Đạo Phật, Vũ Trụ Học, Và Tiến Hóa Tác Giả: David Loy – Chuyển Ngữ: Tuệ Uyển

ĐẠO PHẬT, VŨ TRỤ HỌC, VÀ TIẾN HÓA
Tác giả: David Loy 
Chuyển ngữ: Tuệ Uyển

Hình ảnh bề mặt từ kính viễn vọng không gian Hubble,
của một thiên hà xoắn ốc được cấu trúc bởi một lỗ đen ở trung tâm của nó. Vòng dày đặc chung quanh cái lõi màu vàng là
một khu vực của hoạt động sinh sao. Những
cánh tay xoắn ốc thì thấy mờ nhạt.

Ngay cả với tất
cả những lý thuyết khoa học sâu xa này về khởi nguyên của vũ trụ, tôi gợi lại
những câu hỏi quan trọng: Điều gì tồn tại
trước big bang? Big bang đến từ chốn nào? Nguyên nhân làm ra nó là gì? Tại sao
hành tinh của chúng ta tiến hóa để hổ trợ cho sự sống? Mối quan hệ giữa vũ trụ và những thứ hiện hữu
đã tiến hóa trong ấy là gì? Các nhà khoa
học có thể gạt qua những câu hỏi này như vô lý, hay họ có thể nhận thức tầm
quan trọng của chúng nhưng phủ nhận rằng chúng thuộc lãnh vực thẩm tra của khoa
học. Tuy nhiên, cả những sự tiếp cận này
sẽ có hệ quả về những giới hạn tri thức rõ ràng đối với kiến thức khoa học về
khởi nguyên vũ trụ của chúng ta. Tôi không
lệ thuộc vào những câu thúc chuyên môn hay lý tưởng của một quan điểm căn bản vật
chất trần gian.

–
Đức
Đạt Lai Lạt Ma

Có sự vĩ đại trong
quan điểm [tiến hóa] này về sự sống, với một vài năng lực của nó, ban sơ[1],
đã thổi vào một ít hình sắc hay vào trong một hình sắc; và với việc ấy, trong
khi hành tinh này luân chuyển phù hợp với quy luật tương ứng hấp dẫn, từ những
hình thức rất đơn giản vô thỉ xinh đẹp nhất và kỳ diệu nhất đã và đang tiến
hóa.

–
Charles
Darwin

Đối
với vũ trụ học Phật Giáo, vòng lưu chuyển của đời sống của một vũ trụ là tuần
hoàn. Có một thời điểm hình thành
(thành), một thời điểm trải qua (trụ), một thời điểm suy tàn (hoại), và một thời
điểm trống rỗng (không), trước khi những hình thức của một vũ trụ mới từ không
gian rực rở duy trì. Không gian ấy, theo
Thời Luân Mật Pháp (Kalachakra Tantra), không tách rời
với thời vô thỉ, tâm thức phổ quát.

Những
thúc ép của chủ nghĩa vật chất khoa học

Một
nhận thức rất khác biệt được cung ứng bởi khoa học cơ khí. Từ những nguồn gốc Âu châu của nó vào thế kỷ
mười bảy đến thành quả sau cùng của nó trong thế kỷ mười chín, nó nhấn mạnh vấn
đề ấy là cơ chế vô thức tương tác trong không gian đông cứng. Và những tiền đề này không chỉ là những sự trừu
tượng hóa thông minh. Chúng đã trở thành
những tin tưởng về thực tại được chia sẻ bởi văn hóa con người ở địa cầu. Cấu trúc kinh nghiệm khách quan của chúng
không thể không bị ảnh hưởng bởi khái niệm rằng chúng ta là những cơ chế, tọa lạc
trong một vũ trụ cơ giới vô thức.

Những
giả định trước như vậy được trình bày không chướng ngại đến tiến trình nổi bật
trong khoa học, công cụ, và kỷ thuật. Chúng hiếm khi được đặt vấn đề trong những hệ thống niềm tin thông thường
nhất trong khoa học hay xã hội. Chúng ta
có thể biết rằng khoa học lượng tử đã khơi mở vật chất cụ thể là những hình thức
năng lượng và tiến trình, nhưng chúng ta thích không liên hệ để lưu tâm những
hàm ý của sự kiện rằng, với những khám phá như vậy, chủ nghĩa vật chất là tự
chuyển biến.

Từ
điểm không đến mạng lưới toàn cầu

Điện
động lực lượng tử là một lý thuyết tiên đoán đầy năng lực được phát triển bởi
khôi nguyên Nobel vật lý Richard
Feynman và
những người khác. Nó đề xuất rằng những
hạt ảo, điện tử (electron) và lượng tử (photon) xuất hiện và biến đi từ phạm vi
của điểm không, chân không lượng tử bao quát khắp vũ trụ. Điều này là huyền bí
tương tự như vũ trụ học Đạo Phật diễn tả bản chất của vũ trụ như thế nào, phát
sinh trong không gian rực rở mà là nền tảng của chính tâm thức[2].

Một
nền văn hóa bị lèo lái bởi kinh tế giống như những gì chúng ta liên hệ đến sự
phân chia như những khám phá hơn là phản chiếu trên những gì hay có lẻ được
thay đổi bởi chúng. Nó nhiệt tình đi
theo mỗi áp dụng kỷ thuật của vật lý lượng tử – từ chất bán dẫn, tia laser, và
quang học sợi đến máy điện toán đến internet. Nó chuyên chở đến cả ngàn tỉ đô la tác động
kinh tế của họ. Thông điệp là rõ ràng:
quên lãng vũ trụ học – đấy là kinh tế, ngu xuẩn!

