Đuổi Bắt Một Mùi Hương

ĐUỔI BẮT MỘT MÙI HƯƠNG
Phan Tấn Hải

Đôi khi
bạn nghe một dòng nhạc, và những âm vang này có thể đi theo bạn tới cả đời. Nó
lảng vảng trong trí nhớ, nơi đâu đó, có khi ẩn xuống và rồi một đêm nào đó, một
buổi chiều nào đó, dòng nhạc đó lại hiện lên với những nốt nhạc làm toàn thân bạn
rung động.

Tôi đã
trải qua những kinh nghiệm tương tự. Không hoàn toàn như thế. Không, không phảỉ
là nhạc. Tôi ưa thích nhạc, nhưng không giỏi về nhạc, cũng không say mê âm nhạc
kiểu bỏ ăn bỏ ngủ. Ngay cả sau khi tôi đi dự một buổi hòa nhạc rất xuất sắc, với
những nhạc sĩ tôi quý trọng, và những ca khúc của họ trình diễn bởi các ca sĩ
tuyệt vời tôi ưa thích… những dòng nhạc đó có theo tôi thoang thoảng trong trí
nhớ, và chỉ hôm sau là quên. Hệt như là, tôi đã đưa tay chụp bắt được những dòng
nhạc chạy theo trong trí nhớ, và rồi ném ra xa thật mạnh, thế là cho quên biền
biệt để còn có thì giờ làm chuyện khác.

Trí nhớ
là cái gì rất là bí hiểm. Có những cái chúng ta muốn lưu giữ, thì lại quên, và
ngược lại. Nói chung, về âm nhạc, tôi chỉ là một kẻ i tờ, tuy rằng cũng biết thưởng
thức – nói “thưởng thức” cũng là điều nên dè dặt. Vì chỉ biết có nhạc hay, có
nhạc dở, có nhạc trung bình. Và thế thôi, không nhiều hơn, và cũng không giải
thích nổi vì sao nhạc này hay, nhạc kia dở. Thế là, đành dựa cột mà nghe.

Đôi khi đó
cũng là điều tốt. Nên lắm. Vì có một lần, một anh bạn nhạc sĩ sáng tác nói với
tôi rằng, anh từ sáng cho đến tối, cho tới cả trong giấc ngủ… lúc nào cũng
nghe các dòng nhạc vang trong đầu. Tôi nghe và lo sợ. Vì đôi khi tôi làm thơ, đôi
khi viết truyện… nhưng hễ nói ngưng, là thôi, tất cả các dòng thơ và ý truyện
không quấy rối mình nữa.

Tôi nghĩ,
trong khi những dòng nhạc đuổi theo anh ta cả ngày đêm như thế, rủi đứng tim mà chết là sẽ bị dòng nhạc nâng chàng
lên tức khắc, và đưa chàng tái sanh vào một gia đình cũng say mê âm nhạc; như
thế, có khi cũng nên nếu chàng muốn thế, nhưng có khi chỉ lại bận rộn thêm một đời
tương tự. Đó là, chỉ nghĩ linh tinh thôi, nhưng làm sao dám nói ra. Thêm nữa, nói
những chuyện ngoài khoa học vật lý là cái gì nên dè dặt.

Trong
khi đó, tôi chỉ ngạc nhiên vì, thỉnh thoảng phảng phất quanh tôi là một mùi hương
lạ, theo cả nhiều thập niên – nó thoang thoảng ở đâu đó, rồi có lúc ẩn, lúc hiện.
Mùi hương lạ như tự trời xuống. Mùi hương lạ đấy, không phải mùi nước hoa đâu,
cũng không phải kiểu văn chương mà người ta ưa nói là “mùi hương giai nhân” hay
“mùi hương con gái” tuy rằng, đúng là có hình ảnh một cô bé nơi đây.

Nói đúng
ra, có hai cảm giác chạy theo tôi nhiều thập niên. Nhưng tôi muốn nói mùi hương
trước, vì như thế mới tinh tế. Và cảm giác kia là nằm ở bàn tay, khi một lần tôi
chợt nắm tay một cô bạn gái, và tay tôi như điện giật tự nhiên rút về. Chính
ngay lúc đó, tôi ngửi thâý một mùi hương từ cơn gió nhẹ trong sân chùa thoảng
qua. Và hai cảm giác, mùi hương và cái nắm tay bất chợt đó đã theo tôi gần trọn
cả đời. Không cố ý đâu. Bất chợt nắm tay thôi. Cả tôi và cô bé không biết gì hơn
là một cái nắm tay. Đúng ra, có hình ảnh một đôi mắt nữa, có một bờ tóc, có một
tà áo trắng, có lẽ, đôi khi trong mơ.

