Những Câu Hỏi Từ Trái Tim

Phật Giáo
Ứng Dụng:

 NHỮNG CÂU HỎI TỪ TRÁI TIM
Giáo Huấn Về Sự Tu Tập Của Thiền sư Thích Nhất Hạnh
Diệu Liên Lý Thu Linh dịch

Những câu hỏi này được ghi lại vào ngày 7 tháng 4, 2013 tại buổi pháp
thoại thứ ba của Thiền sư TNH tại khóa tu dành cho Các Nhà Giáo tại Thái Lan,
vào tháng 4, 2013. Trong bài pháp thoại
này, Thiền sư đã trả lời các câu hỏi không chỉ xuất phát từ những vấn đề cá
nhân mà cả những vấn đề trong phạm vi giáo dục. Những đề tài trao đổi bao gồm cả việc thực tập chánh niệm đối với người
trẻ.

H (Hỏi): Thưa Thầy, khi chúng con cố gắng thực tập hạnh
lắng nghe sâu lắng, thì đối tượng tiếp xúc lại dùng những lời lẽ hung bạo, nói
những điều xấu ác để làm tổn thương người khác và bản thân họ, thì làm sao
chúng con có thể duy trì hạnh lắng nghe sâu lắng.

TS (Thiền sư): Mục đích của việc lằng nghe với lòng từ bi là để giúp người khác bớt khổ
đau. Khi người ta tràn đầy đau khổ thì
họ khó sử dụng ái ngữ. Có lẽ những đớn
đau, chua chát, bạo lực, thất vọng và sân hận trong lòng họ đã biểu hiện ra
bằng những lời nói và hành động tai hại. Vì thế khi lắng nghe quý vị hãy nhớ
một điều: người này đang đầy đau khổ. Tôi lắng nghe là để giúp người đó bớt khổ đau. Hành động chánh niệm này có hai khía cạnh:
trước hết là nhận ra được sự khổ đau trong lòng người đối diện, kế tiếp là nhớ
lại mục đích của hạnh lắng nghe của ta. Trong lúc lắng nghe, hãy chánh niệm về những điều này và sử dụng năng
lượng của từ bi để bảo vệ mình khỏi bị ảnh hưởng bởi những lời nói độc
hại. Nếu làm được như thế thì những lời
nói đó không thể làm tổn thương quý vị lâu dài. Nếu quý vị không giữ được tâm từ bi, thì đừng cố gắng buộc mình phải
tiếp tục lắng nghe kẻo quý vị thất niệm, và tâm quý vị sẽ không được bảo vệ
nữa. Hãy đợi đến một lúc khác để thực
hành hạnh lắng nghe, khi quý vị tràn đầy từ bi, thông cảm.

H: Thưa Thầy, chúng con có nhận một nhân viên vào
phụ trách việc huấn nghệ. Nhưng anh ta
thường dùng những lời lẽ xúc phạm đối với phụ nữ, hay những người khác sắc tộc.
Chúng con không thể chịu đựng được những lời lẽ này. Chúng con muốn hỏi là, làm sao chúng con có
thể bày tỏ với anh ta sự khó chịu của mình về cách ứng xử của anh ta một cách
thân thiện nhất?

TS: Thầy không nghĩ là quý vị cần
phải chuyển đổi cách ăn nói của người đó. Nhưng quý vị cần chuyển đổi cách lắng nghe của mình. Nếu quý vị nhận ra được nỗi khổ đau của anh
ta, và anh ta đã thể hiện điều đó ra ngoài như thế nào, thì quý vị có thể lắng
nghe bất cứ điều gì anh ta nói mà không bị bực tức. Nếu quý vị có thể lắng nghe với tâm từ bi,
người nói dần dần sẽ tự họ thay đổi cách nói năng, quý vị không cần phải bảo họ
làm thế.

H: Thưa
Thiền sư, chúng con làm việc với những người dân thuộc một bộ tộc trên núi. Họ
phải giết thú, phá rừng, góp phần vào việc làm nóng trái đất –cách kiếm sống
của các bậc phụ huynh này dựa trên việc sát hại mạng sống. Làm sao chúng con có thể dạy con cái họ cách
bảo vệ sự sống?

