Trái Tim Bất Tử – Quốc Việt

TRÁI TIM
BẤT TỬ

Quốc
Việt
Nghe MP 3 / AUDIO

Trái
tim bất tử – Kỳ 1: Đêm trước tự thiêu

Trái
tim bất tử – Kỳ 2: Một huyền thoại lặng lẽ

Trái
tim bất tử – Kỳ 3: Vị pháp thiêu thân

Trái
tim bất tử – Kỳ 4: Sự thật về lời xuyên tạc

Trái
tim bất tử – Kỳ 5: Bí mật của trái tim linh thiêng

1.
ĐÊM TRƯỚC TỰ THIÊU

Gần
nửa thế kỷ trước, ngày 11-6-1963, ngọn lửa vị pháp thiêu
thân của Bồ tát Thích Quảng Đức đã bùng lên. Ngọn lửa
thiêng đó còn soi đường chính nghĩa cho những ai yêu chuộng
công lý

Chúng
tôi đã tìm gặp chính nhân vật quan trọng đã tổ chức cuộc
tự thiêu và cả nhân chứng phía bên kia là mật vụ đã theo
dõi Bồ tát Thích Quảng Đức, để tường minh thêm cuộc
“vị pháp thiêu thân” đặc biệt này.

 

Nhắc
lại sự kiện Bồ tát Thích Quảng Đức tự thiêu, hòa thượng
Thích Đức Nghiệp vẫn xúc động như là câu chuyện ngày
hôm qua.

Từng
đảm nhiệm chức vụ trưởng ban đối ngoại và điều hành
của Ủy ban Liên phái bảo vệ Phật giáo Việt Nam, hòa thượng
Thích Đức Nghiệp hiện là một trong ít nhân chứng tường
tận giai đoạn lịch sử này. Đặc biệt, hòa thượng cũng
chính là người trực tiếp giúp tổ chức vụ vị pháp thiêu
thân thể theo tâm nguyện của Bồ tát Thích Quảng Đức.

Que diêm và
biển lửa

Những
năm đầu thập niên 1960, quan hệ giữa Phật giáo và chính
quyền Ngô Đình Diệm đã âm ỉ căng thẳng. Đại lễ Phật
đản năm 1963 trùng thời điểm khánh thành một nhà thờ lớn
ở Quảng Trị. Tổng thống Diệm trên đường đi dự lễ
khánh thành nhà thờ này thấy rất nhiều Phật kỳ được
treo trang trọng khắp Huế.

Ngô
Đình Diệm cau mày hỏi Quách Tòng Đức, đổng lý văn phòng
phủ tổng thống, đi theo tháp tùng và được trả lời là
cờ Phật giáo treo mừng Phật đản. Không cần đợi phải
họp bàn, tổng thống Diệm hạ lệnh khẩn cấp cho Quách Tòng
Đức với nội dung: gửi gấp công điện lệnh cho khắp
nơi trên toàn quốc phải hạ cờ Phật giáo xuống, chỉ được
treo trong phạm vi nhà chùa.

Mệnh
lệnh này như một que diêm thảy vào lò than vốn đã âm ỉ
nóng bỏng trong giới Phật giáo trước các chính sách kỳ
thị tôn giáo của chính quyền anh em nhà Ngô. Hòa thượng
Thích Đức Nghiệp xúc động kể: “Các cuộc đấu tranh
của Phật giáo nhanh chóng liên tiếp bùng nổ. Nó khởi đầu
ở Huế rồi lan rộng vào Sài Gòn và các tỉnh…”.

Đỉnh
điểm căng thẳng nhất là vụ nhiều phật tử bị giết chết
và bị thương trước Đài phát thanh Huế trong đêm 8-5-1963.
Trong đó ngoài các Phật tử còn có người dân và trẻ em
tụ tập trước đài phát thanh nghe ngóng tình hình thời sự
từ Sài Gòn. Theo hòa thượng Thích Đức Nghiệp, thiếu tá
Đặng Sỹ của chính quyền Ngô Đình Diệm là một trong những
kẻ đã thực hiện vụ sát hại đẫm máu này!