*

Nhưng tôi
thích nói về mùi hương hơn. Vì mùi hương tinh tế hơn, còn cảm giác nắm tay lại
có vẻ thô thô thế nào. Một lần, tôi kể cho tên bạn cùng ngồi học thi ở Chùa Xá
Lợi, hắn cười lên hô hố… nói rằng mới chỉ nắm tay là còn dở lắm. Sau đó, tôi
chỉ muốn nói về mùi hương thôi, cho nó có chất thơ hơn. Và cảm giác sờ chạm, nói
ra là dễ bị hiểu nhầm.

Năm đó,
tôi 17 tuổi, vào ngồi sân Chùa Xá Lợi để học thi. Có một nhóm bạn cũng ưa vào đây
ngồi lê la sân chùa, vì ngồi đây học thi là tuyệt vời. Tìm đâu ra bóng mát dưới
những trưa nắng để ngồi học bài. Dĩ nhiên, là ngồi bệt xuống đất, tựa lưng vào
tường… bởi vì thư viện chùa nhỏ lắm, không có chỗ, và thường là đóng cửa hoài.
Đôi khi đói bụng, xuống bếp xin ăn chùa, nếu lúc đó đám bạn không ai còn dư tiền
để từ bi ra mua thứ gì cho cả nhóm chia nhau ăn.

Trong sân
chùa có hai nhóm, nhóm trẻ là tụi tôi học thi; còn nhóm già hơn, là các anh hầu
hết đã học xong đại học, đã ra đi làm. Trong nhóm lớn tuổi đó, có anh luật sư Lộc,
bây giờ cũng ở Little Saigon, đã bỏ nghề luật để vào nghề báo. Đó là nói người
gần thôi, còn các bạn bây giờ ở xa thì nhiều lắm, kể không hết.

 Cô bé lúc đó học Gia Long, sau tôi cỡ hai lớp
— hay một lớp, không nhớ rõ đâu. Giờ tan trường, cô bé đứng nơi hàng hiên bên
hông chùa để chờ chị tới đón về nhà. Chỗ cửa tam quan cho người bộ hành vào, chứ
không phải chỗ cửa cho xe hơi vào sân. Làm sao mà tôi quen được thì không nhớ nổi.
Bởi vì tên nhóc khù khờ nhất trong nhóm là tôi thôi. Có thể quen vì mấy tên bạn
giới thiệu. Mấy tên kia thì nhanh nhẹn, nói khéo; trong đó có tên đàn hay, hát
giỏi, và vân vân. Trong khi tôi ngồi đâu là ngồi một chỗ, ưa lặng lẽ, một phần
cũng vì thói quen tập thiền từ nhỏ — lúc đó, đã tự mua sách về tập thôi, chưa
theo thầy nào hay dòng phái nào hết; chỉ khi vào Đại học, mới theo bạn lên Chùa
Tây Tạng Bình Dương.

Bấy giờ
mà kể chuyện nhớ tới một mùi hương ra hằn là bọn nó sẽ cười tới tắt thở, sẽ bảo
là ngộ nhận rồi. Vì trong sân chùa có cây hoa ngọc lan. Có những đêm, mấy đứa
ngủ lại trong chùa, nằm dưới hàng hiên trên lầu, thường có thoảng dịu dàng mùi
hoa hoa ngọc lan. Các sư cấm bọn học trò vào chùa ngủ, nhưng chúng tôi chờ tới
khoảng 9 hay 10 giờ tối là trèo cổng bên hông vào chùa, lên hiên tầng chánh điện
ngồi học bài, tới mệt mới ngủ.

Hình ảnh
ngồi học đêm ở hàng hiên nơi sân trên lầu, tầng chánh điện đẹp y hệt như ở cõi
nào khác. Ánh sáng trắng từ đèn hàng hiên tỏa xuống, mấy tên ngồi học bài trong
không khí thinh lặng, vắng vẻ. Chùa Xá Lợi chỉ có vài nhà sư, không nhiều. Đôi
khi một thầy nửa đêm bước ra hiên, gặp, mới vào lấy mấy trái táo, trái cam ra
cho bọn học trò. Nhưng rồi sư cũng dặn, trên nguyên tắc là cấm học trò vào ngủ đêm
hiên chùa, vì như thế là phạm luật.

