Phật, Đại Diệm Kiên Phật, Tạp Sắc Bảo Hoa Nghiêm Thân Phật, Sa La Thọ Vương
Phật, Bảo Hoa Đức Phật, Kiến Nhất Thiết Nghĩa Phật, Như Tu Di Sơn Phật. Hằng hà
sa số chư Phật như thế đó, mỗi vị ở trong nước mình, hiện tướng lưỡi rộng dài,
che khắp tam thiên đại thiên thế giới, nói lời thành thực: “Chúng sanh các
ngươi nên tin kinh Xưng Tán Bất Khả Tư Nghị Công Đức Nhất Thiết Chư Phật Sở Hộ
Niệm này”)

 

Giải:

Thượng phương thế
giới là những thế giới ở phía trên hư không của thế giới chúng ta đang sống.
Trên đỉnh núi Tu Di là trời Đao Lợi. Trên đấy là trời Dạ Ma, Đâu Suất… cho
đến trời Sắc Giới, Vô Sắc Giới. Trên Vô Sắc Giới lần lượt là không luân, phong
luân, hỏa luân, kim luân, thủy luân. Phía trên thủy luân là nhân gian thế giới.
Trùng trùng vô tận thế giới như thế.

 

“Phạm Âm Phật”: Phạm nghĩa là thanh tịnh. Chỉ mình Đức
Phật chứng đắc âm thanh thanh tịnh. Đức Phật này từ bao kiếp lâu xa đến nay, tu
trì chứng đắc diệu âm thanh tịnh, tuyên thuyết vô ngại khiến cho tâm thính
chúng vui thích nên có hiệu như vậy.

 

“Tú Vương
Phật”: Tú là tinh tú
(sao), mặt trăng được gọi là vua của các tinh tú bởi vì ánh sáng của muôn sao
không che lấp được ánh sáng của mặt trăng. Riêng mỗi mặt trăng tỏa sáng vằng
vặc giữa muôn sao, nên cổ nhân gọi “mặt trăng là vua của muôn tinh tú”. Đức
Phật này đã chứng cực quả, làm đấng Pháp Vương, hết thảy chúng sanh chẳng sánh
bằng, khác nào các tinh tú phải chịu kém sáng hơn mặt trăng. Còn có thể hiểu
cách khác: Phật là Giác Vương, là đấng hết thảy chúng sanh quy y, khác nào tinh
tú quây quần quanh mặt trăng. Vì thế, Đức Phật có tôn hiệu như vậy.

 

“Hương Thượng
Phật”: Chiên Đàn Hải Ngạn
hương chính là vua trong các loài hương, Sáu thù hương này trị giá bằng cả tam
thiên đại thiên thế giới. Kinh Lăng Nghiêm nói: “Hương Chiên Đàn vừa đốt
lên, tỏa ngát hương khắp bốn mươi dặm”. Đức Phật này nhiều kiếp tu trì,
thành tựu năm thứ diệu hương công đức Pháp Thân (giới hương, định hương, huệ
hương, giải thoát hương, diệu giải thoát tri kiến hương), xông khắp pháp giới
chúng sanh, khiến hết thảy ngửi thấy mùi hương đều được lợi ích. Vì thế dùng
hương Chiên Đàn tối thượng để sánh ví với Đức Phật.

 

“Hương Quang
Phật”: Hương có công năng
trừ mùi nhơ, trừ khí ác. Quang chính là trí huệ hiển hiện, trừ diệt hết thảy
hắc ám của chúng sanh. Vị Phật này đã chứng năm phần Pháp Thân hương, đã đoạn
sạch hai thứ cấu uế: Kiến, Tư Hoặc, dùng trí đức quang minh chiếu phá hết thảy
ngu si, hắc ám, nên có tôn hiệu như thế.

 

“Đại Diệm Kiên
Phật”: xem lời giải thích
ở phần trước.

 

“Tạp Sắc Bảo
Hoa Nghiêm Thân Phật”:
Tạp Sắc là nhiều màu, Bảo Hoa là hoa do các thứ trân bảo quý giá nhất hợp
thành. Nghiêm Thân là thân thể được trang sức hết sức đoan chánh. Hoa biểu thị
nhân hạnh (hạnh được thực hiện khi còn tu nhân). Tạp Sắc Bảo biểu thị các pháp
môn thù thắng trong khi tu nhân. Vị Phật này từ bao kiếp lâu xa đã tinh ròng tu
lục độ vạn hạnh, nên khi thành Phật, cảm được thân tướng đoan nghiêm khôn sánh,
quý như các thứ trân bảo hợp thành. Lại dùng đức tướng thù thắng ấy để dẫn dắt
chúng sanh, khiến ai được trông thấy thánh tướng trang nghiêm của Phật đều
chẳng quên chí nguyện, tinh tấn hướng đạo.

 

“Sa La Thọ
Vương Phật”: Sa La là
tiếng Phạn, dịch nghĩa là Kiên Cố. Loại cây này xanh tươi suốt bốn mùa, chất gỗ
cực cứng rắn, hoa đẹp, thơm ngát. Đao, búa không chặt mẻ được cây, tàng cây cao
to. Thật là một loại cây phi thường, nên gọi là Thọ Vương (cây chúa). Vị Phật
này đã chứng lý thể Pháp Thân kiên cố rốt ráo, chẳng bị bất cứ trần cảnh nào
nhiễu động hoặc phá hoại, thành bậc thánh của chư Thánh, lại dùng Đại Bi phổ tế
hết thảy chúng sanh. Khác nào cây Sa La trong lúc nắng gắt, xòe tàng rợp bóng
che mát người đi đường.

 

“Bảo Hoa Đức
Phật”: Hoa cõi thế gian
ắt sẽ có tướng tàn tạ. Còn Đức Phật đây, trọn đủ vạn đức, trang nghiêm quý
trọng như hoa báu, kiên cố diệu tuyệt, chẳng bị hư hoại, nên lập danh như vậy.

 

“Kiến Nhất
Thiết Nghĩa Phật”: Các
pháp thế gian, xuất thế gian vô lượng nên cũng có vô lượng nghĩa lý. Vì thế gọi
là Nhất Thiết Nghĩa. Thiên sai vạn biệt nghĩa lý ấy, chỉ mình Đức Phật hiểu
thấu tột cùng, đã chứng được Nhất Thiết Chủng Trí, đầy đủ chánh tri, chánh
kiến, lại liễu đạt Thật Tướng của các pháp, cũng như các lý Quyền – Thật, Thiên
– Viên. Vì thế, Phật hiệu là Kiến Nhất Thiết Nghĩa.

 

“Như Tu Di Sơn
Phật”: Tu Di là vua trong
các núi. Vị Phật này đầy đủ bốn đức, cao quý hơn hết trong mười pháp giới, khác
nào núi Tu Di vượt trỗi trong thế gian. Vì thế, lấy danh hiệu như thế.

 

Xét về Lý:

– Phạm Âm biểu
thị bản tánh của âm thanh là vô nhiễm, thanh tịnh.

– Tú Vương biểu
thị pháp thanh tịnh có công năng tiêu trừ sự nóng bức của phiền não (như ánh
mặt trăng mát mẻ, khiến ai cũng khoan khoái).

– Hương Thượng
biểu thị vạn đức siêu việt các nhân vị.

– Hương Quang
biểu thị Pháp Thân hương chiếu khắp thế giới.

– Tạp Sắc Bảo Hoa
Nghiêm Thân biểu thị quả đức dùng vạn hạnh làm nhân hoa để trang nghiêm.

– Sa La Thọ Vương
biểu thị Pháp Thân kiên cố, bất biến.

– Bảo Hoa Đức
biểu thị bốn đức của Phật thơm ngát, thanh tịnh nhiệm mầu.

– Kiến Nhất Thiết
Nghĩa biểu thị hiểu thấu suốt, tường tận các pháp. 

Phần
Sáu

1.3. Trưng
thích kinh danh (nêu tên
kinh và giải thích ý nghĩa)

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Ư nhữ ý vân hà? Hà cố danh vi Nhất Thiết Chư Phật Sở Hộ Niệm Kinh?

(Xá Lợi Phất! Ý
ông nghĩ sao? Vì sao lại đặt tên là Kinh Được Hết Thảy Chư Phật Hộ Niệm?)

 

Giải:

Bản kinh này có
giá trị lớn lao như thế nào mà cả sáu phương chư Phật dị khẩu đồng âm cùng nồng
nhiệt ca tụng đến thế? Để dứt mối nghi tình ấy cho đại chúng, đức Thế Tôn bèn
tự nêu lời hỏi, rồi tự đáp. Tám chữ đầu trong đề mục tên kinh (Xưng Tán Bất Khả
Tư Nghị Công Đức) đã được giảng giải tường tận qua phần Chánh Báo và Y Báo được
thuyết minh trong phần Chánh Tông. Vì thế, ở đây, đức Phật chỉ giải thích ý
nghĩa sáu chữ còn lại (Nhất Thiết Chư Phật Sở Hộ Niệm Kinh).

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Nhược hữu thiện nam tử, thiện nữ nhân văn thị kinh, thọ trì giả, cập văn
chư Phật danh giả, thị chư thiện nam tử, thiện nữ nhân giai vi nhất thiết chư
Phật chi sở hộ niệm, giai đắc bất thoái chuyển ư A Nậu Đa La Tam Miệu Tam Bồ
Đề.

(Xá Lợi Phất! Nếu
có thiện nam tử, thiện nữ nhân nghe kinh này mà thọ trì và nghe danh hiệu của
chư Phật, thì các thiện nam tử, thiện nữ nhân ấy đều được hết thảy chư Phật hộ
niệm, đều đắc Bất Thoái Chuyển nơi Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác)

 

Giải:

Trong đoạn này,
Đức Phật giải thích sự lợi ích thù thắng: “Được chư Phật hộ niệm”.

 

“Nhược hữu” (nếu có) là từ ngữ dùng để diễn tả ý giả
định. 

 

“Thiện nam tử,
thiện nữ nhân” là hết
thảy kẻ nam, người nữ có lòng tin thâm thiết. Nói cả nam lẫn nữ để xác tín một
sự thật: “Ai cũng có khả năng thành Phật”.

 

“Văn thị kinh,
thọ trì giả”: Văn là lắng
nghe, “thị kinh” (kinh này) chỉ kinh A Di Đà, Thọ là tin tưởng, vui thích nhận
lãnh; Trì là chấp trì, nghĩ nhớ chẳng quên. Nói cách khác, Văn – Thọ – Trì
chính là tam huệ: Văn – Tư – Tu. Nghe được pháp môn Niệm Phật này, tin tưởng
sâu xa pháp môn này thật ổn thỏa thích đáng. Đấy chính là Văn Huệ. Nghe rồi bèn
ghi nhớ trong lòng, chán uế ưa tịnh, nguyện cầu vãng sanh. Đấy là Tư Huệ. Phát
nguyện xong, chuyên tâm chấp trì danh hiệu, tịnh niệm tiếp nối mãi đến khi Nhất
Tâm Bất Loạn. Đấy chính là Tu Huệ. Đó cũng chính là ba món tư lương của hành
nhân Tịnh nghiệp.