Trước
tình thế dầu sôi lửa bỏng, Hòa thượng Tăng thống Thích
Tịnh Khiết, hội chủ Tổng hội Phật giáo VN, đã triệu
tập một cuộc họp khẩn cấp để ra bản tuyên ngôn năm
điểm gửi đến phủ tổng thống Ngô Đình Diệm. Trong đó
có các nội dung yêu cầu chính phủ phải thu hồi công điện
triệt hạ phật kỳ, cho Phật giáo được hưởng chế độ
đặc biệt như các hội truyền giáo khác được ghi trong đạo
dụ số 10, cho tăng ni và phật tử được tự do truyền đạo,
hành đạo.

Đặc
biệt, tuyên ngôn này cũng yêu cầu chính phủ chấm dứt tình
trạng bắt bớ, khủng bố Phật giáo và nghiêm trị những
kẻ chủ mưu sát hại phật tử ở Huế… Một Ủy ban Liên
phái bảo vệ Phật giáo Việt Nam cũng được khẩn cấp thành
lập.

Sau
đó, các hòa thượng Thiện Hoa, Tâm Châu, cụ Chánh Trí Mai
Thọ Truyền đại diện ủy ban Phật giáo này được vào phủ
tổng thống Ngô Đình Diệm nhưng vẫn không có kết quả.
Phật giáo vẫn tiếp tục bị chính quyền đàn áp nặng nề.

Tăng
Ni, Phật tử biểu tình chống kỳ thị tôn giáo – Ảnh tư
liệu

Không thể
ngồi im

Một
buổi sáng, hòa thượng Thích Đức Nghiệp (lúc đó là đại
đức dạy học ở Trường Vạn Hạnh) được mời đến chùa
Ấn Quang dùng cơm trưa với các hòa thượng Thích Tâm Châu,
Thích Thiện Minh và Thích Thiện Hoa. Hòa thượng Thích Thiện
Minh nói thẳng: “Tình hình Phật giáo căng thẳng lắm
rồi. Chúng ta cần phải đấu tranh tích cực. Xin mời đại
đức Thích Đức Nghiệp nhận lãnh trách nhiệm trưởng ban
đối ngoại và tổ chức trong nội bộ để đấu tranh bảo
vệ Phật giáo”. Hòa thượng Thích Đức Nghiệp cúi
đầu, chắp tay xá mô phật.

Lúc
này phong trào biểu tình của Phật giáo ngày càng nổ ra nhiều
hơn. Ngày 21-5-1963, hòa thượng Thích Tịnh Khiết ra giáo lệnh
phật tử toàn quốc tổ chức lễ cầu siêu cho nạn nhân bị
sát hại ở Huế. Ở Sài Gòn, các cuộc rước linh, cầu siêu
đã biến thành những cuộc biểu tình quy mô lớn. Hành trình
biểu tình bắt đầu từ chùa Ấn Quang và kết thúc ở chùa
Xá Lợi. Đoàn người biểu tình kéo dài cả cây số với
những biểu ngữ nêu rõ các yêu cầu chính đáng của Phật
giáo và đặc biệt là bản tuyên ngôn năm điểm.

Buổi
tối trước ngày rước linh biểu tình, đô trưởng Sài Gòn
– Chợ Lớn Nguyễn Phú Hải, đổng lý văn phòng phủ tổng
thống Quách Tòng Đức và một vị quận trưởng tìm đến
chùa Ấn Quang để ra lệnh ngưng biểu tình. Hòa thượng trị
sự Thích Thiện Hòa cáo mệt, không tiếp khách.

Đại
đức Thích Đức Nghiệp cương quyết nói với đại diện
chính quyền: “Hòa thượng bệnh không ra tiếp được.
Nhưng một mình hòa thượng cũng không thể quyết định. Việc
quan trọng này phải triệu tập đủ ban trị sự Phật giáo.
Vậy chúng tôi xin gửi bản tuyên ngôn năm điểm của Phật
giáo Việt Nam để trình ngài tổng thống”.

