Giác Niệm Về Hơi Thở

GIÁC NIỆM VỀ HƠI THỞ

(Mindfulness with Breathing)
Bhikkhu Buddhadàsa (Tỳ kheo Phật Lệ) – Thiện Nhựt phỏng dịch

Nguyên tác: Mindfulness with Breathing –
Unveiling the secrets of life
(A manual for serious
beginners).

Giác niệm về hơi thở – Phát hiện các bí ẩn của đời sống

(Thủ bản cho các bạn Phật tử mới quyết tâm tu học).

Nguyên tác Thái ngữ: Bhikkhu Buddhadasa (1986).

Bản dịch Anh ngữ: Bhikkhu Santikaro (1988).

Bản dịch Việt ngữ: Cư sĩ Thiện Nhựt (2004).

MỤC LỤC

Tựa
Thiện Nhựt xin thưa vài lời.
Phần Pháp thoại:
Bài 1: Tại sao lại Pháp?
Bài 2: Bắt đầu dấn bước.
Bài 3: An tịnh thân hành.
Bài 4: Làm chủ các cảm thọ.
Bài 5: Quán tưởng Tâm.
Bài 6: Tối thượng.
Bài 7: Các lợi lạc cao nhứt.
Phần Phụ lục:
Phụ lục 1: Năm nhu yếu của đời sống.
Phụ lục 2: Thế nào là Giác Niệm về Hơi thở?
Phụ lục 3: Quán tưởng về Định trong Phật giáo
Phụ lục 4: Đúc kết của Tỳ kheo Santikaro.
Phần Tự vựng:
Tự vựng Pali Việt.
Phần Kinh văn:
Kinh Nhập tức Xuất tức Niệm (Ànàpànasati)

Tựa
Chào mừng đến với Giác Niệm Về Hơi Thở!

Giác niệm
về hơi thở là một kỹ thuật quán tưởng cắm sâu vào hơi thở của chúng ta. Đó là một
phương tiện tinh vi để thám hiểm đời sống xuyên qua ý thức tế nhị và sự điều
nghiên tích cực về hơi thở và đời sống. Hơi thở chính là đời sống; ngừng thở là
chết. Hơi thở thiết yếu cho đời sống, làm cho êm dịu, tự nhiên, và năng phát hiện.
Hơi thở là bạn đồng hành luôn luôn ở với chúng ta. Bất cứ nơi nào chúng ta đi đến,
vào mọi thời, hơi thở hộ trì đời sống và cống hiến cơ hội cho sự phát triển tâm
linh. Do sự quán tưởng về hơi thở, chúng ta phát triển và củng cố các khả năng
tinh thần và đức tánh tâm linh của chúng ta. Chúng ta học hỏi được sự thư giãn
của thân thể và an tịnh của tâm hồn. Khi tâm thức lắng dịu và trở nên trong
sáng, chúng ta xét nghiệm được cuộc sống, thân và tâm của ta, hiển lộ ra như thế
nào. Chúng ta khám phá được sự thật căn bản về sự hiện hữu của nhơn sanh và học
hỏi được nghệ thuật sống đời sống chúng ta như thế nào cho hoà điệu với sự thật
đó. Và trong suốt chuỗi thời gian, chúng ta cắm sâu vào hơi thở, được hơi thở
nuôi dưỡng và hộ trì, được hơi thở xoa dịu và làm quân bình, cảm ứng với hơi thở
ra, hơi thở vào. Đấy là sự thực tập của chúng ta.

Giác niệm
về Hơi thở là một hệ thống quán tưởng, hay là huấn luyện tinh thần (citta
bhàvanà, tâm quán), được Đức Phật Thích ca thường thực tập và đem ra giảng dạy.
Đã hơn 2500 năm, đường lối thực tập nầy được giữ gìn và trao truyền lại về sau.
Đường lối ấy là phần thiết yếu trong đời sống của các Phật tử thuần thành ở Á
châu và khắp nơi khác trên thế giới. Các tôn giáo khác cũng có đường lối tu tập
tương tự như thế nữa. Thật ra, các hình thức của Giác niệm về Hơi thở đã có trước
thời Đức Phật. Các hình thức đó đã được Ngài làm hoàn hảo thêm để bao trùm toàn
bộ Giáo pháp và các khám phá mới của Ngài. Như thế, hình thức bao quát của Giác
Niệm về Hơi Thở được Ngài chỉ dạy mới đưa đến sự thành tựu tiềm năng cao quí nhứt
của nhơn loại là sự giác ngộ. Ngoài ra, còn có các thành quả khác hiến tặng cho
cả nhơn loại, ở mọi giai tầng xã hội và mọi trình độ phát triển tâm linh, những
giá trị ngắn và dài hạn, những lợi lạc thế tục và siêu thế.