Một
vũ trụ tiến hóa

Nhưng chúng ta
có thể thật sự quên lãng vũ trụ học mà không đánh mất dự tính cho chính chủng
loại chúng ta chứ? Chúng ta trước nhất
trông thấy sự vĩ đại của thuyết tiến hóa với những khám phá của Charles Darwin
về nguồn gốc của sự sống trên mặt đất. Những gì đúng đắn cho nguồn gốc những chủng loại trên hành tinh của
chúng ta không nghi ngờ gì nữa phản chiếu một nguyên tắc phổ quát: chúng ta sống
trong một vũ trụ tiến hóa, không chỉ là một máy móc vô tri vô giác.

Như
Thomas Berry đã chỉ ra, nếu chúng ta khôi phục sự thống nhất nền tảng của tâm
linh và vật chất, bị chia tách một cách giả tạo bởi chủ nghĩa vật chất khoa học,
câu chuyện khoa học về vũ trụ cũng có thể phục vụ một cách đẹp đẻ như câu chuyện
thần thánh mới của chúng ta (new sacred story – Câu chuyện của
vũ trụ). Đối với vũ trụ học Phật Giáo, sự tiến hóa
sinh học hiện diện hoàn toàn không có rắc rối gì: lịch sử tự nhiên và lịch sử
tâm linh là hai mặt của đồng tiền. Tâm
thức không có bắt đầu của không gian rực rở[3]
đã cho sự phát sinh của vũ trụ tiến hóa này và từ một hình thức khởi đầu vô tận
vô cùng đơn giản hình thành xinh đẹp nhất và kỳ diệu nhất đã và đang tiến hóa. Nhưng nó không tránh khỏi rằng những hình thức vô chung sẽ tiếp tục để tiến hóa
trong một cung cách tự nhiên.

Tin
tức lớn nhất cho 65 triệu năm

Sự
tự sáng tạo của Trái đất cuối cùng đã tiếp tục trong 4.5 tỉ năm. Hình thức của đời sống sinh học bộc khởi như
một đơn bào khoảng 3.8 tỉ năm trước đây. Đời sống đa bào ở tuổi một tỉ
năm. Chủng loại con người “cầu trúc
hiện đại” là khoảng một phần tư triệu tuổi. Như Wes Nisker viết trong Kinh Tiến Hóa (Evolution
Sutra) của ông ta, chúng ta
chỉ là một loại động vật mới trên mặt đất.

Những hình thức truyền
thừa sự sống ấy đã được tiến hóa phối hợp qua những thử thách ngoại hạng của
tiệt chủng và thay đổi. “Những sự kiện
tiệt chủng” đã xảy ra khoảng 440, 360, 245, và 208 triệu năm về
trước. Lần thứ năm xảy ra 65 triệu năm
trước đây, khi một khối đá trời khổng lồ đụng vào bán đảo Yucatan[4]. Những loài khủng long bị quét sạch, chấm dứt
kỷ nguyên của những loài bò sát khổng lồ và bắt đầu kỷ nguyên của động vật có vú như chúng ta – Kỷ
Đại Tân Sinh – the Cenozoic.

Những nhà sinh vật học
và khoa học trái đất đồng ý rằng trong
thế kỷ 21, sự tiệt chủng thứ sáu đã bắt đầu, và nguyên nhân duy nhất làm ra là
một chủng loại đặc thù: chúng ta. San
hô ngầm có lẻ là hệ thống sinh thái học toàn bộ thứ nhất bị xóa sổ khỏi Trái
Đất bởi hành vi của con người. Một phần
tư những chủng loại cây cò và động vật có thể biến mất vào năm 2050, một khủng hoảng tiến hóa liên hệ đến sự đổ vở
khí hậu địa cầu nhưng thường bị làm lu mờ bởi nó. Trong căn bản, kiểu mẫu kinh tế hiện đại đang
thúc đẩy toàn bộ đời sống trên Trái Đất đến những cực điểm (tipping points) cho cả hệ thống vi sinh đa dạng và hệ thống khí hậu.

Đây có thể hoàn toàn có
thể là tin tức lớn nhất trong 65 triệu năm, nhưng nó hiếm khi được trình bày
như tin tức chính thức gì cả, bởi vì nó đưa lên những câu hỏi cấm kỵ cho xã hội
phát triển công nghiệp mà chúng ta đi đến cho là đương nhiên. Chúng ta tốt hơn đừng nghĩ về những hàm ý hay
những liên hệ mật thiết đối với lối sống của chúng ta ngày nay, và chủ nghĩa
tiêu thụ được cung cấp bởi quảng cáo và sự tuyên truyền liên hợp thúc đẩy chúng
ta đừng phiền tới. Thật an lòng hơn để tiếp tục với thể thao! Nhưng những câu hỏi lo âu vẫn hiện hữu. Tại sao chúng ta đang liều lĩnh với sự sụp đổ
của tiến trình tiến hóa phổ quát? Chúng ta không ở đây để tồn tại và thành công
chứ? Tại sao hành tinh chúng ta đã tiến
hóa để hổ trợ sự sống bằng mọi cách?

[1] Một
vài trích dịch khác của đạo Tin Lành, chỗ này có thêm chữ creatior – đấng tạo hóa.

[2]
Linh quang, tịnh quang, ánh sáng trong suốt, clear light tương đồng với
buddha-nature hay Phật tính

[4] Một
tiểu bang của Mexico.