TS: Nếu quý vị có thể nấu những bữa ăn chay cho họ,
thì rất tốt. Dần dần hy vọng là họ có
thể thay đổi thói quen ăn uống. Quý vị
cần tìm những phương cách thiết thực để chỉ cho họ thấy sự khổ đau của các sinh
vật, có thể một bộ phim tài liệu về cảnh thú vật bị làm thịt để ăn, họ sẽ cảm
nhận được nỗi đau của những con thú mẹ. Điều đó còn giáo dục họ hơn là một bài pháp thoại hay những lời giáo
huấn trừu tượng. Quý vị có thể gầy dựng
một vườn rau, trồng rau xanh, rồi mời họ cùng tiếp tay với quý vị. Vườn rau không những có thể được duy trì, sản
sinh thực phẩm, mà còn có thể được dùng để dạy cho con cái của họ những phương
cách sống khác. Hãy chỉ cho bọn trẻ thấy
là chúng có thể thể hiện tình thương yêu bằng cách ăn những thực phẩm hữu cơ,
rằng chúng ta không cần phải ăn thịt. Người có lòng từ bi là người hạnh phúc. Vậy quý vị hãy làm như thế đi, rồi quý vị sẽ thành công.

H: Thưa Thầy, chúng con muốn áp dụng những phương
pháp của Thầy vào trường học, nhưng thầy hiệu trưởng, hay giám hiệu không chấp
nhận việc này. Chúng con phải làm thế
nào để có thể áp dụng chúng mà không bị đuổi việc? 

TS: Có
nhiều cách để đem các phương cách này vào trường học. Cách tốt nhất là đem các bài học về chánh
niệm vào lớp học một cách khéo léo, tinh tế. Nếu quý vị bảo các em học sinh bắt đầu buổi học bằng cách thở có chánh
niệm, thì ai có thể ngăn cấm quý vị? Quý
vị cần để cho người ta cảm nhận được những đổi thay trong lớp học. Nếu lớp học trở nên tốt hơn, các em học sinh
tử tế hơn thì mọi người sẽ bắt đầu chú ý. Giả thử quý vị hướng dẫn một buổi thư giãn hoàn toàn; không kể đến thời
gian dài hay ngắn, chắc chắn là nó sẽ gây ảnh hưởng trên lớp học. Quý vị cũng cần dành thời gian để tiếp xúc
với thầy hiệu trưởng và các bạn đồng nghiệp để bàn về phương cách làm cho học
sinh cảm thấy yên tâm hơn, và những việc cụ thể cần làm. Khi một thầy hay cô giáo thực hành chánh niệm
thì mọi thứ về người đó đều thay đổi, người ngoài sẽ nhận thấy điều đó và sẽ
hỏi vị thầy hay cô giáo đó về sự tự tại của họ. Khi người ta thấy được điều đó, họ sẽ không ngăn trở quý vị được an
lạc. Nếu quý vị không biết được cảm giác
an lạc của chánh niệm thì quý vị không thể đem nó vào lớp học. Một cách nữa là quý vị có thể viết về những
lợi ích của việc thực hành chánh niệm và chia sẻ điều đó với các bạn đồng
nghiệp hay cấp trên. Có rất nhiều kết
quả có thể chứng minh rằng chánh niệm đã mang đến ích lợi cho môi trường giáo dục
như thế nào.

H: Thưa Thầy, con đang đau khổ
nhưng khi con đang cố gắng để thoát ra khỏi nguồn gốc của khổ đau của mình, thì
học trò con tìm đến, muốn con giúp giải quyết những vấn đề của họ, rồi mẹ con
lại gọi điện thoại báo là cha con muốn làm hại bà. Làm sao con có thể cùng lúc giải quyết khổ
đau từ ba nguồn lực như thế?

TS: Quý vị cần lắng nghe những vấn
đề của học trò và mẹ của mình, nhưng chỉ giải quyết trước một vấn đề! Nên rõ ràng là trước tiên quý vị cần nói với
bà mẹ là mình sẽ trao đổi với bà, rồi quán xét vấn đề và gọi lại cho bà. Làm như thế là hợp lý. Để không bị choáng ngợp bởi quá nhiều vấn đề
cùng một lúc, chúng ta cần biết vung dưỡng bản thân để có đủ sức mạnh mà giải
quyết nhiều vấn đề. 

