Lời vàng xưa còn đó

Cuộc trò chuyện giữa Leonardo Boff và Đức Đạt-lai Lạt- ma đã được lưu truyền hầu như khắp thế giới về những tiêu chí của một tôn giáo hoàn hảo. Vậy Phật pháp có đem lại những phương cách, bài giảng giúp ta rèn luyện, huân tập tâm hồn theo chiều hướng ấy chăng?

Phật pháp có khai sáng tâm hồn không?
Đọc lại kinh Pháp Cú, chúng ta thấy những lời Phật dạy còn đó như những bài học, những bài luyện tập tâm trí, đem lại những phương thuốc chữa lành vết thương trong ta vốn bị che chắn bởi vô minh, ái dục… Khi Đức Đạt-lai Lạt-ma nói về việc suy tư cẩn trọng, người nói đến Tâm. Phật dạy:

“Trong các pháp, tâm dẫn đầu, tâm làm chủ, tâm tạo tác. Nếu nói hoặc làm với tâm thanh tịnh, sự vui sẽ theo nghiệp kéo đến như bóng theo hình” (Pháp cú 1).

“Tâm phàm phu cứ xoay vần theo ngũ dục, dao động không dễ nắm bắt. Chỉ những người nào đã điều phục được tâm mình mới được yên vui” (Pháp cú 2).

Về lời nói, Phật dạy:

“Chớ nên nói lời thô ác. Khi ngươi dùng lời thô ác nói với người khác thì người khác cũng dùng lời thô ác nói với ngươi. Thương thay những lời nói nóng giận, thô ác, chỉ làm cho các ngươi đau đớn khó chịu như dao gậy mà thôi (Pháp cú 133).

“Thường nói lời vọng ngữ, có làm nói không làm, người tạo hai nghiệp ấy, chết cùng đọa địa ngục”.(Pháp cú 290).

Nói theo giáo pháp, khởi đi từ ý nghiệp , con người ta gây ra khẩu nghiệp và sau cùng trở thành thân nghiệp. Chúng ta thấy ai đó muốn giết người, nung nấu hận thù, gây gổ chửi bới và sau cùng ra tay sát hại nhau. Họ thường nói do bức xúc, giận dữ bất ngờ nhưng nếu trong lòng không nuôi dưỡng tâm hận thù thì khó mà xuống tay đột ngột tước đi mạng sống người khác.

“Người nào ngăn được cơn giận dữ nổi lên như dừng được chiếc xe đang chạy mạnh, mới là kẻ chế ngự giỏi, ngoài ra chỉ là kẻ cầm cương hờ (Pháp cú 211).

Bao nhiêu vụ án gây ra vì những kẻ mang tâm tham dục, từ ánh mắt phát sinh ý nghĩ tà vạy, tơ tưởng bệnh hoạn, phạm dâm nên gây ra cưỡng hiếp, loạn luân… hoặc những vụ án cũng do lòng tham gây ra gần đây, từ cô tiếp viên ăn cắp vặt ở xứ người cho đến ông quan to tham những hàng nghỉn tỷ cũng đều một tội.

“Trong thế gian này ai hay sát sinh, hay nói dối, hay lấy cắp, hay phạm dâm, hay say đắm rượu chè; ai có các hành vi đó tức là đã tự đào bỏ thiện căn của mình ngay ở cõi đời này”(Pháp cú 234).

“Các ngươi nên biết: ‘Hễ không lo chế ngự tức là ác’. Vậy chớ tham, chớ làm điều phi pháp, để khỏi sa vào thống khổ đời đời” (Pháp cú 235).

Đức Đạt-lai Lạt-ma lưu ý thân nghiệp tạo nên thói quen, rồi trở thành nhân cách vì tội lỗi thường bắt đầu từ những chuyện rất nhỏ như ăn cắp vặt, hay hối lộ  vài trăm ngàn trên đường phố sau đó là biển thủ công quỹ, bòn rút hàng nghìn tỷ… Học thuyết hành vi đã chứng minh rằng nhân cách được xây dựng trên lòng tự trọng và con số 57% công nhân vượt năng suất do có ý thức tự trọng cao trong một báo cáo khoa học chứng minh rằng năm đức hạnh (The big five traits) để xây dựng lòng tự trọng và nhân cách được các nhà hành vi học và quản lý phương Tây đề cao (lòng tận tụy; ổn định tâm lý; hòa hợp; cởi mở; sẵn sàng tiếp thu kinh nghiệm). Thói quen trở thành nhân cách cũng sẽ quyết định số mệnh chúng ta. Bao nhiêu kẻ hầu tòa hôm nay xem thường tu dưỡng bản thân, chạy theo tham dục mà không hay mình “cầm đuốc lửa đi ngược gió”.

