Quyền Được Chết Trong Phẩm Giá Bác Sĩ Thú y Nguyễn Thượng Chánh

Trợ tử (Euthanasia) còn là một vấn đề cấm kỵ và
rất nhạy cảm ở phần lớn các quốc gia tiến bộ nhất là các quốc gia phương Tây,
nơi mà cuộc sống con người rất được quý trọng.

 ***

Được biết
giúp người khác tự vận hay trợ tử là một hành động không được pháp luật nhìn nhận,
và cho phép tại hầu hết các quốc gia tiến
bộ kể cả Việt Nam.

Tuy nhiên
cũng có một số ít nơi cho phép trợ tử trong những trường hợp thật đặc biệt.

Đó là Thụy
Sĩ, Hòa Lan, Bỉ, Hoa kỳ : tiểu bang Oregon,tiểu bang Washington và Montana.

Luật pháp
Thụy Sĩ cho phép trợ tử. Hiến pháp dành một điều khoản đặc biệt cho khách hàng
được toàn quyền quyết định. Luật dự trù hình phạt tù 5 năm cho ai giúp người
khác chết vì mục đích ích kỷ và tiền bạc. Luật cấm bác sĩ kê toa thuốc ngủ đối
với người còn khỏe mạnh, và ngăn cản việc trợ tử đối với những người bị bệnh
tâm thần vì họ không có khả năng phán đoán một cách sáng suốt.

Ngược lại,
tại các quốc gia độc tài, chuyên chính và các xứ kém mở mang nghèo khó thì vấn
đề trợ tử thường được nhìn theo một khía cạnh không mấy quan trọng và đơn giản
hơn nhiều.

Người già càng nhiều số chết càng
tăng.

Đây là một
gánh nặng cho gia đình và cho xã hội.

Tuổi già
thì phải bệnh, phải chiụ đau đớn về tinh thần lẫn thể xác và sau một thời gian
thì phải ra đi đúng theo quy luật của tạo hóa…

Y phí trang
trải để giúp các cụ kéo dài thêm cuộc sống tạm bợ không ngừng gia tăng thêm mãi.

Săn sóc cuối
đời (soins palliatifs), nhà già, viện
dưỡng lão đã trở nên những nhu cầu cấp thiết trong xã hội.

Niềm tin
vào tôn giáo và các giá trị triết lý nhân bản cũng có phần mai một trong đời sống
ngày nay cho nên con người phải tự mình đối mặt với cái chết qua một chuỗi tâm
trạng phức tạp bắt đầu bằng sự tức giận, bất mãn,bị shock, kế đến là giai đoạn
cam phận và cuối cùng là sự chấp nhận số mạng để ra đi cho được thanh thản.

Chắc chắn
là đa số các cụ cao tuổi, sức khỏe sa sút, đều muốn ra đi trong phẩm giá càng sớm
càng tốt. Cụ không muốn phiền
lụy đến gia đình và xã hội. Sống bấy nhiêu là cũng quá đủ rồi.

Nhưng đâu
phải muốn đi là được đâu…

Trợ tử chủ động (active euthanasia)

Đây là trường
hợp bác sĩ hay một người nào đó cố ý tiêm, cấp một loại thuốc hay giúp phương
tiện nào đó để bệnh nhân chấm dứt cuộc sống ngay lập tức. Có nhiều người cho rằng
trợ tử chủ động giúp bệnh nhân chết rất nhanh, gọn và sạch, tránh cho bệnh nhân
kéo dài sự đau đớn vô ích. Về một mặt nào đó trợ tử chủ động tốt hơn, có vẻ
“nhân đạo” hơn trợ tử thụ động

Trợ tử thụ động (passive euthanasia)

Trường hợp
nầy, bác sĩ không chữa trị đúng quy cách, không làm những gì cần thiết để duy trì sự sống của người bệnh, hoặc
ngưng cung cấp những phương tiện hỗ trợ cho bệnh nhân có thể sống, chẳng hạng
như: Tắt máy hỗ trợ hô hấp, gỡ máy cung cấp các chất dinh dưỡng, không thực hiện
những cuộc giải phẩu cần thiết cũng như việc ngưng cấp thuốc để kéo dài thêm sự
sống.

Từ Thụy Sĩ đến cõi vĩnh hằng

Dignitas, được thành lập từ 1998 tại Thụy
Sĩ. Đây là tổ chức hợp pháp chuyên lo và thực hiện chuyến du lịch cuối cùng về
bên kia thế giới. Không có vé khứ hồi.

Legal
assistance for suicide with

DIGNITAS To live with dignity, To die with dignity(sống
trong phẩm giá, thác trong phẩm giá)

Điều lệ và giá biểu

http://www.dignitas.ch/images/stories/pdf/informations-broschuere-dignitas-e.pdf

Bao trọn gói: tiền hòm,
tẩn liệm, lễ nghi, chôn cất lệ phí hành chánhv,v…12 600$

hoặc 8 400$ (chỉ có tiền vé mà thôi, chưa có tiền hòm, và tiền
mai táng v,v…).

Thanh toán chi phí trước ngày khởi hành.

Xin đừng gởi check vì ngân hàng tính lệ phí rất cao.

Liên lạc với Dignitas để biết thêm chi tiết và thủ tục thanh
toán tiền vé.

Address:

DIGNITAS

P.O. Box 9

8127 Forch

Switzerland

Telephone: +41 43
366 10 70

Fax: +41 43 366 10
79

Internet: www.dignitas.ch

E-mail: dignitas@dignitas.ch

Video : The right to live, the right to die

http://www.youtube.com/watch?feature=fvwp&v=BVirCMQaJQc&NR=1

Có người gọi đây là du lịch tự sát vì dịch vụ dành cho tất cả
khách hàng không phân biệt quốc tịch.

Dignitas cũng đảm nhận trợ tử cho từng cặp, từng đôi như vợ
cũng muốn được cùng chết theo chồng cho vẹn tình vẹn nghĩa.

Đó là trường hợp vừa xảy ra vào mùa xuân năm 2009, Dignitas
thực hiện trợ tử cho cặp vợ chồng nhạc trưởng Anh quốc Edward Dowes 85 tuổi và bà vợ 74 tuổi đã làm xôn xao dư luận
bên Anh.

