NGHI THỨC BÔNG HỒNG CÀI ÁO
Khổng
Trọng Hinh
Câu
chuyện “Bông Hồng Cài Áo” của
chúng ta khởi đầu từ những nghi vấn nhưng cuối cùng đã
có một kết luận thật đẹp. Bài đúc kết sau đây có thể
và rất nên được phổ biến ra ngoài gia đình Vạn Hạnh
để đánh tan mọi ngộ nhận. Bản quyền bài này thuộc về
bá tánh.
Nguồn
gốc thật sự của nghi thức “Bông Hồng Cài Áo”
1/
Nghi thức “Bông Hồng Cài Áo” thường
được tổ chức trong ngày Lễ Vu Lan ở các ngôi chùa VN hằng
năm để tưởng nhớ những bà mẹ đã khuất và vinh danh những
bà mẹ còn tại thế với con cháu. Trong nghi thức đó, các
em Phật Tử, với hai giỏ hoa hồng (roses), màu đỏ & màu
trắng, sẽ đến cài hoa lên áo từng người dự lễ.
Nếu
anh còn mẹ, anh sẽ được cài một bông hoa màu hồng trên
áo, và anh sẽ tự hào được còn mẹ. Còn nếu anh mất mẹ,
anh sẽ được cài trên áo một bông hoa trắng.
Đây
là 1 nghi thức thật dễ thương, nhiều ý nghĩa và rất hữu
hiệu trong việc giáo dục đại chúng về lòng hiếu thảo
và tình người. Nghi thức BHCA đó được giới thiệu đến
người Việt từ 1 cuốn sách cùng tên của thày Nhất Hạnh
được viết vào tháng 8, 1962 và sau đó, được phổ thông
hóa nhờ bản nhạc, cũng cùng tên cùa nhạc sỹ Phạm Thế
Mỹ.
2/
Hiểu lầm
Đại
chúng, trong đó có tôi, từ lâu đã hiểu nghi thức này được
phỏng theo là 1 phong-tục của người Nhật theo đó, các em
học sinh sẽ ra đường trong ngày lễ mẹ để gắn hoa hồng
roses cho những người qua lại.
Hiểu
như vậy không đúng.
Mới
đầu chỉ là do tình cờ và sau mới là do tìm hiểu, tôi được
biết là người Nhật không hề có phong tục BHCA. Họ chỉ
có 2 phong tục hơi hơi giống như vậy: tục gắn lông gà để
quyên tiền và tục tặng hoa cẩm chướng cho mẹ trong ngày
lễ mẹ.
a.
Gắn lông gà cho những người đã góp tiền
Mỗi
năm, từ 1/10 đến cuối tháng 12 , Tokyoto Kyodo Bokinkai (Đông
Kinh Đô Cộng Đồng Mộ Kim Hội) thành lập từ năm 1946, có
tổ chức văn nghệ tại nhiều nơi trên toàn nước Nhật để
lạc quyên cho cơ quan Hồng Thập Tự Nhật (Nhật Bản Xích
Thập Tự). Các em học sinh, sinh viên mang thùng đến từng
người xin tiền quyên góp. Ai tặng tiền thì được các em
gắn lên áo một lông gà nhuộm màu đỏ, vừa là 1 cách cám
ơn người tặng tiền, vừa là 1 cách nhắc nhở khéo những
người chưa có lông gà đỏ và cũng là 1 dấu hiệu cho biết
người nào đã góp tiền, nguơì nào chưa để các em học
sinh khác không làm phiền người đã quyên góp.
Ngoài
ra, Bộ Nông Lâm Thủy Sản Nhật Bản hằng năm cũng tổ chức
cũng quyên $ để bảo vệ môi sinh. Ngưòi nào đã bỏ $ vào
thùng sẽ được gắn lông gà nhuộm màu xanh lá cây(coi màu
bảo vệ môi sinh)…
b.
Tặng hoa cẩm chướng cho mẹ
Nhật
cũng lấy ngày Chủ nhật thứ 2 trong tháng 5 là ngày Mother’s
Day ” . Trong ngày này, con cái thường tặng mẹ hoa cẩm chướng
đỏ (carnation) và những món quà nho nhỏ để bày tỏ lòng
kính yêu mẹ. Hoa này tặng Mẹ chứ không phải tặng con và
là hoa cẩm chướng chứ không phải hoa hồng. Phong tục này
cũng mới theo tây phương, nói trắng ra là theo Mỹ, khoảng
vài chục năm nay.
3/
Khởi đầu từ thành phố Grafton, West Virginia
Đúng
vậy, phong tục này khởi đầu từ thành phố Grafton, West Virginia
vào ngày 09 tháng 05, 1907 và người đầu tiên lấy hoa cẩm
chường đỏ và trắng để vinh danh các bà mẹ là cô Anna
Jarvis mất trước đó 2 năm.