*

Để nói về
mùi hương lạ. Một buổi chiều, lúc đó là chặp tối. Cô bé vẫn còn đứng chờ chị tới
đón về. Có lẽ vì lý do gì, nên trễ lắm. Các nữ sinh khác đã về cả rồi. Không hiểu
tại sao bọn học trò lúc đó chỉ có một mình tôi. Như tiền định, một mình tôi đứng,
nói chuyện với cô bé. Chỉ có hai đứa thôi.

Cô bé bảo,
bây giờ chơi trò này nhé, nhìn vào mắt nhau anh nhé.

Tôi nói,
ừa thì nhìn vào mắt nhau.

Trời ạ,
bây giờ tóc đổi màu trắng phau rồi, mới nghĩ lại, thấy mình sao khù khờ chi lạ.
Đứng dưới cổng tam quan bên hông chùa lúc đó làm gì có bao nhiêu ánh sáng mà nhìn.
Bóng tối nhiều hơn ánh đèn. Thêm nữa, con đường bên hông chùa tối lắm, chỉ có đèn
đường nơi đầu một sở Mỹ sau chùa thôi.

Tôi nhìn,
chỉ thấy mắt nàng đen lánh, tóc xõa chấm vai… Bất chợt, không hiểu sao, tự
nhiên tôi nắm tay cô bé. Bây giờ nhớ lại, tôi nghĩ, có thể lúc đó cô bé tự động
nắm tay tôi trước.

Tay tôi
như điện chạy tê rần, hốt nhiên giật lại. Một mùi hương từ sân chùa theo gió
bay ra. Tôi không nhớ chính xác rằng chị cô bé tới khi nào. Cũng không hiểu tại
sao không nhớ. Vì chị cô bé đi xe Honda dame, hễ tới là mình phải thấy chớ. Khi
nhìn lại, cô bé biến đi rồi.

*

Cảm giác
từ bàn tay và mùi hương vẫn theo tôi về tận nhà đêm hôm đó. Giấc ngủ tôi bồng bềnh
như bay. Sáng dậy, mùi hương vẫn thoang thoảng. Không phải hương hoa ngọc lan.
Cũng không phải hương nước hoa hay gì hết, vì đây là hương từ sân chùa bay ra,
tôi nghĩ, hẳn là hương trời. Nhưng, tại sao lại hương trời? Không hiểu nổi.

Hôm sau,
tôi vào sân chùa, đi khắp mọi nơi, từ sân chùa, tới chính điện, từ tháp thư viện
cho tới nhà bếp, từ hàng hiên dưới cổng tam quan cho tới đứng trên cao, nơi đầu
gió và cuối gió… để tìm xem mùi hương lạ đó ở đâu ra. Hoàn toàn không hiểu được,
hoàn toàn không có mùi hương nào như thế. 

Cũng lạ,
từ hôm đó trở đi, cô bé không ra đứng ở hiên chùa nữa. Có thể là cô chị tới đón
ngay trước cổng, đúng giờ hơn. Cũng có thể, cô chị rầy tại sao đứng nơi hàng hiên
tối dưới cổng chùa… xã hội này bất trắc lắm. Và cũng có thể, cô bé không mong
đợi là tôi khù khờ như thế.

Nhiều thập
niên sau, khi đã đọc nhiều và xem phim
nhiều, tôi nghiệm ra rằng, theo đúng kịch bản ở truyện và phim, lúc đó là phải ôm
hôn. Thế thì liều quá. Rồi tôi cũng tin rằng, hộ pháp đã không muốn tôi liều như
thế, ai mà ôm hôn nơi cổng chùa nhỉ… Hay mùi hương lạ đó là một cách ngăn cản
khéo léo, vì muốn làm tôi khựng lại? Ai mà biết được.

*

Liên tục
hai kỳ thi hai bậc Tú Tài, tôi đều đậu dễ dàng. Ngồi làm bài thi, đôi khi tôi
chợt thấy mùi hương lạ đó. Những lúc như thế, cứ bất chợt, tôi ngẩng đầu lên,
như chờ đợi nhìn thấy đôi mắt của cô bé. Nhưng không, không phải. Và nghĩ tới bàn
tay đã nắm tay cô bé, cảm xúc khi đó lại, mạnh
như tươi mới.