Ngoài ra, một bà vợ hoàn toàn khỏe mạnh khác ở British
Columbia Canada cũng đòi được chết tại Zurich theo chồng đang mắc bệnh tim mạch
rất trầm trọng. Sự việc được đem ra xét xử ở tòa án năm 2010, nhưng cuối cùng
chỉ có ông chồng được phép ra đi về bên kia thế giới mà thôi.

Việc làm của
Dignitas cũng bị dư luận Thụy Sĩ và cả thế giới phê phán và chống đối dữ dội.
Tuy vậy, thương vụ của Dignitas, thành lập từ năm 1998, không vì thế mà bị giảm
đi chút nào hết.

Cho đến nay
số khách hàng ghi danh, hồ sơ nóng actif
cũng phải trên 6.000 người.

Assisted suicide statistics-the numbers
Dignitas helps to die, by country

http://www.guardian.co.uk/news/datablog/2010/feb/25/assisted-suicide-dignitas-statistics#data

Số khách
hàng đã được Dignitas giúp thực hiện chuyến viễn du tiên cảnh một cách êm ái
tính ra đã có trên 1.000 người rồi. (giá từ 8 400$ đến12 600$).

 Khách hàng đã đến từ 60 quốc gia khác nhau, đa
số là người Đức, Anh, Pháp, Hoa Kỳ, Do thái, Ý, Hòa Lan, Canada, Liban…

Phần đông du khách đều có vẻ rất thanh tịnh 99%,
và rất hài lòng (?) vì có thể thoát khỏi sự đau đớn vô cùng tận mà họ đã phải
gánh chịu từ nhiều năm qua.(có lẽ đây là lời quảng cáo).

Thủ tục ghi danh cũng đơn giản:

 – không bắt buộc phải là công dân Thụy Sĩ;

 – mở hồ sơ ghi danh: 80$;

 – lệ phí hằng năm 50$;

 – giấy tờ, hồ sơ cho phép Dignitas trợ tử phải
có 3 người chứng gồm 2 thân nhân, và một người ngoài cuộc, không liên hệ về nghĩa vụ và
quyền lợi với khách hàng;

Sau khi ghi
danh, thì phải chờ một thời gian, có thể vài ba năm hoặc mau hơn để Dignitas
thu xếp cho cuộc hành trình được suôn sẻ và êm ái.

– Bắt buộc
vị bác sĩ kê toa thuốc ngủ và khách hàng không phải là chỗ quen biết, có mối
quan hệ mật thiết hay họ hàng gì với nhau;

– Khách phải
khẳng định việc mình muốn chết để thoát khỏi cảnh đau đớn về thể xác và tinh thần;

– Khi được
Dignitas cho biết ngày giờ chính thức thì khách hàng phải có mặt, lẽ dĩ nhiên đến
với một vài thân nhân. Khách hàng khỏi cần mang theo hành lý làm gì;

– Khách được
đưa đến ngụ tại một tòa nhà nằm ngay trung tâm khu kỹ nghệ Pfaffikon, phía Đông
thành phố Zurich;

– Người trợ
giúp là y tá vào phòng nói chuyện, cắt nghĩa cách thức làm việc. Sau đó, chuẩn
bị một ly cocktail nước ép trái cây có pha một hỗn hợp 30ml thuốc ngủ nhóm barbiturique;

– Trước khi
uống ly thuốc ngủ, khách được cho uống một loại thuốc chống nôn mửa trước;

– Việc uống thuốc hoặc mở van phải do khách
hàng tự tay mình làm lấy. Dignitas chỉ trợ giúp nhưng không được thúc ép;

– Dặn dò đâu
đó kỹ lưỡng và xong xuôi rồi, y tá bước ra và đóng cửa phòng lại;

– Khách phải
tự tay mình bưng ly nước mà uống
vì luật cấm người khác trực tiếp giúp vào việc trợ tử.Tất cả các giai đoạn vừa
nêu đều được thu vào video để làm bằng;

– Sau khi uống,
trong vòng 30 phút thì khách ra đi một cách rất êm ái (nghe họ quảng cáo vậy thôi!);

– Sau đó,
Dignitas gọi cảnh sát đến làm thủ tục biên bản, chứng thật sự kiện;

– Mau lắm:
sáng tới nơi thì chỉ nội trong ngày tất cả đều xong hết;

– Adios!

Đa số khách
99% đều có vẻ rất bình thản và thanh tịnh. Họ rất hài lòng (?) vì có thể thoát
khỏi sự đau đớn vô cùng tận mà họ đã phải gánh chịu từ nhiều năm qua.

Tuy thế, đôi
khi nhân viên Dignitas cũng bị thân nhân khách hàng đón đường sỉ vã thậm tệ là
đồ satan, quỷ sứ, là sứ giả của tử thần, là nầy là nọ, vân vân và vân vân.

Video: Craig
Ewert assisted suicide in Switzerland

http://www.youtube.com/watch?v=LWy6pKVendQ

Các loại trợ tử theo Bác sĩ Trịnh
Nguyên Phước

(Bác sĩ chuyên ngành về tiêu hóa, giảng viên Trường đại học
Saint-Antoine (Pháp),

… “Có hai loại trợ tử cần phải được phân biệt
là trợ tử tích cực (euthanasie
active) nghĩa là gây nên cái chết bằng một hành động tích cực, và trợ
tử thụ động (euthanasie passive),
nghĩa là ngưng mọi điều trị để cho người bệnh chết một cách tự nhiên. Người ta
còn gọi trợ tử thụ động là ” sự ngưng chỉ hay bỏ sót các phương pháp điều
trị kéo dài cuộc sống “.

Trợ tử còn được phân chia làm trợ tử
tự nguyện (euthanasie volontaire),
trợ tử không tự nguyện (euthanasie non
volontaire), và trợ tử không tùy ý (euthanasie involontaire).

Trợ tử tự nguyện (euthanasie
volontaire) là trợ tử do người bệnh yêu cầu một cách rõ ràng, với sự
chấp thuận sáng suốt của người đó (consentement
éclairé)(như trường hợïp Vincent Humbert). Trợ tử không tự nguyện
(euthanasie non volontaire) là
trợ tử trên người bệnh trong tình trạng hôn mê hoặc lú lẫn, không còn khả năng
yêu cầu trợ tử (như trường hợïp Terri Schiavo). Trợ tử không tùy ý (euthanasie involontaire) là trợ tử
trên người bệnh còn minh mẫn, không yêu cầu cái chết hoặc không chấp thuận trợ
tử (chẳng hạn như khi câu hỏi không được đặt lên cho người đó).

