Khai Bút Đầu Năm Cho Và Nhận – Nguyễn Thượng Chánh

KHAI BÚT ĐẦU NĂM
CHO VÀ NHẬN
Nguyễn Thượng Chánh

Trong đời
sống hằng ngày, cho để nhận là một chuyện rất bình thường trong mọi sự trao đổi
lẫn nhau. Tôi trả tiền, tôi nhận món hàng. Vậy, cho
để nhận là một quy luật tự nhiên hay còn là một nguyên tắc đạo đức? Đó là một
hành động tự nguyện, bất vụ lợi, xuất phát từ lòng thương người? Nhưng có
diều chắc chắn là lòng vị tha bác ái,cho qua con tim,mới thât sự đem đến cho ta
nhiều hạnh phúc.

 ***

Một nguyên tắc tư bản: cho để nhận

“ Anh hãy cho tôi những gì tôi cần và anh sẽ nhận được
những gì anh cần”. Đó là nguyên tắc cho để nhận (Give and take hay Donnant –
donnant) của xã hội tư bản.

Cho cũng có nghĩa là bán cho. Vô tiệm ăn mình thường gọi:
cho tôi ly cà phê sữa đá. Tôi đưa anh 3$, tôi nhận ly cà phê. Tiền trao cháo
múc.

Nghĩ rộng ra, nguyên tắc trên cũng có thể đem áp dụng
vào cá nhân mỗi người.

Chúng ta cần phải ăn, cần phải uống và cần tập thể dục
cho cơ thể được khỏe mạnh.

Người mẹ cho con bú để nó sống và lớn khôn nên người.
Đó là món quà tình mẫu tử cho và nhận.Hạnh phúc của con chính là hạnh phúc của
người mẹ (cycle du don).
Trong mối tương quan giữa con nguời với nhau, tiền bạc
là biểu tượng để mọi người có thể trao đổi hàng hoá và dịch vụ lẫn nhau.

Cho, đổi chác và tặng

Cho để nhận là nguyên tắc của mọi sự đổi chác.

Trong xã hội ngày nay, muốn sống với người khác thì cần
phải có sự đổi chác qua lại.

Đôi khi cho cũng có thể là một hành động bất vụ lợi xuất
phát từ lòng bác ái,thương người.

Tặng đúng nghĩa ra là cho mà không đòi hỏi phải có sự
đền đáp hay trả lại.

Cho để nhận, một nguyên tắc trong mối giao tiếp xã hội.

Theo phong tục Việt Nam thì bánh ích có đi thì bánh quy phải có lại mới toại lòng nhau. Đó là phép xử thế lịch sự trong xã hội để mọi
người đều được vui vẻ với nhau.

Cho tiền cho bạc, cho của cải vật chất, cho công sức
và sự ân cần, săn sóc cũng có thể với dụng ý lợi dụng, tạo cảm tình, để tìm ân
huệ, hoặc chức vụ sau nầy. Có khi cho ít mà nhận được nhiều. Người đời thường
nói đó là thả con tép để bắt con tôm.

Cũng có người cho hay bố thí có chủ đích, để mong cầu
được phước báo, cho cha mẹ và cho bản thân mình lúc chết được vãng sanh về cõi
Tây Phương Cực Lạc.

Cho mà không cầu được đền đáp lại có thể bị người ta lợi
dụng chăng?

Con người rất phức tạp. Cho một món quà không mấy đáng
giá đôi khi có thể bị hiểu lầm là khinh khi người ta

Có người làm ăn lươn lẹo, chôm chỉa nhiều quá nên cần
bố thí bớt để nhẹ tội với lương tâm đồng thời cũng để chứng tỏ là mình là người
hào phóng. Có người bố thí hầu để được giảm thuế cuối năm.

Có người cho để lấy tiếng.

Có người cho vì bị ép buộc, vì sợ người ta trù ẻo làm
khó dễ, vì
sợ người ta trách mình keo kiệt.

Tuy nhiên cũng có người cho vì lòng vị tha bác ái và
thương người nghèo khó, khốn khổ . Họ không mong đợi được đền đáp nhưng chắc chắn
là họ nhận được niềm vui tinh thần rất nhiều.

Theo nhà nhân chủng học Marcel Mauss, chúng ta bắt buộc
phải trả lễ lại mỗi khi chúng ta nhận được một món quà hay một sự giúp đỡ từ một
người nào đó.

Nghiên cứu về phong tục tập quán của các bộ lạc thiểu
số bán khai ở quần đảo Nam Dương và Tân Tây Lan, qua tản văn Essai
sur le don (1923) Gs Marcel Mass
cho biết tập tục Potlatch (tập tục hệ
thống quà biếu) được xem là vô cùng quan trọng trong sinh hoạt hằng ngày hay
trong những dịp lễ hội giữa các bộ lạc với nhau.

Mỗi khi một cá nhân hay một bộ lạc nhận được quà biếu
thì họ bắt buộc phải trả lễ lại bằng một món quà khác có giá trị tương đương
hay cao hơn món quà mà họ đã nhận được.

Món quà trả lễ có thể được biểu hiện dưới nhiều hình
thức khác nhau như: dụng cụ nhà bếp, bàn ghế, tiệc tùng ăn nhậu, nhảy múa, thậm
chí có thể là phụ nữ và trẻ em v,v…

Potlatch
biểu tượng của sự hài hòa trong xã hội, cũng như quyền quy và sức mạnh của bộ lạc.

Người cho quyết định giá trị món quà mà họ đem biếu.

Phải chăng potlatch
cũng là một nguyên tắc và là một nền tảng trong xã hội ngày nay của chúng ta?

Người ta chào mình, vì phép lịch sự bắt buộc mình phải
chào lại họ.