Ba
vị đại diện chính quyền ngồi lì suốt từ 21g-0g vẫn không
lay chuyển được các nhà sư nên hậm hực bỏ về. 6g sáng
hôm sau, cuộc rước linh từ chùa Ấn Quang đã trở thành cuộc
biểu tình rầm rộ đến 10g sáng mới kết thúc ở chùa Xá
Lợi.

Ông
Nguyễn Văn Thông, cảnh sát đặc biệt đặc trách theo dõi
hoạt động biểu tình lúc đó nhưng lại có thiện cảm với
Phật giáo, kể chi tiết: “Sau cuộc rước linh đầu
tiên, Phật giáo Sài Gòn tiếp tục tổ chức nhiều hình thức
biểu tình khác và thu hút được sự tham gia của dân chúng.
Trong đó có cuộc tuyệt thực của phật tử biến thành biểu
tình rầm rộ ở trung tâm Sài Gòn”.

Sáng
đó, các tăng ni xuất phát từ chùa Từ Nghiêm và Ấn Quang
trên tám chiếc xe đò lớn đi qua các đường phố rồi tiến
thẳng đến trung tâm Sài Gòn. Hòa thượng Đức Nghiệp tổ
chức mỗi xe có hai nhà sư trong ban tổ chức ngồi cạnh tài
xế để dẫn đường biểu tình và ngồi sau để trấn an
tăng ni. Rất nhiều dân chúng và phật tử thành phố nhanh
chóng hòa vào cuộc biểu tình…

Lực
lượng cảnh sát được báo động toàn đô thành nhưng vẫn
không dập được cuộc biểu tình. Cuối cùng, các tăng ni
kết thúc biểu tình để về chùa Xá Lợi tiếp tục tuyệt
thực. Trong số những người biểu tình bất bạo động này
có Bồ tát Thích Quảng Đức. Trước thế cuộc ngả nghiêng,
Phật giáo có nguy cơ tiêu vong, ngài đã âm thầm viết tâm
thư nguyện được vị pháp thiêu thân…

__________

Đó
là một nhà sư gầy gò với đôi mắt nhân hậu, bao dung. Đời
tu hành của ngài là một huyền thoại lặng lẽ…

 
 

2.
MỘT HUYỀN THOẠI LẶNG LẼ

Các
đệ tử và những người từng được gặp Bồ tát Thích
Quảng Đức đều kể rằng bồ tát có ánh mắt hiền từ,
đôi khi phảng phất nét buồn trầm lặng.

Không
biết bồ tát lúc còn tại thế có nhìn thấy trước vận
hạn Phật giáo thăng trầm và số kiếp tu hành của mình,
nhưng hành động vị pháp thiêu thân của ngài đã làm rúng
động trái tim con người và góp phần làm sụp đổ chính
quyền độc tài nhà Ngô.

Bậc chân
tu

Gần
nửa thế kỷ đã trôi qua nhưng không phải ai cũng biết về
cuộc đời tu hành lặng lẽ mà đầy huyền thoại của vị
bồ tát đặc biệt này. Ngược thời gian năm Đinh Dậu, 1897,
cậu bé Lâm Văn Tức chào đời ở thôn Hội Khánh, xã Vạn
Khánh, huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hòa.

Chân
dung Bồ tát Thích Quảng Đức lúc sinh thời – Ảnh tư liệu

Năm
lên 7 tuổi, ngài được người cậu ruột là thiền sư Như
Đạt Giải Nghĩa Hoằng Thâm nhận làm con nuôi và đặt tên
mới là Nguyễn Văn Khiết. Sau đó, ngài được cho xuất gia
tu hành với pháp danh Thị Thủy, pháp tự Hạnh Pháp và pháp
hiệu là Quảng Đức. Ngoài thiền sư Hoằng Thâm, Thích Quảng
Đức còn tham học với thiền sư Thiện Tường và Phước
Tường.

Năm
20 tuổi, Bồ tát Thích Quảng Đức thọ giới tỳ kheo và phát
nguyện tịnh tu ở một ngọn núi Ninh Hòa. Sau đó, ngài hạ
sơn để đi giảng pháp và xây dựng, trùng tu 31 ngôi chùa
ở miền Trung, miền Nam VN. Lúc tu hành ở Khánh Hòa, ngài còn
trẻ tuổi nhưng đã cống hiến rất nhiều cho Phật giáo địa
phương.