Trong các
buổi ngồi thiền ban đêm hay rạng sáng, mùi hương đó vẫn thoang thoảng quanh tôi.
Và khi nghĩ tới bàn tay, cảm giác vẫn đầy rung động. Tôi không biết làm sao để
kết thúc những cảm xúc lãng đảng nơi mùi hương và bàn tay như thế. Ngườì khác có
thể gọi mùi hương khi ngồi thiền là mầu
nhiệm, hay linh tinh gì khác. Nhưng tôi biết không phải. Mình phải chạy trốn mùi
hương này chứ, tôi nghĩ thế.

Tôi thuộc
bài Bát Nhã Tâm Kinh, biết rõ rằng mùi hương và cảm giác bàn tay nắm bàn tay cũng
nằm trong nhóm sắc thanh hương vị xúc pháp, và như thế cũng đều là không. Thế
nhưng, tôi tự hỏi, tại sao với mình lại là có? Mà lại có như thật, như thiệt. Hễ
nghĩ tới là hiện ra.

Tôi cũng
nhớ lời Kinh Phật dạy là đừng lưu luyến các cảm thọ quá khứ, và đừng có vẽ vời
gì cho cảm thọ tương lai. Nhưng làm sao được, vì mùi hương vẫn bay quanh tôi,
thoang thoảng.

Liên tục
hai mùa hè, tôi ngồi nơi ghế đá sân chùa. Cũng không thấy cô bé đâu hết. Tôi
nghĩ, tuy là nghỉ hè, nhưng lẽ ra cô bé phải đi xe đạp tới thăm chùa, nơi cô bé
phảỉ biết là có tôi đang ngồi chờ. Nhà cô bé cũng nào có xa đâu, chỉ loanh
quanh trong xóm Bàn Cờ thôi. Hay là, tôi nghĩ, có thể ba mẹ bắt buộc cô bé đi học
hè để luyện thi. Ai biết được.

Có lúc
ngồi ghế đá, thoảng thấy mùi hương lạ đó, tôi bất ngờ quay đầu lại để nhìn sau
lưng. Không ai hết. Tôi hỏi thằng Thành đang ngồi kế bên, có thấy mùi hương gì
không.

Nó nói,
không có gì cả, có thể là mùi hương trên chính điện bay xuống, hay mày nhầm với
mùi dầu cù là, tao có chai dầu trong túi áo…

Tôi im lặng,
biết là không phải. Tôi nghĩ, có thể tên này không có chiếc mũi nhạy cảm như mình.
Nhưng không phải, nhiều thập niên sau, tên này vào làm ở Ty Cảnh Sát Dallas;
nghĩa là, thể lực phải tốt lắm, làm sao mà hỏng mũi được.

*

Thế rồi
năm 1975 tới. Tôi không nhớ tới cô bé nữa. Một đôi khi, tôi nghĩ những chuyện xưa
như là cổ tích. Kể cả mùi hương và cái nắm tay. Lịch sử như một cuốn sách để giữa
trời, và gió lật qua từng trang tàn khốc. Có trang lật qua nhẹ nhàng, khẽ khàng; có trang lật qua ào ạt, như trận
gió giận dữ ào tới. Không ai níu kéo được thời gian. Đã có vài tên bạn của tôi
từ biệt cõi đời này.

Khoảng năm
1980, thỉnh thoảng tôi ghé thăm Thầy Đồng Nguyên ở Đại Tùng Lâm, khi có việc ra
Vũng Tàu. Tuy cùng là học trò của Thầy Tịch Chiếu ở Bình Dương, nhưng tôi vẫn
luôn xem Thầy Đồng Nguyên là nơi tôi cần học hỏi nhiều.

Một đêm
ngủ lại ở Đại Tùng Lâm, tôi bước ra sân. Thời đó, chùa này hoang sơ lắm, không
lớn như bây giờ. Đêm trăng sáng, tôi và Thầy Đồng Nguyên đi dạo trong sân chùa.
Bất chợt, mùi hương lạ năm cũ lại thoảng qua. Tôi hỏi Thầy Đồng Nguyên có thấy
mùi hương gì lạ không. Thầy nói, chỉ có gió rừng, hương hoa và lá rừng như mọi
ngày thôi.

