Phật Giáo: Nền Tảng Của Khoa Học

PHẬT GIÁO NỀN TẢNG CỦA KHOA HỌC
Hòa thượng Prayudh Payutto
Tỳ kheo Thích Tâm Quang dịch

LỜI
NÓI ĐẦU

I.
KHOA HỌC VÀ KỸ THUẬT

Một
tiến bộ đáng ngờ

Sự
rời bỏ khoa học và thiên nhiên

Hai
loại kỹ thuật

Vị
thế của đạo đức

Khoa
học và kỹ thuật không thể rời nhau

Tiến
đến mức giới hạn, không tìm đuợc câu trả lời

Gía
trị và động cơ

Đàng
sau sự thịnh vượng…

II.
TÔN GIÁO VÀ KHOA HỌC

Từ
cùng lúc chung khởi đến lúc chia rẽ

Nhiều
tôn giáo, một khoa học

Tuy
minh bạch nhưng vẫn bối rối

Khi
niềm tin vào khoa học bị lung lay, sự sùng bái tôn giáo thăng
hoa

Chẳng
hơn gì những sai lầm ngớ ngẩn

Khi
khoa học và tôn giáo hợp nhất, nhân loại sẽ nhận thức
đuợc điều thiện tối thượng.

III.
KHOA HỌC VÀ TÔN GIÁO: CUỘC GẶP GỠ HAY PHÂN LY?

Giống
tôn giáo, nhưng …

Tôn
giáo thiên nhiên: hiểu biết thiên nhiên bằng trí tuệ

Thiện
và ác

Nghiệp
Luật – Luân lý khoa học

Vấn
đề tự do ý chí

IV.
NIỀM TIN TRONG KHOA HỌC VÀ ĐẠO PHẬT

Vai
trò của niềm tin

Sự
khác biệt giữa niềm tin trong Phật Giáo và khoa học

Con
người hay cái tôi là trung tâm

Khoa
Học chỉ tìm hiểu sự thật của các vấn đề bên ngoài
con người.

Tương
đồng trong phương pháp nhưng khác biệt trong việc đặt tầm
quan trọng.

Những
khác biệt trong phương pháp

V.
TIẾN VÀO RANH GIỚI CỦA TÂM

Giới
hạn của kiến thức khoa học

Thế
giới vật chất: Việc làm không hoàn tất của khoa học

Đạo
đức: Một chân lý chờ đợi sự xác minh

‘Cái
gì chân lý’, ‘Cái gì phải ra sao’

Chân
lý thật sẽ là nền tảng của khoa học

Chấp
nhận giác quan thứ sáu

VI.
MỘT VÀI ĐỀ NGHỊ ĐỂ CẢI TIẾN

Quá
ít

Quá
trễ

Vấn
đề phát triển chỉ có thể đề cập tới khi thực sự hiểu
được các giá trị

Khuyến
khích kỹ thuật xây dựng

TÀI
LIỆU THAM KHẢO

Bài
thuyết trình trong Ngày Khoa Học Quốc Gia tại Đại Học Chiang
Mai, Bắc Thái Lan, ngày 16 Tháng 8 Năm 1991 với nhan đề: “Phật
Giáo, Nền Tảng của Khoa Học”

Hôm
nay, Phân Khoa Khoa Học của Đại Học Chiang Mai, có nhã ý cho
tôi vinh dự đến đây thuyết trình với quý vị trong dịp
quan trọng này. Tôi được biết đa số quý vị rất ngạc
nhiên thấy một tu sĩ Phật Giáo lại được mời đến để
nói chuyện về khoa học. Sự việc có vẻ hình như bất thường,
tôi cảm thấy phản ứng này không có lý do xác đáng. Chúng
ta hãy cùng nhau đả thông tư tưỏng trước khi vào phần thuyết
trình, hầu tâm trí chúng ta được vô tư.

Quan
niệm một nhà sư là chuyên gia tôn giáo nói chuyện về vấn
đề khoa học có thể do kết quả của khuynh hướng hiện
đại. Thời đại của chúng ta là một thời đại của các
chuyên gia. Chúng ta có khuynh hướng sắp xếp các chuyên viên
nào là nhà tôn giáo, khoa học gia, kinh tế gia, chính trị gia
vân vân.., sắp mỗi người vào riêng lãnh vực chuyên môn
riêng của mình. Nhưng chúng tôi cảm thấy chúng tôi không
phải là một chuyên gia tôn giáo, và chúng tôi không muốn
người ta gọi chúng tôi như vậy. Đơn giản, chúng tôi chỉ
là nhà sư.

Những
nhà sư và những chuyên viên tôn giáo không phải là một.
Muốn trở thành một nhà sư Phật Giáo là muốn sống một
cuộc sống tu hành. Nói cho hợp với xu hướng ngày nay, chúng
ta có thể nói đó là cách sống “chuyên biệt”. Mặt khác,
tôn giáo là một ngành chuyên về kiến thức. Một người
có một lối sống đặc biệt, có một vai trò xác định bởi
những kỷ luật của lối sống ấy, một lối sống, trong
trường hợp này, được hoạch định để người đó sống
hết khả năng, về cả hai mặt cá nhân và xã hội. Các chuyên
khoa ra đời là do việc phân chia kiến thức thành các loại.
Trong việc phân chia này, không có sự lưu tâm đến lối sống,
mà chỉ có mối quan tâm học thật đơn thuần. Duới ánh sáng
ấy, coi nhà sư là một chuyên gia tôn giáo là không đúng.