Các
văn kiện còn lưu giữ ở những ngôi chùa vùng này đã kể
lại câu chuyện chính Bồ tát Thích Quảng Đức là người
đã xin phép và tổ chức thực hiện xây dựng, trùng tu nhiều
ngôi chùa ở khu vực. Trong đó có ngôi chùa Thiên Lộc được
xây dựng trên một ngọn núi ở Ninh Hòa mà ngài từng nhập
thất tịnh tu trước đó. Và cũng tại ngôi chùa này, vào
khoảng năm 1935-1936, ngài đã đúc hai chiếc chuông lớn vẫn
còn đến ngày nay.

Các
tài liệu cũ cho thấy tính cách Bồ tát Thích Quảng Đức
rất ngăn nắp. Những việc quan trọng như xin phép xây dựng,
trùng tu chùa, hoạt động quyên góp của phật tử đều được
bồ tát ghi chép lại rất cẩn thận. Chính những tài liệu
này về sau đã giải mã hoạt động phật sự nhiều công
đức trong giai đoạn đầu tu hành của ngài ở quê nhà. Đặc
biệt, sau khi rời Khánh Hòa, Bồ tát Thích Quảng Đức còn
đi hành đạo và học thêm mấy năm bên Campuchia.

Ngôi
chùa cuối cùng mà ngài dừng chân tu hành trước khi tự thiêu
là chùa Quán Thế Âm trên đường Nguyễn Huệ, Q.Phú Nhuận,
Gia Định (nay là đường Thích Quảng Đức). Đây là một
ngôi chùa được người dân địa phương lập từ năm 1920
để thờ Quan Thế Âm Bồ tát. Ngoài tên Quán Thế Âm tự,
chùa còn được quen gọi là chùa Bạch Lô và chịu cảnh tiêu
điều, lạnh lẽo hương khói trong những năm tháng nửa đầu
thế kỷ 20 đầy biến động của đất nước.

Năm
1959, bước chân hoằng hóa của Bồ tát Thích Quảng Đức
đã có duyên dừng chân lại ngôi chùa Quán Thế Âm. Và ngài
đã bỏ ra rất nhiều tâm huyết, công sức sửa chữa lại
chùa cho đến khi xảy ra sự đàn áp Phật giáo ngày càng nặng
nề của chính quyền Ngô Đình Diệm. Ông Tống Hồ Cầm, lúc
đó phụ trách hoạt động cư sĩ ở chùa Xá Lợi, đã nhiều
lần gặp gỡ Bồ tát Thích Quảng Đức.

“Ngài
sống trầm lặng, giản dị, nhưng cũng rất tinh tế, sâu sắc.
Chỉ nhìn ánh mắt, ngài có thể biết tâm trạng người đó
thế nào. Những lần gặp tôi, ngài hay vỗ vai, nhẹ nhàng
hỏi thăm chuyện sức khỏe và chia sẻ nỗi niềm buồn vui…”-
ông Tống Hồ Cầm vẫn xúc động nhớ chuyện xưa.

Chuẩn bị
“đi xa”

“Những
ngày gần giữa năm 1963, tình hình mâu thuẫn giữa Phật giáo
và anh em nhà Ngô Đình Diệm ngày càng gay gắt. Chính quyền
dùng lực lượng cảnh sát đặc biệt, quân đội và nhiều
thủ đoạn dã man nhằm dập tắt phong trào đấu tranh của
Phật giáo. Trong khi giới tăng ni, phật tử lại chủ trương
đấu tranh bất bạo động...” – hòa thượng Thích
Đức Nghiệp, trưởng Ban đối ngoại kiêm tổ chức của Ủy
ban Liên phái bảo vệ Phật giáo lúc đó, xúc động nhớ lại.

