Từ Bức Thư Của Một Người “Bên Kia Thế Giới” Đến Phương Pháp Chăm Sóc Người Lâm Chung – Minh Chi

TỪ BỨC THƯ
CỦA MỘT NGƯỜI “BÊN KIA THẾ GIỚI”
ĐẾN PHƯƠNG PHÁP CHĂM SÓC NGƯỜI LÂM CHUNG
Minh Chi

Đối
với đa số, cái chết thường được quan niệm như một vách
ngăn giữa hai thế giới: người mất–kẻ còn, hay cõi âm
và dương thế. Trong cái nhìn của đạo Phật, cái chết được
xem là một phần tự nhiên của cuộc sống. Trước sự ra
đi của người thân, nhiều người thường rất đau buồn,
đôi khi quên đi những sự chăm sóc và giúp đở cho người
đã khuất một cách thiết thực và ý nghĩa. Nhân mùa Vu Lan–Báo
hiếu PL.2546-2002, NSGN giới thiệu cùng bạn đọc về lời
của một người ở thế giới bên kia, nguyên giáo sư Đại
Học Y Khoa Geneve (Thụy Sĩ) với các con của ông, và vài gợi
ý về phương pháp chăm sóc, giúp đở người thân trong tình
trạng đặc biệt: ốm đau nặng hoặc lâm chung…

Bức
thư của một người từ “bên kia thế giới” 

Bạn
tôi, anh P.H.S (*) vừa từ Hà Nội vào chiều hôm qua, chuyển
cho tôi bức thư của bác sĩ Henry Becgivê, nguyên giáo sư Trường
Đại học Y khoa Geneve (Thụy Sĩ). Đó là một bức thư “đang
làm xáo trộn nhận thức của các nhà khoa học trên thế giới,
và đang được lưu giữ cẩn thận trong Viện Đại học Y
khoa Geneve, một tài liệu xác nhận đời sống bên kia cái
chết là có thật”. 

Bác
sĩ Becgivê, trước khi qua đời đã hứa với các con mình,
là ông sẽ trở về và nói lại cho các con ônc biết cuộc
sống của ông ở bên kia cái chết như thế nào. Tất nhiên,
ông nói chuyện với các con thông qua một người trung gian.
Những lời nói của ông bằng tiếng Pháp được dịch ra như
sau: 

“Này
các con! Chỉ khi nào buông xuôi tay bước sang thế giới bên
này, các con mới thật sự kinh nghiệm được tình huống của
mình tốt hay xấu, hạnh phúc hay khổ đau, thích hợp với
cảnh giới thanh cao tốt lành hay là xấu xa bất như ý. 

Hơn
bao giờ hết, điều cha học hỏi nơi đây là một luận cứ
khoa học, thật đơn giản mà thật huyền diệu. Nó chính là
những nguyên lý trật tự và điều hòa hằng hiện hữu trong
vũ trụ. Sự lựa chọn để sống trong một cảnh giới mỹ
lệ hay u buồn đều do những tần số rung động của mình
và chính mình phải chịu trách nhiệm về cuộc đời của
mình và việc lựa chọn nơi mà mình sẽ đến. 

Khi
còn sống, cha nghĩ rằng chết là hết vì con người chỉ là
những chất hữu cơ hợp lại. Nhưng hiện nay, cha biết rằng
mình đã lầm. Bất giác, cha nhớ lời Phật dạy: “Không
có sống, không có chết. Chẳng qua chỉ là sự thay đổi hình
thái tồn tại mà thôi”. Cái chết chỉ đến với phần thân
xác, còn phần tâm linh vẫn hoạt động không ngừng. Nó đã
hoạt động như thế từ thuở nào rồi, và sẽ còn hoạt
động như thế mãi mãi. Hiển nhiên cá nhân của cha không
phải chỉ là thể xác đã bị hủy hoại kia mà là phần tâm
linh tiếp tục hoạt động này. Do vậy, cha mới cố gắng
liên lạc với các con để hoàn tất điều mà ngày xưa cha
đã hứa. 