Nơi Tam
Tạng Kinh Điển, hệ Pali, sự thực tập giác niệm về hơi thở được gọi là
Ànàpànasati, có nghĩa là “có giác niệm về hơi thở vào và hơi thở ra”.
Toàn bộ hệ thống thực tập được mô tả trong các bản Kinh Pali và sau đó được giải
thích rộng ra trong các Chú giải. Cùng với thời gian, cả một công trình văn
chương đồ sộ được phát triển. Từ các nguồn xuất xứ đó, và nhứt là từ các lời dạy
của Đức Phật, Pháp sư Phật Lệ (Ajahn Buddhadàsa) đã rút ra phương pháp thực tập
riêng của chính ông. Do kinh nghiệm đó, Người đã trình bày thành một hệ thống
thật rộng rãi để giải thích rõ thế nào và tại sao phải nên thực tập Giác niệm về
Hơi thở. Quyển sách nầy ghi lại các buổi giảng pháp gần đây nhứt của Người về sự
thực tập quán tưởng.

Các bài
giảng pháp được tuyển chọn ở đây vì hai lý do. Thứ nhứt, các bài pháp đó được
thuyết giảng trước các người Tây phương tham dự các khoá hàng tháng tu học tại
Suan Mokkh (Suan Mokkhabalàràma, Khu vườn của Năng lực Giải thoát, một tu viện
Phật giáo ở miền Nam nước Thái). Khi diễn giảng cho thiền sinh Tây phương, Pháp
sư đã dùng cách nói bộc trực chẳng quanh co. Người chẳng cần đi sâu vào các điểm
hứng thú văn hoá của truyền thống Phật giáo Thái lan, Người thích chọn một thái
độ khoa học, hợp lý, và phân tách. Và thay vì giới hạn sự chỉ dẫn dành cho các
Phật tử, Người nhấn mạnh đến khía cạnh phổ quát, tự nhiên, đầy nhơn tính của
Ànàpànasati, Giác niệm về hơi thở. Xa hơn nữa, Người cố gắng đáp ứng các nhu cầu,
khó khăn, câu hỏi, và khả năng của các thiền sinh Tây phương mới bắt đầu, nhứt
là đối với các thân hữu đến thăm viếng Suan Mokkh.

Thứ hai,
quyển sách nầy nhắm vào các “người mới bắt đầu đứng đắn” (serious
beginners). Khi nói “người mới bắt đầu” (beginners)chúng tôi muốn nói
tới những người còn chưa được quen thuộc lắm với sự thực tập nầy cùng lý thuyết
của nó. Vài người chỉ vừa mới bắt đầu, trong khi các người khác đã có những
kinh nghiệm thực tập nhưng còn khiếm khuyết các điều chỉ dẫn về cách thức làm
thế nào để đẩy xa hơn nữa sự thực tập của họ. Cả hai hạng người đó đều có thể
được lợi lạc nhờ nghe các lời giảng dạy trong sáng liên quan đến hiện trạng của
họ và mục tiêu tổng quát.

Khi nói
“đứng đắn” (serious), chúng tôi muốn nói tới những người quan tâm đến
vấn đề một cách sâu xa hơn là sự hiếu kỳ suông. Họ sẽ đọc, đọc đi đọc lại một
cách cẩn thận quyển thủ bản nầy, sẽ suy tư về tài liệu nầy một cách thích nghi,
và sẽ ứng dụng, một cách chân thành và tận tình, các kiến thức vừa thâu thập được.
Mặc dầu có vài người thích nghĩ rằng chúng ta đâu cần phải đọc sách về thiền
quán, chúng ta chỉ thực tập quán tưởng thôi, nhưng ta cũng phải nên cẩn thận để
biết rõ những gì chúng ta đang thực hành. Chúng ta phải bắt đầu với các tài liệu
đầy đủ và rõ ràng, để có thể thực tập một cách có ý nghĩa. Nếu chúng ta chẳng
được thân cận bên một vị minh sư, thì một cuốn sách như quyển thủ bản nầy rất cần
thiết vậy. Người mới bắt đầu cần phải có các tài liệu vừa giản dị, để có được một
hình ảnh rõ ràng về trọn vẹn tiến trình thực tập, vừa phải đầy đủ chi tiết để
biến hình ảnh đó thành sự thật. Quyển thủ bản nầy dung hoà được hai đòi hỏi đó.
Nó cũng đủ để hướng dẫn một cuộc thực tập đến chỗ thành công, nhưng nó chẳng
quá rườm rà để khiến cho mọi việc trở thành rắc rối và làm ta bị tràn ngập. Những
người đứng đắn tuy vừa mới bắt đầu sẽ chẳng gặp khó khăn chi trong việc tìm thấy
ở đấy những gì họ đang cần dùng đến.