Hòa
thượng Đức Nghiệp kể sau cuộc tuyệt thực ở chùa Xá
Lợi, Bồ tát Thích Quảng Đức (lúc đó là hòa thượng trụ
trì chùa Quán Thế Âm) đã viết thư gửi đến Ủy ban Liên
phái bảo vệ Phật giáo xin được vị pháp thiêu thân. Thư
viết tay trên một tờ giấy nhỏ để dễ cất giấu mang đi
trong tình hình chính quyền Ngô Đình Diệm đang ra sức theo
dõi và đàn áp Phật giáo. Nội dung thư ghi rằng đạo
pháp đang nguy khốn mà mình tuổi già sức mọn không làm gì
được, nên nguyện thiêu thân mình để cầu đạo pháp trường
tồn và hòa bình cho dân chúng…

Hòa
thượng Đức Nghiệp tìm cách bí mật trình lá thư đặc biệt
này lên Ủy ban Liên phái bảo vệ Phật giáo VN. Ngay sau đó,
các vị lãnh đạo Phật giáo cấp cao đã họp khẩn cấp để
xem xét. Cuối cùng, họ kết luận rất trân trọng nguyện
vọng của Bồ tát Thích Quảng Đức, nhưng xét thấy tình
hình chưa thật sự cần thiết nên tạm dừng lại. Sau này
kể lại cuộc họp đặc biệt đó, hòa thượng Đức Nghiệp
cho rằng: “Thật ra Ủy ban Liên phái bảo vệ Phật giáo
VN lúc đó cũng lúng túng. Mọi người chưa từng thực hiện
điều này”.

Trong
lúc đó, các cuộc biểu tình của Phật giáo vẫn tiếp diễn.
Đồng thời các cuộc đàn áp của chính quyền cũng ngày càng
khốc liệt hơn. Trước ngày chùa Phật Bửu tự trên đường
Cao Thắng, Sài Gòn làm lễ rước linh, cầu siêu cho các phật
tử bị giết ở Huế, hòa thượng Đức Nghiệp đang ở chùa
Ấn Quang thì được mời sang gấp chùa Xá Lợi để họp khẩn
cấp. Hòa thượng phải đi trên ôtô kín đáo để tránh tai
mắt cảnh sát.

Khi
ông đến nơi đã thấy các thầy Tâm Châu, Thiện Hoa ngồi
trầm tư ở phòng khách. Họ nói ngay: “Tình thế Phật
giáo lâm nguy lắm rồi. Nhiều thầy ở Huế đã bị bắt.
Lương thực, điện, nước ở một số chùa cũng bị cắt.
Tin chính chính quyền bắn ra là các thầy phải đầu hàng
hoặc sẽ bị bắt trục xuất vĩnh viễn ra nước ngoài. Nếu
mình cứ rước linh, tuyệt thực để biểu tình thì không
hiệu quả. Mọi người tính sao?”. Thầy Tâm Châu chợt
nói: “Nhớ hôm trước thầy Thích Quảng Đức có nguyện
vọng tự thiêu. Thầy Đức Nghiệp hỏi lại nếu thầy Quảng
Đức vẫn đồng ý thì ngày mai thực hiện cùng cuộc rước
linh ở Phật Bửu tự luôn”.

Hòa
thượng Đức Nghiệp trả lời: “Con xin nhận lãnh trách
nhiệm quan trọng này. Nếu không có gì trở ngại, con sẽ
không gọi điện thoại để bảo đảm bí mật”. Ngay
tối đó, hòa thượng Đức Nghiệp về gấp chùa Ấn Quang
gặp Bồ tát Thích Quảng Đức mới tụng kinh Pháp Hoa xong.
Hòa thượng Đức Nghiệp hỏi: “Thưa, hòa thượng còn
giữ ý định tự thiêu như tâm thư đã gửi không?”.

Bồ
tát Quảng Đức liền chắp tay trả lời: “Mô Phật!
Lúc nào con cũng xin sẵn sàng tự thiêu để cúng dường tam
bảo và sự trường tồn của Phật giáo”. Hòa thượng
Đức Nghiệp ứa nước mắt xúc động, gọi sư tăng bảo
vệ cho Bồ tát Thích Quảng Đức và hỏi: “Thưa, hòa thượng
có muốn nhắn nhủ gì nữa không?”. Bồ tát Quảng Đức
trả lời: “Xin được gặp thầy Thiện Hoa để tạ
ơn!”.