 

“Cập văn chư
Phật danh giả” (và nghe
danh hiệu của chư Phật): Chữ “chư Phật” chỉ các đức Phật trong khắp sáu phương
như đã nói ở trên. Phải biết rằng ai thọ trì được bản kinh này, người ấy phải
là hạng đã từng gieo thiện căn lớn lao, sâu dày trong bao đời trước. Kinh Vô
Lượng Thọ dạy: “Nếu xưa kia chẳng từng tu phước huệ sẽ chẳng được nghe chánh
pháp này. Đã từng kính ngưỡng, vâng thờ các đức Như Lai, do nhân duyên như vậy
mới được nghe nghĩa này”. Kinh Hoa Nghiêm chép: “Thà chịu khổ địa ngục,
nguyện được nghe tên Phật, chẳng nguyện sanh cõi trời, tạm chẳng nghe Phật
hiệu”.

 

“Giai vi nhất
thiết chư Phật chi sở hộ niệm”: kinh này có công đức chẳng thể nghĩ bàn, được nghe kinh này, thọ
trì kinh này đều phải là do đại nhân duyên, đã từng gieo nhiều thiện căn. Do
vậy, người trì kinh đương nhiên được chư Phật hộ niệm.

Hỏi: Nếu bảo thọ
trì pháp môn Niệm Phật này sẽ được chư Phật hộ niệm, nhưng như vậy là phải đạt
đến Nhất Tâm Bất Loạn mới được chư Phật hộ niệm hay bất cứ ai có lòng xưng niệm
đều được chư Phật hộ niệm?

Đáp: Thánh hiệu
Di Đà gồm đủ hết thảy công đức. Chẳng cần biết là hạng chúng sanh nào, ai có
lòng xưng niệm thì sẽ đều được chư Phật hộ niệm. Chỉ có điều do công lực thọ
trì sai khác nên tự nhiên sẽ cảm thọ sức hộ niệm của chư Phật sâu cạn sai khác.

Nếu chỉ nghe danh
hiệu Phật, không chịu xưng niệm thì chỉ là “Lý tức hộ niệm”. Nghe rồi, chịu
xưng niệm, nhưng chẳng chuyên, vẫn gieo được nhân thù thắng giải thoát trong
đời vị lai. Đấy chính là “danh tự tức hộ niệm”. Nghe rồi giải ngộ, lại còn trì
tụng thì là “quán hạnh tức hộ niệm”. Nếu đạt được Sự nhất tâm bất loạn, đoạn
sạch Kiến hoặc, Tư hoặc, chứng lý Chân Đế thì là “tương tự tức hộ niệm”. Nếu
đạt được Lý nhất tâm bất loạn, phá một phẩm vô minh, chứng được một phần Chân
Như Thật Tánh thì là “phần chứng tức hộ niệm”. Niệm đến khi cả bốn mươi phẩm vô
minh phá sạch, chứng pháp tánh thanh tịnh thì là “cứu cánh tức hộ niệm”.

Nếu có thể nghe
kinh này và thọ trì đến Nhất Tâm Bất Loạn thì là Hạnh trọn vẹn (Bát Nhã đức),
danh hiệu Phật mình đang trì tụng ấy phô bày trọn vạn đức (Pháp Thân đức), niệm
niệm trừ diệt sanh tử trọng tội (Giải Thoát đức). Có những công đức như thế nên
người thọ trì được Như Lai hộ niệm, mà sự hộ niệm ấy cũng từ chính những công
đức ấy phát sanh.

 

“A Nậu Đa La
Tam Miệu Tam Bồ Đề”: A
nghĩa là không, Nậu-đa-la dịch là Thượng. Tam dịch là Chánh, Miệu dịch là Đẳng.
Bồ Đề dịch là Chánh Giác. Hợp lại, có nghĩa là Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác.

 

* Chánh Giác
(Chánh là không tà, Giác là không mê), hàm ý: đây là sự giác ngộ đúng đắn,
chánh trí điên đảo, lìa hý luận. Gọi là Chánh Giác để phân biệt với bất giác
của phàm phu hay tà giác của ngoại đạo. Chúng sanh từ vô thỉ đến nay, do vọng
tưởng chấp trước khiến cho bản giác chân tâm bị ngũ uẩn vùi lấp, mê muội, chẳng
giác ngộ. Vì thế gọi là “bất giác chúng sanh”. Ngoại đạo quay lưng với bản tâm,
hướng ngoại cầu pháp, cho nên cái gọi là “giác ngộ” của họ nếu chẳng vọng thì
cũng là tà. Bởi thế, chẳng thể công nhận sự giác ngộ của họ là chân chánh được.

 

* “Chánh Đẳng”
(đẳng là bình đẳng): Sau khi tự mình đã giác ngộ rồi, chẳng hề tiếc nuối mảy
may, vận dụng trí huệ chân chánh, bình đẳng tận lực làm lợi cho người khác. Gọi
là Chánh Đẳng để phân biệt với Độc Giác, Nhị Thừa. Nhị Thừa tuy có Chánh Giác,
nhưng chẳng thể lợi tha, chẳng hề có tâm bình đẳng phổ biến. Vì vậy, sự giác
ngộ của họ không thể gọi là Chánh Đẳng được.

 

* “Vô Thượng” là viên mãn cả ba điều giác ngộ (tự giác, giác tha,
giác hạnh viên mãn), đầy đủ vạn đức, không còn điều gì cao siêu hơn được. Luận
trên phương diện tự chứng thì trí huệ đã viên mãn vô thượng. Xét về phương diện
lợi tha thì công đức cũng viên mãn vô thượng.

Gọi là Vô Thượng để phân biệt với sự chứng đắc chưa toàn phần của
Bồ Tát. Bồ Tát tuy đã có thể bình đẳng quán sát cả Chân lẫn Tục, đã thực hiện
được công hạnh tự giác và giác tha, nhưng xét về tự chứng vẫn còn chưa hoàn
toàn viên mãn, vẫn còn có những vô minh vi tế chưa đoạn sạch được. Công đức lợi
tha cũng chưa thể hoàn toàn viên mãn, vẫn còn phải cầu Phật Quả. Do vậy, Bồ Tát
chỉ có thể xưng là Chánh Đẳng Chánh Giác, chứ chưa thể gọi là Vô Thượng.

Chỉ mỗi mình Đức Phật là bậc phước huệ đều đủ, rốt ráo viên mãn,
mới kham xưng là “Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác”. Nhờ thọ trì kinh này và
nghe danh hiệu chư Phật, hành nhân sẽ được bất thoái chuyển đối với vô thượng
Phật quả, tức là Bồ Đề tâm không bị lui sụt dù phải tu hành trong bao nhiêu
kiếp. Đấy chính là điều lợi ích thù thắng nhất.

Nói cách khác, Chánh Giác tương ứng với Tự Giác, Chánh Đẳng tương
ứng với Giác Tha, Vô Thượng tương ứng với Giác Mãn. Sáu chữ đức hiệu này thường
không dịch nghĩa mà giữ nguyên âm tiếng Phạn để biểu thị lòng tôn trọng. Sau
khi thành Phật thì gọi là đắc Bồ Đề quả, nhân của Bồ Đề quả là Bồ Đề tâm. Vì
thế, người mới học Đại Thừa cầu chứng Phật quả, thì gọi là “phát Bồ Đề tâm”.
Thành Phật chính là nhờ tâm. Bởi vậy, nhà Thiền mới xướng thuyết “tức tâm tức
Phật” (tâm chính là Phật); Tịnh Độ dạy: “Thị tâm thị Phật, thị tâm tác Phật”
(tâm này là Phật, tâm này làm Phật). Ai có tâm đều có khả năng thành
Phật. 

 Xét về Lý, “đắc bất thoái chuyển ư A Nậu Đa La Tam Miệu Tam Bồ Đề” biểu thị tự
tánh vốn sẵn đầy đủ thánh đức vô thượng.

 

1.4. Phổ
khuyến đại chúng tín thọ (khuyên
hết thảy đại chúng tin nhận)

 

Chánh kinh:

 

Thị cố Xá Lợi Phất! Nhữ đẳng giai đương tín thọ ngã ngữ cập
chư Phật sở thuyết.

 (Vì thế ông Xá Lợi Phất! Các ông đều phải nên tin nhận lời ta và lời chư Phật
đã nói).

 

Giải:

 Đây là lần thứ ba, Đức Phật khuyến chúc. Hai chữ “thị cố” (vì thế) để
thừa tiếp đoạn trước; hàm ý: do chư Phật hộ niệm, được bất thoái chuyển nơi Vô
Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác.

 

“Nhữ đẳng”:
lời phó chúc, khuyến tu này không chỉ dành riêng cho Ngài Xá Lợi Phất, mà là
dành cho toàn bộ đại chúng hiện diện trong pháp hội cũng như toàn bộ chúng sanh
được nghe kinh này trong đời tương lai.

 

“Giai đương tín thọ”: Tín ở đây là tin chắc chắn, không nghi ngờ gì hết. Thọ là giữ
vững, chẳng để quên lãng. Hết thảy đại chúng trong pháp hội và hết thảy chúng
sanh trong đời tương lai đều phải nên tín thọ lời dạy này. 

 

“Ngã ngữ”:
Ngã là chữ Đức Phật Thích Ca dùng để tự xưng. Chữ “ngữ” chỉ toàn bộ những lời
dạy trong pháp hội này: y báo, chánh báo trang nghiêm, lợi ích thù thắng của
việc vãng sanh cũng như hạnh Chấp Trì Danh Hiệu.

 

“Cập chư Phật sở thuyết”: hết thảy chúng sanh đều phải nên tin nhận pháp môn Niệm Phật là
pháp môn được Đức Phật Thích Ca đích thân diễn giảng cũng như được mười phương
vô lượng chư Phật tán thán mà sanh khởi tín tâm, phát nguyện vãng sanh.

 

 Thuở xưa có một vị Hòa Thượng sùng phụng pháp môn Niệm Phật, thường dùng bốn
chữ “tín, ức, xưng, kính” (tin tưởng, nhớ nghĩ, xưng danh, cung kính) để dạy
người: “Hai chữ Tín – Ức chẳng lìa nơi tâm; hai chữ Xưng – Kính chẳng rời
khỏi miệng. Vãng sanh Tịnh Độ ắt phải có tín. Ngàn người tin, ngàn người sanh.
Vạn người tin, vạn người sanh. Tin vào danh hiệu Phật, chư Phật ắt gia hộ
ngươi, ắt cứu giúp ngươi. Tâm thường nhớ Phật, miệng thường niệm Phật, thân
thường kính Phật, thì mới gọi là thâm tín”.

