Phật Giáo Và Môi Trường Thích Thiện Hữu

Thực
hiện lời Phật dạy, người Phật tử chúng ta nên bắt tay
vào việc trồng cây xanh tạo thêm bóng mát đễ kích thích
xã hội làm sạch môi trường. Mỗi người một tay, mỗi người
một cây, mỗi chùa một khuôn viên xanh nhỏ thì lo gì không
có những vườn cây xanh tươi mát cho thế hệ ngày mai!

Thế
giới ngày nay đang nói nhiều về tình trạng khủng hoảng
tiền tệ, khủng hoảng kinh tế, khủng hoảng đạo đức và
nghiêm trọng hơn là khủng hoảng môi trường. Những cơn mưa
acid, hiệu ứng nhà kính, lũ lụt liên miên, đất canh tác
dần dần bị sa mạc hóa và tầng ozone bảo vệ bầu khí quyển
hầu như mất tác dụng là những mối hiểm họa đang đe dọa
sự sinh tồn của quả đất và con người. Một trong những
nguyên nhân chủ yếu gây nên hiểm họa này là việc khai phá
rừng và tận dụng quá mức nguồn tài nguyên thiên nhiên của
nó. 

Rừng
là nơi cộng trú của nhiều loài động, thực vật khác nhau.
Các loài động vật thường sống hài hòa và phụ thuộc vào
thiên nhiên theo chu trình sinh thái. Giống như động vật, loài
người cũng tùy thuộc vào môi trường sống và trở thành
một yếu tố môi trường đối với những thành viên khác
trong một hệ thống cân bằng sinh thái. 

Vào
thời tiền sử, loài người sống cộng sinh và hòa hợp với
thiên nhiên. Họ cư trú trong rừng, hang động và những nơi
có nguồn nước tự nhiên. Thiên nhiên cung cấp cho họ những
nhu cầu cần thiết về thức ăn, chỗ ở, y phục và thuốc
men. Hầu hết những dụng cụ của họ đều làm bằng đá
và gỗ rất thô sơ. Họ không có máy móc và thiết bị hiện
đại để tiện nghi cuộc sống như chúng ta ngày nay, nên rừng
vẫn còn giữ được trạng thái nguyên sinh. Dần dần con người
khám phá ra lửa và biết sử dụng đồ kim khí. Họ bắt đầu
chăn nuôi gia súc, trồng trọt hoa mầu, xây dựng nhà cửa
và sống tụ tập thành những cộng đồng nho nhỏ. Khi nền
văn minh thiết lập, con người biết tận dụng nguồn tài
nguyên thiên nhiên chế tạo ra nhiều vật dụng để đáp ứng
và phục vụ cho đời sống mới. Cuộc sống văn minh bao nhiêu,
nhu cầu tiện nghi đòi hỏi càng nhiều, khoa học kỹ thuật
phát triển càng nhanh, thì các nguồn tài nguyên thiên nhiên
bị tận dụng và khai thác cho đến cạn kiệt. 

Trong
lịch sử nhân loại, chưa bao giờ con người thành công rực
rỡ trong việc chinh phục thiên nhiên, nhưng cũng chưa bao giờ
con người gánh chịu nhiều thiên tai, hiểm họa như ngày nay,
bằng chứng là gần đây nhứt, tại miền Nam Việt Nam , thiên
tai lũ lụt đã gây vô lượng, vô sốthiệt hại về người
và của cải. Đây là một tiến trình xảy ra tương ứng theo
lý duyên khởi của Phật giáo phù hợp với khoa học tự nhiên
về môi trường sinh thái. Vì ở vùng Tây Tạng, tình trạng
rừng không được bảo vệ một cách kỷ lưởng và triệt
để nên lượng nước băng mặc tình chảy xuống đồng bằng
một cách trọn vẹn. Chính vì vậy mà các nước phụ cận,
lệ thuộc vào khu vực dãy Hi-mã-lạp Sơn như Việt Nam, Lào
, Campuchia v.v. . . đã bị ảnh hưởng lũ lũt trầm trọng.
Thiên nhiên, đặc biệt là rừng cung cấp cho con người nhiều
nguồn sống cần thiết, nhưng khi bị tận dụng quá mức,
rừng mất khả năng phục hồi đưa đến tình trạng mất
cân bằng sinh thái, và tạo nên những thảm họa không lường
được!. 