Có hai việc: trước tiên, phải
biết đối phó với khổ đau, và thứ đến là phải biết vung trồng hạnh phúc. Quý vị phải biết cách chữa lành vết
thương và cũng cố bản thân. Ở đây Thầy
xin nhắc lại thí dụ việc đi đến trường: đi như thế nào để có thể nuôi dưỡng bản
thân. Làm những công việc thường ngày cũng vậy, làm như thế nào để chúng trở
thành nguồn nuôi dưỡng ta. Khi cuộc sống
hằng ngày nuôi dưỡng ta, ta sẽ có đủ sức mạnh và không bị choáng ngợp bởi nhiều
vấn đề cùng lúc. Nếu một bác sĩ nhận
thấy bệnh nhân của mình quá yếu, không thể chịu đựng phẫu thuật, ông sẽ dời
việc phẫu thuật lại chờ cho bệnh nhân mạnh lên trước. Biết cách sống an lạc trong từng giây phút
rất quan trọng trong việc giảm bớt khổ đau. Khi quý vị mở vòi nước, quý vị cảm thấy an lạc. Khi đánh răng, quý vị thấy hạnh phúc. Biết hàm ân và vui vẻ làm tất cả những việc
đơn giản hằng ngày này rất quan trọng, chính chánh niệm sẽ giúp quý vị tỉnh
thức trước những khổ đau và các giải pháp.

H: Thưa Thầy, khi con thực tập, con cũng cảm nhận
được một vài chuyển hóa, nhưng chúng không bền lâu. Thí dụ, con có thể nhận thấy tâm sân của con
khởi lên và để cho nó qua đi, nhưng con chỉ làm được đôi ba lần như thế, nên
con cảm thấy rất nản lòng. Làm sao con
có thể duy trì được kết quả của công trình tu tập của con?

TS: Nếu quý vị buộc mình phải thở, với ý nghĩ rằng
điều đó là tốt, thì đó không phải là cách tu tập thông minh. Nhưng nếu quý vị bắt đầu thở theo một phương
cách mà quý vị cảm thấy bình an, tự tại trong ba, bốn giây phút đầu tiên, thì
đó là cách thực hành đúng. Đừng cố thực
tập trong đau khổ. Đức Phật đã dạy rằng
Pháp hoàn hảo ở khúc đầu, khúc giữa và khúc cuối. Quý vị cần phải cảm thấy an bình, hạnh phúc
suốt quá trình thở vào, thở ra của mình, không chỉ ở khúc cuối. Vì thế hãy từ bỏ cách thực hành là phương
tiện, và an lạc là kết quả của cách thực hành này. An lạc không phải là đích đến mà chỉ là con
đường. Không có con đường nào đưa đến
việc buông thư. Buông thư chính là con
đường. Quý vị không thể buộc mình phải buông
thư! Cách tu tập tốt là chúng ta không
phải khổ trong quá trình tu tập! Nếu
chúng ta khổ khi thiền hành, thì đó không phải là cách tu tập tốt! Nếu chúng ta tập thở theo tiếng chuông mà cảm
thấy khổ, thì đó không phải là cách tu tập tốt. Hãy vui vẻ khi thực hành, thì quý vị không phải có câu hỏi này!

H: Thưa Thầy, phần đông chúng con
sống trong những thành phố lớn, nên khi có dịp đến tu tập tại các chùa, thì
chúng con lại thấy rất khó thực hành theo. Rồi khi trở về thành phố, thật khó giữ, khó nhớ những điều đã học
được. 

TS: Làm người xuất gia dễ tu tập
hơn người cư sĩ. Khi quý vị sống trong
tăng đoàn, quý vị được sống trong một môi trường lý tưởng. Vì thế việc duy trì, giữ gìn giới pháp dễ hơn
khi ta sống trong tăng đoàn với các bạn đồng tu. Đức Phật luôn đi cùng với rất nhiều vị tỳ
kheo vì Ngài hiều rất rõ thực tại đó. Chúng tôi chỉ theo gương Đức Phật bằng cách mời theo nhiều vị tu sĩ và
cư sĩ có nhiều kinh nghiệm tu tập. Nếu
quý vị muốn tu dễ, hãy trở thành một tu sĩ!