“Khi nghiệp ác chưa thành thục, kẻ ác cho là vui; khi nghiệp ác đã thành thục, kẻ ác mới hay là ác”. (Pháp cú 119).

“Chớ khinh điều ác nhỏ, cho rằng: ‘chẳng đưa lại quả báo cho ta’. Phải biết giọt nước nhiểu lâu ngày cũng đầy bình. Kẻ ngu phu sở dĩ đầy tội ác bởi chứa dồn từng chút từng chút mà nên” (Pháp cú 121).

Phật đã từng căn vặn chúng sanh:

“Làm sao vui cười, có gì thích thú, khi ở trong cõi đời luôn luôn bị thiêu đốt. Ở trong chỗ tối tăm bưng bít, sao không tìm tới ánh quang minh?” (Pháp cú 143).

Điều gì ngăn cản chúng ta, vô minh hay ái dục vì:

“Làm dữ bởi ta, mà nhiễm ô cũng bởi ta; làm lành bởi ta, mà thanh tịnh cũng bởi ta. Tịnh hay không tịnh đều bởi ta, chứ không ai có thể làm cho ai thanh tịnh được” (Pháp cú 161).

Để thoát khỏi mê lầm, tam độc, chúng ta phải tự mình đứng lên, rũ bùn chứ cầu chi Thượng đế hay tha lực vì đạo Phật chủ trương “tự thắp đuốc soi đường mà đi”.

“Chính tự mình làm chỗ nương dựa cho mình, chứ người khác làm sao nương dựa được? Tự mình khéo tu tập mới đạt đến chỗ nương dựa nhiệm mầu”( Pháp cú 156).

“Nếu muốn khuyên người khác nên làm như mình, trước hãy sửa mình rồi sau sửa người. Tự sửa mình vốn là điều khó nhất” (Pháp cú 155).

Làm sao để sống an lạc

Trên tinh thần tự tu dưỡng ấy, chúng ta sẽ từng bước tiến gần hơn với Đạo – mở rộng lòng trắc ẩn, biết thông cảm hơn, có tinh thần khách quan hơn, dịu dàng hơn, nhân hậu hơn, có trách nhiệm hơn, có đạo đức hơn – như lời Đạt-lai Lạt-ma đã dạy thuyết giáo cho nhà thần học Leonardo Boff. Lúc ấy:

“Sung sướng thay chúng ta sống không thù oán giữa những người thù oán. Giữa những người thù oán, ta sống không thù oán” (Pháp cú 187).

“Sung sướng thay chúng ta sống không tham dục giữa những người tham dục! Giữa những người tham dục, ta sống không tham dục” (Pháp cú 189).

“Sống biết hổ thẹn, sống thường cầu thanh tịnh, sống không đam mê dục lạc, sống khiêm tốn, trong sạch và dồi dào kiến thức; sống như thế mới thực khó làm” (Pháp cú 233).

Và chúng ta hiểu:

“Chỉ có con đường này, chẳng còn con đường nào khác, có thể làm cho tri kiến các ngươi thanh tịnh. Các ngươi thuận làm theo thì bọn ma bị rối loạn (Pháp cú 259).

“Ở thế gian này nếu hàng phục được ái dục khó hàng phục, thì sầu khổ tự nhiên rụng như nước giọt lá sen” (Pháp cú 320).

Hạnh phúc khi ấy, theo Đức Đạt-lai Lạt-ma, không phải là số mệnh mà là sự lưa chọn; hay ta nói theo ngôn ngữ toán học thì hạnh phúc là hàm số của thói quen và nhân cách… và là tổng số của những ý, khẩu và thân nghiệp bởi lẽ như Nguyễn Du đã nói: “Thiện căn ở tại lòng ta”.
Tạp chí Văn Hoá Phật Giáo Số 200 Phật Đản

Bài liên quan:
http://thuvienhoasen.org/a13087/ton-giao-nao-tot-nhat-ltd-chuyen-ngu