Phật Giáo Có Phải Là Duy Vật Không?

TRẢ
LỜI: Trước hết chúng tôi ghi lại nơi đây phần
trích đoạn (mầu xanh) bài tham luận của Hòa Thượng Thích
Từ Thông đọc trong cuộc Hội thảo tại Viện Khoa Học Xã
hội Thành phố Hồ Chí Minh do Viện Triết học Trung ương
tổ chức. Sau đó là hai câu trả lời: Một của Cư sĩ Vajra
ở Canada và một của Ban Tư Vấn Báo Giác Ngộ, Việt Nam.

Bài
tham
luận của Hòa Thượng Thích Từ Thông đọc trong cuộc
Hội thảo tại Viện Khoa Học Xã hội Thành phố Hồ Chí Minh
do Viện Triết học Trung ương tổ chức.

….

IV.
PHẬT GIÁO LÀ DUY VẬT QUA CÁI NHÌN BÁT NHÃ BA LA MẬT

Tôi
xin
đơn cử một thí dụ nhỏ nhoi. Dù nhỏ nhoi nhưng là giáo
lý cơ bản của Phật giáo.

Qua
cái nhìn Bát Nhã Ba La Mật Phật nói: ….NGŨ UẨN GIAI KHÔNG”…

Dưới
mắt
người Phật giáo có học Phật, người ta có thể cho
Đức Phật là nhà triết học duy vật ở thời đại 25 thế
kỷ trước. Bởi vì trong bốn chữ NGŨ UẨN GIAI KHÔNG: ta thấy
Đức Phật dạy cho các đệ tử:

1.Một
hiện tượng vật thể nào ra đời cũng từ một hiện tượng
hoặc nhiều hiện tượng khác kết hợp mà thành.

2.Mọi
sự vật hiện tượng đều tồn tại khách quan. Mọi sự vật
hiện tượng luôn luôn trong quá trình vận động không ngừng.
Sự vật này diệt đi, sanh lại sự vật khác, không có cùng
tận.

3.
Phủ định NGŨ UẨN GIAI KHÔNG, có nghĩa là đánh đổ 3 lần
rưỡi về tâm vương, tâm sở ở phía gọi là TÂM. Về vật
chất chỉ phủ định có một lần rưỡi thôi

Thế
thì
dựa vào đâu mà người ta bảo đức Phật chủ trương
DUY TÂM? Tại sao không nói Phật là nhà DUY VẬT hai mươi lăm
thế kỷ trước?

Đành
rằng trong kinh điển Phật rõ ràng có nói: “NHẤT THIẾT
DUY TÂM TẠO”

Nhưng
không
phải vì vậy mà ai muốn phê phán chê trách kiểu nào
cũng được. Cái chữ TÂM trong Phật giáo có:

– Nhục
đoàn tâm

–
Duyên lự tâm

–
Chơn tâm

–
Vọng tâm

–
Tích tập tâm

–
Tập khởi tâm

–
Tích tụ tinh yếu tâm

–
Tâm vương

–
Tâm sở

DUY
TÂM là thứ triết lý siêu hình. Mà siêu hình đồng nghĩa
với hoang đường, viễn vông, không tư, hư tưởng. Những
người Phật giáo có học giáo lý Phật, chúng tôi rất đồng
ý về sự phê phán đó. Nhưng nếu ai đó, bảo rằng
giáo lý đạo Phật là duy tâm siêu hình, thì xin lựa dùm trong
các thứ TÂM vừa nêu, Phật giáo DUY thứ TÂM nào? Và giải
thích vì sao nó đáng chê trách? ….”Như Lai thuyết chư tâm
giai vi phi tâm thị danh vi tâm. Quá khứ tâm bất khả đắc,
hiện tại tâm bất khả đắc, vị lai tâm bất khả đắc”.
Qua cái nhìn Bát Nhã Ba La Mật, Đức Phật đã phủ nhận cái
tâm như thế đấy, mà bảo Đạo Phật DUY TÂM, vậy Phật
đã DUY thứ TÂM nào?

V. ĐẠO PHẬT LÀ VÔ THẦN VỚI NHẬN THỨC BÁT NHÃ BA LA MẬT

Vì
rằng vũ trụ quan của Phật giáo là TỨ ĐẠI DUYÊN SINH, Y
THA KHỞI TÁNH.

Vì
rằng
nhân sinh quan của Phật giáo là NGŨ UẨN HỢP THÀNH

Con
người
tự định đoạt số phận của mình qua giáo lý NHÂN
QUẢ LUÂN HỒI, trong kinh điển Phật …..”Kim sanh tiệm tu
quyết đoán, tưởng liệu bất do biệt nhân”…

Qua
cái nhìn Bát Nhã Ba La Mật: Quả VÔ THƯỢNG CHÁNH ĐẲNG CHÁNH
GIÁC không phải địa vị dành riêng cho một Như Lai, hà huống
có địa vị của một đấng “Thần linh” nào xen vào việc
nội bộ của con người Phật giáo?