Hòa
thượng Đức Nghiệp dặn dò: “Xin thầy đừng nói thêm
gì về việc tự thiêu nhé!”. “Vâng, tôi sẽ
chỉ nói lời tạm biệt để ngày mai đi xa” – Bồ
tát Thích Quảng Đức chắp tay xá Phật, trả lời thanh thản.
Ngoài chùa, bóng đêm vẫn dày đặc trong một thời cuộc đang
hồi ngả nghiêng, loạn lạc…

 
 

3.
VỊ PHÁP THIÊU THÂN

Tâm
sự lời cuối với Bồ tát Thích Quảng Đức và dặn dò sư
tăng bảo vệ ngài ở chùa Ấn Quang, hòa thượng Thích Đức
Nghiệp khẩn cấp chuẩn bị cuộc tự thiêu sáng mai.

Là
trưởng ban đối ngoại kiêm tổ chức của ủy ban Liên phái
bảo vệ Phật giáo VN, ông hiểu chính quyền Ngô Đình Diệm
đang ra sức dập tắt hoạt động đấu tranh của Phật giáo.
Bất cứ rò rỉ thông tin nào cũng để lại hậu quả khó
lường…

Bồ
tát Thích Quảng Đức ngồi kiết già niệm Phật, chuẩn bị
tự thiêu – Ảnh: Nguyễn Văn Thông

Bức tâm
thư cuối cùng

Ngay
đêm đó, hòa thượng Đức Nghiệp đi khảo sát các tuyến
đường rước linh từ chùa Phật Bửu tự. Kế hoạch tự
thiêu của Bồ tát Thích Quảng Đức sẽ lồng vào cuộc rước
linh này để đánh lừa cảnh sát và tập hợp được nhiều
tăng ni, quần chúng.

Cuối
cùng, ngã tư Phan Đình Phùng – Lê Văn Duyệt (Nguyễn Đình
Chiểu – Cách Mạng Tháng Tám hiện nay) được chọn làm vị
trí tự thiêu.

Ngã
tư này không chỉ đông người mà còn ngay trước tòa đại
sứ Campuchia. Nước này tỏ rõ thái độ ủng hộ Phật giáo
VN và phản kháng hành động đàn áp của chính quyền Ngô
Đình Diệm.

Về
chùa Ấn Quang, hòa thượng Đức Nghiệp sắp đặt chi tiết
cho cuộc tự thiêu. Xe rước Bồ tát Thích Quảng Đức đã
có chiếc Austin của phật tử Trần Quang Thuận gửi ở chùa
Ấn Quang. Hòa thượng Đức Nghiệp gọi người lái xe đi mua
thêm một can xăng để sẵn và phân công sáng mai đại đức
Trí Minh sẽ ngồi bên cạnh người lái xe, đến ngã tư Phan
Đình Phùng – Lê Văn Duyệt giả vờ hư máy phải dừng lại
để đánh lừa cảnh sát. Còn đại đức Chân Ngữ ngồi bên
cạnh Bồ tát Thích Quảng Đức ở băng ghế sau để bảo
vệ ngài.

Khi
xe gần đến vị trí tự thiêu, đại đức Chân Ngữ sẽ giúp
rưới xăng lên người bồ tát ngay trong xe để cảnh sát không
nhìn thấy. Một chiếc bật lửa cũng được trao sẵn cho Bồ
tát Thích Quảng Đức giữ để
tự tay ngài châm ngọn lửa tự thiêu.

Trước
đó, Bồ tát Thích Quảng Đức đã soạn sẵn tâm thư với
lời lẽ đầy từ bi cùng những suy nghiệm về trách nhiệm
trước vận mệnh đất nước: “Tôi pháp danh Thích Quảng
Đức, hòa thượng trụ trì chùa Quán Thế Âm Phú Nhuận (Gia
Định). Nhận thấy nước nhà đương lúc ngả nghiêng, tôi
là một tu sĩ mệnh danh trưởng tử của Như Lai không lẽ
cứ ngồi điềm nhiên tọa thị để cho Phật pháp tiêu vong,
nên tôi vui lòng phát nguyện thiêu thân giả tạm này cúng
dường chư Phật để hồi hướng công đức bảo tồn Phật
giáo...”.