Nếu không, quý vị phải thành lập các đạo
tràng cư sĩ dầu quý vị ở nơi đâu. Ở
thành phố, một đạo tràng cư sĩ sẽ thay thế tăng đoàn của các tu viện. Đó là lý do tại sao những khóa tu như thế này
có thể khơi nguồn cảm hứng để người cư sĩ có thể duy trì việc tu tập bằng cách
thành lập hay tìm ra các đạo tràng. Thông thường vào ngày cuối khóa tu người ta mới tìm ra được, nhất là
những người sống cùng một thành phố. Rất
nhiều đạo tràng tu tập của cư sĩ đã được thành lập khắp nơi trên thế giới. Ở Đức có hơn 80 đạo tràng của cư sĩ tu theo
pháp môn Tịnh độ. Ở Anh, có khoảng
100. Trong các thành phố như Luân Đôn và
Nữu Ước, nhiều khi có đến 10. Vì thế khi
quý vị trở về, hãy tìm hiểu, hãy họp thành nhóm để mỗi tuần tụ họp
lại một lần đi kinh hành trong chánh niệm, ăn cơm chánh niệm và nghe pháp với nhau. Tôi luôn thực hành kinh hành ở các trạm xe
lửa hay phi trường. Nếu đến các siêu
thị, tôi cũng làm như thế! Khi quý vị
thực tập như thế thì quý vị biết phải mua gì, phải không mua gì! Đôi khi tôi bước ra khỏi siêu thị mà không
mua thứ gì! Đó là Phật giáo ứng dụng mà
quý vị có thể đem vào thực tế.

H: Thưa Thầy, làm thế nào để con cháu có thể hàn gắn lại với những bậc cha
mẹ hay ông bà, những người đã làm tổn thương, đã xâm phạm họ? Chúng con cũng muốn thương yêu các bậc trưởng
bối, nhưng vết thương của chúng con quá sâm đậm.

TS: Khi cha mẹ của chúng ta đau
khổ và họ không biết làm thế nào để giải tõa nỗi đau đó, họ sẽ chuyền nó qua
cho chúng ta. Vì thế hãy quan sát nỗi
đau của quý vị, quý vị sẽ thấy nỗi đau của cha mẹ trong đó. Nếu chúng ta không thể chuyển hóa nỗi đau đó,
chúng ta cũng sẽ trao truyền nó lại cho con cái chúng ta. Đó là luân hồi khổ đau.

Thông thường chúng ta nghĩ là cha mẹ ở bên
ngoài chúng ta, rằng họ là người khác. Điều đó không đúng; họ ở trong chúng ta, hoàn toàn có mặt trong từng tế
bào trong cơ thể chúng ta. Những nỗi khổ
và niềm vui của mỗi tế bào trong cơ thể chúng ta cũng là của cha mẹ chúng
ta. Nếu quý vị không chuyển hóa được nỗi
đau của cha mẹ bên trong chúng ta, thì chúng ta cũng sẽ khiến cho những người
chúng ta thương yêu nhất khổ đau.

Quý vị đừng
tìm cách thay đổi người cha hay mẹ ở bên ngoài quý vị mà không chuyển hóa người
cha hay mẹ bên trong quý vị. Hãy nhớ
rằng chúng ta là sự tiếp nối của cha mẹ chúng ta. Chúng ta sẽ mang họ vào tương lai. Vì thế mỗi khi quý vị bước đi, hãy mời gọi
người cha, người mẹ bên trong quý vị cùng bước, để họ có thể tận hưởng những
điều kỳ diệu của cuộc sống và có thể được chuyển hóa ở bên trong quý vị. Hãy uống trà cùng họ, để họ có thể được
chuyển hóa ở bên trong quý vị. Hãy thay
đổi người cha, người mẹ ở bên trong quý vị trước, điều đó dễ làm hơn, trước khi
hướng tâm đến người cha, người mẹ ở bên ngoài. Chúng ta có thể chuyển các bậc cha mẹ ở bên trong thành những người dễ
thương, vui vẻ, đồng cảm, và chấm dứt sự luân hồi của họ trong ta. Sau đó quý vị mới có thể đủ sức giúp người
cha, người mẹ bên ngoài thay đổi. Nhưng
phải đợi đến lúc đó, vì người cha sân hận trong ta khi phải đối mặt với người
cha giận dữ bên ngoài sẽ chẳng đem lại lợi ích gì! Tôi cũng đã chứng kiến nhiều người con đã quay
trở lại giúp đở cha mẹ mình. Nương tựa
Tam Bảo, giữ năm giới là con đường hoàn hảo nhất để chữa lành các vết thương và
chuyển hóa tốt hơn.

Diệu Liên Lý Thu Linh

(Chuyển ngữ từ Questions from the heart: Advice about practice from Thich Nhat
Hanh, Nguồn: Buddhistdoor Magazine, April 2013