Cô
là người bỏ cả đời ra để vận động cho 1 ngày lễ mẹ
trên toàn quốc Hoa Kỳ để vinh danh các bà mẹ, trong đó có
thân mẫu của cô đã tận tụy nuôi 11 người con. Hôm đó
là ngày chủ nhật mồng 9 tháng 5, Anna đã tổ chức 1 ngày
Mother’s Day trong nhà thờ nhỏ tại Grafton. Khi đó, Mother’s day
chưa được chấp thuận là national holiday. Anna Jarvia dùng cẩm
chướng trong buổi lễ này chỉ vì thân mẫu của cô lúc sinh
tiền thích hoa này. Buổi lễ vừa là cầu hồn cho mẹ Anna
và những bà mẹ trong họ đạo đã khuất, vừa là cầu an
cho những bà mẹ còn sống. Anna Jarvis đã lấy hoa cẩm chướng
màu đỏ biểu trưng cho những bà mẹ còn sống và hoa cẩm
chướng màu trắng, cho những bà mẹ đã khuất. (1)
Như
vậy, chính thành phố Grafton, W Virginia, không phải Nhật Bản,
là cái nôi của phong tục hoa đỏ, hoa trắng cho mẹ hiền.
Về
sau, khi phong tục BHCA qua đến VN, hoa cẩm chướng lại bị
hiểu lầm thành hoa hồng và Nhật Bản được nghĩ lầm là
nguồn gốc của phong tục.
4)
Do đâu mà có chuyện hiểu lầm đó??
* Trong
cuốn sách “Bông Hồng Cài Áo”
do An Tiêm xuất bản, thày Nhất Hạnh không hề có 1 lời nào
nói rằng phong tục này là của người Nhật. Thày chỉ kể
rằng thày biết được phong tục là do sự giải thích của
thầy Thiên Ân nhân dịp thầy được một cô sinh viên Nhật,
bạn của Thầy Thiên Ân, cài hoa cẩm chướng trắng cho thầy
tại 1 tiệm sách trong khu thương mại Ginza ở Tokyo.
Đọc
lại thật kỹ đoạn văn kể lại chuyện này, ta thấy chữ
Tây Phương được nói đến 2 lần, ý nói đây là 1 phong tục
của Tây Phương. Không có 1 lời nào nói đó là phong tục
của người Nhật. Đoạn văn cũng nói rõ là hoa cẩm chướng,
không thể nào lầm lẫn với hoa hồng (roses)
(2)
Chuyện
hiểu lầm không phải từ cuốn sách của thày Nhất Hạnh.
* Trong
bài hát BHCA, anh Phạm Thế Mỹ tuy không dùng chữ hoa cẩm
chướng nhưng có dùng chữ “đoá hoa màu hồng” (3). Viết như
vậy là nhạc sỹ muốn nói đến 1 loại hoa khác với rose
và có màu hồng. Nếu muốn chỉ rose, người VN chỉ cần dùng
chữ hoa hồng hay đóa hoa hồng là đủ Bông
Hồng Cài Áo, Sáng Tác: Phạm Thế Mỹ | Ca Sĩ: Bằng Kiều
(4),
không cần thêm chữ màu. Thừa..
Chuyện
hiểu lầm, như vậy, cũng không phải từ bài hát của Phạm
Thế Mỹ.
5/
Vậy thì hiểu biết sai lầm là do ai?
Do
đa số người mình, trong đó có cả tôi, cứ nhắm mắt theo
nhau mà không chịu tìm hiểu, không chịu tìm đọc cho kỹ.
Cho đến mấy ngày gần đây, khi biết rõ Nhật Bản không
có phong tục BHCA, tôi cũng lo đi tìm sự thật ở tận đâu
đâu mà không chịu quay về đọc kỹ lại cuốn sách và bài
hát BHCA. Nói cho đúng, chuyện hiểu lầm cũng dễ dàng: Thầy
NH, vốn du học bên Mỹ, kể chuyện thăm viếng Nhật, được
người Nhật gắn hoa, được nghe thày Thiên Ân, vốn du học
bên Nhật, giải thích về phong tục cài hoa, ai cũng đinh ninh
là thày Nhất Hạnh kể về phong tục bên Nhật, chẳng dè
hai thầy đi giữa Tokyo và nói chuyện về phong tục bên Mỹ.
Thế
mới nên chuyện.
6/
Thấy chỗ sai rồi, nên làm gì?