Trợ giúp tự tử (aide
au suicide) hay tự tử trợ giúp bằng y khoa (suicide médicalement assisté) là sự
giúp đỡ, thường thường do một người thầy thuốc, một người bệnh đã quyết định
chấm dứt cuộc sống của mình, bằng một liều thuốc độc hay một phương tiện khác.
Hành động đưa tới cái chết là do người bệnh, nhưng người trợ giúp là người thầy
thuốc.

Giảm đau cuối đời (sédation
terminale), còn gọi là trợ tử gián tiếp (euthanasie indirecte) là sự điều trị bằng thuốc giảm đau loại
morphine, nhằm giảm đau cho bệnh nhân, nhưng có thể đưa tới cái chết do tai
biến suy giảm hô hấp. Thật ra, ai cũng biết rằng tất cả là tùy liều thuốc, nhẹ
hay nặng, mà hành động này mang tính chất giảm đau hay trợ tử”

Điều trị tạm thời (soins
palliatifs) là điều trị không nhằm khỏi bệnh, mà nhằm thuyên giảm sự đau
đớn của người bệnh, về thể xác cũng như tinh thần.

Điều trị tới cùng (acharnement thérapeutique, còn gọi là bướng bỉnh vô lý, obstination
déraisonnable) là điều trị bằng mọi cách, nhằm kéo dài cuộc sống, tuy
biết rằng bệnh nhân ở trong tình trạng cuối đời.

Tình trạng thực vật (état
végétatif) là một thực thể y khoa xuất hiện từ những năm 1960-70, do
những bước tiến của các phương pháp hồi sinh (b). Đó là một trong những
hình thái tiến hoá của coma, sau khi não bị chấn thương nặng hoặc thiếu oxy.
Người bệnh có vẻ tỉnh, mở mắt, nhưng không có hoạt động ý thức nào và hoàn toàn
phụ thuộc sự điều dưỡng trong đời sống hàng ngày. Sau một thời gian khoảng một
năm, tình trạng có thể gọi là thực vật mạn tính (état végétatif chronique, persistent vegetative state), không
còn hi vọng đảo ngược lại, với những biến chứng xẩy ra do liệt giường lâu ngày.
Đó là tình trạng của Terri Schiavo (b), kéo dài trong 15 năm trời và mới
kết thúc gần đây”.

Liên Âu xôn xao về trợ tử

Chúng ta có
quyền để một người đau bệnh trầm kha, nan y tự quyết định kết liểu đời họ để
thoát khọi sự đau đớn thể xác hay không?

Tại Hòa
Lan, việc trợ tử được xem như việc «trị
liệu bằng thuốc» và chỉ có 40% ca trợ tử đã được chánh thức báo cáo.

Cũng tại
Hòa Lan, 80% bác sĩ đã áp dụng phương pháp trợ tử chủ động active «tự tiện» giải phóng bệnh nhân
thay vì phải áp dụng cách trợ tử thụ động passive (như bớt thuốc, bớt chất dinh dưỡng, v.v…để bệnh nhân kiệt sức mà
mau thăng)

Belgique nối
gót Hòa Lan cho phép trợ tử vào năm 2008.

Vừa qua, đảng
xã hội Pháp đã đệ trình một dự luật về trợ tử đối với những bệnh nhân trong
giai đoạn cuối cùng của bệnh ngặt nghèo như cancer và không còn hy vọng.

Dự luật thuận
cho việc trợ tử để bệnh nhân có thể chết trong phẩm giá (?).

Nhưng cuối
cùng dự luật trên đã bị chánh phủ Pháp bác bỏ.

Video. Jean Luc Romero (auteur Les voleurs de liberté) sur TV5Monde

http://www.dailymotion.com/video/xb7gqh_jean-luc-romero-sur-tv5-monde_news?ralg=meta2-only

Hoa kỳ và trợ tử

Tại Hoa Kỳ,
hầu hết tại các tiểu bang, trợ tử hay giúp cho người khác chết là một hành động bất hợp
pháp ngoại trừ các tiểu bang Oregon, Washington và Montana.

Non-active euthanasia, or
assisted suicide, is legal in three US states;

• Oregon
• Washington
• Montana
• New Hampshire is currently considering a bill on assisted suicide

Read more: http://wiki.answers.com/Q/In_what_countries_is_euthanasia_legal#ixzz1eAd3lGF4

Tuy nhiên,
theo cuộc thăm dò Gallup năm 2002 cho thấy có 72% dân chúng Mỹ thuận việc trợ tử.

Ngày
08/12/2009, tù nhân tử hình Kenneth Biros 51 tuổi bị đem ra «trợ tử» (xử tử) tại
Ohio. Anh ta là tử tội đầu tiên bị giết bằng cách tiêm mạch một loại thuốc duy
nhất mà thôi thay vì phải cần một hổn hợp cocktail
chứa 3 loại thuốc như từ trước tới nay thường đuợc tòa án Hoa Kỳ áp dụng.

Một số trợ
tử ít người biết tại Hoa Kỳ :

Chronology of assisted dying

http://www.deathwithdignity.org/historyfacts/chronology/

-Cha của
ngoại trưởng Hillary Clinton

1993 – President Clinton and Hillary Rodham
Clinton publicly support advance directives and sign living wills, acting after
the death of Hugh Rodham, Hillary’s father

 Cựu TT Nixon và phu nhân TT Kennedy là Jackie Kennedy.

1994 – More presidential living wills are
revealed. After the deaths of former President Richard Nixon and former first
lady Jacqueline Kennedy Onassis, it is reported that both had signed advance
directives.

Québec thì sao?

Thăm dò ở
giới bác sĩ chuyên khoa spécialistes
cho biết 75% đều ok việc trợ tử.

75% bác sĩ
gia đình cũng vậy.

Thăm dò
Crop cho thấy 80% dân Québec đều thuận việc trợ tử nếu chính tay người bệnh
nhân làm đơn xin.

Michel
Dongois. L’euthanasie, un geste médical.
L’Actualité Médicale, Le Journal du Médecin Vol 31 No 4/10 Mars 2010

« Tại
Quebec, chính giới bác sĩ (chớ không phải bệnh nhân) đã đưa vấn đề cần trợ tử
ra trước công luận.

 Năm 2009 vừa qua, Collèges des Médecins du Québec, Fédération des médecins spécialistes
du Québec FMSQ và Fédération des
médecins omnipraticiens du Québec FMOQ đã e dè hé cửa đem vấn đề then chốt
nầy ra bàn cãi.