Tôi nói
rằng, có một mùi hương lạ theo tôi từ một buổi tôi nhìn vào mắt một cô bé. Tôi
không kể thêm là khi nhìn vào mắt cô bé một chặp, bất chợt tôi đã nắm tay cô bé.
Nếu kể ra, thấy có gì kỳ kỳ. Ai mà đi kể chuyện nắm tay, nhất là kể với thầy chùa.
Dĩ nhiên, mắt làm sao mà có mùi hương được.

Thầy Đồng
Nguyên chậm rãi nói, như thế là em đang đuổi bắt một mùi hương, có phải không.

Tôi không
trả lời chỗ này, vì không chính xác như
thế, nhưng cũng không biết giảỉ thích minh bạch ra sao.

Thầy Đồng
Nguyên nói, ngay khi em đuổi bắt một mùi hương, là ngay khi đó tâm em đã bị mùi
hương đó chụp bắt rồi. 

Thầy nói
tiếp, hiểu không.

Tôi đáp,
em thấy lờ mờ.

Thầy nói,
thí dụ, bây giờ em luyến nhớ tới một nụ hôn với cô ta…

Thế đấy,
tôi không có khiếu giải thích chuyện gì hết. Chỉ mới hỏi một câu, là anh ra
ngay một thí dụ đầy ngộ nhận.

Thầy Đồng
Nguyên và tôi vẫn bước đi trong sân Chùa Đại Tùng Lâm, giữa tiếng gió rừng xô là xao xác, giữa
những trận gió lịch sử khốc liệt đang thổi tung khắp đất nước.

Thầy nói
tiếp, thế này nhé, khi em luyến nhớ một nụ hôn với cô ta, chính ngay lúc đó, tâm
em đã bị nụ hôn đó chụp bắt.

Tôi nói,
vâng, hẳn là thế, nhưng thiệt sự em chưa từng hôn gì hết.

Thầy cười
và nói, chỉ là thí dụ mà. 

Trong bóng
trăng lờ mờ, tôi đoán được kiểu cười của Thầy Đồng Nguyên, người sư huynh tuyệt
vời của tôi.

Thầy nói
thêm, để anh nói cái này thì nó hàn lâm hơn. Thế này nhé. Sư Lâm Tế nói Tứ Liệu
Giản, câu đầu nói là “Hữu thời đoạt nhân, bất đoạt cảnh.” Có nghĩa là, có khi đoạt
nhân, không đoạt cảnh. Nhân đây là tâm, cảnh đây là đối tượng của tâm. Đoạt nhân
là khi em chủ động được tâm mình. Thế nào là chủ động được tâm mình? Đó là khi
tâm em vô trụ. Nghĩa là, không trụ vào bất cứ gì hết, kể cả trụ vào một mùi hương nào đó.
Ngay khi em trụ vào một mùi hương nào, là em không còn ở thế đoạt nhân nữa, mà
chính là tâm em đã bị mùi hương kia đoạt mất rồi. Đấy nhé, lúc đó mất tâm rồi
nhé… Lúc đó, không phải là “đoạt nhân,” mà là “bị nhân đoạt” vậy.

Thầy tiếp,
hay nói thế này xem, rằng khi em giận dữ hay khi em thèm muốn gì đó, có nghĩa là
tâm của em đã bị cái sân và cái tham đó chiếm đoạt rồi; đó là “nhân bị đoạt” chứ
không phải là em đã “đoạt nhân,” đúng không. Tôi chỉ trầm ngâm.

Lòng tôi
rối bời bời. Lúc đó đất nước ngổn ngang, mình tu tập thiền định chẳng tới đâu,
lại gặp ông sư huynh nói như thế. Tôi ngáp, nói thôi cho em vào ngủ.

Vị sư
huynh này nói thêm, nhưng hễ chạy trốn mùi hương đó cũng là hỏng rồi đó, vì cả đuổi
bắt và chạy trốn đều sai, đều trật.

Giấc ngủ
đêm hôm đó, mùi hương bay tràn ngập trong hồn tôi. Sáng ra, khi ngồi uống trà với
Thầy Đồng Nguyên và gật gù, tôi tự nhủ, đúng vậy hồn mình đã bị mùi hương kia đoạt
rồi, ngay khi mình đuổi bắt hay chạy trốn là mình đã bị chụp bắt rồi. Nhưng tôi
không nói thêm với ông anh chuyện này nữa.