 

2. KHUYẾN NGUYỆN

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi Phất! Nhược hữu nhân dĩ phát nguyện, kim phát
nguyện, đương phát nguyện, dục sanh A Di Đà Phật quốc giả; thị chư nhân đẳng
giai đắc bất thoái chuyển ư A Nậu Đa La Tam Miệu Tam Bồ Đề. Ư bỉ quốc độ, nhược
dĩ sanh, nhược kim sanh, nhược đương sanh.

(Xá Lợi Phất! Nếu có người đã phát nguyện, đang phát nguyện, sẽ
phát nguyện, muốn sanh vào cõi Phật A Di Đà, thì những người ấy đều được chẳng
thoái chuyển nơi đạo Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác. Đối với cõi nước ấy, họ
đã sanh, đang sanh hoặc sẽ sanh).

 

Giải:

Phần trên khuyên phát khởi lòng Tin, phần này khuyên nên phát
nguyện.

Pháp môn Tịnh Độ
chẳng phải đợi đến khi đức Phật Thích Ca thuyết giảng kinh A Di Đà xong mới
hiện hữu. Thực sự ra, ngay sau khi Đức Phật A Di Đà thành Phật đến nay, pháp
môn này đã sớm được tuyên lưu rộng rãi khắp mười phương thế giới. Vì thế, Đức
Phật mới nói: “Nếu có người đã phát nguyện thì người ấy đã sanh về trong cõi
ấy”.

Nói “đã phát
nguyện” là chỉ những người phát nguyện trong mười kiếp kể từ khi Đức Phật A Di
Đà thành Phật đến nay. “Nay phát nguyện” là những thính chúng trong pháp hội
này, nghe xong tin tưởng, phát nguyện thì ngay trong lúc này, cũng được vãng
sanh về cõi Cực Lạc. Suốt cho đến đời vị lai, những người sẽ phát nguyện thì
cũng sẽ được vãng sanh. Nói tóm lại, chỉ cần nghe pháp rồi sanh lòng tin kiên
cố, do tin nên phát nguyện, do nguyện bèn siêng năng thực hành, không một ai là
không được vãng sanh Cực Lạc!

Nay chúng ta thấy
nhiều người niệm Phật, nhưng ít thấy người được vãng sanh là vì đâu? Đó là vì
tuy tín ngưỡng Cực Lạc, nguyện cầu vãng sanh, nhưng tâm vẫn giữ khăng khăng
muôn mối lo toan, tham đắm, vọng niệm rộn ràng, chẳng chịu buông bỏ mọi duyên,
đến nỗi lâm chung bị các tạp duyên gây chướng ngại.

Lắm kẻ lại còn
ngờ: nếu mười phương chúng sanh niệm Phật cùng được vãng sanh về Cực Lạc, làm
sao cõi ấy dung chứa trọn hết nổi?

Nên biết rằng:
nghi ngờ như thế chính là do Biến Kế Sở Chấp mà thành. Thế giới Cực Lạc là do
vô lượng công đức của Phật A Di Đà tạo thành, chính là thế giới diệu hữu. Diệu hữu
vốn là chẳng thể nghĩ bàn, chứ nào phải là cái Có bị hạn cuộc trong vòng suy
lường hạn hẹp của phàm phu. Tại sao nghe kinh Duy Ma Cật Sở Thuyết thuật cái
thất chỉ rộng một trượng của Ngài Duy Ma Cật có thể dung nạp ba vạn hai ngàn
tòa sư tử báu thì tin, mà lại chẳng tin nổi thế giới Cực Lạc có thể dung nạp
mọi chúng sanh niệm Phật?

 

Chánh kinh:

 

Thị cố Xá
Lợi Phất! Chư thiện nam tử, thiện nữ nhân nhược hữu tín giả, ưng đương phát
nguyện sanh bỉ quốc độ.

(Vì thế nên Xá
Lợi Phất! Các thiện nam tử, thiện nữ nhân nếu có ai tin tưởng thì hãy nên phát
nguyện sanh về cõi nước ấy).

 

Giải:

Đây là lần thứ ba
đức Thế Tôn khuyên nên phát nguyện. Trong phần Chánh Tông, lần khuyến hóa thứ
nhất là: “Chúng sanh văn giả, ưng đương phát nguyện sanh bỉ quốc độ”
(Chúng sanh nghe vậy hãy nên phát nguyện sanh vào cõi nước ấy). Lần khuyên thứ
hai: “Nhược hữu chúng sanh văn thị thuyết giả, ưng đương phát nguyện sanh bỉ
quốc độ”.

Đức Thế Tôn từ bi
khẩn thiết, ba lượt ân cần chỉ dạy, khuyên răn phát nguyện. Sau khi trần thuật
cõi Cực Lạc y báo, chánh báo, trang nghiêm, người sanh trong cõi ấy sẽ đắc ba
thứ Bất Thoái, đức Thế Tôn bèn khuyên nên phát nguyện vãng sanh. Đấy là lần
khuyến hóa thứ nhất.

Tiếp đó, cuối
phần Chánh Tông, sau khi chỉ dạy pháp Trì Danh, hành trì giản tiện nhưng lại
mau được vãng sanh, lợi ích lớn lao, thính chúng ai nấy tâm khai ý giải, đức
Thế Tôn lại khuyến hóa nên phát nguyện vãng sanh. Đấy là lần khuyến hóa thứ
hai.

Lần khuyến hóa
thứ ba là ngay trong đoạn kinh văn này: Ai muốn vãng sanh liền được vãng sanh.
Được vãng sanh đồng nghĩa với thành tựu những lợi ích thù thắng, chẳng hạn như
viên chứng ba thứ Bất Thoái. Vì thế, đức Thế Tôn rát miệng, nhọc lòng khuyên
răn đại chúng phải cấp tốc phát nguyện cầu sanh.

Chỉ trong một bài
kinh ngắn như kinh A Di Đà, đức Thế Tôn ba lượt khuyên nên phát nguyện, đủ thấy
tâm từ bi cứu thế của đức Thích Ca trước sau luôn tha thiết. Ai nghe đến kinh
này, phải nên tin tưởng, phải nên phát nguyện, tinh tấn tu trì thì mới khỏi cô
phụ tấm lòng quan hoài, từ bi vô tận của đấng Đạo Sư hai cõi.

Hỏi: Kinh Lăng
Nghiêm dạy:

“Chân giáo thể
phương này,

Thanh tịnh nơi
nghe tiếng”.

Như vậy, nhĩ căn
của chúng sanh cõi này đặc biệt nhạy bén. Bởi lẽ đó, Ngài Văn Thù chẳng chọn
pháp Niệm Phật Viên Thông của Bồ Tát Đại Thế Chí. Thế sao Tịnh Độ Tông lại luôn
khuyến hóa mọi người niệm Phật?

Đáp: Chúng sanh
căn tai lanh lợi càng phải nên niệm Phật. Bởi lẽ, tiếng niệm Phật từ miệng
thoát ra, thấu vào tai, có khả năng thống nhiếp các căn, khiến cho tịnh niệm
tiếp nối; thật là phù hợp với nguyên tắc “dùng âm thanh làm Phật sự” vậy!

Huống hồ, pháp
Niệm Phật của Ngài Thế Chí chú trọng nơi tâm niệm, chứ đâu phải là khẩu niệm
xuông! Dùng âm thanh thuyết giáo chỉ thấu đến những người căn tai thông lợi,
còn bổn nguyện tiếp độ người niệm Phật vãng sanh phổ độ tất cả chúng sanh trong
mười phương thế giới. Bởi thế, không riêng mình đức Phật Thích Ca khen ngợi
pháp này, cả mười phương chư Phật đều cùng xưng tán.

Hỏi: Như Lục Tổ
Huệ Năng nói: “Người phương Đông tạo tội, niệm Phật cầu sanh Tây phương.
Người Tây phương tạo tội, niệm Phật cầu sanh về cõi nào?” Nếu ai dùng câu
nói ấy để bác pháp môn Niệm Phật thì nên đáp như thế nào? 

Đáp: Do giảng dạy
pháp môn sai khác nên thuyết pháp cũng sai khác. Nhà Thiền chỉ mong trực chỉ
chân tâm, chỉ cốt triệt ngộ nguồn tâm, ngay khi triệt ngộ ấy liền thành Phật.
Nhưng bản thể của tâm vốn chẳng phải là Phật, cũng chẳng phải là chúng sanh,
nên thường nói: “Trong Chân Như môn chẳng dính mảy trần”. Nhà Tịnh dùng
pháp môn Niệm Phật để biến cải cái tâm ô nhiễm thành tâm thanh tịnh, lấy niệm
Phật làm phương pháp, lấy sự vãng sanh làm mục đích, nên thường bảo: “Nơi
Phật sự chẳng hề bỏ một pháp”.

Lời dạy của Lục
Tổ là nhắm vào căn cơ thượng thượng thừa, khích lệ họ cậy vào tự lực. Trong khi
đó, Tịnh Độ là pháp môn phương tiện thù thắng khiến cho mọi người dù là đàn bà,
trẻ nít vẫn có thể tấn tu nhập đạo. Niệm Phật đến mức ngoài tâm không Phật,
ngoài Phật không tâm, tâm lẫn Phật gom thành một phiến thì nào có khác gì cảnh
giới “không Phật, không chúng sanh” đâu!

Lời Lục Tổ dạy là
dành cho người tu Thiền hâm mộ trực chỉ đơn truyền, mà cũng là để cảnh tỉnh
người niệm Phật chấp tướng quá lẽ mà thôi!

Tuy vậy, dẫu chấp
tướng niệm Phật, một lòng tin tưởng vào pháp môn Tịnh Độ vẫn được vãng sanh,
được bất thoái chuyển, lợi ích vô cùng; vẫn hơn những kẻ thích cao đàm huyền
luận, chấp lý phế sự, suốt ngày trọn năm hiu hiu tự đắc luận chuyện giải thoát
trên đầu lưỡi, khóe miệng, để khi đại sự chợt đến, chân tay luống cuống, thần
hồn mờ mịt. Lúc ấy, dẫu muốn ung dung làm chủ nghiệp thức cũng đành bó tay, phó
mặc cho nghiệp lực lôi kéo!

Nếu chính mình đã
có thể hành trì pháp môn Niệm Phật, lại còn dạy bảo người khác cùng hành thì
chẳng những người ấy chắc chắn được vãng sanh, mà phẩm vị còn thêm cao tột. Như
xưa kia, bà Việt Quốc phu nhân họ Vương lãnh đạo toàn thể thê thiếp trong nhà
niệm Phật, cùng tu Tịnh Độ. Có một tỳ nữ đột nhiên không bệnh mà mất. Đêm ấy,
Vương phu nhân mộng thấy cô tỳ nữ đến bái tạ: “Nhờ ơn phu nhân dạy răn, nay con
được vãng sanh Tịnh Độ”. Phu nhân hỏi: “Ta đến Tây Phương có được không?” Cô tỳ
nữ thưa được, rồi dẫn bà đi.