 Theo các thầy thuốc thì trợ tử phải được xem
như một acte médical để giúp bệnh nhân thoát khỏi cảnh đớn đau thể
xác.

Không biết
việc nầy có sái với y đức éthique médical hay không?

 Nhưng có điều chắc chắn là ý kiến quá táo bạo
của các bác sĩ đã làm nổi dậy ngọn sóng thần tsunami từ nhiều phía: từ các nhóm bảo vệ sự sống, từ các nhóm khuyết
tật handicapés, từ các tôn giáo lớn,
từ những nhà đạo đức thiệt và cả các nhà đạo đức giả.…Riêng các nhà chánh trị
thì cẩn thận hơn nên họ có tránh né không dám tuyên bố nầy nọ, không có lợi cho
đường sự nghiệp của họ. Cũng dễ hiểu mà thôi.

Nếu trợ tử
được hợp pháp hóa thì lãnh vực săn sóc cuối đời sẽ mất đi hết ý nghĩa của nó. Số
phận người già, người bị khuyết tật nặng và người bệnh trầm kha liệt giường liệt
chiếu sẽ ra sao?

Chắc họ trước
sau rồi cũng sẽ được giải phóng hết cho đỡ mất công cũng như để tiết kiệm ngân
sách.

Bác sĩ có
thể ngưng tiếp dịch truyền perfusion,
chất dinh dưỡng và kháng sinh qua tĩnh mạch, để cho bệnh nhân từ từ kiệt lực
hay bị nhiễm trùng huyết rồi cuối cùng phải thăng (euthanasie passive).

Tiến trình
có thể kéo dài trong nhiều ngày hoặc nhiều tuần lễ trước khi bệnh nhân chịu
phép ra đi. (kiểu nầy chỉ có bác sĩ và các y tá thân cận trong soins intensifs mới biết rõ mà thôi).

Một cách
đúng phép, thông thường bác sĩ có thể giúp bệnh nhân giảm đau bằng morphine. Nhưng với những liều lượng nào
đó (gia tăng) thì morphine cũng có thể
giúp bệnh nhân đi luôn chỉ trong vòng đôi ba phút hoặc trong vài ba giờ mà thôi.
(euthanasie indirecte)

Nhưng nếu
có chứng cớ bác sĩ tiêm một chất thuốc nào đó để cho bệnh nhân chết trong vòng
vài ba giây (euthanasie active), bác
sĩ có thể bị kết tội cố sát homicide volontaire.

Những tình
huống không rõ rệt tranh tối tranh sáng vừa nêu trên đã làm cho các bác sĩ rất
khó xử, e dè và rất bối rối trong cách trị liệu.

Đó là lý do
tại sao giới y khoa muốn làm sáng tỏ vấn đề và hợp pháp hóa vấn đề trợ tử càng sớm càng tốt.

Bác sĩ
không muốn họ bị mang tiếng là người vừa ban bố sức khỏe mà cũng vừa là người
ban bố sự chết ».

Tại sao có người chống đối việc trợ tử?

Nói rõ chống
đối trợ tử chỉ xảy ra tại những quốc gia tiến bộ, có tự do và dân chủ thật sự
chẳng hạn như tại các quốc gia Âu Mỹ. Mọi người đều có quyền phát biểu quan điểm
của mình mà không sơ bị trù ẻo, bị đì hay bị mời đi « làm việc ».

Nhóm chống
đối đầu tiên là các tôn giáo lớn, rồi kế đến là những nhóm nhân danh bảo vệ quyền
sống, nhóm người khuyết tật, Giáo hội v,v…Họ không ngớt làm áp lực ngăn cản chánh phủ trong việc hợp pháp
hóa việc trợ tử.

Các dân biểu,
các chánh khách thì quá rét, cố né tránh bàn luận vấn đề quá tế nhị nầy vì họ sợ
bị mất lá phiếu trong mùa bầu cử sắp tới…

Một vụ án thương tâm

Vụ án giết
con vì yêu thương (compassionate homicide)
để chấm dứt sự đau đớn của đứa con gái 12 tuổi bị khuyết tật rất nặng là vụ
Latimer ở Saskatchewan Canada vào năm 1993.

 Tòa án tỉnh bang kết án
tù chung thân. Dưới áp lực của hai phe chống và phe thuận trợ tử, bản án dược đem
xử lại tại Tối cao Pháp Viện Supreme
Court Canada vào năm 1997. Án được giảm xuống còn 10 năm tù. Cuối cùng tòa xét
lại và cho áp dụng một điều khoản khoan hồng đặc biệt trong hiến pháp (constitutional exemption). Latimer được
National Parole Board cho phép hưởng (án treo ?) parole từng phần. Năm 2008 được cho phép về thăm nhà trong 10 ngày
mà không cần có người theo canh. Tháng 11/ 2010 thì Latimer được hưởng full parole,( phóng thích). Vấn đề ở đây
là Canada chưa có diều luật nào cho phép giết người vì lòng yêu thương hết (mercy killing).

Theo bà
Jocelyne Saint Arnaud, chủ tịch ủy ban y đức lâm sàng bệnh viện Sacré Cœur
Montreal (présidente du Comité d’éthique
clinique de l’Hôpital du Sacré Cœur de Montréal) :

-Nhiều người
đồng ý trợ tử có thể được thực hiện bởi bất kỳ ai miễn là người nầy được huấn
luyện kỹ, chớ không nhất thiết phải cần đến bác sĩ.

-Ban đầu
thì trợ tử chỉ dành cho những người tinh thần còn sáng suốt và họ có bày tỏ ý
muốn một cách rõ rệt và tự do, đồng thời họ cũng có làm đơn nhiều lần xin được
giúp trợ tử.

-Sau đó lần
lần, trợ tử sẽ bị lạm dụng và lan qua các nhóm yếu thế khác như các người bị bệnh
tâm thần, trí não không còn được sáng suốt, đang trong tình trạng hôn mê, những
người mắc bệnh suy thoái nặng (maladie
dégénérative), những người không có làm đơn xin, và trẻ em .

Các sự kiện
vừa nêu trên đã xảy ra tại Hòa Lan, nơi mà vấn đề trợ tử đã được coi là hợp
pháp. Tại đây trợ tử đã lan ra :

-những nhóm
người không nằm trong diện được phép trợ tử nhưng họ đã có làm đơn từ trước đó.