*

Mấy ngày
trước khi vượt biên, tôi lên Bình Dương thăm Thầy Tịch Chiếu. Chùa lúc đó vắng
lắm, không bao nhiêu người. Quê nhà khi đó đang vào một thời kỳ say men xã hội
chủ nghĩa. Không có lời nào mô tả được thời kỳ này. Nhà nước sau này, gọi đó là thời bao cấp. Nói
như thế chỉ là phiến diện. Nhưng dù gọi gì thì gọi, thời đó nhiều chuyện cực kỳ
đau đớn hơn bây giờ nhiều.

Khi tôi
nói là tôi sắp rời nước ra đi, Thầy Tịch Chiếu nói tôi cùng đi dạo bước với thầy
quanh chùa. Thầy dẫn tôi tới ngọn đồi sau chùa. Nơi đó, chim bay xao xác, nhiều
loại chim. Tiếng chim kêu, hòa vào tiếng gió thổi.

Thầy nói
với giọng Huế của người đã vào Nam từ lâu, rằng tôi có nghe tiếng chim kêu với
tiếng gió thổi xao xác không. Tôi nói, thưa Thầy, con nghe có tiếng chim kêu, tiếng gió thổi.

Thầy nói,
tâm con trước giờ vốn lặng lẽ, trước giờ vốn không tịch, trước giờ không có tướng mạo, như tấm gương
trong trẻo vậy, và bây giờ khi chim kêu thì tâm con mới khởi ra tiếng chim kêu,
khi tiếng gió xao xác thì tâm con mới khởi ra tiếng gió thổi. Do vậy, tiếng
chim kêu không hề lìa tánh không tịch. Các pháp đều không hề lìa tánh không tịch.
Các pháp đều hiện trong tâm, dù là những gì con thấy hay nghe, những gì con cảm
thọ vui hay buồn, những gì con tham hay sân, đều từ tánh không tịch khởi lên, trụ
lại, rồi hoại đi và rồi mất dạng về không tịch. Hãy thấy như vậy, đừng để tâm mình
trụ vào bất kỳ thứ gì.

Tôi chỉ
lờ mờ hiểu thôi. Nhưng tôi đoán rằng, cái gì lờ mờ đều là hỏng.

Buổi chiều,
trước khi rời chùa, tôi cũng kể cho thầy nghe về mùi hương lạ, vẫn thường khi
phảng phất quanh tôi, trong cả mơ lẫn thực. Tôi hỏi, biết rằng các pháp sinh rồi
sẽ diệt, sao mùi hương này như dường cứ còn hoài. Dĩ nhiên, tôi không kể cho Thầy
nghe chuyện nắm tay làm chi.

Tôi ngồi
uống trà với Thầy. Chiếc bàn và chiếc ấm trà đều cũ kỹ, sứt mẽ. Ngôi chùa này hồi
đó xiêu dột lắm. Trên mái, những viên ngói
mọc rêu xanh, rêu đen như dường xưa cổ từ cả ngàn năm rồi.

Ngôi chùa
vắng, cửa trống để gió luồng vào từng đợt khắp chùa. Hình ảnh như dường đang tái
diễn từ một giấc mơ nào đó, như dường Thầy và tôi đã ngồi uống trà từ nhiều ngàn
năm rồi, và bây giờ gặp lại để cùng uống trà…

Thầy cũng
nói, khi con thấy có cảm thọ nào khởi lên, khi thấy có niệm tưởng nào khởi lên,
hãy thấy rằng nó đang biến hiện, theo tuần tự thành trụ hoại không, rằng nó khởi
lên, rằng nó đang trụ, rằng nói đang biến dần, rằng nói đã biến mất. Hãy thấy
trong tâm mình các pháp thành trụ hoại không như thế.

Tôi nói,
thế nhưng cái mùi hương lạ này, mùi hương theo con cả trong giấc ngủ nửa đêm.

Thầy Tịch
Chiếu đưa tay chỉ về hướng ngọn đồi hồi trưa, nơi những cây cổ thụ vươn cao với
các bóng chim bay núi vắng. Thầy hỏi tôi,
bây giờ nơi đó, cũng vẫn còn những cánh chim bay, vẫn còn những cây lá uốn mình
theo gió… vậy thì, tiếng chim kêu ở đâu rồi, tiếng gió xao xác ở đâu rồi? Hãy
nhìn vào tâm mình mà hỏi, mà xem, rằng ai nghe đó?