Lát sau, bà thấy
một cái ao to, trong mọc nhiều hoa sen, to nhỏ chen lẫn, tươi, héo khác nhau.
Phu nhân hỏi lý do, cô tỳ nữ đáp: “Người trong thế gian vừa mới khởi ý niệm
Phật cầu sanh Tây Phương thì trong ao này mọc lên một cành hoa sen. Do siêng
lười khác nhau nên hoa cũng tươi héo khác biệt”. Trong hoa có một người mặc
triều phục ngồi, mão báu, chuỗi ngọc trang hoàng trên thân. Phu nhân hỏi ai
đấy? Cô hầu đáp: “Ông Dương Kiệt”. Bà lại thấy một người khác cũng mặc triều
phục ngồi trên hoa, liền hỏi, cô hầu bảo đó là Mã Khư. Hai vị này đều cùng tu
Tịnh nghiệp trước đây.

Phu nhân hỏi: “Ta
sẽ được sanh về chỗ nào?” Cô hầu liền dẫn đi tiếp vài dặm, thấy một đài hoa,
vàng ngọc chen nhau tỏa sáng, quang minh chói ngời. Cô hầu bảo: “Đây là chỗ phu
nhân sẽ sanh về. Đây chính là kim đài thượng phẩm thượng sanh vậy”. Phu nhân
chợt thức dậy, buồn vui lẫn lộn. Sinh nhật năm ấy, bà dậy sớm, khơi lư đốt
hương, đứng nhìn về phía Quán Âm Các. Quyến thuộc bước đến toan chúc thọ, mới
hay bà đã đứng mà hóa rồi.

 

3. KHUYẾN HÀNH

3.1. Chư Phật
chuyển tán khuyến (các
đức Phật khen ngợi lẫn nhau và khuyến hóa)

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Như ngã kim giả, xưng tán chư Phật bất khả tư nghị công đức.

(Xá Lợi Phất! Như
ta nay khen ngợi công đức chẳng thể nghĩ bàn của chư Phật).

 

Giải:

Ở đây, chữ Ngã là
tiếng đức Thích Ca dùng để tự xưng. Theo pháp sư Bân Tông, chữ “chư Phật” ở đây
nên hiểu là chỉ nói riêng về đức Phật A Di Đà, vì trong bản Đường dịch của kinh
này (với tựa đề Xưng Tán Tịnh Độ Phật Nhiếp Thọ Kinh), Ngài Huyền Trang viết
rõ: “Như ngã kim giả tán thán A Di Đà bất khả tư nghị công đức” (Như ta
nay khen ngợi công đức chẳng thể nghĩ bàn của Phật A Di Đà).

Hiểu sâu hơn,
đoạn kinh này có thể hiểu là đức Phật Thích Ca xưng tán công đức của chư Phật
hay chỉ xưng tán mình công đức của Phật A Di Đà đều được. Bởi lẽ, thập phương
chư Như Lai cùng một Pháp Thân, một tâm, một trí huệ, nên xưng tán chư Phật tức
là xưng tán Phật A Di Đà; xưng tán mỗi một Đức Phật A Di Đà cũng là xưng tán
tất cả chư Phật.

Trong câu “bất
khả tư nghị công đức”, chữ “công đức” ám chỉ các công đức trang nghiêm của y
báo, chánh báo cõi Cực Lạc. Trước chữ “công đức” lại thêm chữ “bất khả tư nghị”
hàm ý: chẳng thể dùng bất cứ ngôn từ nào để diễn tả, phân biệt, giải thích được
nổi. Cũng chẳng thể dùng tâm suy nghĩ, phán đoán, tưởng tượng để hình dung,
lãnh hội được sự vĩ đại trang nghiêm kỳ diệu của cõi Cực Lạc.

 

Chánh kinh:

 

Bỉ chư Phật
đẳng diệc xưng tán ngã bất khả tư nghị công đức nhi tác thị ngôn; Thích Ca Mâu
Ni Phật năng vi thậm nan hy hữu chi sự, năng ư Sa Bà ngũ trược ác thế: Kiếp
trược, kiến trược, phiền não trược, chúng sanh trược, mạng trược trung, đắc A
Nậu Đa La Tam Miệu Tam Bồ Đề.

(Các đức Phật ấy
cũng khen ngợi công đức chẳng thể nghĩ bàn của ta mà nói như thế này: “Thích Ca
Mâu Ni Phật làm được chuyện rất là hy hữu, Ngài có thể ở trong đời ác ngũ
trược: kiếp trược, kiến trược, phiền não trược, chúng sanh trược, mạng trược,
đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác).

 

Giải:

Mười phương thế
giới vô lượng vô biên, mỗi cõi Phật hoặc tịnh hoặc uế sai khác nên sự giáo hóa
cũng sẽ dễ hay khó khác nhau. Chư Phật không xưng tán tướng hảo trang nghiêm
của Đức Phật Thích Ca, mà lại ngợi khen Ngài về tinh thần, ý chí vĩ đại: làm
được những việc khó làm, nhẫn được những điều khó nhẫn trong đời ác. Đấy chính
là những điều thật là hy hữu chẳng thể nghĩ bàn được, thật đáng tán dương, khen
ngợi không cùng.

Thành Chánh Giác
trong cõi nước thanh tịnh đã là một việc khó khăn, thế mà đức Thích Ca lại có
thể thành đạo Bồ Đề trong cõi ác ngũ trược. Đấy quả là một điều khó khăn nhất
trong mọi điều khó. Vì thế gọi là “thậm nan hy hữu chi sự”.

Thành Bồ Đề đã
khó, nhưng nếu không khéo vận dụng các duyên sẽ rất khó thể thuyết pháp. Chúng
sanh đời ác ngoan cố, bướng bỉnh, khó thể điều phục, Đức Phật Thích Ca đã điều
phục được họ, lại còn dùng pháp môn tối thắng viên đốn Niệm Phật này khiến họ
mau chóng giải thoát, đấy thật lại càng khó. Giảng pháp môn Niệm Phật đã khó,
thế nhưng nay đức Thích Ca lại chỉ dạy tu mỗi pháp môn trì danh hiệu để vượt
ngang sanh tử, đấy là mới thật là một điều cực hy hữu trong mọi điều hy hữu. Vì
thế mới gọi là “thậm nan hy hữu chi sự”. 

Diệu pháp phương
tiện đệ nhất chẳng thể nghĩ bàn này được đức Bổn Sư ân cần thuyết ra là để chúng
sanh trong đời Mạt chóng chứng đạo vô thượng, chóng được hưởng cảnh an vui tự
tại nơi cõi Cực Lạc. Ân ấy, đức ấy, khó nỗi đáp đền, chỉ còn biết ngưỡng tạ,
tinh tấn chuyên tu trì danh niệm Phật ngõ hầu báo đáp chút phần. 

 

“Thích Ca Mâu
Ni”, Hán dịch là Năng
Nhân Tịch Mặc. Ta thường xưng tụng Ngài là đức Bổn Sư. Bổn Sư nghĩa là vị thầy
dạy mình từ căn bản. Ta biết đến Phật pháp, biết đến mọi pháp môn tu tập, biết
đến danh hiệu cùng thế giới của chư Phật, danh hiệu, công hạnh và trụ xứ của
chư đại Bồ Tát đều do đức Thích Ca giảng ra. Mọi hiểu biết về Phật pháp, về
đường lối giải thoát đều bắt nguồn từ đức Phật Thích Ca, nên Ngài được gọi là
Bổn Sư.

Về danh hiệu của
đức Bổn Sư, Năng Nhân là thường đem lòng nhân từ đối xử với mọi chúng sanh
(Năng là khả năng ứng cơ thuyết pháp, khéo vận dụng mọi phương cách thích hợp
từng căn cơ để hóa độ. Sự ứng cơ thuyết pháp ấy không ngoài lòng từ ái vô biên
của Đức Phật nên gọi là Năng Nhân). Tịch Mặc nghĩa là chẳng chấp tướng.

Nói chi tiết hơn:
TỊCH là chẳng chấp vào thân tướng “chẳng lìa Bồ Đề đạo tràng mà đến trong
vườn Lộc Dã”. Suốt ngày ra vào, qua lại, đắp y, ăn cơm, thậm chí rảo gót
khắp toàn cõi Ấn Độ, nhưng tuyệt nhiên chẳng chấp vào thân tướng: “Khiến hết
thảy chúng sanh diệt độ, nhưng chẳng thấy có một chúng sanh nào được diệt độ
cả”. MẶC là chẳng chấp vào ngữ tướng (tướng ngôn ngữ): “Trọn ngày thuyết
pháp, nhưng trọn chẳng có pháp nào để có thể nói”. Thậm chí: “Ta thuyết
pháp suốt bốn mươi năm, nhưng chưa từng nói một chữ”. Đấy chính là mặc
nhiên (im lặng) không hề có ngữ tướng vậy.

Hiểu sâu hơn,
Năng Nhân chính là Đại Bi, Tịch Mặc là Đại Trí. Phàm phu vô bi, vô trí; Nhị
Thừa thánh nhân hữu trí vô bi; Bồ Tát đủ cả Bi lẫn Trí, nhưng chưa rốt ráo.
Riêng mình Đức Phật Bi Trí viên mãn, là bậc thánh nhân đạt cực quả Đại Thừa,
kinh Pháp Hoa thường ví là “ngồi xe trâu trắng lớn”. Xe trâu trắng lớn
tức là xe Bi Trí gồm đủ vậy. Hết thảy vạn pháp đều không ngoài Bi và Trí. Vì
thế, dùng Bi Trí để lập hồng danh vậy.

Hơn nữa, Năng
Nhân là Sự, Tịch Mặc là Lý. Lý Sự vô ngại nên hiệu là Năng Nhân Tịch Mặc. Thêm
nữa, Năng Nhân là Tướng, Tịch Mặc là Tánh. Tánh tướng viên dung nên hiệu là
Năng Nhân Tịch Mặc. Năng Nhân là Tục Đế, Tịch Mặc là Chân Đế. Chân Tục nhất như
nên hiệu là Năng Nhân Tịch Mặc. Nói rộng ra, tam tạng mười hai bộ kinh, hết
thảy công đức, không gì là chẳng nhiếp trọn trong bốn chữ thánh hiệu Thích Ca
Mâu Ni.