-trẻ em từ
12 đến 16 tuổi, với sự ưng thuận của cha mẹ chúng.

-các hài
nhi, cháu bé từ 0 đến 12 tháng tuổi mắc phải những chứng bệnh ngặt nghèo, theo
nghi thức Groningen (protocole de
Groningen)

Trợ tử thú y dễ quyết định hơn

Video This
can be happening

 http://www.youtube.com/watch?feature=fvwp&v=BVirCMQaJQc&NR=1

Theo đà
phát triển của khoa học, rất nhiều kỹ thuật chẩn đoán và phương pháp trị liệu
tân kỳ mà trước đây chỉ dành riêng cho y khoa, ngày nay cũng được thấy đem sử dụng
nhan nhản bên thú y.

Trợ tử ở
người là một vấn đề rất gây cấn, bị chống đối và đả kích dữ dội khắp mọi nơi, bị
lên án kịch liệt và hầu như bị ngăn cấm tại hầu hết các quốc gia Tây phương.

Ngược lại,
trợ tử thú vật thì rất dễ dàng và duờng như còn được khuyến khích nữa.

Ngày nay tại
các quốc gia Âu Mỹ, chó và mèo được xem như những thành viên trong gia đình và
tình cảm mà con người dành cho chúng đôi khi cũng không kém gì tình cảm họ dành
cho con cháu trong nhà.

Một mai vì
một lý do gì đó, chẳng hạn như con vật bị thương tật đau đớn hoặc mắc phải một
chứng bệnh nan y khó chữa trị được (cancer ác tính) hoặc chi phí chữa trị quá tốn
kém, nhưng không chắc gì có được kết quả mong muốn.

Trong trường
hợp này người chủ phải can đảm, gạt lệ, đắn đo giữa tình cảm và túi tiền để
nghĩ đến giải pháp trợ tử hầu có thể giải phóng con thú bất hạnh sớm thoát khỏi
các khổ đau cùng cực một cách vĩnh viễn.

Trợ tử thú
y là phương pháp giúp cho con vật chết một cách êm ái nhẹ nhàng trong tình yêu
thương của người chủ, và cũng nhằm mục đích để giúp nó khỏi kéo dài lê thê sự
đau đớn về thể xác do một chứng bệnh nan y hay một tai nạn nào đó gây nên.

Nếu trường
hợp trợ tử ở người, thì mục đích là để giúp bệnh nhân bảo toàn được…phẩm giá và
nhân cách của họ (sic).

Trợ tử thú
y giúp cho người chủ đỡ tốn tiền, bảo vệ cái hầu bao, khỏi cần chữa trị con vật
thân yêu của mình một cách vô ích.

Tại các quốc
gia Tây phương, vấn đề trợ tử phải do thú y sĩ thực hiện. Thường là tiêm thuốc
mê hoặc thuốc ngủ với liều lượng cao.

Thông thường
có hai cách:

1) Tiêm vào tĩnh mạch chân một loại thuốc
gây mê barbiturique như Thiopental (Nesdonal), Pentobarbital sodium (Euthanyl)
hoặc T61.

2) Tiêm vào xoang bụng: tác dụng chậm
hơn tiêm vào tĩnh mạch.

Trong bất cứ
trường hợp nào, thú y sĩ cũng phải nghe tim đến khi nó hoàn toàn ngưng đập. Đôi
khi cơ vòng hậu môn hoặc cơ bọng đái giãn ra lúc con vật vừa mới chết kéo theo
sự thải phân và nước tiểu ra ngoài. Các tiết vật khác cũng có thể tiết ra từ
các lỗ thiên nhiên.

 Sau đó, theo thủ tục thì thú y sĩ chia buồn
cùng chủ nhân.

Người gõ thực hiện trợ tử

Lúc còn dạy
học tại Viện đại học Cần thơ khoảng 73-74, mỗi năm để chuẩn bị mẫu vật thực tập
cho môn cơ thể học, người gõ thường nhờ các em sinh viên đi lùng mua chó và bán
lại cho Đại học. Trung bình lối chục con cho mỗi niên khóa.

Tại trường,
các chó đều bị tiêm một mũi thuốc vào mạch, có khi thẳng vào tim. Khi con vật
chết rồi thì chúng được bôm thêm dung dịch formol vào khắp cơ thể để giữ xác khỏi
bị thối rữa. Đây có thể nói đây là loại trợ tử chủ động (euthanasie active) vì khoa học.

Ngoài ra,
trợ tử là vì…chủ bị đổi đời nữa.

Vào khoảng
lối một tuần trước ngày miền Nam sập tiệm,
tác giả cũng có thực hiện hai vụ trợ tử khẩn cấp theo yêu cầu của khách hàng tại
phòng mạch thú y thuộc Đại học nằm cạnh bên đài phát thanh Cần Thơ trên đường đi
Sóc Trăng.

Vụ thứ nhất,
một con chó Berger allemand to lớn mạnh khỏe, chủ là một người Mỹ làm việc ở
phòng thông tin (?) Hoa kỳ tại Cần thơ, được nhân viên chở đến nhờ giải phóng
con vật vì ông ta phải về xứ gấp mà không thể mang nó theo cùng. Ông ta không
muốn con chó thân yêu của mình phải sống khổ cực với người khác cũng như ông sợ
con vật có thể trở thành món nhậu tại một quán nào đó nằm trên lộ 19 Cần thơ
chăng?

Vụ thứ nhì,
cũng một con chó Berger allemand của một sĩ quan cấp tá chỉ huy trưởng một đơn
vị chuyên ngành đối viện Trại Nhập Ngủ Số 4 tại Cần thơ. Chó được anh Trung úy
tùy viên chở đến phòng mạch thú y. Anh ta
nói nói là ông Tá muốn nhờ Bs cho nó một mũi. Lần nầy thì người gõ đã hiểu tại
sao rồi. Thế là cho 2 hũ Nesdonal (Thiopental sodium) vào mạch, kim vừa rút ra
thì con chó cũng thở hắt ra một cái rồi êm ru luôn.

Ngày hôm
sau, tình cờ gặp lại anh Trung Úy tại bến Ninh Kiều. Anh ta buồn xo, mặt xuống
sắc và cho biết: anh Chánh ơi, ổng vọt mất rồi!

Người gõ đứng
đó chỉ còn biết thở dài, ngẩn ngơ mà thôi…Người ta sao mà sướng thiệt!

Đó là ngày
28 tháng 4 năm 1975. Tương lai rồi sẽ ra sao đây?