Cho
nên việc tổ chức thuyết trình này, “Phật Giáo, Nền Tảng
của Khoa Học”, không thể được coi như cuộc gặp gỡ của
hai môn học thuật, nếu không, quý vị sẽ có cảm tưởng
sắp sửa mục kích một cuộc đối chất kỳ dị khác thuờng.

Hãy
dọn tâm trí vô tư để nhìn thấy khoa học, khoa học là đề
tài thảo luận của chúng ta. Khoa học là nơi gặp gỡ của
chúng ta. Các khoa học gia là những chuyên viên của ngành kiến
thức này, những người liên quan mật thiết nhất đến khoa
học, và bây giờ các khoa học gia sẽ cho người ngoài cơ
hội nhìn vào khoa học, nhận xét về khoa học. Hiểu như vậy,
chúng tôi nghĩ rằng quý vị sẽ dễ dàng theo d‚i bài thuyết
trình của chúng tôi.

Với
tư tưởng trên, quí vị sẽ thấy, không nhất thiết diễn
giả, một người không liên quan đến khoa học, phải có kiến
thức rộng sâu về đề tài khoa học. Thuyết trình viên có
thể biết một số vấn đề, có thể ngu dốt với một số
vấn đề, có thể nói đúng hay sai, nhưng dầu sao cũng có
một điều gì đạt được trong bài thuyết trình, dù chỉ
là ý kiến của người bên ngoài nhìn các khoa học gia như
thế nào.

Bây
giờ ta thử xem, được lợi ích gì từ sự hiểu biết này?
Thực tình mà nói, chúng ta không thể sống hay hành động
đơn phương một mình được. Chúng ta chịu ảnh hưởng lẫn
nhau về lối suy nghĩ và những biến cố chung quanh. Chúng ta
có thể làm việc chặt chẽ với người khác và các ngành
khác của kiến thức khác. Nếu tác động qua lại này thành
công, chất lượng công việc sẽ gia tăng. Nếu tác động
hỗ tương không thành công, hoạt động cũng như lãnh vực
kiến thức của chúng ta sẽ không kết quả vì bị ảnh hưởng.
Vì thế, mời một người ngoài nhìn vào và nhận xét về
khoa học là rất hữu ích, giúp cho quý vị có tầm nhìn xa
trông rộng, tác động qua lại với thế giới bên ngoài và
các ngành học thuyết khác, giúp lợi ích thêm cho công việc
của quý bạn. Kết quả sẽ là quan điểm khoáng đạt, linh
hoạt hơn.

Cho
nên chúng ta đều đồng ý nên có bài thuyết trình về khoa
học dưới con mắt của một người bên ngoài, một nhà sư
Phật giáo trong trường hợp này. Nhà sư Phật Giáo này có
nhãn quan về khoa học như thế nào, vấn đề sẽ được trình
bày sáng tỏ trong phần tới.

Một
điểm phụ, chúng tôi muốn bầy tỏ cho rõ ràng trước khi
vào phần chính của bài nói, có liên quan đến đầu đề
bài thuyết trình mà thuyết trình viên thạm chí còn tuyên
bố ngay: Phật Giáo là nền tảng của khoa học! Tôi không
nêu lý do tại sao lại đặt đầu đề này ngay bây giờ, nhưng
sẽ nói đầu đề này được lấy cảm hứng từ lời tuyên
bố của một khoa học gia, một nhà khoa học vĩ đại. ông
không nói đúng hẳn những lời như trên, nhưng tôi không nghĩ
là đã xuyên tạc lời ông. Dù sao đi nữa tôi cũng không đặt
quá nhiều tầm quan trọng vào vấn đề này vì lát nữa tôi
sẽ trình bày sau. Tôi không nghĩ rằng quý vị lại tự mình
thắc mắc về Phật Giáo có phải là nền tảng của khoa học
hay không, hoặc có lợi gì sau buổi tọa đàm hôm nay, đó
là chuyện mà quí vị tự do quyết định theo ý của mình.

Thêm
vào, tôi muốn làm sáng tỏ ý nghĩa của hai chữ mà tôi sử
dụng trong suốt bài thuyết trình, đó là ‘ Phật Giáo’ và
‘Khoa Học’.

Phật
Giáo trong phạm vi này không có nghĩa chỉ là hình thức thể
chế của Phật Giáo, mà là giáo lý chủ yếu, một đặc tính
có tính cách trừu tượng.

Về
khoa học, có thể chúng ta có vấn đề khó khăn. Một số
các khoa học gia có thể cảm thấy trong phạm vi này, chỉ
có Khoa Học Thuần Túy mới được cứu xét, không phải Khoa
Học Ứng Dụng hay kỹ thuật.Nhưng với một người bình thuờng,
khi nghĩ tới chữ ‘khoa học”, thường nghĩ đến ý nghĩa tổng
quát chứ không nghĩ đến nghĩa hẹp của nó. Chính tôi cũng
là một con người bình thuờng, một chúng sanh, không khác
biệt gì những người khác, một người bên ngoài. Cho nên,
chúng tôi nói đến khoa học theo lối thông thường, không
phân biệt Khoa Học Ứng Dụng hoặc Thuần Túy. Lúc nào phân
biệt tôi sẽ nêu rõ khi đề cập đến.

…
Về cơ bản, khoa học với thiên nhiên là một, nhưng ngày
nay đa số mọi người cảm thấy cái mà ta gọi là khoa học
không phải là thiên nhiên…

n