Phật Giáo Và Môi Trường Sinh Thái Ht Thích Trí Quảng

Mối tương quan tương duyên cộng tồn vô cùng mật
thiết chẳng những giữa con người với con người, mà với các loài khác và với môi
trường sinh thái là điều rất quan trọng. Nhận thức được như vậy, việc bảo vệ
môi trường sinh thái trên trái đất đã trở thành một trong những vấn đề nóng bỏng
và bức xúc nhất của loài người hiện nay. Thật vậy, mối đe dọa đến hệ sinh thái
đã được thế giới báo động đỏ, vì sự tác hại càng ngày càng gia tăng của các chất
độc hại đến sức khỏe và mạng sống của con người, đến mọi sinh vật, cùng đất
đai, không khí, sông biển, cây cối, cho đến tuổi thọ của trái đất cũng đang bị đe
dọa nghiêm trọng. Và chính con người là tác nhân gây ra tình trạng tệ hại này.
Vì vậy, nhiều tổ chức thế giới đã và đang cùng nhau đề ra nhiều biện pháp để
ngăn ngừa hoặc hạn chế sự ô nhiễm môi sinh, điển hình như Ngày Môi trường Thế
giới, hoặc 10 Công ước quốc tế về bảo vệ môi trường.

Việc bảo vệ sự sống và
môi trường sinh thái mới được thế giới báo động trong những thập niên gần đây.
Nhưng đối với tuệ giác của Đức Phật, đó là một điều luật căn bản mà Ngài đã quy
định từ 25 thế kỷ trước cho hàng đệ tử phải tuân theo. Đức Phật dạy những người
phát tâm đi trên lộ trình giải thoát giác ngộ với Ngài, phải thực hiện tâm từ
bi, theo đó chẳng những không được sát hại, mà phải tôn trọng sự sống của loài
người, loài vật, cho đến cỏ cây hoa lá và hơn thế nữa l phải bảo vệ tất cả muôn
loài.

Với trí tuệ của bậc Toàn
giác, Đức Phật nhận chân được sự đồng nhất, không sai biệt trên dạng thể tánh
của muôn loài trong vũ trụ và trên mặt hiện tượng giới, sự sống của muôn vật
đều cộng tồn, cộng hưởng một cách mật thiết, không thể tách rời. Đức Phật dạy
sự tương quan tương duyên chằng chịt giữa muôn sự, muôn vật trên hành tinh này
như sau: “Cái này có thì cái kia có, cái này sanh thì cái kia sanh, cái này
diệt thì cái kia diệt”. Nhận thức được cốt tủy này, thì dễ dàng hiểu rằng nếu
ta gây tổn hại đến người khác, đến các loài khác, đến môi sinh là làm hại chính
mình.

Ngoài ra, chúng ta còn
thấy một số lời dạy của Đức Phật trong các kinh điển Nguyên thủy có liên quan
đến việc bảo vệ môi trường, như trong kinh Anguttara Sutra, Ngài dạy rằng:
“Trồng cây cho ta bóng mát, ngoài việc thanh lọc không khí, nó còn bảo tồn trái
đất, đó là điều lợi lạc cho tất cả mọi người và cho cả bản thân ta”. Hoặc kinh
Vinaya-matrka-sastra dạy rằng: “Một Tỳ kheo trồng ba loại cây: cây ăn trái, cây
cho hoa và cây cho lá để cúng dường Tam bảo thì sẽ ân hưởng sự gia trì và sẽ
không phạm tội”, hoặc: “Có năm loại cây mà một người không được chặt, đó là cây
bồ đề, cây thuốc, những cây lớn mọc bên đường, cây trong rừng xứ lạnh và cây
đa”. Đức Phật cũng khuyên mọi người không nên lãng phí, mà phải biết trân quý
tài nguyên.

Ngày nay, con người tự
cho rằng mình đã đạt đến đỉnh cao của văn minh, nghĩa là đã phát triển trí khôn
cao độ; nhưng con người lại sử dụng trí khôn một cách sai lầm và vị kỷ để hủy
hoại sự sống của các loài khác, tàn phá núi rừng sông biển, khai thác tài
nguyên thiên nhiên một cách bừa bãi và cuối cùng dẫn đến hậu quả tồi tệ là tàn phá
môi trường sống của chính mình.