Tờ
mờ sáng 11-6-1963, đoàn rước linh xuất phát từ Phật Bửu
tự. Xe chở Bồ tát Thích Quảng Đức đi chầm chậm giữa
hai dòng tăng ni. Hòa thượng Đức Nghiệp đi bộ gần xe, dặn
dò thầy Hồng Huệ đang bước bên mình: “Nếu cảnh
sát có bắt hay bắn tôi thì xin thầy hãy thay tôi đảm trách
nhiệm vụ thiêng liêng này”.

Ngọn lửa
chính nghĩa

Khi
chiếc Austin vừa trờ tới ngã tư Phan Đình Phùng – Lê Văn
Duyệt, tài xế dừng lại và ra mở nắp máy xe để đánh
lừa cảnh sát. Phía sau, Bồ tát Thích Quảng Đức khoan thai
bước xuống xe, chắp tay xá bốn phương, rồi tĩnh tại ngồi
kiết già trên đường, mặt quay về hướng tây, miệng lâm
râm niệm Phật. Bồ tát lấy bật lửa trong người ra để
châm lửa, nhưng có lẽ đá lửa bị ngộp xăng lúc rưới
vào người nên không cháy. Hòa thượng Đức Nghiệp phải
đưa cho ngài một bao diêm.

Lúc
đó, một nhà sư đứng gần cũng giúp Bồ tát Thích Quảng
Đức rưới xăng còn thừa trong chiếc can nhựa mang xuống
từ trên xe lên người ngài.

Mọi
việc diễn ra nhanh chóng để cảnh sát đặc biệt chống biểu
tình không kịp phản ứng. Khi bàn tay Bồ tát Thích Quảng
Đức vừa thả que diêm xuống,
ngọn lửa bùng lên rừng rực như bó đuốc khổng lồ bao
quanh bồ tát. Nhưng ngài vẫn tĩnh tại ngồi kiết già, tay
chắp trước ngực, gương mặt không lộ chút nét đau đớn.

 

Tăng
ni, phật tử bao quanh ngài. Người lâm râm tụng kinh, người
hô to khẩu hiệu chống chính quyền. Nhiều người, kể cả
một số cảnh sát chống biểu tình đã quỵ xuống khóc và
lạy bồ tát đang vị pháp thiêu thân…

Kể
lại cuộc tự thiêu này, nhân chứng phía bên kia là ông Nguyễn
Văn Thông, mật vụ đặc trách theo dõi hoạt động Phật giáo
thời đó, nhớ lại: “Tin tình báo gửi về cho biết
sẽ có biểu tình lớn từ chùa Ấn Quang đến công trường
Lam Sơn và sẽ có nhà sư mổ bụng. Sau này tôi mới biết
đó là tin giả để đánh lạc hướng chuẩn bị trấn áp
của cảnh sát”.

Ông
Thông kể sáng đó nhóm cảnh sát mật của mình gồm bốn
người mặc thường phục đi trên một chiếc ôtô. Ông Thông
phụ trách hình ảnh, một người viết báo cáo, người khác
trực điện đài. Họ chuẩn bị bám theo các tăng ni đến
công trường Lam Sơn (Nhà hát lớn TP ngày nay) và không biết
gì về cuộc tự thiêu sắp diễn ra.

Lúc
đó, ông Thông còn là cộng tác viên của hãng Ảnh xã nên
ngoài chiếc máy ảnh cảnh sát trang bị, ông luôn mang thêm
chiếc máy ảnh riêng.

Khi
chiếc xe Austin chở Bồ tát Thích Quảng Đức từ chùa Ấn
Quang dừng lại ở ngã tư Lê Văn Duyệt – Phan Đình Phùng,
tài xế bước xuống giả vờ sửa xe và nhóm cảnh sát chìm
vẫn tưởng thật. Thậm chí khi Bồ tát Thích Quảng Đức
bước xuống xe, ngồi kiết già trên đường, ông Thông vẫn
không nghĩ ngài tự thiêu. Chỉ đến lúc thân ngài bốc cháy
như ngọn đuốc ông Thông mới sững sờ.