Rồi 5 năm
sau đó, vào những năm đầu 80 lúc phải đi học lại tại Université de Montréal,
trong giờ clinique, người gõ cũng thường chứng kiến và tiếp tay với mấy ông thầy
để trợ tử chó của khách hàng mang đến trường đại học thú y tại St Hyacinthe,
Québec.

Có hai loại
Thuốc thường được sử dụng là :

-Euthanyl
(Pentobarbital sodium) và

-T 61 có chứa
hổn hộp: Embutramide (gây mê, làm liệt trung khu hô hấp), Mebozonium iodide (có
tính của curare làm liệt các cơ vân và cơ hô hấp, suy sụp tuần hoàn),
Tetracaine hydrochloride(gây tê làm mất cảm giác đau) và chất bảo quản
Dimethylformamide.

Tại Canada
hiện nay giá trợ tử một con chó cũng phải từ 100$ trở lên tùy theo trọng lượng
của con vật cũng như muốn chôn hay hỏa thiêu xác. Bên Pháp, giá trợ tử một con
mèo (bốn cẳng) là 50 euros.

Tác giả tự
hỏi không biết hiện giờ bên nhà có áp dụng trợ tử thú y hay không hay người ta
chỉ nghĩ là vật dưỡng nhân mà thôi nên số phận của chó mèo thường được chấm dứt
trong nồi, trong chão cho khỏi phí của Trời và cũng đồng thời tiện bề sổ sách để
mọi người được vui vẻ.

Có thương thì phải có khổ

Những kỷ niệm
êm đềm và những tình cảm kết tụ sau bao năm sống với nhau không dễ gì một sớm một
chiều mà quên đi được.

Chúng ta muốn
con vật thân yêu không bị đau đớn và sống mãi với ta, nhưng chúng ta không muốn
chứng kiến cảnh mù lòa của nó, không muốn nghe nó rên rỉ, không muốn nhìn thấy
nỗi bất công mà nó phải gánh chịu, v.v…

Chúng ta hy
vọng có thể hoạch định được giây phút mà chúng ta sẽ mất nó đi một cách vĩnh viễn.
Càng níu kéo dài sự sống của nó, chúng ta càng kéo dài sự đau đớn thể xác và
làm chậm lại sự ra đi của nó.

Tuy biết vậy,
nhưng trong thực tế rất khó cho chúng ta quyết định một cách dứt khoác được đến
lúc nào cuộc sống của nó phải dừng lại.

Để giúp
chúng ta có thể phán xét một cách sáng tỏ, chúng ta nên căn cứ vào một số dữ kiện
sau đây:

*- Dự đoán diễn tiến bệnh trạng hay pronostic của nó ra sao? Có hy vọng
cải thiện không? Và đến mức độ nào? Trị liệu có kèm theo đau đớn không?
Có ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày của nó không?

*- Trong thời gian bao lâu chúng
ta mới thấy được sự cải thiện và con vật có thể trở về nhà (trường hợp con vật
đang nằm bệnh viện).

*- Chúng ta tự hỏi xem chúng ta có
đủ phương tiện và thời giờ để săn sóc nó tại nhà hay không?

*- Con vật đau đớn đến mức độ nào
(trong thực tế rất khó xét đoán).

*- Nó có ăn uống được không?

*- Có thở khó
không?

*- Nó có biểu lộ sự vui mừng khi gần
gũi với con người và với các con vật khác hay không?

*- Nó có thể tự di chuyển một mình
được không hay chỉ nằm lì một chỗ?

*-Quá già, mù mắt,
di chuyển khó khăn…Thôi, cách hay nhứt, nói theo tiếng trong nghề là Put to sleep.(cho nó ngủ luôn)

Trợ tử thú y cũng bị chỉ trích tơi bời

Tại các quốc
gia Tây phương, vấn đề trợ tử phải do thú y sĩ thực hiện. Thường là tiêm thuốc
mê hoặc thuốc ngủ với liều lượng cao.

Hình như
danh từ trợ tử thường hay bị lạm dụng bên thú y. Tiếng trong nghề là Stamping out, nghĩa là giết hết tất cả
thú trong một khu vực nào đó để ngăn chặn sự lây lan của một dịch bệnh. Đó là việc trợ tử cả trăm ngàn heo
bò dê cừu bằng đủ mọi cách để chận đứng sự lan truyền của bệnh long móng lở mồm
(FMD) ở Anh quốc năm 2002 cũng như việc trợ tử hằng triệu gà vịt ở Canada bằng
carbon dioxide (C02) để ngăn chặn dịch cúm gia cầm tại Fraser Valley, British
Columbia, Canada vào năm 2004.

Tuy nhiên,
cũng có nhiều người chỉ trích rằng phương pháp trợ tử của cơ quan CFIA Canada
thật sự ra không đạt được kết quả mong muốn 100% một cách nhanh chóng như cơ
quan nầy đã từng tuyên bố. Bởi lý do vừa kể, sự đau đớn của một số gia cầm bị
kéo dài ra một cách vô ích.

Phật giáo nói gì về trợ tử?

1)Theo cư sĩ Trịnh Nguyên Phước (rf Đạo Phật trước vấn đề trợ tử)

 “Đi với bản thân tôi, hành nghề thuốc từ hơn ba chục năm nay đồng thời
là một cư sĩ Phật tử, tôi không thấy có gì mâu thuẫn giữa hành động trợ tử của
người thầy thuốc và con đường diệt khổ của đức Phật.

 Cũng như nhiều đồng nghiệp và y tá chăm sóc
những bệnh nhân tới giai đoạn cuối đời, chúng tôi đã hơn một lần quyết định,
với sự thoả thuận và nhiều khi do sự yêu cầu của gia đình, dùng những loại
thuốc “cocktail lytique”, những liều thuốc opiacés gây hôn mê dần rồi
tắt thở, đã viết trong hồ sơ mật hiệu DNR
(do not ressuscitate), để từ chối điều trị đến cùng… Mỗi trường hợp là một
trường hợp đặc biệt và không khỏi gây xúc động, nhưng chúng tôi đều có cảm
tưởng đã hành động theo đúng y đức, đã làm giảm bớt và ngắn đi nỗi khổ đau của
người bệnh và của gia đình, thay vì một cái chết kéo dài lê thê, hạ thấp phẩm
giá con người, một cách vô ích.