 

“Sa Bà quốc
độ”: Sa Bà, Hán dịch là
Kham Nhẫn. Đây chính là một cõi tam thiên đại thiên thế giới, thuộc phạm vi hóa
độ của đức Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật. Dịch là Kham Nhẫn, hàm ý: chúng sanh
trong cõi Sa Bà cam lòng chịu đựng những nỗi khổ sở do ngũ trược gây ra, chẳng
biết chán nhàm. Dù có được nghe Phật pháp, vẫn ít kẻ chịu tiến tu để thoát ly
khổ cảnh, cam tâm vùi đắm mãi trong cảnh trói buộc, nên gọi là Kham Nhẫn. Cũng
vì người nghe pháp thì nhiều, kẻ chịu tu tập thì ít nên chúng sanh cõi Sa Bà
thường được mệnh danh là “cang cường thành tánh, nan điều, nan phục” (bướng
bỉnh, cứng cỏi thành tánh, khó điều, khó phục).

 

“Ngũ trược ác
thế”: Thế là thế giới.
Thế giới tánh vốn không trược ác, do vì có năm thứ trược nên gọi là “ác thế”.
Trược nghĩa là ô uế, chẳng khiết tịnh. Giống như nước sạch, trong trẻo, sáng
láng, bị quăng đất đá vào sẽ trở thành đục ngầu, bẩn thỉu; nhưng khi gạn hết
bụi đất, tánh trong của nước lại hiện ra.

Nước trong ví như
chân tánh, đất bụi ví như phiền não. Bản tánh của chúng ta cũng thế: vốn luôn
trong sạch, do vọng niệm mê mờ che lấp nên tánh bản nhiên thanh tịnh không hiển
hiện được, cứ mãi phải luân hồi trong sanh tử.

Nếu muốn quy hoàn
về bản tánh thiên chân thì phải giống như gạn lọc nước đục: Phải chứa trong
bình sạch, để yên không xáo động, cát, đất, sỏi sạn từ từ lắng xuống, nước
trong hiện ra. Đấy gọi là bước đầu điều phục phiền não. Gạn sạch hết bụi đất đi
rồi thì chỉ còn nước trong. Gạn sạch bụi phiền não khỏi bản tâm thì gọi là
“đoạn trừ căn bản vô minh” vậy. Dùng thủy thanh châu đặt vào nước đục, nước đục
tự lóng trong. Đem Phật hiệu vạn đức đặt vào tâm loạn, tâm loạn tự nhiên lặng
dứt bụi trần phiền não. Năm thứ trược là:

 

1) Kiếp
Trược:

 

Kiếp nói đủ là
Kiếp Ba, Hán dịch là Thời Phần. Thời Phần có bốn giai đoạn lớn: Thành, Trụ,
Hoại, Không. Mỗi một giai đoạn gồm hai mươi lần tăng giảm. Tính từ lúc thọ mạng
chỉ mười năm, cứ qua một trăm năm, tăng thêm một tuổi. Thời gian từ khi tuổi
thọ từ mười tuổi tăng đến tám vạn bốn ngàn năm, thì gọi là “thời kỳ tăng”.

Từ tám vạn bốn
ngàn tuổi, cứ mỗi một trăm năm lại giảm đi một tuổi, cho đến khi tuổi thọ chỉ
còn mười tuổi, thì lại bắt đầu tăng. Đấy là thời kỳ giảm.

Thời gian gồm một
thời kỳ tăng và thời kỳ giảm gọi là Tiểu Thời Phần (tiểu kiếp, tức là một ngàn
sáu trăm tám mươi vạn năm). Hai mươi tiểu kiếp là một Trung Thời Phần (Trung
Kiếp). Bốn Trung Kiếp hợp thành một Đại Thời Phần (Đại Kiếp).

Kiếp vốn không có
tự thể, do có bốn thứ trược kia (Kiến Trược, Phiền Não Trược, Chúng Sanh Trược,
Mạng Trược) xen lẫn nên gọi Kiếp Trược. Nói chính xác hơn, trong thời kỳ kiếp
giảm, khi tuổi thọ con người chỉ còn hai vạn năm thì Kiếp Trược bắt đầu. Đó là
do nghiệp báo của chúng sanh cùng tạo thành, ba độc (tham, sân, si) tăng trưởng
ngày càng kịch liệt hơn, ba thứ tiểu tam tai (đao binh, thiên tai, tật dịch)
cũng ngày càng xảy ra nhiều hơn. Đến lúc con người chỉ còn thọ mười tuổi là lúc
tệ ác nhất. Cỏ cây trong khắp đại địa chạm đến đều biến thành vũ khí; chúng
sanh chịu muôn vàn nỗi khổ sở chẳng cách nào diễn tả trọn nổi. Do có những điều
tệ ác như thế nên gọi là Kiếp Trược.

Trong giai đoạn
kiếp tăng, tam tai dần giảm bớt, phiền não mỏng nhẹ dần, chúng sanh hướng về
điều lành, ác kiến nhẹ bớt, mạng dần tăng thêm. Do ngày càng tốt đẹp hơn nên
tạm gọi là Kiếp Thanh. Trong giai đoạn này, chư Phật thường chẳng xuất thế mà
thường chỉ thị hiện độ sanh trong giai đoạn Kiếp Trược.

 

2) Kiến
Trược:

 

Kiến là kiến
giải, hoặc có thể hiểu là những tư tưởng, suy nghĩ của chúng ta. Trong nhà
Phật, có năm loại kiến: thân kiến, biên kiến, tà kiến, kiến thủ kiến và giới
cấm thủ kiến. Năm thứ kiến này thường gọi là “ngũ lợi sử”. Do chúng có công
năng sai khiến hết thảy chúng sanh tạo tác hết thảy ác nghiệp, khiến họ bị đọa
lạc trong sanh tử, nên gọi là Sử (sai khiến). Tác dụng của chúng rất nhanh
chóng, mạnh mẽ nên bảo là Lợi.

a. Thân Kiến:
Chấp thân ta là Ngã, vọng sanh tham trước, chẳng thể thấu suốt thân ta chỉ là
tứ đại giả hợp, hết thảy đều là huyễn mộng vô thường, lầm chấp là thật có thân,
tưởng mình là chúa tể thật sự của cái thân, bèn khởi ra mọi ý tưởng điên đảo,
tạo tác đủ mọi ác nghiệp để thỏa mãn, cung phụng cái thân này. Mỗi khi gặp điều
gì trái ý bèn cho là tổn hại đến thân. Do đồng nhất thân với tâm, nên lại tạo
tác đủ mọi điều hầu mong thân được an nhàn, khoái lạc. Đó gọi là Thân Kiến.

 

 b. Biên
Kiến: Đây là thứ kiến giải bất chánh, tà vạy của ngoại đạo. Cố chấp một
cách ngoan cố, bướng bỉnh vào những hiểu biết lệch lạc của chính mình, tin mù
quáng vào những học thuyết như Nhất Nguyên Luận, Nhị Nguyên Luận, Hữu Thần
Luận, Vô Thần Luận, Nhất Thần Luận, Đa Thần Luận v.v… Do chấp chặt vào một
bên, vào một khía cạnh của sự việc, nên gọi là Biên Kiến.

 

c. Giới Thủ
Kiến: Đây cũng là một loại kiến giải sai lầm của ngoại đạo. Thời xưa, ở Ấn
Độ có đến 96 phái ngoại đạo, chủ trương những giới pháp chẳng chánh đáng (chẳng
hạn giữ giới trâu, giới chó, giới gà v.v… tức là sống như loài trâu, loài
chó, loài gà… với ước vọng được sanh thiên), hoặc có những người co chân đứng
suốt đời, nằm bàn chông, tu đủ các thứ khổ hạnh vô ích như lõa thể, bôi tro lên
thân, đánh tội hành xác, nằm giường dây, mặc áo gai, nhịn đói v.v… Nói rộng
ra, Giới Thủ là những giới cấm khổ hạnh vô ích không đưa đến lợi ích giải thoát
nào. Vì khăng khăng chấp nhặt vào những giới cấm vô ích, những cách hành trì
hoang đường nên gọi là Giới Thủ Kiến.

 

d. Kiến Thủ
Kiến: Đây cũng là thứ kiến giải cố chấp lầm lạc của ngoại đạo. Họ tưởng họ
đã chứng ngộ chân lý, chấp chặt vào đường lối tu hành của mình, chưa chứng đã
tưởng là đã chứng, chấp vọng là chân, cố chấp, ngoan bướng, lầm lạc suốt cả
đời, nên gọi là Kiến Thủ Kiến (Thủ có nghĩa là nắm giữ, chấp chặt). Nói rộng
hơn, nếu chấp chặt khăng khăng vào một giáo lý trong Phật pháp, bài xích các
giáo pháp khác thì cũng bị vướng vào lỗi Kiến Thủ Kiến.

 

e. Tà Kiến:
Dùng tà tâm để lãnh ngộ chân lý, điên đảo thị phi, chẳng tin nhân quả, đoạn
diệt các thiện căn. Đấy gọi là Tà Kiến.

 

Nói chung, Thân
Kiến là chấp vào Ngã Kiến (chấp có Ngã), Biên Kiến là Đoạn Kiến (chấp chết là
hết) và Thường Kiến (chấp có một linh hồn thường hằng, sau khi chết sẽ hội nhập
với Đại Ngã v.v…); Giới Thủ Kiến là chẳng phải nhân giải thoát mà cứ chấp
chặt là nhân giải thoát; Kiến Thủ Kiến là đối với sự không phải là quả giải
thoát lại chấp là quả giải thoát; Tà Kiến là kiến chấp bác không nhân quả.
Những kiến chấp như vậy khiến chúng sanh mãi chìm đắm trong biển khổ sanh tử,
không cách nào thoát ra khỏi tam giới. Chẳng những mình lầm lạc mà còn làm cho
hậu thế lầm lạc theo.

 

4) Phiền
Não Trược: 

 

Phiền não nghĩa
là những điều khiến tâm tăm tối, buồn phiền, bất an. Có năm yếu tố tạo thành
phiền não, thường gọi là Ngũ Độn Sử. Đó là: tham, sân, si, mạn, nghi. Do tác
dụng của chúng khiến chúng sanh ngu độn, chậm chạp, nên gọi là Độn. Tuy là Độn,
chúng vẫn có công năng khiến chúng sanh tạo tác đủ mọi ác nghiệp, tiến nhập
đường ác.

 

1. Tham:
Cầu được không chán, lòng ham muốn vô tận thì gọi là Tham. Lòng tham của con
người không ngoài năm thứ ham muốn (ngũ dục): Tài (tiền của), Sắc (sắc dục),
Danh (danh lợi), Thực (ăn uống), Thùy (ngủ nghê). Không lúc nào con người chẳng
ham muốn những điều ấy, tìm đủ mọi cách thỏa mãn dục vọng của mình mà thôi!

 

2. Sân:
Gặp những cảnh trái ý liền giận dữ, chẳng thể nhẫn nhục, hơi chút liền nổi
nóng, não loạn cả mình lẫn người.

 

3. Si: Đối
với những cảnh chẳng thuận, chẳng nghịch lại khởi tâm mê hoặc, chẳng thể tỉnh
táo quán sát, đối với hết thảy mọi pháp chẳng thể hiểu rõ, nên gọi là Si.