Phần chánh
yếu của quyển thủ bản nầy bao gồm một loạt các bài pháp được thuyết giảng tại
khoá tu học thiền quán vào tháng Chín 1986. Pháp sư Poh (Đại đức Bodhi
Buddhadhammo, người có sáng kiến mở các khoá thiền) thỉnh cầu Pháp sư Phật Lệ
(Buddhadàsa) đứng ra trực tiếp thuyết giảng. Mỗi buổi sáng, sau khi điểm tâm
xong, các thiền sinh tụ tập tại Khúc Thạch (Curved Rock), khoảng đất rộng dùng
làm giảng trường lộ thiên của Suan Mokkh, để nghe Pháp sư Buddhadàsa giảng pháp
bằng tiếng Thái, được thông dịch ra Anh ngữ. (…)

Trong các
buổi giảng pháp khác, gần đây hơn, Pháp sư Buddhadàsa có thảo luận thêm về các
viễn tượng của Giác niệm về Hơi thở (Ànàpànasati) còn chưa được đào sâu trong
các buổi pháp thoại trước vào tháng Chín. Các kiến thức mới nầy được ghi lại
trong Phần Phụ lục ở sau (…). Một bài Tổng kết của dịch giả Anh ngữ tóm tắt bảy
bài pháp của Pháp sư Buddhadàsa được ghi tiếp theo đó. Và sau cùng, bản Kinh Ànàpànasati,
do chính Đức Phật thuyết giảng bằng tiếng Pali, được chép lại dưới hình thức bản
dịch (…) (bằng Việt ngữ, trích trong Đại Tạng Việt Nam, Trung Bộ Kinh, kinh số
118, các trang 249 đến 264 — Người dịch)(…) Chúng tôi hi vọng khi đọc tụng,
các lời Kinh bình dị và trực tiếp của Đức Phật sẽ qui chiếu tất cả lời pháp thoại
trước đây về một tiêu điểm thật rõ ràng. Tiêu diểm ấy, dĩ nhiên, phải nhắm vào
mục đích thực sự của đời sống — Niết-bàn (Nibbàna).

Nếu bạn
còn chưa chịu ngồi xuống và theo dõi hơi thở của bạn, quyển sách nầy sẽ chỉ cho
bạn thấy vì sao bạn phải làm như thế và làm theo cách nào. Tuy nhiên, cho đến
lúc bạn bắt đầu làm thử, và tiếp tục thử mãi luôn, thì vẫn còn khó cho bạn hiểu
thật rõ và thật đầy đủ những gì nói trong quyển sách nầy. Thế cho nên, bạn hãy
đọc suốt qua một lần, hoặc nhiều lần nữa, cốt để nhận ra được đại ý của việc thực
tập. Rồi thì, trong khi bạn thực tập, bạn hãy đọc đi đọc lại những đoạn có liên
quan mật thiết đến những gì bạn hiện đang làm hoặc sắp làm. Lời lẽ trong sách
chỉ nổi bật lên rõ ràng khi nào được đem ra ứng dụng, và nhờ có sự củng cố đó
mà chúng mới hướng dẫn bạn tiến triển một cách an toàn hơn. Bạn cần đủ trí
thông minh để thấu hiểu rõ ràng về những gì bạn cần phải làm và phải làm các điều
đó như thế nào. Trong khi bạn chú tâm đến mức yêu cầu gần của buổi thực tập ngày
hôm nay, bạn đừng quên mất mục tiêu xa của toàn thể con đường tu tập, sự cấu
trúc, phương pháp và mục đích cứu cánh của nó. Thế là bạn sẽ thực tập với niềm
tự tín vào sự thành công.