Có người cho rằng đạo
Phật có thể chủ trương để cho cái chết tới một cách tự nhiên, nhưng không chủ
trương gây nên cái chết, và như vậy cho phép trợ tử thụ động, tức là ngưng điều
trị, tắt máy thở, bỏ ống dẫn dạ dầy, nhưng không cho tiêm thuốc ngưng tim đập hay ngưng
thở. Nhưng theo tôi, sự phân chia này có phần giả tạo và thiếu thực tế, và điều
quan trọng vẫn là cái ” tâm ý ” của người bệnh và của gia đình : khi
sự khổ đau trở nên cùng cực, cuộc sống nặng nề vô nghĩa, thì tại sao không cho
phép người bệnh được giúp đỡ ra đi một cách tốt đẹp, nhanh chóng và an lành? Đó
chính là ý nghĩa cao đẹp của sự trợ tử, phù hợp với tinh thần từ bi và trí tuệ,
không chấp trước của đạo Phật.

Chúng ta có cái may mắn là đạo Phật đặt
con người, hay đúng hơn cái tâm con người vào trung tâm điểm của cuộc sống.
” Tâm dẫn đầu các pháp
” là câu đầu của Kinh Pháp Cú (Dhammapada).
Đạo Phật ra đời cũng vì cái khổ của con người, cho nên người Phật tử luôn luôn
lấy diệt khổ làm kim chỉ nam.
Khác với các tôn giáo thần khải, lấy Thượng Đế làm trung tâm điểm, lấy con
người làm hình ảnh của Thượng Đế, với những giá trị tuyệt đối, những giáo điều
cứng nhắc, cho nên khó lòng đổi thay, thích hợp với thời đại. Sau các cuộc cách
mạng văn hóa mang lại bởi Copernic, Darwin, Freud, Einstein, v.v., ngày hôm nay
cuộc cách mạng sinh học cũng đang làm lay chuyển tháp ngà của các tôn giáo thần
khải. Đạo Phật chỉ cần dựa lên giáo lý căn bản của mình mà hiện đại hóa, mà
thích hợp với thời đại. Nếu không thì cũng sẽ, như các tôn giáo thần khải, càng
ngày càng tách xa khoa học, xa xã hội, xa bước tiến của nhân loại…

Cuối cùng, tôi xin đọc một câu của Tuệ
Trung Thượng Sĩ, vị thầy của Sơ tổ Trúc Lâm Trần Nhân Tông, trong bài ”
Sinh tử nhàn nhi dĩ (Sống chết nhàn thôi vậy) ” để chúng ta cùng nhau suy
ngẫm :

” Tâm chi sinh hề, sinh tử sinh.
Tâm chi diệt hề, sinh tử diệt “.

Khi tâm sinh, thì sinh tử cũng sinh. Khi tâm diệt, thì sinh tử cũng
diệt.
Sinh tử không ở ngoài cái tâm.
Vậy thì còn sợ gì sinh tử ?”

2)Theo
Cư sĩ Nguyễn Phúc Bũu Tập (rf Quan
niệm về trợ tử của đạo Phật)

(cựu Dược sĩ Thiếu Tá VNCH, Nguyễn
Phúc Bữu Tập Ph.D Hoa Kỳ)

“…Đạo Phật
tránh hành vi trợ tử không dựa vào nền tảng thực tiễn, mà dựa vào căn bản đạo
đức và hướng linh. Đạo Phật đặt đời sống trong khung cảnh luân hồi (samsara).
Đời sống của muôn vật (trong đó có con người) không chỉ khởi đầu lúc âm dương
phối hợp để sinh sản; đời sống này cũng không chấm dứt khi cơ thể tan rã, hủy
diệt. Cho tới khi đời sống được khai phóng, giải thoát khỏi vòng luân hồi, nó
sẽ luôn luôn tiếp nối như một ngọn triều xô đẩy không ngừng…Hiểu được
vậy, thì tránh khổ đau hiện tại bằng cách tạo được cái chết sớm hơn (trợ tử
tình nguyện), hay giúp người khác sớm chết vì không muốn nhìn thấy đau khổ
(hành động trợ tử tiêu cực) cũng chỉ là những hành động vô bổ, thiếu thực tế,
không đưa kiếp người đến đâu.

Trình
bày quan điểm nhà Phật không tán thành hành động trợ tử, nặng tính cách lý
thuyết. Nhưng thông thường những bài thuyết giảng của đức Phật không phải chỉ
thuần túy lý thuyết mà lại được rút ra từ những trường hợp cụ thể. Học giả Phật
giáo S.K. Nanayakkara sưu khảo trong kinh Vinaya Pitaka (quyển II) có những
trường hợp cụ thể đức Phật phán quyết về hành động trợ tử…”

 

Trợ
tử qua cái nhìn của Thiên Chúa Giáo.

Tại sao Giáo Hội chống lại việc trợ tử? Phải chăng đó là chuyện không
bình thường khi giúp xoa dịu bớt sự đau đớn của người già theo ý muốn của họ?

 (Pourquoi
l’Eglise est-elle contre l’euthanasie ? N’est-il pas normal d’abréger la
souffrance d’une personne âgée lorsque c’est elle qui le demande ?)

 (L’Eglise refuse qu’on limite la valeur de la vie de quelqu’un à sa
possibilité de vivre sans souffrance. On touche à nouveau à l’essence de la vie
: l’homme n’a pas le droit de détruire ce qu’il n’est pas capable de créer (une
vie humaine).

Giáo hội chối từ việc giới
hạn giá trị đời sống của một người nhằm để họ có thể sống trong sự không đớn đau.
Như vậy, chúng ta đụng vào bản thể của sự sống. Con người không có quyền hủy
hoại những gì mà họ không thể tạo ra được (sự sống) .

 (Elle encourage par contre les soins palliatifs, qui consistent à
accompagner le malade en diminuant au maximum ses souffrances, soins qui
justement évitent l’acharnement thérapeutique).

Ngược lại, Giáo hội khuyến khích việc săn sóc cuối đời
hầu giúp cho bệnh nhân giảm thiểu được tối đa những đớn đau cũng như tránh cho
họ phải chịu cảnh bị điều trị tới cùng.

–
(Une personne vraiment entourée d’amour ne demande pour ainsi
dire jamais l’euthanasie. Il s’agit plus d’un appel au secours que d’une
demande réelle (comme les suicides ratés des adolescents). Y accéder consiste à
supprimer le symptôme plutôt que le mal).