Tôi ngần
ngừ. Thầy lắc đầu dịu dàng.

Đêm đó,
tôi thấy được mùi hương bỗng nhiên hiện ra hình cánh chim, hình cây lá xao xác
trước gió, và rồi mùi hương trở thành những tách trà trên bàn, nơi Thầy và tôi
ngồi nói chuyện.

*

Vào năm
2006, tên Sơn từ Sài Gòn email sang cho tôi biết, rằng cô học trò Gia Long năm
xưa ở xóm Bàn Cờ — tức là cô bé đã từng thỉnh thoảng vào sân chùa Xá Lợi và thường
ngồi nói chuyện với tôi, đúng ra là nói chuyện với cả nhóm chúng tôi – đã từ trần
vì bệnh ngặt.

Hắn kể rằng
cô ta thường tới sân Chùa Xá Lợi chơi, vài tháng trước khi cô ta biến mất trên đời
này. Nói “cô ta” là theo thói quen, thực ra là cao niên cả rồi. Có khi cô ta tới
một mình, có khi cùng đi với bà chị. Hai người thường ngồi nơi ghế đá chúng tôi
ưa ngôì. Chùa lúc này khác lắm, không như ngày xưa.

Tên Sơn
lúc này chuyên dịch kinh sách Phật Giáo Tây Tạng từ các bản Anh ngữ sang Việt
ngữ. Thường khi nhận được những bản kinh sách Anh ngữ tôi hay các bạn trong nhóm
Viet Nalanda gửi về là Sơn cầm vào sân chùa ngồi đọc, nghiền ngẫm rồi một thời
gian sau mới bắt đầu dịch. Chính những lần
ngồi sân chùa như thế, Sơn mới gặp lại cô bé. Thế rỗi bẵng một thời gian, theo
lời Sơn, bà chị cô ta gặp Sơn và nói rằng cô ta từ trần rồi.

Không ngờ
em lại ra đi trước chị. Chị kể với tên Sơn, rằng trong những ngày cuối đời, khi
bệnh chưa tới lúc liệt giường, cô ta bảo bà chị thỉnh thoảng chở ra sân chùa ngồi.
Khi chị hỏi chi vậy, cô ta trả lời là cô ta nhớ một mùi hương. Chị mới nói, muốn có mùi hương ngọc lan, chị
sẽ chở tới một sân chùa khác, nơi có trồng nhiều cây ngọc lan hơn, thêm nữa Chùa
Xá Lợi bây giờ không còn vắng vẻ để ngồi như những ngaỳ thơ trẻ nữa. Cô ta lắc đầu,
theo lời chị kể với tên bạn tôi. Khi đọc tới đó, tôi ngạc nhiên tự hỏi, sao cô
nàng lại nhớ mùi hương, vì như thế, mùi hương kia là có thật…

Tôi điện
thoại về hỏi Sơn, thế bà chị kia có kể những gì nữa không. Tên này nói là không,
không nghe kể gì nữa hết. Hình như có vẻ tôi hỏi kiểu tra vấn hơi nhiều. Tên bạn
nói, thôi thì từ trần là chuyện bình thường, tuổi nào cũng có thể ra đi cả, Thầy
Đồng Nguyên tịch rồi, rồi tên Hiển cũng chết rồi… sinh bệnh lão tử mà. Tôi lặng
lẽ, không hỏi gì thêm.

*

Đêm đó,
trong khi ngồi thiền, đôi mắt cô ta hiện ra, và bàn tay tôi rung động như đang
nắm tay cô ta, và mùi hương lại bay thoàng quanh tôi. Tôi mở to mắt, nhìn vào bức
tường trắng trước mặt, tôi có cảm giác như thấy được mùi hương. Thấy được mùi hương?
Đúng vậy. Mùì hương này không phải là làn khói, không mang hình dạng gì hết…
Tôi tự hỏi, tại sao lai có cảm giác thấy được bằng mắt.

Nhưng đúng
là thấy được, mùi hương hiện quanh mình, trong khi đàn chim từ ngọn núi Bình Dương
về bay xao xác quanh tôi. Nhắm mắt cũng thấy chim bay, và cũng thấy mùi hương
phảng phất.