Cùng với
mục đích quan trọng là chỉ dạy cách thức thực tập Giác niệm về Hơi thở
(Ànàpànasati), quyển sách nầy còn nhắm đến một mục tiêu khác nữa mà các độc giả
lơ là thường bỏ qua. Với sự nghiên cứu cẩn thận thường được nhắc đến trong
sách, các bạn sẽ khám phá ra sách nầy còn đề cập đến các điểm giáo lý căn bản của
nền Phật học, được bảo tồn nguyên vẹn dưới hình thức Phật giáo nguyên thủy. Do
đó, nó đã cống hiến một đại cương về các giáo pháp căn bản. Và theo cách nầy, sự
đào luyện trí năng của ta còn được hội nhập vào sự tu tập tâm linh nữa. Bởi vì
có cách nào mà bạn tách rời ra hai việc đó? Để hiểu được trọn vẹn những gì đang
thực tập, thì ta cần phải học thuộc kỹ lưỡng về Chánh Pháp (Dhamma) và ngược lại,
muốn thông suốt Chánh pháp, ta cũng phải nhuần nhã trong việc thực tập. Nơi đây
có đủ cả hai (lý thuyết lẫn thực hành), điều nầy giúp cho những ai còn phân vân
chưa biết những gì cần học và phải học bao nhiêu. Bạn chỉ cần thông thuộc tất cả
những điều bàn luận trong sách nầy, bấy nhiêu đó cũng đủ.

Các lợi
lạc do sự thực tập đúng cách và miên mật liên quan đến Giác niệm về Hơi thở
(Ànàpànasati) có rất nhiều, cả trên phương diện tôn giáo thuần túy lẫn trong đời
sống thế tục hằng ngày. Mặc dầu Pháp sư Buddhadàsa đã giảng rộng trong bảy bài
pháp, chúng tôi tưởng cũng nên nêu ra một vài lợi lạc ngay tại buổi đầu. Trước
nhứt, Giác niệm về hơi thở mang lợi ích đến cho sức khoẻ vừa vật chất vừa tinh
thần. Hơi thở dài, sâu và an hoà rất tốt cho thân thể. Biết thở đúng cách khiến
ta trở nên bình thản và giúp ta trừ được sự căng thẳng, áp huyết cao, khích động
thần kinh và ung độc đã tàn phá rất nhiều đời sống hiện nay. Chúng ta có thể học
được thế ngồi giản dị, đẹp đẽ, chẳng còn chút nào căng thẳng, lo âu và bận rộn
đến khuấy rối. Sự an tịnh êm dịu nầy còn có thể duy trì ngay cả trong các động
tác thường nhựt khác và giúp ta hoàn tất mọi việc hằng ngày một cách khéo léo
và … duyên dáng.

Giác niệm
về hơi thở còn đưa ta đến gần với thực tế và thiên nhiên. Chúng ta sống quá nhiều
với cái đầu của chúng ta: tư tưởng, mơ mộng, ký ức, kế hoạch, lời nói và tất cả
những thứ khác nữa. Vì thế, chúng ta còn đâu cơ hội để hiểu biết về tấm thân của
chính chúng ta, chẳng hề dùng thời giờ để tìm hiểu tấm thân ấy (ngoại trừ khi bị
bịnh hoạn dày vò hoặc lúc tình dục ngây ngất). Với giác niệm về hơi thở, chúng
ta cảm ứng được với thân tâm ta và bản thể của nó. Chúng ta thấm nhập sâu xa và
vững chắc vào thực tế căn bản của nhơn sanh, để khôn khéo đương đầu với các cảm
thọ, tình cảm, tư tưởng, ký ức và những tâm trạng khác trong nội tâm. Hết còn bị
các thứ kinh nghiệm đó thổi bạt làm chúng ta phải nghiêng ngửa, chúng ta mới dễ
chấp nhận chúng đúng y như chúng đang là như thế và học được bài học mà chính
các kinh nghiệm đó đang dạy chúng ta. Chúng ta bắt đầu học hỏi được cái gì là
cái gì, cái gì chân thật, các gì giả dối, cái gì cần thiết, cái gì tầm thường,
thế nào là xung đột, thế nào là an hoà.