Cha
nghiệm rằng, sự sống giống như một dòng nước tuôn chảy
không ngừng, từ nơi này qua nơi khác, từ hình thức này qua
hình thức khác. Khi trôi chảy qua những môi trường khác nhau,
nó sẽ chịu ảnh hưởng của những điều kiện khác nhau
và tùy theo sự học hỏi hay kinh nghiệm mà nó ý thức được
bản chất thiêng liêng thật sự của nó. Cũng như sóng biển
có đợt cao đợt thấp, con người cũng có lúc thăng trầm,
khi vinh quang, khi tủi nhục. Nhưng nếu biết nhìn lại toàn
bộ tiến trình của sự sống, thì kiếp người có khác chi
những làn sóng nhấp nhô trên mặt biển. Chỉ khi nào biết
nhận thức về bản chất thật sự của mình vốn là nước
chứ không phải là sóng thì các con sẽ ý thức được bản
chất trường cửu của cuộc sống. Từ đó, các con mới cảm
nhận được rằng, chết chỉ là một diễn biến tất nhiên.
Một sự kiện cần thiết có tính giai đoạn, chứ không phải
là sự kiện gì ghê gớm đáng sợ. Điều cần thiết là không
trốn tránh cái chết hay ghê sợ nó, mà phải bình tĩnh chuẩn
bị cho hiện tượng tất nhiên phải đến một cách thoải
mái ung dung. Nếu khi còn sống, các con đã đem hết khả năng
phương tiện của mình để giúp đời, để yêu thương mọi
loài, thì lúc lâm chung, các con chẳng có gì để luyến tiếc
hay hổ thẹn với lương tâm. 

Trước
khi từ biệt các con, cha muốn nói thêm rằng, hiện nay cha
đang sống một cách thoải mái vui vẻ và an lành chứ không
có gì khổ sở cả.

Thương
các con. 
Bác
sĩ Henry Becgivê”. 

Vài
điều suy nghĩ 

Chất
thực của sự kiện này lộ rõ trong lời lẽ chân tình của
bức thư, một bức thư truyền khẩu qua người “trung gian”.
Còn chất trí tuệ cũng lộ rõ trong nội dung của bức thư:
“Không có sống, không có chết. Chẳng qua chỉ là sự thay
đổi của hình thái tồn tại. Cái chết chỉ đến với phần
thân xác, còn phần tâm linh vẫn hoạt động không ngừng.
Nó đã hoạt động như thế từ thuở nào rồi và sẽ còn
hoạt động như thế mãi mãi. Hiểr nhiên là cá nhân của
cha (tức bác sĩ Becgivê đã chết–M.C.chú) không phải chỉ
là thể xác đã bị hủy hoại kia, mà là phần tâm linh tíếp
tục hoạt động này. Do vậy cha mới cố gắng liên lạc với
các con để hoàn tất điều mà ngày trước cha đã hứa…” 

Ở
một đoạn sau của bức thư, bác sĩ Becgivê nói ông nghiệm
cuộc sống giống như một dòng chảy không ngừng, từ nơi
này đến nơi khác, từ hình thức này đến hình thức khác,
và qua nơi này nơi khác, trong những hình thái này hay khác,
con người luôn cố gắng học hỏi để nhận thức cho được
con người thật của mình là gì. Rõ ràng, tiến bộ trong học
hỏi và nhận thức đối với con người thật của mình là
những cột mốc của quá trình tiến bộ tâm linh trên con đường
tiến tới giác ngộ và giải thoát tối hậu. 

Qua
những gì được thuật lại trong cuộc sống vừa chấrn dứt.
bác sĩ Begivê đã có được những tiến bộ tâm linh đích
thực, cho nên ông kết thúc bức thư bằng lời khẳng định
“hiện nay cha đang sống một cách thoải mái, vui vẻ và an
lành, chứ không có gì là khổ sở cả”. Và ông còn khuyên
các con là “Nếu khi còn sống, các con đã đem hết khả năng
phương tiện của mình để giúp đời, để thương yêu mọi
loài, thì lúc lâm chung. các con chẳng có gì để luyến tiếc
hay hổ thẹn với lương tâm”. Lời nói của bác sĩ Becgivê
đã chết với các con đang còn sống thật là đầy minh triết
và lòng tự tin. 