 

4. Mạn:
kiêu ngạo, cậy mình tài trí, khinh miệt người khác thì gọi là Mạn.

 

5. Nghi:
đối với hết thảy pháp đều sanh lòng ngờ vực, chẳng thể phán đoán dứt khoát, mê
muội đối với pháp tướng.

 

Nói chung, năm
điều trên khiến tâm ta phiền muộn, chẳng được an ổn, những điều trên day dứt,
dày vò tâm ta khiến ta chẳng được thảnh thơi. Vì thế, chúng được gọi là phiền
não. Do Tham chiêu cảm nạn đói kém, do Sân chiêu cảm nạn đao binh, do Si chiêu
cảm đau bịnh. Thậm chí đại tam tai: thủy, hỏa, phong, không gì chẳng phải là do
ba độc Tham, Sân, Si chiêu cảm cả. Những thứ phiền não ấy khiến tâm ta hỗn
loạn, mờ đục nên gọi là Phiền Não Trược.

Nếu nói tỉ mỉ
hơn, phiền não gồm có hai loại: khách trần phiền não (tức Kiến Hoặc và Tư Hoặc)
và căn bản phiền não (tức Vô Minh hoặc).

 

4) Chúng
Sanh Trược:

 

Chúng có nghĩa là
chẳng phải một, Sanh là từ ngữ chỉ chung cõi trời lẫn nhân gian và cả tam ác
đạo. Các loài hữu tình thọ sanh trong mọi chỗ nên gọi là Chúng Sanh. Lại phải
dựa vào bốn đại: đất, nước, gió, lửa giả hợp để có huyễn thân sanh diệt nên gọi
là Chúng Sanh. Lại do bị Ngũ Ấm chướng lấp nên gọi là chúng sanh.

Ngũ Ấm còn gọi là
Ngũ Uẩn. Ấm có nghĩa là ngăn che, Uẩn có nghĩa là tích tụ. Năm yếu tố (Sắc,
Thọ, Tưởng, Hành, Thức) kết hợp, tích tụ lại tạo thành một chúng sanh, nên
chúng được gọi là Ngũ Uẩn.

Chúng sanh mê
muội lẽ Duyên Sanh, khăng khăng chấp trước vào Ngã tướng, cứ tưởng là mọi vật
đều do cái Ngã ấy làm chủ tể. Vì thế, sanh khởi tâm vị kỷ, tâm tư lợi, gây tạo
bao nhiêu ác nghiệp. Do tạo ác nghiệp nên lại bị đọa lạc trong những đường ác xấu
hèn khó chịu đựng nổi. Vì thế gọi là Chúng Sanh Trược.

 

5) Mạng
Trược:

 

Mạng là sanh
mạng. Khi tâm lý (tám thức tâm) và thân huyết nhục kết tụ lại, có tri giác, có
hoạt động, chẳng hạn như mắt thấy, tai nghe… có hơi thở, có thân nhiệt, có ý
thức cùng kết hợp lại thì gọi là Mạng.

Mỗi sanh mạng lấy
thức tánh làm chủng tử, do nghiệp lực sở cảm nên có thời hạn tồn tại nhất định.
Đó gọi là Mạng Căn hay Thọ Mạng. Do nghiệp lực mạnh hay yếu mà mạng căn sẽ tồn
tại dài hoặc ngắn.

Hoặc có thể nói:
Thân người do các duyên hội hợp, biến đổi không ngừng trong từng sát na, không
cách nào khống chế nổi. Khi nghiệp lực duy trì các duyên ấy hội hợp đã hết, các
duyên sẽ chia lìa. Vì thế, mỗi thân mạng chỉ tồn tại trong một thời kỳ nhất
định. Do đó, gọi là Thọ Mạng. Thọ mạng có thể bị chấm dứt bất ngờ vì những yếu
tố bên ngoài như tai nạn, chiến tranh, thiên tai v.v… nên gọi là Mạng Trược.

 

Nếu xét trên
phương diện tương quan nhân quả thì:

a) Kiến Trược,
Phiền Não Trược là Nhân; Chúng Sanh Trược, Mạng Trược là Quả.

b) Từ Kiến Trược
đến Mạng Trược là Nhân tạo thành cái Quả là Kiếp Trược. 

Pháp môn Niệm
Phật chỉ là Tín – Nguyện – Hạnh, chuyên chú chấp trì hồng danh A Di Đà. Một khi
đã được vãng sanh thì sẽ chuyển Kiếp Trược thành hải hội thanh tịnh, chuyển
Kiến Trược thành Vô Lượng Quang, chuyển Phiền Não Trược thành Thường Tịch
Quang, chuyển Chúng Sanh Trược thành liên hoa hóa sanh, chuyển Mạng Trược thành
Vô Lượng Thọ. Pháp môn Niệm Phật có công năng thù thắng, siêu dị như thế nên
đức Đại Thánh Thích Ca đại từ, đại bi, đại nguyện, đại lực, chẳng nài chúng
sanh bướng bỉnh, ngoan cố, ngu độn khó độ, vẫn ân cần giáo hóa chúng sanh cõi
này khiến đều được giải thoát. Vì đức Bổn Sư công hạnh vĩ đại, vì tâm nguyện
của Ngài dũng mãnh đáng phục như thế nên sáu phương chư Phật đều cùng khen
ngợi, ca tụng đức Thích Ca Mâu Ni Phật là bậc có thể làm được chuyện rất hy
hữu, rất khó khăn là thành đạo trong đời ác ngũ trược này.

 

Chánh kinh:

 

Vị chư
chúng sanh, thuyết thị nhất thiết thế gian nan tín chi pháp.

(Vì các chúng sanh
nói pháp hết thảy thế gian khó tin này).

 

Giải:

Ở đây, chữ “chúng
sanh” chẳng những chỉ phàm phu mà còn bao gồm tất cả những hàng thánh nhân Nhị
Thừa. Chúng sanh trong đời ác ngũ trược, bị vật dục che lấp, tri kiến tối tăm,
loạn đục, chẳng thể dễ dàng tiếp nhận pháp môn Niệm Phật rất mực viên đốn này.
Thế mà, đức Thích Ca không ai hỏi, tự dũng mãnh giảng ra phương tiện bậc nhất,
pháp tu cực nhanh chóng, thẳng tắt, cực thù thắng này.

Chữ “thế gian”
chỉ hết thảy hữu tình trong cửu giới (địa ngục, súc sanh, ngạ quỷ, a tu la,
nhân, thiên, Thanh Văn, Duyên Giác, Bồ Tát).

Pháp môn Niệm
Phật gọi là “nan tín” (khó tin) vì những lẽ sau:

1) Chúng sanh
sống trong đời ác ngũ trược, đã tập quen thành thói, kiến văn hữu hạn. Đột
nhiên nghe nói có thế giới Tây Phương Cực Lạc thanh tịnh trang nghiêm, thù
thắng khôn sánh, liền sanh lòng nghi ngờ cho là không có, hay chỉ là phương
tiện quyền hiện, ngụ ngôn mà thôi!

2) Có kẻ tuy biết
thế giới vô tận, nhưng lại chấp rằng: đã có vô tận thế giới thì vãng sanh thế
giới nào chẳng được, cớ gì cứ phải nhất định vãng sanh Cực Lạc?

3) Hoặc khởi
nghi: Sa Bà cách Cực Lạc đến cả mười vạn ức cõi Phật, dù có muốn sanh về đấy
cũng không cách nào đến được!

4) Hoặc khởi ý
tưởng bỉ lậu: thế giới Cực Lạc trang nghiêm, hoa mỹ bậc nhất, mình là chúng
sanh ngũ trược, là kẻ phàm phu vô tri, làm sao sống ở đó được?

5) Hoặc tự nghi:
Muốn trang nghiêm Tịnh Độ, ắt phải tu hành rất nhiều công hạnh, phải dùng một
pháp môn nào rất kỳ lạ, rất đặc biệt mới hòng được vãng sanh về đó, chứ chỉ
niệm mấy câu A Di Đà Phật, hoặc chỉ nhất tâm bất loạn từ một ngày đến bảy ngày
liền được vãng sanh thì thật không sao tin được nổi!

6) Hoặc ngờ rằng:
Hễ muốn thọ thai ắt phải có cha mẹ, thế mà vãng sanh Cực Lạc lại chẳng cần đến
cha mẹ, dùng hoa sen để hóa sanh. Thật không sao tin được nổi!

7) Hoặc ngờ rằng:
Người sơ tâm học Phật, đa số là tâm dễ bị lui sụt. Những người sanh trong cõi
Cực Lạc đều là bậc đại phước đức, đại trí huệ, tu đại hạnh. Thế mà phàm phu chỉ
trì danh niệm Phật liền được vãng sanh. Không những thế, sanh cõi ấy rồi, liền
chứng ba thứ bất thoái chuyển. Có phải là điều cực kỳ vô lý hay không?

8) Có kẻ vận dụng
kiến giải, lý luận chủ quan để phán định cõi Tịnh Độ chẳng hề tồn tại khiến
người sơ cơ học Phật hồ nghi bất định.

Do những lẽ trên,
chúng sanh trong lục đạo khó lòng tin tưởng pháp môn Niệm Phật này; thậm chí
hàng thánh nhân Nhị Thừa cũng khó tránh hoài nghi. Vì thế, trong đời ác ngũ
trược, giảng dạy pháp môn Tịnh Độ chẳng khác nào giảng cho những người mù nghe
thế nào là đen, thế nào là trắng vậy.

Đức Bổn Sư là bậc
chân ngữ, thật ngữ, như ngữ, bất cuống ngữ (chẳng nói lời lừa dối), bất dị ngữ
(chẳng nói lời sai khác). Vì thế, chúng ta phải nên chí thành, tin tưởng sâu
xa, trân trọng tiếp nhận pháp môn vô thượng này.

 

3.2. Bổn Sư
kết tán khuyến (đức Bổn
Sư kết lại lời khen ngợi để khuyến hóa)

 

Chánh kinh:

 

Xá Lợi
Phất! Đương tri ngã ư ngũ trược ác thế, hành thử nan sự, đắc A Nậu Đa La Tam
Miệu Tam Bồ Đề, vị nhất thiết thế gian thuyết thử nan tín chi pháp, thị vi thậm
nan!

(Xá Lợi Phất! Hãy
biết rằng ta ở trong đời ác ngũ trược, làm được việc khó khăn này: đắc Vô
Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, vì hết thảy thế gian nói pháp khó tin này, thật
là điều rất khó!)