* Thật
ra, nguồn gốc BHCA ở đâu thì chỉ những ai muốn tìm hiểu
đến nơi, đến chốn thôi mới đạt vấn đề. Với đại
chúng, chuyện này không quan trọng. Gốc gác phong tục đó
từ đâu tới, thây kệ nó, miễn sao mình báo hiếu cho mẹ
là được rồi. Tuy nhiên, với tinh thần tôn trọng sự thật,
sau khi đã tìm ra chỗ hiểu lầm, nếu có ai hỏi người VN
mình tìm đâu mà có được 1 nghi thức đầy ý nghĩ như vậy,
thì mình phải thẳng thắn loại bỏ cái anh Nhật Bản ra ngoài
và nhẹ nhàng đưa cái nhà thờ Hoa Kỳ vào thay chỗ “tác giả”
BHCA.
* Việc
thứ hai là kể từ nay, nên dùng hoa nào cho nghi thức BHCA,
hoa hồng hay hoa cẩm chướng. Đối với người Việt, hoa hồng
tượng trưng cho tình thương & lòng biết ơn. Hoa cẩm chướng
không phổ thông bằng hoa hồng. Bên Tây phương, theo truyền
thuyết Ki tô giáo, hoa cẩm chướng sanh ra từ những giọt
nước mắt của Đức mẹ Maria lúc bà theo chân Chúa Jesus trên
đoạn đưòng vác thánh giá. Vì vậy, hoa cẩm chướng tượng
trưng cho tình yêu bất tử của người mẹ (5).
Nói
cho cùng thì ý nghĩa nào cũng chỉ là do con người gán cho
hoa. Khi chưa có loài người thì hoa cũng chỉ là hoa, có ý
nghĩa chi đâu. Hoa nào cũng chỉ là biểu tượng, miễn sao
nói lên được cái ý nghĩa mà mọi người muốn nhìn thấy
ở biểu tượng ấy. Vậy thôi. Tiếp tục dùng hoa hồng hay
thay thế hồng bằng hoa cẩm chướng hoặc ngay cả đi tìm
1 biểu tượng khác cũng không quan trọng, miễn sao có sự
đồng thuận của mọi người.
Ăn
thua là ở cái lòng, không phải ở hoa này, hoa nọ.
Có
tâm thành, cọng cỏ, lá cây cũng đáng trân trọng.
Thiếu
cái tâm thành ấy, cây quỳnh, cành dao cũng vất đi.
(1)
“She passed out more than 500 carnations, one for each mother in the congregation.
She chose carnations because they were her mother’s favorite flowers; the
white carnation was her most favorite because it represented the purity
of a mother’s heart. A white carnation was to be worn to honor deceased
mothers, and a red one to honor a living mother.
(2)
Thích Nhất Hạnh, BHCA, An Tiêm xuất bản
“Tây
phương không có ngày Vu Lan nhưng cũng có Ngày Mẹ (Mother’s
Day), ngày chúa nhật thứ nhì của tháng năm. Tôi nhà quê không
biết cái tục ấy. Có một ngày tôi đi với Thầy Thiên Ân
tới nhà sách ở khu Ginza ở Đông Kinh, nửa đường gặp mấy
người sinh viên Nhật, bạn của thầy Thiên Ân. Có một cô
sinh viên hỏi nhỏ Thầy Thiên Ân một câu, rồi lấy ở trong
xắc ra một bông hoa cẩm chướng màu trắng cài vào khuy áo
tràng của tôi. Tôi lạ lùng, bỡ ngỡ, không biết cô làm
gì, nhưng không dám hỏi, cố giữ vẻ tự nhiên, nghĩ rằng
có một tục lệ chi đó. Sau khi họ nói chuyện xong, chúng
tôi vào nhà sách, thầy Thiên Ân mới giảng cho tôi biết đó
là Ngày Mẹ, theo tục Tây phương. Nếu anh còn mẹ, anh sẽ
được cài một bông hoa màu hồng trên áo, và anh sẽ tự
hào được còn mẹ. Còn nếu anh mất mẹ, anh sẽ được cài
trên áo một bông hoa trắng. ”
(3)
Phạm Thế Mỹ, BHCA,
“Đoá
hoa màu hồng vừa cài lên tóc đó anh”
Trịnh
Công Sơn, Lời buồn thánh,
(4)
“Đoá hoa hồng cài lên tóc ai, Ôi đường phố dài, lời ru
miệt mài…”
(5)
Theo tu điển bách khoa online Wikipedia
According
to Christian legend, carnations first appeared on Earth as Jesus carried
the
Cross
The Virgin Mary shed tears at Jesus’ plight, and carnations sprang up from
where her tears fell.
http://en.wikipedia.org/wiki/Blessed_Virgin_Mary
Discussion about this post