Cách
chăm sóc người thân sắp lâm chung thiết thực và ý nghĩa 

Trong
một quyển sách của tôi vừa xuất bản “Quan niệm của
Phật giáo đối với vấn đề sống chết” (**), chương “Có
cõi âm hay không?” trang 45, thì bạn có thể suy luận biết
bác sĩ Becgivê đang ở trong giai đoạn “thân trung hữu”
hay “thân trung ấm”. Đó là giai đoạn trung gian, theo sách
Phật có thể kéo dài đến 49 ngày, trong đó ngưòi chết mang
một cái thân đặc biệt, cấu tạo bằng vật chất tế nhị,
với những cảm quan tuy đầy đủ như của người sống nhưng
nhạy cảm hơn, hiệu quả hơn. Thí dụ, thân trung ấm thấy
chúng ta được, nhưng chúng ta lạì không thấy được thân
trung ấm Thân trung ấm tất nhiên có thể đi lại như người
sống bình thường, nhưng cũng có thể bay lượn trên không
nếu muốn. Thân trung ấm muốn đến nơi nào, thì có thể
đến đó lập tức trong nháy mắt, không có gì cản nó được.
Đó là khả năng đặc biệt của thân trung ấm, mà trong luận
Câu Xá, gọi là nghiệp thông, nghĩa là thần thông do nghiêp
chứ không phải do tu luyện. 

Vì
thân trung ấm tương tự như thân bổn hữu, tức là cái thân
mà bác sĩ Becgivê sẽ mang, sẽ có sau khi giai đoạn thân trung
ấm chấm dứt, cho nên bác sĩ mới nói với các con rằng “cha
đang sống một cách thoải mái, vui vẻ và an lành chứ không
có gì khổ sở cả”. Ngay khi bác sĩ Becgivê còn ở trong giai
đoạn thân trung hữu, ông đã biết ông sẽ sống ở một
cảnh giới tốt đẹp, sau khi giai đoạn thân trung ấm chấm
dứt, vì ông đã sống một cuộc sống thiện lành và tốt
đẹp trong đời sống đã qua. Và ông khuyên các con cũng nên
sống tốt đẹp như ông đã sống. 

Tuy
nhiên, có một điều tôi thấy cần phải nói rõ hơn, một
điều mà trong cuốn sách vừa xuất bản, tôi nói chưa được
rõ lắm, nhưng cũng rất quan trọng. Đó là vấn đề tâm trạng
của con người khi lâm chung.

Hãy
tạo một bầu không khí thật tốt đẹp và yên tĩnh cho người
lâm chung.

Vì
sao? Vì bầu không khí đó cũng ảnh hưởng đến hướng tái
sinh, cũng như nghiệp thiện hay ác mà người đương sự tạo
ra trong đời sống đã qua. Tuy thân của người lâm chung rất
yếu nhưng tâm lại rất mạnh, rất dễ cảm xúc, vô cùng
nhạy bén. Nếu trong giờ phút lâm chung, tâm người đương
sự chuyển thiện, thì mặc dù anh ta tạo nghiệp bất thiện
nhiều trong cuộc sống sắp chấm dứt, anh ta vẫn có thể
chuyển nghiệp, tái sinh vào cõi lành. 

Do
đó, gia đình cũng như bè bạn người lâm chung phải tạo
ra một bầu không khí thật sư tốt đẹp và yên tĩnh xung
quanh người sắp chết, ngõ hầu hướng tâm thức của anh
ta vào những ý nghĩ thiện lành. Sau đây là những biện pháp
thông thường hay được áp dụng.

1.
Tránh ồn ào, tránh khóc lóc to tiếng. Nên nhớ, đối với
người lâm chung thì tiếng khóc của ngưòi thân không khác
gì tiếng sấm hay tiếng thét ngang qua tai, có thể làm cho tâm
thức người sắp chết rối loạn tơi bời. 

2.
Đối với người Phật tử, nên tổ chức để quý vị Tăng
Ni hay bạn bè đến hộ niệm. Niệm danh hiệu chư Phật hay
Bồ tát mà người đương sự thường niệm, thí dụ danh hiệu
Phật A Di Đà, Bồ tát Quán Thế âm v.v… 

3.
Tụng những kinh người đương sự thường tụng, như kinh
Dược Sư, Tâm kinh Bát Nhã v.v… 

4.
Gia đình làm các Phật sự từ thiện, như bố thí, phóng sinh,
cúng dường Tam bảo rồi hồi hướng công đức cho người
sắp chết. 