* Một người bao bọc bởi tình thương yêu thật sự sẽ không bao giờ xin được
trợ tử. Đó là một tiếng kêu cứu hơn là một sự yêu cầu thật sự (cũng không khác
gì sự quyên sinh bất thành ở giới trẻ). Thỏa mản nguyện vọng đó chẳng khác nào
diệt bỏ triệu chứng hơn là căn bệnh.

 (Certains grands handicapés ont communiqué aux autres un fantastique
dynamisme de vie (comme Jacques Lebret, sans yeux et sans mains, qui a témoigné
de sa joie de vivre dans bien des écoles).

Có người khuyết tật nặng đã truyền đạt đến người khác
một sức sống mang tính năng động tuyệt vời. (Chẳng hạn như J.Lebret, bị mù hai
mắt, và thiếu cả hai bàn tay nhưng đã chứng minh sức vui sống tại nhiều học
đường)

 (Ici encore, l’Eglise protège la vie à sa fin comme à son début).

Ở đây một lần nữa, Giáo hội bảo vệ sự sống lúc cuối
đời cũng như lúc khởi đầu.

 (Les notions de “vie ne valant pas la peine d’être vécue” et
de “compassion pour la souffrance” sont apparues pour la première
fois dans le discours de… Hitler. Elles étaient des préliminaires visant à
justifier la suppression de milliers de personnes “économiquement non
rentables)”.

Những ý niệm “cuộc đời không đáng sống” và “cảm thông
trước nỗi thống khổ” đã xuất hiện lần đầu tiên trong các bài diển từ của
Hitler. Đó là những giáo đầu nhằm biện
minh cho việc tàn sát hàng ngàn người “không đem một lợi lộc nào về mặt kinh
tế”

 

Kết luận

Các cuộc
thăm dò tại nhiều quốc gia cho biết đa số
người dân đều thuận tình với việc hợp pháp hóa vấn đề trợ tử.

Có người
cho rằng trợ tử là một hành động dã man và trái đạo đức. Người khác thì cho rằng
đó là điều rất cần thiết trong trường hợp những bệnh ngặt nghèo và đau đớn
không có hy vọng cứu chữa được nữa.

Trợ tử là một
vấn đề có thể liên hệ đến bất cứ ai, bạn cũng như tôi, một lúc nào đó trong
tương lai.

Có thể
chúng ta sẽ phải tự quyết định cho chính mình hay quyết đinh thay cho người
thân trong trường hợp người nầy đang trong tình trạng hôn mê hay không còn đủ
sáng suốt để phán đoán.

Vậy chúng
ta nên suy nghĩ cho chín chắn ngay từ lúc bây giờ là vừa.

 Di chúc sinh học (testament biologique) là điều cần thiết phải làm ngay từ bây giờ
khi mình còn đầy đủ sáng
suốt. Mục đích để
giúp cho bác sĩ và thân nhân biết ý muốn thật sự của mình. Như vậy họ dễ quyết định
khi tình huống bi đát, không còn một mãi mai hy vọng nào nữa.

Dưới đây là
tóm tắt mẫu di chúc sinh học làm tại phòng chưởng khế Montreal vào năm 1999.

-Trong tình
trạng sức khỏe quá tồi tệ, không được làm đủ các thứ test định bệnh một cách vô
ích.

-Không dược
áp đặt cách chữa trị tới
tấp, đặt ống thức ăn, làm
đủ thứ kỷ thuật hồi sinh, hổ trợ hô hấp bằng máy …

-Mong muốn
được chết trong phẩm giá. Từ chối sự sống bị kềm giữ lại một cách nhân
tạo và tôi đòi hỏi phải có được sự săn sóc cuối đời, đặc biệt là các thuốc làm
giảm đau (ma túy), để được khỏe…mặc dù các thuốc đó có thể làm cho tôi chết sớm
hơn.

– Không muốn
được chữa trị hay phải chịu đựng các cuộc giải phẩu có thể để lại trong tôi những di chứng nghiêm trọng
hay làm cho tôi rơi vào một tình trạng sống thực vật.

*M’opposer à tout acharnement diagnostique,
soit des tests et examen de tout ordre qui s’avèrent superflus compte tenu de
mon état de santé,

*M’opposer à tout acharnement thérapeutique,
technique d’alimentation artificielle (gavage etc..)et de réanimation,
maintient en vie par des moyens mécaniques, respirateur artificiel…

* Souhaiter de mourir dignement. Pour ce faire,
je déclare refuser être maintenu en vie par des moyens artificiels et j’exige
que me soient administré des soins palliatifs, notamrnent tout médicament
susceptible de diminuer ses souffrances et de lui procurer le confort requis,
même si ces médicaments devraient hâter le moment de ma mort,

*M’opposer à ce qu’on me fasse subir une
opération ou un traitement qui aurait pour effet de me laisser des séquelles
graves ou me laisser dans un état végétatif.

Văn hào
Arthur Hugh Clough ( 1819-1861, Anh Quốc) có nói một câu bất hủ :

« Anh
không được giết người, nhưng cũng không cần phải cố gắng để giữ lại sự sống »

Thou shalt not kill but
needst not strive, officiously, to keep alive.

Arthur Hugh Clough
(1819-1861)

 

Tham khảo

– BBC. Active and passive euthanasia

http://www.bbc.co.uk/ethics/euthanasia/overview/activepassive_1.shtml

–Trịnh
Nguyên Phước. Đạo Phật trước vấn đề trợ tử

http://chimviet.free.fr/thoidai/trotu/sdd0055.htm

-Nguyễn Phúc
Bữu Tập. Quan niệm về trợ tử của đạo Phật

http://www.thuvienhoasen.org/D_1-2_2-98_4-12160_5-50_6-2_17-98_14-1_15-1/

-Marta Spranzi, Peut-on
distinguer euthanasie active et euthanasie passive

http://www.laviedesidees.fr/Peut-on-distinguer-euthanasie.html

–Quelle est la position de l’Eglise sur
l’euthanasie

http://qe.catholique.org/euthanasie/183-quelle-est-la-position-de-l-eglise-sur-l

 -Wikipedia. Euthanasia in the
United States

http://en.wikipedia.org/wiki/Euthanasia_in_the_United_States

 -Nguyễn Thượng Chánh & Nguyễn
Ngọc Lan. Chết có thật sự đáng sợ hay không?

http://www.tintuccaonien.com/docs/docs_7/7_1_201.htm

 

Montreal, Nov 23,
2011