 

Giải:

Đây là lời đức
Thích Ca tự thuật. Trong đoạn trên là lời sáu phương chư Phật khen ngợi công
hạnh của đức Bổn Sư. Hai chữ “thậm nan” được dùng để kết lại lời khuyên, diễn
tả ý “hành thử nan sự” và “thuyết nan tín chi pháp” ở đoạn trước. Hết thảy
chúng sanh trong thế gian khó thể tin tưởng rằng chỉ trì niệm sáu chữ hồng danh
A Di Đà Phật là có thể thành Phật. Vì thế, Đức Phật Thích Ca ngay trong đời ác
ngũ trược, tu trì Tín – Nguyện – Hạnh, được sanh về Cực Lạc thế giới, thành tựu
Phật đạo. Ngài lấy chính thân mình làm gương, tu hạnh khó làm được, ở ngay
trong chốn khó thành đạo mà thành đạo, lại còn vì hết thảy chúng sanh tuyên nói
pháp môn Niệm Phật rất khó tin được nổi này. Ngài làm được cả hai điều rất khó
thực hiện ấy nên bảo là “thậm nan” (rất khó).

 

4. PHÁP CHÚNG
LỄ THOÁI

 

Chánh kinh:

 

Phật thuyết
thử kinh dĩ, Xá Lợi Phất cập chư tỳ kheo, nhất thiết thế gian: thiên, nhân,
A-tu-la đẳng văn Phật sở thuyết, hoan hỷ tín thọ, tác lễ nhi khứ.

(Phật nói kinh
này xong, Xá Lợi Phất và các tỳ kheo, hết thảy thế gian: trời, người, a tu la
v.v… nghe lời Phật dạy, hoan hỷ tin nhận, làm lễ mà lui).

 

Giải:

Đây chính là đoạn
cuối cùng kết thúc kinh này, nhằm hiển thị ý: thính chúng đều được lợi ích,
hoan hỷ tin nhận, phụng hành.

 

“Nhất thiết
thế gian”: Hai chữ “nhất
thiết” chỉ chung cả khí thế gian (vật chất), hữu tình thế gian (những loài có
tình thức, có tri giác) và trí chánh giác thế gian (Phật). Chữ Thế chỉ thời
gian, chữ Gian chỉ không gian. Như vậy, “nhất thiết thế gian” hàm ý hết thảy
muôn vật trong vũ trụ, tất cả sinh linh, hết thảy chúng sanh trong sáu đường.

 

Trong từ ngữ “thiên,
nhân, a tu la đẳng”, chữ “đẳng” là từ để lược xưng tất những chủng loại quỷ
thần chưa được liệt kê cụ thể. Nói đầy đủ ra, gồm có tám bộ đại chúng. Ngoài
trời và rồng ra, có sáu chúng như sau:

 

1) Dạ Xoa
(còn phiên là Dược Xoa): Hán dịch là Khinh Tiệp (nhanh nhẹn, nhẹ nhàng), là một
loài quỷ thường bay lượn trong không trung, thích ăn nuốt huyết nhục.

 

2) Càn Thát Bà
(còn phiên là Kiện Đạt Phược, Ngạn Đạt Phạ): Hán dịch là Tầm Hương (tìm mùi
thơm), là thần âm nhạc trong cõi trời Đao Lợi.

 

3) A Tu La
(còn phiên là A Tố La, A Tố Lạc): Hán dịch là Phi Thiên (chẳng phải trời) hay
Vô Đức. Loài này có phước báo, thần thông hơn hẳn loài người. Nam A Tu La hình
dáng xấu xí, nữ A Tu La diện mạo vô cùng đẹp đẽ. Do kiếp trước hay tu hạnh bố
thí, nhưng tâm hay sân hận, kiêu mạn, nên kiếp này được hưởng phước báo như chư
thiên, nhưng thân hình thô kệch, thích đánh nhau với chư thiên.

 

4) Ca Lâu La (còn
phiên là Yết Lỗ Noa): Hán dịch là Kim Sí Điểu (chim cánh vàng), là một loài
chim rất to, hai cánh có màu vàng ròng, xòe ra rộng đến ba trăm ba mươi sáu vạn
dặm. Loài chim này thường thích bắt rồng để ăn.

 

5) Khẩn Na La
(còn phiên là Khẩn Nại Lạc, Kim Nại Lạc): Hán dịch là Nghi Thần. Hình dáng của
họ giống như loài người, nhưng trên đầu có sừng, là thần chuyên chủ việc hát
xướng của cõi trời.

 

6) Ma Hầu La
Già (còn phiên là Mạc Hô Lạc Già, Ma Hổ La Nga): Hán dịch là Đại Mãng, thân
người đầu rắn, cũng là một loại nhạc thần.

 

Hiểu theo Lý,
Thiên có nghĩa là người sáng suốt, trong sạch, tự tại; Nhân là người khéo nhẫn
nhục.

Trong Tự Phần,
kinh nêu tên mười sáu vị A La Hán, bốn vị Bồ Tát và chư thiên chúng. Trong phần
kết của Lưu Thông Phần, chỉ nêu tên Ngài Xá Lợi Phất và nói đại lược hết thảy
thế gian. Đấy là vì trong Tự Phần, nêu tên những vị thánh giả tiêu biểu để phô
diễn pháp đức. Trong Lưu Thông Phần, chỉ nhắc lại tên Ngài Xá Lợi Phất là ngụ
ý: muốn tiếp thọ pháp này phải là bậc có trí huệ đệ nhất, phải có trí huệ đệ
nhất mới có thể lưu truyền, hoằng dương được pháp này.

Thêm nữa, ở đây
chỉ nhắc đến tỳ kheo chứ không nói đến ba chúng tỳ kheo ni, ưu bà tắc, ưu bà
di, là vì tỳ kheo chính là chủ thể để duy trì Phật pháp. Nhắc đến tỳ kheo thì
đương nhiên là đã bao quát cả tứ chúng. Hiểu sâu hơn, do tỳ kheo là bậc đoạn trừ
phiền não, lấy việc khất thực để tạm nuôi dưỡng xác thân, khất pháp để trưởng
dưỡng huệ mạng, nên ở đây kinh chỉ nhắc đến tỳ kheo là ngụ ý: người muốn hành
trì, hoằng dương pháp môn này phải gắng dụng công tu tập cho nội tâm được yên
tịnh (đoạn trừ phiền não, sống bằng hạnh nghiệp thanh tịnh). Tỳ kheo là chánh
nhân của A La Hán, La Hán là quả của hạnh tỳ kheo.

Hơn nữa, Ngài Xá
Lợi Phất địa vị cao tột trong các vị tỳ kheo, đã chứng quả A La Hán. Do đó, câu
“cập chư tỳ kheo” đi liền ngay sau tên Ngài Xá Lợi Phất là nhằm ngụ ý: Quả (A
La Hán) tương ứng với nhân (hạnh tỳ kheo). 

 

Hai chữ “hoan
hỷ” biểu thị tâm ý vui sướng, mừng rỡ. Vẻ mặt rạng rỡ là Hoan, tâm ý vui
sướng là Hỷ. Hết thảy chúng sanh từ vô lượng kiếp đến nay, trầm luân trong biển
khổ sanh tử, thọ sanh trong khắp sáu đường, xoay vần thọ khổ không biết ngày
nào ra. Ngày nay, cơ cảm thành tựu, nhân duyên chín muồi, đức Thế Tôn rủ lòng
đại từ, đại bi, không ai hỏi tự giảng ra pháp phương tiện tối thắng, tối giản
dị, nhanh chóng, thẳng tắt nhất để vãng sanh Cực Lạc, hưởng thọ mọi điều an
lạc, khác nào mắc bệnh trầm kha lâu ngày chợt gặp thuốc hay, hỏi sao chẳng ai
không sung sướng, mừng rỡ vô lượng?

 

“Tín thọ”: không những tin tưởng, ghi nhớ kỹ vào tận
đáy lòng, lại còn đúng như pháp miên mật hành trì.

 

“Tác lễ”: biểu thị lòng thành kính tối cực, đem
đảnh đầu là chỗ cao quý nhất trong thân mình áp vào chân Phật để biểu thị lòng
tôn kính, biết ơn thâm thiết.

 

“Nhi khứ”: Khứ là nghe pháp xong, ai nấy lui về chốn
mình tự tu tập. Hiểu sâu hơn là nghe được pháp thâm sâu vô lượng, tối cực viên
đốn này, bao nhiêu tâm phiền não, tâm kiêu ngạo, tâm vô minh, tâm tham, sân, si
đều bỏ xuống hết, đều dứt bặt hết, đều bị trừ khử hết, chỉ còn hướng thẳng đến
Tây Phương Thánh Cảnh mà tiến bước.

Không những chỉ tự
mình tiến trên con đường giải thoát này mà còn lưu truyền giáo pháp này đến
khắp mọi hữu tình có duyên với pháp môn Tịnh Độ.

 

THAY LỜI KẾT

 

Xin mượn lời kết
luận của pháp sư Văn Châu để kết thúc cuốn Hợp Giải này:

“Bút giả trộm
nghĩ: Chẳng nghe, chẳng biết đến kinh này, nên chẳng tín, chẳng hạnh, chẳng
nguyện thì tuy là đáng thương, nhưng vẫn còn có thể chấp nhận được. Chứ ai đã
được nghe, xem đọc kinh này, đã biết pháp môn Niệm Phật thù thắng như thế ấy,
nhưng nghe mà chẳng tin, hoặc tin nhưng chẳng nguyện, chẳng hạnh, thì chẳng
những chỉ phụ bạc đấng Thích Tôn là đấng đã thực hiện được việc khó này, đã nói pháp khó tin này;
mà còn là phụ bạc chính mình, lãng phí kiếp sống này vậy!

Phải biết
rằng: Chúng ta sống gởi trong cõi Sa Bà, ngoài thì bị việc người vùi dập, khiến
cả thân lẫn tâm đều bị tổn thương; trong thì phiền não gây khốn đốn, bệnh tật
vây hãm, khổ thật chẳng thể nói nổi. Nay được nghe diệu pháp này, khác nào bệnh
nặng liệt giường, chợt được
thần lực, kẹt ở đất khách lâu ngày, chợt gặp thuyền bè…

Cổ nhân nói:

Cấp cấp
mang mang khổ khổ cầu,

Hàn hàn
noãn noãn độ xuân thu,

Triêu triêu
mộ mộ doanh gia kế,

Muội muội
hôn hôn bạch liễu đầu,

Thị thị phi
phi hà nhật liễu,

Phiền phiền
não não kỷ thời hưu,

Minh minh
bạch bạch nhất điều lộ,

Vạn vạn
thiên thiên bất khẳng tu

(Tạm dịch:

Gấp gáp bộn bề
khổ nhọc cầu,

Lạnh nồng đã
trải mấy xuân thâu,

Sáng trưa
chiều tối lo gia sự,

Mờ mịt, u mê
bạc trắng đầu,

Đúng đúng, sai
sai phân biện mãi,

Phiền phiền
não não dễ ngừng đâu?

Một con đường
chánh luôn ngời rạng,

Ngàn vạn muôn
phần chẳng chịu tu!)

Đáng tiếc biết
bao!