Tuy
chúng ta không coi nhẹ tác dụng của các biện pháp vừa kể,
thế nhưng yếu tố tối hậu quyết định hướng tái sinh
vẫn là tổng hòa các nghiệp do người đương sự tạo ra
trong cuộc sống sắp chấm dứt của mình. Với nghiệp ác
hay cực ác do người đương sự chồng chất trong cuôc sống,
anh ta có thể bị hôn mê nhiều ngày trước khi trút hơi thở
cuối cùng, và không có cách gì hỗ trợ cho anh ta chuyển niệm
được.

Một
cuộc sống tốt đẹp, thiện lành dẫn tới một cái chết
tốt đẹp bình thản, không có hối tiếc, báo trước một
cuộc sống kiếp sau còn tốt đẹp hơn. Đây cũng chính là
lời khuyên của bác sĩ Becghivê đối với các con của mình. 

Sách
Phật giáo Tây Tạng có hướng dẫn một cách hộ niệm (chăm
sóc) người trong lúc lâm chung và sau khi chết, đó là Thực
nghiêm tâm linh phowa. 

Người
Phật tử Tây Tạng có nhiều kinh nghiệm săn sóc, giúp đỡ
người ốm hay là người sắp chết. Một trong những kinh nghiệm
đó là thực nghiệm tâm linh phowa (đọc powa theo ngôn ngữ
Tây Tạng). Nội dung của thực nghiệm tâm linh phowa thực đơn
giản. Điều cốt yếu là cần có một tấm lòng, tức là
tình thương đích thực sâu sắc của chúng ta đối với người
ốm hay người sắp chết, và mềm tin thực nghiệm sẽ thành
công. Tình thương càng sâu sắc, niềm tin càng mạnh thì hiệu
quả càng lớn: người ốm chóng khỏi bệnh, người sắp chết
có thể chết bình thản, và tá sinh vào cõi thiện, cõi lành. 

1.
Hãy đặt một tượng Phật hay Bồ tát trước một đèn nến,
trên một bàn nhỏ sát trên đầu người ốm hay người sắp
chết. Rồi quán tưởng có luồng hào quang hay ánh sáng từ
tượng Phật hay Bồ tát tỏa xuống toàn thân người sắp
chết (cũng như người ốm, nhưng tôi nói riêng người sắp
chết cho tiện). 

2.
Quán tưởng toàn thân người sắp chết hòa mình vào ánh sáng
hay hào quang thiêng liêng tỏa ra từ tượng Phật hay Bồ tát. 

3.
Quán tưởng toàn bộ con người sắp chết được ánh sáng
hay hào quang thiêng liêng của Phật hay Bồ tát làm cho thanh
tịnh, trong sáng, không còn bị nghiệp ác hay phiền não quấy
nhiễu, chi phối. 

Chúng
ta thực hành thực nghỉệm này trong tư thế ngồi thiền,
nếu chúng ta đã quen ngồi thiền. Nghĩa là ngồi ngay ngắn
(trong thế kiết/bán già), thẳng người bên cạnh giường
người sắp chết và thực hành quán tưởng như vừa mô tả.
Nếu có vài người bạn hay người thân trong gia đình cùng
làm với càng tốt, miễn là họ cũng có niềm tin như: tin
ở sức mạnh gia hộ của Phật và Bồ tát, và cùng tiến
hành thực nghiệm với tình thương sâu sắc đối với người
sắp chết. 

Nên
chú ý là, theo Thiền sư Tây Tạng Sogyal Rinpoche trong cuốn
Cuốn sách Tây Tạng của sống và chết (đầu đề của nguyên
bản Anh ngữ là The Tibetan book of living and dying), thì thực
nghiệm tâm linh phowa có thể tiến hành đối với người ốm
và cả đối với người sống bình thường. 