Có thể khẳng định rằng,
tất cả mọi việc làm tác hại đến môi trường sinh thái và hủy hoại trái đất này
đều phát xuất từ tâm tham lam, tâm trục lợi, tâm ích kỷ, tâm si mê của con
người. Thực tế cho thấy những người, hay những phe nhóm vì lòng tham vô bờ bến,
nên họ thường tóm thu về cho cá nhân hay cho phe nhóm, khiến họ trở thành mù
quáng và rất tàn ác, mất cả nhân tính. Họ sẵn sàng sát hại, gây chiến tranh,
làm cho nghèo đói, bệnh tật lan tràn, tiêu hủy mạng sống của con người, của các
loài và môi sinh cũng từ đó ngày càng hư hoại thêm. Hoặc để thu được món lợi
khổng lồ, song song với việc khai thác tài nguyên bừa bãi, họ còn xả chất độc
hại vào lòng đất, vào sông ngòi, vào không khí, làm ô nhiễm môi sinh, tác hại
đến sức khỏe và gây bệnh tật cho nhiều người.

Hàng đệ tử Phật thể
nghiệm giáo pháp Phật dạy, không tham lam, không làm những việc tác hại đến
muôn loài, qua cách sống thiểu dục tri túc. Đó là cách sống hiểu biết và cao
thượng, hạn chế tâm vị kỷ, không vì làm lợi cho riêng mình mà gây tổn hại đến
người khác, đến các sinh vật khác, sống hài hòa với thiên nhiên, không phá hủy
môi sinh, không khai thác tài nguyên thiên nhiên một cách bừa bãi, chỉ khai
thác những gì thiết yếu và khai thác có mức độ, để thế hệ kế tiếp có thể tiếp
tục được hưởng của cải thiên nhiên, chứ không để con em mình phải hứng chịu
những tai họa khủng khiếp gọi là “Thiên nhiên nổi giận” như trận sóng thần
chẳng hạn.

Thể hiện tinh thần Phật
dạy về nếp sống hài hòa với thiên nhiên, những ngôi chùa ở một số quốc gia cũng
như ở đất nước ta thường được xây dựng trên đồi núi, hay trong khu rừng. Đặc
biệt hơn nữa, hiện nay nạn phá rừng tràn lan gây ra nhiều tác hại ở nhiều lãnh
vực mà thế giới đang cảnh báo. Trong khi đó, nhà chùa đang ra sức gìn giữ, bảo
hộ rừng và trồng rừng một cách tích cực và đạt được nhiều kết quả rất tốt. Những
ngôi chùa với khu rừng thiền cây cối xanh tươi, ao hồ sạch đẹp, tỏa không khí
trong lành và nếp sống an bình đã là thắng tích mà khách thập phương thường tìm
đến để hưởng được sự thanh thản cho tâm hồn và sự khỏe mạnh cho thân thể. Có
thể nói những đồi núi, rừng thiền của chùa chiền chính là lá phổi trong sạch
của trái đất chúng ta, một trong những yếu tố vô cùng thiết yếu cho việc bảo vệ
môi trường sinh thái trong thời đại quá nhiều nhiễm ô hiện nay.

Tóm lại, có thể thấy rõ
Đức Phật là một nhà tiên phong trong lãnh vực bảo vệ môi trường sinh thái của
trái đất này. Sống theo Phật là sống tỉnh giác và sống yêu thương muôn loài,
cho nên hiểu rõ những gì nên làm và làm những gì lợi ích cho nhiều người mà
không gây tổn hại đến người khác, đến môi trường sống của muôn loài. Thế giới
sống tốt đẹp hoàn hảo như vậy được gọi là Tịnh độ mà tất cả đệ tử Phật đời đời
kiếp kiếp tinh tấn xây dựng và bảo hộ cho chính mình an trú và cho mọi người,
mọi loài cùng cộng tồn, cùng thăng hoa trong cuộc sống hạnh phúc, an lạc, hòa
hợp, hòa bình và phát triển. 

HT Thích Trí Quảng
(giacngo.vn)