Vô ngã ( Phần 1)

Đạo Phật là con đường do Phật chỉ dẫn cho kẻ phàm phu có tâm thức Vô minh đi từ chỗ mê lầm khổ não đến nơi Thanh tịnh An lạc. Khi đi đến nơi đến chốn kẻ phàm phu trở thành người tỉnh thức, tâm thức Vô minh chuyển hóa thành Trí tuệ Giác ngộ, dứt trừ hết mê lầm khổ não trong cuộc sống thế gian. Do đó đạo Phật được gọi là đạo giải thoát.

Danh xưng này nhấn mạnh vào cứu cánh nhằm đạt tới, danh xưng đạo GIÁC NGỘ chú trọng đến phương tiện ứng dụng để đạt tới Giải thoát, danh xưng đạo TỪ BI đề cao động lực thúc đẩy hành giả tiến bước trên con đường Giải thoát.

Pháp giới vô số, Phật pháp vô biên, siêu việt cả hai phạm trù không gian và thời gian, bao trùm tất cả mọi sự vật từ hiện tượng đến bản thể, Phật học gọi là pháp tướng và pháp tánh. Tuy bao trùm pháp giới vô lượng, lan tràn khắp không gian vô cùng vô tận, xuyên suốt cả thời gian vô thủy vô chung, đạo Phật thâu tóm lại ở ba dấu tích, ba tánh chất của sự vật nhìn theo nhãn quan Phật học.

 Đây là ba giáo pháp nòng cốt, tiếng Hán Việt gọi là Tam pháp ấn: vô thường, vô ngã và khổ. Pháp ấn Khổ còn được gọi là tịch diệt. Danh xưng Khổ nhấn mạnh vào hiện tượng tức pháp tướng sự vật do con người cảm nhận thấy trong sinh hoạt hàng ngày. Danh xưng Tịch diệt chú trọng đến thực thể tức pháp tánh sự vật để con người nhắm tới trong khi quán chiếu đạt chứng ngộ Vạn pháp giai Không, hết thảy mọi sự vật đều có tự tánh không.

Tam pháp ấn này tuy nói là ba nhưng có tánh nhất quán, tuy ba mà một, tuy một mà ba. Nói cách khác, một sự vật nào cũng hội đủ cả ba tánh chất, nếu thiếu đi một, bất kể tánh chất nào, thì không còn là sự vật đó nữa nhìn theo nhãn quan Phật học. Sự liên quan gắn bó nhất quán này diễn giảng như sau:

 Lý giải

Để tiến tới chứng ngộ đạo pháp, thông thường cần lý giải cho thông suốt, đến hành trì và đạt tới thực nghiệm. Sự lý giải Tam Pháp ấn lần lượt như sau:

Vô thường

Pháp ấn này có danh xưng đầy đủ là Vô thường biến dị, cũng gọi là Phi thường, Đoạn, trái nghĩa Với Thường, Thường trụ, Phi đoạn.

Nghĩa nôm na Vô thường là lúc có lúc không, khi thế này khi thế khác, luôn luôn xê dịch biến chuyển không ngừng như đời người thấm thoát lúc mạnh lúc yếu, khi vui khi buồn, mới trẻ liền già, đang sống thoạt chết. Trong thế gian, tất cả các pháp hữu vi đều vô thường, lưu hành chuyển hóa theo quá trình sinh, trụ, hoại, diệt như cây cối nứt mầm nẩy rể, lớn lên trổ bông kết trái, tàn rụng rồi khô chết. Trường hợp con người, quá trình vô thường là sinh, lão, bệnh, tử. Đây là lý Vô thường đương nhiên như vậy không bao giờ sai khác, dù con người có ý thức nhận ra hay không nhận ra hoặc cố tình chối bỏ.

Có hai cách xếp loại Vô thường:

Nhị chủng vô thường gồm có hai thứ Sát-na Vô thường chỉ sự trải qua hình tượng một cách nhanh chóng trong giây lát và Tương tục vô thường chỉ sự trải qua hình tướng nội tiếp nhau mà hiện ra.

Tam chủng vô thường cũng gọi là tam chủng khổ gồm có ba cảnh biến chuyển khởi sanh ra khổ não cho chúng sanh: Cảnh thuận lạc biến đổi thành ra khổ não, cảnh khổ não hiện đến làm cho sợ hãi muốn trốn lánh và trường hợp quán thấy sự hoại diệt của thân mình nên sinh ra khổ não, tiếc thương cuộc sống.

Không ai có thể hai lần rửa chân ở một giòng sông. Câu này thường dùng như một trường hợp điển hình cụ thể để chứng minh lý Vô thường. Nói cho dễ hiểu một cách chính xác hơn: Ai cũng có thể nhiều lần rửa chân ở một vị trí nhất định của một giòng sông, nhưng không ai có thể hai lần rửa chân với cùng một lượng nước trôi trên sông.

Lý do: Sau lần rửa chân thứ nhất lượng nước đã trôi đi về cuối sông, lần thứ hai rửa chân là lượng nước khác trôi đến từ đầu sông. Nước trôi trên sông ví như thời gian trôi đi liên tục từng sát-na nối tiếp nhau và không bao giờ trở lại. Việc rửa chân là một sự kiện xảy ra ở một thời điểm trong phạm trù thời gian. Không một sự kiện nào hiển lộ ở thế gian mà không ở trong phạm trù thời gian và phạm trù không gian. Phật học gọi là Pháp hữu vi. (còn tiếp)