Tôi đứng
dậy, vào bàn và nghĩ rằng mình phảỉ vẽ lại mùi hương trên giấy. Tôi đã từng học
vẽ hai thập niên trước, nhưng bỏ lâu rồi, vì không có thì giờ. Mùi hương là vô
hình mà, tôi tự nhủ, nhưng sao mình lại có cảm giác là thấy mùi hương. Không phải
vẽ làn tóc, không phải vẽ tà áo, không phải vẽ bất kỳ thứ gì khác mùi hương. Phải
vẽ đúng mùi hương khi tôi nắm tay cô bé, tôi tự nhủ như thế.

Ngay khi
cầm cọ lên, tôi mới nhận ra rằng không có gì tự có trên đời này cả. Không có mùi
hương nào là tự có cả. Tôi nhớ lời Thầy Tịch Chiếu nói năm xưa, rằng khi tôi trở
về sân chùa ngồi và khi trên đồi vẫn còn chim kêu và vẫn còn gió thổi ào ạt, vậy
thì tiếng chim kêu và tiếng gió bạt ở đâu.

Tôi vẽ vòng
tròn Thiền Tông lên giấy. Mực tàu loang trên giấy, và tôi thấy mình hiện ra trên
đó, trên nét mực đó, có khuôn mặt của tôi, có khuôn mặt của nàng, có tiếng cười
của mấy tên bạn đùa nghịch sân chùa Xá Lợi, có tiếng chim kêu trên núi Bình Dương,
có tiếng Thầy Đồng Nguyên nói vọng lại từ Đại Tùng Lâm, có tiếng sóng biển Vũng
Tàu, và trong nét mực trước mặt tôi đã tất cả những âm thanh của trần gian này…

Tôi mỉm
cười trước trang giấy với nét vẽ vòng tròn Thiền Tông. Vậy à, khi không có một ai
đứng nơi đồi chim đó, những âm thanh đó ở đâu. Tôi nghe lại giọng từ tốn của Thầy
Bình Dương, rằng khi không có một tâm nào nơi đó, cảnh kia ở đâu hiện ra. Vâng,
thưa Thầy, con biết, sắc tức là không, và không tức là sắc.

Buổi trưa
hôm đó, khi tôi tới một ngôi chùa Quận Cam và nhờ một vị sư ghi tên cô ta vào
danh sách cầu siêu trong 49 ngày. Lúc đó, tôi mới nhớ rằng mình đã quên tên cô
ta rồi, điều rất lạ vì hôm qua khi viết email cho tên bạn, tôi còn ghi đầy đủ cả
tên lẫn họ cô nàng, trong khi tên bạn chỉ nhớ mỗi tên cô ta thôi.

Tôi lấy
iPhone ra, mở email cũ xem lại. Tiếng tụng kinh không ngớt từ chính điện vọng
ra, trong khi vị sư và tôi ngồi nơi bàn khách giữa hàng người đi tới đi lui. Một
điều lạ nữa xảy ra: email tôi trả lời tên bạn về cô ta cũng biến mất, không còn
nơi đâu cả, kể cả trong nơi lưu giữ các email đã xóa. Tôi nghĩ, bây giờ còn trong
hạn 49 ngày vừa ra đi, hẳn là cô ta giấu email để giỡn với mình trước khi đi
xa.

Vị sư già
hỏi lại, Phật tử đó họ gì. Tôi ghi xuống giấy một vòng chữ tròn, như hình vòng
khuyên và đáp rằng con không biết cô này
họ gì.

Tôi nói
thêm, lúc xướng họ tên cô ta, thầy chỉ cần gõ một một tiếng chuông nhỏ là đủ. Vị
sư già mỉm cười. Bời vì cầu siêu thiếu tên họ là bình thường, vì đất nước đã trải
qua quá nhiều cuộc chiến tranh.

Khi tôi
bước ra cổng chùa, mùi hương lạ kia lại thoang thoảng. Nhưng tôi biết rồi, là hoàn
toàn không có ai đuổi bắt mùi hương cả, và cũng không thực sự có mùi hương nào để
được đuổi bắt hay chạy trốn cả. Và các pháp tự thân đã là vắng lặng, dù mùi hương
có đến hay đi. Lúc đó, tôi chợt nhớ đôi
mắt lấp lánh của cô nàng.

Tiếng tụng
kinh từ chùa vọng ra, sắc bất dị không, không bất dị sắc…