Theo
tài liệu nghiên cứu của các nhà sinh thái, ngoài khả năng
tự phục hồi và tái tạo, rừng còn có chức năng điều
hòa khí hậu, làm màu mỡ đất đai, ngăn ngừa lũ lụt, lưu
giữ và cung cấp những lượng nước cần thiết cho mọi loài.
Cây xanh qua quá trình quang hợp trao đổi diệp lục tố, nhã
ra những lượng oxy cần thiết, tẩy sạch khí độc carbon
và thường thoát ra hơi nước làm cho bầu không khi tươi mát
trong lành. Những khu đất rộng lớn ít cây xanh bao phủ thường
là những môi trường sống khô cằn không lành mạnh. Do đó,
bảo vệ rừng và trồng nhiều cây xanh là vấn đề cần thiết
nhất, để giữ môi trường trong sạch và cân bằng sinh thái.
Nếu rừng bị khai phá quá mức, sẽ đưa đến những hậu
quả tai hại như đất đai bị xói mòn, lũ lụt và hạn hán
thường xuyên xảy ra. Một khi rừng được bảo vệ, nó trở
thành nguồn tài nguyên thiên nhiên thiết yếu cho chúng hữu
tình, có khả năng ngăn chặn những cơn gió lốc thổi mạnh,
và làm dịu bớt khí hậu nóng, hay lạnh. Khi mùa mưa đến,
những giọt mưa đầu tiên thường rơi trên những tán lá,
rồi mới chảy xuống mặt đất, ngấm dần qua lớp lá mới
rơi, đến lớp rác rưỡi mục nát, lớp đất mùn và thấm
sâu xuống lòng đất tạo thành những mạch nước ngầm. Trái
lại ở những vùng rừng bị đốn phá trơ trọi, nước mưa
rơi thẳng vào mặt đất tạo thành những dòng chảy xiết,
cuốn phăng tất cả những lớp đất mùn màu mỡ được hình
thành cả hàng trăm năm. Những dòng chảy xiết này tạo thành
lũ lụt phá hủy đời sống và mùa màng ở những khu vực
hạ lưu. Dòng nước chảy mạnh còn gây ra nạn sụt lỡ đất
đai và những tai họa khác ở bất cứ nơi nào nó chảy qua.
Hơn thế nữa, khi tất cả nước mưa đều trôi theo dòng lũ,
mặt đất mất đi tính đàn hồi, khô cằn nhanh chóng sau cơn
mưa, và nạn hạn hán tất yếu sẽ xảy ra đúng theo lý duyên
sanh của Phật giáo: “cái này có thì cái kia có; cái này sanh,
thì cái kia sanh.” 

Đức
Phật ra đời và thành đạo không gì hơn là vì lòng thương
tưởng đến chúng sanh đang khổ đau do ba độc tham, sân, si
hoành hành. Do lòng tham muốn thỏa mãn nhu cầu vật chất,
con người phải chịu nhiều thảm họa khổ đau. Muốn chấm
dứt đau khổ, con người phải sống đúng theo chánh pháp,
tức sống theo qui luật tự nhiên hay luật nhân duyên sanh khởi.
Theo qui luật này, con người, loài vật, cỏ cây cùng tồn
tại trong mối liên hệ hổ tương và tùy thuộc lẫn nhau.
Thiên nhiên cung cấp môi trường sống cho loài người và động
vật. Ngược lại loài người phải có ý thức bảo vệ thiên
nhiên để giữ môi trường trong sạch và cân bằng sinh thái. 

Cách
đây trên 2.500 năm, thấm nhuần tiến trình nhân duyên sanh
diệt, người Phật tử đã ý thức được nhu cầu cần thiết
trong việc gìn giữ và bảo vệ thiên nhiên. Đấng đạo sư
của tăng đoàn Phật giáo là bậc được sanh ra và trưởng
thành trong cung vàng điện ngọc, nhưng ngài đã từ bỏ vật
chất giàu sang và tiện nghi tạm bợ nơi hoàng cung để tìm
kiếm một cuộc sống cao thượng có ý nghĩa hơn. Trên con
đường tìm chân lý, Ngài sống và tu tập trong những khu rừng.
Cuối cùng ngài chọn cây Bồ-đề làm nơi cư trú để phát
triển tâm linh và chính nơi đây ngài đã chứng đạt đạo
quả vô thượng chánh đẳng, chánh giác. Sau khi chứng ngộ,
Đức phật cùng chư đệ tử vẫn thích sống nơi núi non rừng
rậm, hang động, và cư trú dưới những cội cây. Ngài khuyên
chư đệ tử không nên đốn phá cây cối, cho dù là chặt
cành hay bẻ lá. Điều này được chứng minh rất rõ trong
một đoạn kinh như sau: “Cây xanh cho chúng ta bóng mát trong
lành, giúp chúng ta có nơi ngủ nghỉ qua đêm hay ngồi thiền
định. Chặt cành hay bẻ lá của cây đều là hành vi phi đạo
đức.” Đức Phật còn chế giới không được ném bỏ rác
rưởi hay khạc nhổ trên nước, vì sẽ làm ô nhiễm môi trường.
Điểm nổi bật này được dạy chu đáo trong Hai Mươi Bốn
Oai Nghi và được nói rõ trong Oai Nghi Thứ 9 của một vị
Sa-di theo truyền thống Đại thừa của Trung Quốc và Việt
Nam. Điểm nổi bật và vô cùng quan trọng nữa nhằm nói lên
tính nhân đạo của Đức Phật là vào mùa mưa, Ngài dạy
tăng đoàn tìm chỗ an cư thích hợp để tránh việc đi ra
đường dẫm đạp lên cỏ non và giết hại côn trùng. Điều
này, chẳng những chứng tỏ thái độ tôn trọng sự sống
muôn loài vạn vật của Đức Phật mà còn biểu hiện lòng
từ mẫn vô biên của Ngài đối với tất cả chúng hữu tình!!! 

Thực
hiện lời Phật dạy, người Phật tử chúng ta nên bắt tay
vào việc trồng cây xanh tạo thêm bóng mát đễ kích thích
xã hội làm sạch môi trường. Mỗi người một tay, mỗi người
một cây, mỗi chùa một khuôn viên xanh nhỏ thì lo gì không
có những vườn cây xanh tươi mát cho thế hệ ngày mai!