Tất
cả giai vị, thấp nhất là Tu đà hoàn…cho đến Vô Thượng
Chánh Đẳng Chánh Giác, Phật, đều không được xem là quả
vị CHỨNG ĐẮC. Không một ai có quyền làm cái việc ban phúc
giáng họa cho ai.

–
“Tu Đà Hoàn danh vị nhập lưu nhi vô sở nhập, bất nhập
sắc thanh hương vị xúc pháp thị danh Tu Đà Hòan”….

……

Trên
đây
là những tri kiến của người nhìn giáo lý Phật, qua
lăng kính Bát Nhã Ba La Mật. Với tầm hiểu biết hạn hẹp
của mình, tôi nêu ra đây, hy vọng được xem là những gợi
ý. Là những điều gợi ý thôi, để các đồng chí có trách
nhiệm ở Viện Triết Học Trung Ương nghiên cứu các triết
học, trong đó có thứ triết học mà không triết học của
Phật giáo. (Hòa Thượng Thích Từ Thông)

http://www.quangduc.com/kinhdien/251batnhabalamatkinh.html

CÂU
TRẢ LỜI THỨ NHẤT:

Cư
sĩ
Vajra: (http://vnnews.net/forums/showthread.php?t=74480)

Nói
Phật
Pháp là Duy Vật là phỉ báng Chánh Pháp của Đức Phật
đã dạy bởi vì Đức Phật dạy tất cả các hiện tượng
sanh diệt đều là như mộng như huyễn.

Nói
Phật
Pháp là Duy Vật là Chấp Đoạn Diệt bởi vì tất cả
các hiện tượng sanh diệt đều là Vô Thường.

Trong
Kinh Đại Bảo Tích Đức Phật dạy trong thời Mạt Pháp có
các chúng Ma hiện hình Tỳ Kheo lẫn vào trong Phật Pháp để
mà phá hoại Chánh Pháp của Đức Phật.

Vạn
Pháp Duy Tâm Tam Giới Duy Thức

Đây
là câu trong Kinh Hoa Nghiêm Đức Phật dạy về tất cả mọi
hiện tượng sanh diệt đều từ Tâm Vọng Tưởng Sanh Khởi
(Tâm)

Ba
cõi là do sự Phân Biệt Theo 8 Thức Sanh Diệt cho nên nói là
Duy Thức.

Kinh
Kim Cang nói là:

Quá
Khứ Tâm chẳng thể được, hiện tại Tâm chẳng thể được,
vị lai Tâm chẳng thể được.

Đây
là nói Tâm Vọng Tưởng Sanh Diệt không có tự tánh, không
có thật thể cho nên nói là Không Thể Được.

Quá
Khứ, Hiện Tại, Vị Lai là do Vọng Thức biến hiện rồi
Phàm Phu lại Khởi Chấp duyên theo Niệm Vọng Tưởng cho nên
Đức Phật mới nói là Tâm trong 3 đời chẳng thể được.

Chân
Như hay là Chân Tâm là Tâm không duyên theo Vọng Tưởng Phân
Biệt của 3 đời.

CÂU
TRẢ LỜI THỨ HAI:

Ban
Tư
Vấn Báo Giác Ngộ, Saigon, Việt Nam
(Nguồn: Báo Giác Ngộ 259)

Bát
Nhã Ba La Mật kinh trực chỉ đề cương (BNBLMKTCĐC) là giáo
án Trường Cao cấp Phật học (nay là Học viện Phật giáo)
của HT.Thích Từ Thông. Tác giả là một trong những vị tôn
túc có thẩm quyền về Đại thừa (Mahayana) của Phật giáo
Việt Nam hiện nay. Phật giáo là duy vật qua cái nhìn Bát nhã
ba la mật là tiêu đề thuộc phần IV của tham luận Bát Nhã
Ba La Mật, một trong những hệ tư tưởng giáo lý của Đại
thừa Phật giáo Việt Nam, đọc trong cuộc Hội thảo tại
Viện Khoa học xã hội TP.HCM, do Viện Triết học Việt Nam
tổ chức, được in ở phần Phụ lục sách (Thích Từ Thông,
BNBLMKTCĐC, NXB. TP.Hồ Chí Minh, 1999, tr.152).