Phải biết
rằng:

Nhất cú Di
Đà tối phương tiện,

Bất phí
công phu, bất phí tiền,

Đản giao
nhất niệm vô gián đoạn,

Hà sầu bất
đáo pháp vương tiền.

(Một câu Di Đà
phương tiện mầu,

Nào tốn công
phu, chẳng tốn xu,

Cốt sao nhất
niệm đừng gián đoạn,

Sanh trước
pháp vương há phải sầu?)

Hoặc có người
bảo: ‘Ta nay đang lúc tráng niên, phải dốc tâm lo sự nghiệp, làm sao niệm Phật
được?’ Nào có biết rằng: Sự có thành, hoại, hưng, suy, nhưng thời gian đã qua
chẳng hề trở lại, tuổi trẻ khôn tìm lại, một mai vô thường xảy đến, có hối cũng
muộn rồi! Cổ nhân nói:

Mạc đạo lão
niên phương học đạo,

Cô phần đa
thiểu thiếu niên nhân.

(Chớ bảo đến
già toan học đạo,

Mồ hoang bao
kẻ tuổi đầu xanh)

…Liên Trì
Đại Sư nói rất hay:

‘Pháp môn Niệm Phật bất luận nam, nữ, Tăng, tục, quý, hèn, hiền,
ngu, không có một ai là chẳng niệm Phật được! Nếu là người phú quý, của cải dư
dả thì đúng là phải niệm Phật. Nếu là kẻ bần cùng, nhà hẹp, của ít thì càng phải
nên niệm Phật. Nếu là người có con cháu, việc cúng bái tổ tiên đã có chỗ nhờ
cậy thì rất nên niệm Phật. Nếu là người không con, trơ trọi một thân tự do thì
càng phải nên niệm Phật.

Nếu ai có con hiếu thuận, yên hưởng con cái phụng dưỡng thì rất
nên niệm Phật. Nếu ai có con ngỗ nghịch, chẳng sanh lòng yêu thương thì thật
đúng là phải niệm Phật. Nếu ai vô bịnh, thân thể khỏe mạnh thì càng phải nên
niệm Phật. Nếu ai có bịnh, rất gần cơn vô thường thì càng phải nên niệm Phật.
Nếu ai già cả, tháng ngày chẳng còn mấy thì càng phải nên niệm Phật. Nếu ai
tuổi trẻ tinh thần sáng suốt thì thật là rất tốt để niệm Phật. Nếu ai an nhàn,
tâm không bị sự gì khuấy động thì thật đúng là nên niệm Phật. Nếu là người bận
rộn, được đôi lúc nhàn giữa khi bận rộn thì càng phải nên niệm Phật. Nếu là
người xuất gia, tiêu dao ngoài cõi đời thì càng phải nên niệm Phật. Nếu là kẻ
tại gia biết cõi đời đúng là nhà lửa thì càng phải nên niệm Phật.

Nếu ai thông minh, thông hiểu Tịnh Độ thì rất nên niệm Phật. Nếu
là kẻ ngu si, thô lỗ, không làm gì khác nổi thì thật đúng là nên niệm Phật. Nếu
ai trì luật mà Luật lại do Phật chế ra; vì thế, rất nên niệm Phật. Nếu ai đọc
kinh thì kinh là do Phật dạy, càng phải nên niệm Phật. Nếu ai tham thiền thì do Thiền là tâm Phật nên
càng phải nên niệm Phật. Nếu ai ngộ đạo thì ngộ cần phải được Phật chứng; cho
nên càng phải niệm Phật.

Khuyên khắp mọi người hãy cấp bách niệm Phật. Chín phẩm vãng sanh,
hoa nở thấy Phật, gặp
Phật nghe Pháp, rốt ráo thành Phật mới biết rằng tâm vốn dĩ là Phật’.

Đọc lời này rồi thì còn có thể vin vào đâu để khỏi niệm Phật được
chăng? Ấn Quang Đại Sư nói: “Vô thường nhanh chóng, đường luân hồi hiểm nguy,
già giặn, chắc thật niệm Phật, đừng thay đổi đề mục”. Nguyện những ai nghe đến,
đọc đến những lời này hãy gắng lên!”

 

A DI ĐÀ
KINH HỢP GIẢI HẾT

Phật lịch
2547, ngày 30 tháng 09 năm 2003

 

(1) Tam đồ, bát
nạn: Tam đồ hay còn gọi là Tam Ác Đạo: địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh. Bát nạn:
địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh, Trường Thọ Thiên (trong cõi trời này tâm tưởng
không vận hành, không suy nghĩ, hay biết, tham đắm trong Vô Tưởng Định), sanh
trong Bắc Câu Lô Châu (Uất Đan Việt, quá sung sướng nên tham đắm hưởng lạc,
không nghĩ gì đến đạo pháp), điếc – đui – câm – ngọng, thế trí biện thông
(thông minh lanh lợi, biện bác nhạy bén, nhưng chỉ tin kinh sách ngoại đạo,
không tin nhân quả), sanh trước Phật hay sau Phật. Tám nạn này trở ngại cơ
duyên gặp Phật, nghe pháp tu hành nên gọi là Nạn.

(2) Ngũ trụ: nói
cho đủ là Ngũ Trụ Địa Hoặc. Tức là:

– Kiến nhất thiết
xứ trụ địa: kiến hoặc trong ba cõi như thân kiến, biên kiến….

– Dục ái trụ địa:
phiền não trong cõi Dục, tức là phiền não do đắm trước Sắc, Thanh, Hương, Vị,
Xúc, Pháp.

– Sắc ái trụ địa:
phiền não ở cõi Sắc do đắm trước sắc thân của chính mình.

– Hữu ái trụ địa:
phiền não ở cõi Vô Sắc, tức là phiền não chấp trước do yêu mến tự thân.

– Vô minh trụ
địa: tất cả vô minh trong ba cõi. 

(3) Thỉ Giác trí:
Phật tánh ai ai cũng sẵn có gọi là Bổn Giác Trí. Do công năng tu tập, phiền não
đoạn diệt thì Phật tánh mới hiển hiện. Phật tánh được hiển hiện đó gọi là Thỉ
Giác Trí.

(4) Bách giới
thiên như: Theo tông Thiên Thai, có mười giới: từ ngạ quỉ, súc sanh, địa ngục..
cho đến chư Phật. Trong mỗi giới lại có đủ mười giới, nên 10 x 10 = 100 giới.
Trong mỗi giới lại có mười môn như thị; như thị tướng, như thị thể, như thị
tánh.. (xem kinh Pháp Hoa) nên thành ra một ngàn như. Tông Thiên Thai dùng chữ
“bách giới thiên như” để chỉ tất cả các pháp.

 

 (*) Nếu ước theo Hiền kiếp, chu kỳ của cõi Sa Bà tổng cộng 80 tiểu kiếp, gồm
bốn giai đoạn, mỗi giai đoạn dài 20 tiểu kiếp, phân ra như sau:

– Giai đoạn
Thành: cõi đại địa, trời Lục Dục, Sơ Thiền v.v… thành lập.

– Giai đoạn Trụ:
Đại địa đã thành, chúng sanh an trụ. Trong tám tiểu kiếp đầu, không có Đức Phật
nào xuất thế. Trong kiếp thứ chín, khi thọ mạng giảm đến sáu vạn năm, đức Câu
Lưu Tôn Phật xuất thế. Khi tuổi thọ giảm còn bốn vạn năm, Đức Phật Câu Na Hàm
Mâu Ni xuất thế. Khi thọ mạng giảm còn hai vạn năm, Ca Diếp Phật xuất thế. Khi
thọ mạng vừa đúng trăm năm, Phật Thích Ca xuất thế.

Trong đại kiếp
thứ mười, khi tuổi thọ chỉ còn tám vạn năm, Đức Phật Di Lặc xuất thế. Trong bốn
tiểu kiếp tiếp đó, không có Phật xuất thế. Trong kiếp thứ mười lăm, có chín
trăm chín mươi bốn Đức Phật nối nhau xuất thế. Trong bốn kiếp tiếp đó, không có
Phật xuất thế. Trong kiếp thứ 20, sau khi Đức Phật tối hậu là Phật Lâu Chí nhập
Niết Bàn, thế giới Sa Bà bước vào Hoại kiếp.

– Giai đoạn Hoại:
Hỏa tai cháy tan đến tận trời Sơ Thiền.

– Giai đoạn
Không: Từ trời Sơ Thiền trở xuống, không còn gì nữa.

 

Phụ Lục

A Di Đà Chân Ngôn

(theo Nguyên Âm thượng sư)

 

Những người tu
theo đường lối Tịnh Mật Song Tu, ngoài việc trì danh, có thể kiêm tụng các chân
ngôn sau:

 

 1. Nhất Tự Chân Ngôn:

 

a) Kinh Bất Không
Thần Biến, quyển 28 chép: “Biến Giải Thoát Nhất Tự Chân Ngôn là: “Án, ác, sa
phạ ha” (Om, Ah, svaha). Nếu có kẻ sáu
thời theo đúng pháp trì tụng đủ số một lạc xoa (100 ngàn lần) thì nghiệp
(1) này thành tựu. Quán Thế Âm Bồ Tát hiện thân kim sắc, sẽ diệt được hết
thảy trọng tội căn bản từ vô thỉ. Nếu Bồ Tát chẳng hiện thì càng tinh tấn tụng
niệm bội phần, đủ số hai lạc xoa hoặc ba lạc xoa thì nghiệp này sẽ thành tựu,
Quán Thế Âm Bồ Tát sẽ hiện thân, cầm tay chỉ bày đức Phật A Di Đà ngồi trên tòa
sư tử hoa sen báu nơi cõi Tây Phương Tịnh Độ, lại được A Di Đà xoa đầu”.

 

b) Sách Lý
Thú Thích chép: “Chữ Hất Rị (Hrih) gồm có bốn chữ cái ghép thành câu chân ngôn
một chữ… Nếu ai trì Nhất Tự Chân Ngôn sẽ có thể trừ được hết thảy tai họa,
tật bệnh. Sau khi mạng chung, sẽ sanh về cõi nước An Lạc, được Thượng Phẩm
Thượng Sanh”.

 

2. Tâm Chú (còn gọi là Vô Lượng Thọ Như Lai Tâm Chân
Ngôn):

 

Kinh Vô Lượng Thọ
Tu Nguyện Hạnh Cúng Dường Nghi Quỹ chép:

 “Vô Lượng Thọ Như Lai Tâm Chân Ngôn là: ‘Án, A mật lật đa đế tế hạ ra hồng’
(Om, amrte teje hara hum). Nếu tụng chân
ngôn đủ mười vạn biến thì được thấy A Di Đà Như Lai, mạng chung quyết định được
sanh về Cực Lạc”. 

(1) Chữ Nghiệp
(karma) ở đây chỉ pháp tu. Đôi khi còn phiên là Yết Ma.