Với Giác
niệm về hơi thở, chúng ta học được lối sống trong hiện tại, và chỉ có khoảng thời
gian nầy chúng ta mới thật sự sống. An trú trong quá khứ, thì quá khứ đã chết mất
rồi, hoặc mơ mộng về tương lai, thì tương lai lại mang cái chết đến, cả hai thời
nầy đều chẳng phải thật sự là sống cuộc đời đáng sống của con người. Trong khi đó,
mỗi hơi thở là một sự thật sống động trong cái ở đây và bây giờ, đâu có bờ bến
nào giới hạn. Biết rõ ràng được hơi thở đang thở, chính là đang sống, sẵn sàng
để tăng trưởng và để đón nhận bất cứ những gì sẽ tiếp theo sau.

Sau cùng,
trong khuôn khổ hạn hẹp của cuộc đàm luận nầy, Giác niệm về hơi thở
(Ànàpànasati) giúp ta dũa mòn được và vứt bỏ đi sự ích kỷ hiện đang phá hoại đời
sống chúng ta và của cả thế giới nữa. Xã hội và hành tinh của chúng ta đang bị
dày xéo vì vắng bóng hoà bình. Vấn đề nầy rất khẩn thiết, khiến cho các chánh
trị gia, ngay cả các kỹ nghệ gia quân sự cũng rêu rao hứa hẹn hoà bình. Nhưng
còn chưa thấy thực hiện nổi những gì để thật sự khiến nền hoà bình chân chính
được nở hoa. Chỉ thấy có những biện pháp hời hợt, phiến diện được đề ra, trong khi
đó nguồn gốc của sự tranh chấp lại nằm bên trong nội tâm của mọi người, của mỗi
người trong chúng ta. Các cuộc xung đột, tranh biện, chiến đấu, và cạnh tranh,
mọi sự bạo hành và tội phạm, sự bóc lột cùng sự bất lương, đều khởi lên từ các
nỗ lực đã bắt nguồn nơi các ý nghĩ ích kỷ của chúng ta. Giác niệm về hơi thở
giúp ta nhổ bật được gốc rễ của cái “Ta” khả ố và những cái “của
Ta” đáng ghét, là các mầm mống của lòng ích kỷ đó. Cần chi hô hào ầm ỉ về
hoà bình, chúng ta chỉ cần đến luồng hơi thở nhẹ nhàng cùng với sự tỉnh giác
sáng suốt.

Niềm khát
khao hoà bình của chúng tôi, hoà bình cho nội tâm cá nhơn cũng như hoà bình cho
thế giới, đã được các quí khách chia xẻ, khi họ đến viếng thăm Suan Mokkh. Với
những ai hiện đang tầm cầu con đường hoà bình của Đức Phật, và nhận đó là bổn
phận và nguồn hạnh phúc của tất cả mọi người, chúng tôi xin hiến tặng quyển
sách nầy. Chúng tôi hi vọng quyển sách sẽ làm phong phú thêm sự thực tập Giác
niệm về Hơi thở (Ànàpànasati) của các bạn để đời bạn được thăng hoa lên.

Nguyện cầu
mọi người chúng ta đều đạt được mục đích đời sống đầy ý nghĩa của mình.

Tỳ kheo Santikaro
Suan Mokkhabalarama
Tân niên (P.L.) 2531 (1988)

Thiện Nhựt
xin thưa vài lời …

Kính thưa
Quí vị Đạo hữu,

Trong rừng
Giáo lý nhà Phật, tìm được một bản Kinh chỉ rõ vừa lý thuyết vừa thực hành là
điều rất khó. Kinh Nhập tức Xuất tức Niệm (Ànapànasati) đã được Pháp sư Phật Lệ
trình bày lại dưới hình thức mươi bài pháp thoại rõ ràng và giản dị, chỉ rõ con
đường tu tập, từng bước một, để đi đến sự giác ngộ và giải thoát hoàn toàn. Ngay
tại trang bìa, có ghi rõ sách dành cho các Phật tử quyết tâm mới bắt đầu tu tập
(For serious beginners).

Nếu đã
thấy bấy lâu nay cứ chạy lòng vòng đi tìm một pháp môn thích hợp với mình, thì
tôi thiển nghĩ đây là một quyển sách, cần đọc đi đọc lại nhiều lần, và nhứt là
cần được đem ra thực tập ngay. Nếu có quyết tâm, kết quả sẽ đến với ta rất rõ rệt
và rất đáng ước mong.

Trân trọng.
Montréal, 16-02-2004.
Thiện Nhựt kính trình.
Source: http://www.budsas.org/