Chúng
ta thực nghiệm đối với người khác cũng như đối với
bản thân chúng ta cũng được. Bởi lẽ, đây chỉ là một
phép thiền quán, giúp tẩy sạch phiền não và ác nghiệp cho
bản thân cũng như cho người khác. Như đã nói trên đây,
điều cốt yếu là tình thương và niềm tin. Tình thương cũng
như niềm tin đều có sức mạnh lớn. Sức gia hộ của chư
Phật, Bồ tát cũng như của các bậc Thánh đối với chúng
sinh đau khổ là thường trực, không thể nghĩ bàn. 

Tôi
xin nhắc lại: Vấn đề cốt lõi trong phương pháp trên là
tình thương và niềm tin. Có tình thương và niềm tin là sẽ
có tất cả. Hiệu quả của tình thương và niềm tin cũng
là huyền diệu và không thể nghĩ bàn. 

Đó
là tình thương không bờ bến của người thực hiện đối
với tất cả chúng sinh đang đau khổ, bị ốm đau hoặc sắp
chết. Đó là niềm tin rằng với tình thương đó, vì trong
sáng và không bến bờ, có khả năng giảm nhẹ những nỗi
đau khổ vô cùng của chúng sinh. Hãy cầu nguyện, theo lời
của Đại sư Shantideva (Thánh Thiên): 

“Cầu
cho tôi trở thành người gia hộ cho những ai cần che chở. 
Người
dẫn đường cho những ai đi xa 
trở
thành chiếc thuyền, chiếc cầu, con đường. 
Cho
những ai muốn đến bờ bên kia. 
Cầu
sao cho nỗi khổ của mọi chúng sinh, được đoạn trừ sạch
hết. 
Cầu
cho tôi trở thành người thầy thuốc và phươg thuốc 
Cầu
cho tôi trở thành người hộ lý, 
Đối
với mọi chúng sinh bị ốm đau trên thế giới này, 
Cho
tới khi mọi người đều lành bệnh. 
Cầu
cho tôi giống như không gian, hay là như trái đất, 
Cầu
cho tôi luôn luôn nâng đỡ sự sống 
Của
vô lượng vô số chúng sinh…” 

Ngoài
phương pháp thực nghiệm tâm linh phowa giúp cho tâm thức người
chết hòa nhập vào hào quang tỏa ra từ chư Phật và Bồ tát
mà chúng ta cầu nguyện sự gia hộ, Phật giáo Tây Tạng còn
có nhiều phương pháp thực nghiệm tâm linh khác, thí dụ như
phương pháp tonglen, cũng được giới thiệu trong cuốn Cuốn
sách Tây Tạng của sống và chết đã dẫn. Điều mà Phật
tử Việt Nam chúng ta cũng như Phật tử các nước khác có
thể học được ở Phật giáo Tây Tạng là sự săn sóc chu
đáo của họ không những đối với phần thân xác mà đặc
biệt quan trọng là phần tâm linh của người đương sự,
kể cả sau khi chết, chuyển sang giai đoạn thân trung ấm,
tức là cái thân quá độ của người đương sự trước khi
tái sinh vào cõi sống khác. 

Săn
sóc chu đáo phần tâm linh của người chết, kể cả trong
giai đoạn trung ấm thân, đó là kinh nghiệm rất tích cực
của Phật giáo Tây Tạng. Đặc biệt, các tu sĩ Phật giáo
Việt Nam, là những người thường được mời tổ chức tang
lễ cho Phật tử quá cố lại càng cần nghiên cứu những
kinh nghiệm phong phú của Phật giáo Tây Tạng trong việc săn
sóc người sắp chết cũng như người chết. 

Người
viết bài này vào dịp lễ Vu Lan, rất mong có sự chuyển biến
tích cực của Phật giáo Việt Nam trong việc tổ chức tang
lễ cho người Viêt Nam Phật tử nói riêng cũng như cho người
Việt Nam nói chung, theo xu hướng bớt hình thức, bớt sự
ồn ào, bớt tốn kém, và chú ý đặc biệt tới phần tâm
linh của người chết, là phần sẽ tiếp tục sống trong giai
đoạn trung ấm thân, cũng như sau khi tái sinh đến một cõi
sống khác. 

Ghi
chú: 

(*)
Trung tướng, Giáo sư Tiến sĩ học viện Quân sự TƯ (đã
nghỉ hưu) 

(**
) Nhà Xuất bản TP HCM, 2002. 

Source: Nguyệt san Giác Ngộ tháng 8 năm 2002