Trước
hết, chúng ta hãy xác định khái niệm chủ nghĩa duy vật.
Theo quan điểm triết học Mác – Lênin, “Chủ nghĩa duy
vật khẳng định vật chất có trước và tinh thần, tư tưởng
có sau, và điều đó có nghĩa là tính vĩnh viễn, tính vô
hạn của nó trong thời gian và không gian. Coi ý thức là sản
phẩm của vật chất …” (Từ điển Triết học,
NXB Sự Thật, 1986, tr. 139 – 140); “bằng sự phát triển
lâu dài của bản thân triết học và sự phát triển khoa học,
chủ nghĩa duy vật biện chứng chứng minh rằng, bản chất
của thế giới là vật chất, thế giới thống nhất ở tính
vật chất” (Giáo trình triết học Mác-Lênin, NXB. Chính
trị Quốc gia, Hà Nội, 2001, tr.169).

Đứng
trên lập trường Duyên sanh và Y tha khởi, tuệ giác Bát nhã
ba la mật “chiếu kiến” vạn pháp là KHÔNG (Sunyata), Ngũ uẩn
giai không, vô tự tính, vô ngã tính. Bát nhã ba la mật đã
phân tích và nhận thức thế giới khách quan đến cùng tột
và nhận ra rằng mọi hiện tượng đều do Duyên sanh, vô tự
tính, là KHÔNG. Điều này có nghĩa rằng, với Bát nhã ba
la mật thì bất kỳ một sự vật, hiện tượng nào ra đời
cũng do nhiều sự vật, hiện tượng khác kết hợp mà thành
(Duyên sanh). Cái này sở dĩ có, tất yếu phải dựa vào
những cái khác (Y tha khởi). Mặt khác, dưới tuệ giác
Bát nhã ba la mật thì thế giới khách quan luôn vận động,
sanh diệt tương tục vô cùng vô tận. Sự vận động này
có tính cách tự nhiên, không do bất kỳ ý chí của một đấng
siêu nhiên nào chi phối, sanh tức diệt mà diệt cũng tức
sanh, vì bản chất của thế giới tự nhiên là Duyên sanh,
vô ngã nên chúng liên tục vận động trong tương hệ “trùng
trùng duyên khởi”. Nếu một nhà duy vật luận hay duy vật
biện chứng khi nghiên cứu Bát nhã ba la mật thì chắc chắn
phải thán phục tuệ giác của Đức Phật về phương diện
nhận thức thế giới. Như vậy, ở một chừng mực nào
đó, xét trên phương diện nhận thức thế giới khách quan,
có thể xem chủ nghĩa duy vật có phần tương hợp với cái
nhìn của Bát nhã ba la mật.

Mặt
khác, quan điểm “Phật giáo là duy vật qua cái nhìn Bát
nhã ba la mật” mà tác giả đưa ra, xét trong tinh thần
chủ đạo của tham luận là để khẳng định rằng Phật
giáo không phải duy tâm, dù là duy tâm siêu hình, chủ quan
hay khách quan… Điều này thể hiện rõ trong phần XXXI của
tác phẩm, Vấn đề sắc tâm qua cái nhìn của Bát nhã ba la
mật: “Nhìn vấn đề SẮC TÂM qua nhận thức của Bát
nhã, người ta có thể phê phán Đức Phật, nghiêng về bên
VẬT, Ngài quả là người DUY VẬT thời xưa! Vì Ngài đã đánh
đổ mạnh về ý niệm MÊ TÂM. Các thứ DUY TÂM siêu hình,
duy tâm chủ quan, khách quan… hẳn là không có chỗ đứng
trong nền giáo lý Phật” (Sđd, tr. 130).

Như
đã trình bày, tuệ giác Bát nhã ba la mật chiếu kiến Ngũ
uẩn giai KHÔNG thì rõ ràng cả Tâm lẫn Vật đều không
còn chỗ đứng trong tuệ giác ấy. Với Bát nhã ba la mật
thì Phật giáo lại càng xa lạ với duy vật theo các khái
niệm về duy vật như đã nêu. Tuy nhiên, cứ theo cách luận
giải của tác giả trong tham luận, khi so sánh về sự phủ
định Ngũ uẩn giai không thì “phần TÂM bị phủ định
đến ba lần rưỡi, còn phần VẬT chỉ phủ định có một
lần rưỡi” (Sđd, tr 153), do đó, nếu gắng gượng
nói duy thì duy vật nhiều hơn duy tâm. Theo chúng tôi, quan
điểm “Phật giáo là duy vật qua cái nhìn Bát nhã ba la mật”
của tác giả chỉ là một phương tiện trong vô vàn phương
tiện nhằm mục tiêu gợi mở một sự liên hệ. Bởi lẽ,
dưới tuệ giác Bát nhã ba la mật thì vạn pháp chỉ còn một
thực
tướng vô tướng, là KHÔNG. Quả thực, đây là một
vấn đề mang tính học thuật chuyên sâu, chúng tôi chỉ làm
thao tác gợi mở bước đầu và rất hoan hỷ khi nhận được
sự quan tâm, chia sẻ của độc giả, ngõ hầu chúng ta có
một cái nhìn toàn cục về vấn đề đã được nêu ra.