Theo cách suy nghĩ của nhiều người thì của biếu là của lo, của cho là của nợ. Đó là potlatch.

Hôm nay người ta đi đám cưới con mình, sang năm thì
mình có bổn phận phải đi dự đám cưới của con họ để trả lễ lại.

Các tôn giáo nghĩ gì?

*Theo Thiên
Chúa Giáo

Đức Chúa Trời là đấng toàn năng, tạo ra mọi sự vật
trên Trời và dưới thế. Chúa cho chúng ta sự sống đời đời.

Từ thiện được xây dựng từ lòng thương yêu bất vụ lợi
không màng đến sự báo đáp hay nhận lại bất cứ điều gì cả. Cho xuất phát từ lòng
thương yêu không giới hạn.

Kinh Thánh có nói “Cho sẽ mang đến cho ta nhiều hạnh
phúc hơn nhận”

Act.20.35 Luc
14.12-14. « Il y a plus de
bonheur à donner qu’à recevoir »

Công Giáo khuyên bảo tín đồ phải có trách nhiệm giúp đỡ
người khốn khổ, kém may mắn.

«Giáo hội
đã nhiều lần dạy bảo con cái mình rằng: giúp đỡ người nghèo và người kém may
mắn là một trách nhiệm đặc biệt của người công giáo bởi vì họ là chi thể
của Thân Thể Chúa Kitô. “Vì chính trong Thân Thể này chúng ta biết tình yêu của
Thiên Chúa,” như tông đồ Gioan cho chúng ta biết: “đó là Đức Ki-tô đã thí mạng
vì chúng ta. Như vậy, cả chúng ta nữa, chúng ta cũng phải thí mạng vì anh em.
Nếu ai có của cải thế gian và thấy anh em mình lâm cảnh túng thiếu, mà chẳng
động lòng thương, thì làm sao tình yêu Thiên Chúa ở lại trong người ấy được” (I
Jn 3: 16-17) (cf. Mater et Magistra,
# 159) ». (Br. Huynhquảng. Công Giáo Việt Nam)

Nghiên cứu tâm lý xã hội học gần đây cũng chứng minh lời
nói trên của Kinh thánh là cho mang đến nhiều hạnh phúc hơn nhận.

Người cho tiền của hay giúp đỡ người khác thường cảm
thấy mình được sung sướng và hạnh phúc hơn những người nhận được tiền hay nhận
được sự giúp đỡ.

Tuy vậy cũng có người còn nghi ngờ điều trên.

Theo họ, sự khác biệt giữa người hảo tâm và người
không có lòng hảo tâm được xuất phát từ lòng tin và thái độ của họ.Có bốn động
lực rõ rệt đã ảnh hưởng và nung đúc đến lòng hảo tâm của con người : đức
tin vào tôn giáo, lòng bi quan không tin chánh phủ về đời sống mặt kinh tế, gia
đình vững mạnh, và vào đầu óc kinh doanh làm ăn của họ.

“The difference between givers and nongivers
is found in their beliefs and behaviors. Four distinct forces emerge from the
evidence that appear primarily responsible for making people charitable. These
forces are religion, skepticism about the government in economic life, strong
families, and personal entrepreneurism.”( Arthur C.Brooks,Professor of public
administration at Syracuse University’s Maxwell School of Citizenship and
Public Affairs.)

*Theo Phật Giáo

Cho hay bố thí là một hạnh trong Phật giáo.

Bố thí là hạnh đầu tiên trong sáu hạnh của Bồ
Tát.

Sau đây tác giả xin tóm lược các điểm chánh trong bài Bố thí
có mấy loại (Kinh Điển Phật Pháp) và Bố Thí Ba La Mật (Thích Trí Siêu).

Bố thí có 3 loại:

Ba loại bố thí vừa nêu được gọi chung là vật thí.

*“Khi nói đến bố thí, thì chúng ta phải nhận ra ba yếu
tố tạo ra nó: người cho (năng thí),
món đồ (vật thí) và người nhận (sở thí). Ba yếu tố nầy rất quan trọng.
Nếu thiếu một trong ba yếu tố kể trên thì sẽ không có sự bố thí.

Có người cầm trong tay một món đồ muốn cho mà không có
ai nhận thì không có sự bố thí. Có món đồ mà không có người cho và người nhận
thì cũng không có sư bố thí. Có người sẵn sàng nhận đồ mà không có ai cho thì
cũng không có sự bố thí.

*Một sự bố thí được xem là trong sạch và đem lại phước
báo vô lượng vô biên cần phải có ba yếu tố sau đây

– Người bố thí phải có tâm trong sạch.

– Vật được thí phải chân chính.

– Người nhận phải được kính trọng tối đa”.

Kết luận

Cho để làm gì? Quả thật đây là một vấn đề rất phức tạp
và khó giải nghĩa cho thỏa đáng được.
Tùy theo nguời, tùy theo hoàn cảnh, tùy theo sự hiểu biết và đức tinh tôn giáo
mà có thể có thể hiểu theo nhiều cách khác nhau.

Người gõ xin mượn lời của thầy Thích Trí Siêu để nói
lên sự phức tạp của ngôn ngữ Việt Nam:

“Tiếng Việt của ta rắc rối
lắm, không phải dễ dàng đâu! Nếu không chú ý cẩn thận một chút là ta có thể gây
phiền phức cho chính mình và cả người khác nữa.
Như ta đã thấy Bố thí gồm có nhiều nghĩa: cho, tặng, biếu, cúng dường, bố
thí… ta tạm gọi tất cả những cái đó là Bố thí”.

Thích Trí Siêu

Tham khảo:

Montreal, Jan 23, 2012