Theo
phản xạ ông đưa máy ảnh lên chụp, nhưng tấm đầu tiên
bị nhòe vì ông xúc động run tay. Đến tấm thứ hai ông lấy
được nét. Đó cũng là tấm phim cuối cùng của chiếc máy
ảnh riêng của ông. Ông liền sử dụng chiếc máy ảnh thứ
hai được cảnh sát trang bị để chụp tiếp đến cảnh lửa
tắt, bồ tát ngã xuống.

Theo
ông Thông, có ít nhất ba người chụp được hình tự thiêu
xúc động này là nhà báo Malcome Browne của Hãng thông tấn
AP, một nhà sư và ông. Tuy nhiên, sau đó chỉ có hình của
Malcome Browne lan truyền ra thế giới. Còn ông Thông phải nộp
ảnh cho nha cảnh sát và lặng lẽ giấu đi mấy tấm khác
vì lúc đó ông vẫn còn là nhân viên chính quyền nhà Ngô.

Năm
nay đã 86 tuổi, ông Thông hồi tưởng chi tiết cuộc tự thiêu
của Bồ tát Thích Quảng Đức: “Lửa bao trùm thân ngài
nóng đến mức chiếc can để gần đó phải chảy ra, nhưng
bồ tát vẫn tĩnh tại ngồi thiền, thản nhiên đón nhận
cái chết. Đặc biệt, khi lửa gần tàn, thân đã cháy đen
nhưng ngài vẫn gật đầu về hướng tây mấy lần như lạy
Phật rồi mới bật ngửa ra chứ không ngã sấp xuống.

Xe
cứu hỏa, cảnh sát đổ đến. Các nhà sư nằm chặn trước
bánh xe, sẵn sàng hi sinh để bảo vệ cuộc vị pháp thiêu
thân. Nhiều nhân vật chủ chốt của ngành cảnh sát chế
độ Sài Gòn bấy giờ cũng có mặt nhưng chỉ đứng nhìn,
không thể phản ứng được gì trước ngọn lửa chính nghĩa…”.

_________________

Sự
thật về cái gọi là “một nhà sư đã bị nướng sau khi
chích thuốc mê” của bà Trần Lệ Xuân? Những người trong
cuộc đã nói gì?

 
 

4.
SỰ THẬT SAU MỘT LỜI XUYÊN TẠC 

Những
người chứng kiến kể rằng lửa rừng rực bao kín thân ngài
và bốc lên cao như một bó đuốc sống. Đất trời nổi gió,
lửa bị thổi bạt nghiêng làm hiện rõ gương mặt Bồ tát
Thích Quảng Đức dù đã bị hỏa thiêu sạm đen nhưng vẫn
bình thản, siêu thoát…

Sự
bình thản của Bồ tát Thích Quảng Đức giữa ngọn lửa
dữ – 

Ảnh:
Nguyễn Văn Thông

Sài Gòn đã
khóc...

Khoảng
15 phút sau ngọn lửa tàn dần. Ngài ngã bật ra, tay vẫn co
trước ngực. Sau này có người kể lại đêm trước tự thiêu,
bồ tát dặn dò rằng nếu tâm nguyện vị pháp thiêu thân
và hòa bình cho dân tộc của ngài được Phật tổ chứng
giám, ngài sẽ về cõi Phật trong tư thế nằm ngửa và nguyện
để lại một trái tim xá lợi. Phải chăng tâm nguyện của
ngài đã linh ứng?

Khi
ngọn lửa tự thiêu tắt hẳn, hòa thượng Thích Đức Nghiệp
và đồng đạo lấy cờ Phật quấn thi hài Bồ tát Thích Quảng
Đức. Tuy nhiên, lá cờ không thể bọc kín ngài được vì
ngài ra đi trong tư thế tay chắp trước ngực, hai chân vẫn
hơi co lại như đang ngồi thiền.

Lúc
này, tiếng khóc của các tăng ni và dân chúng át cả tiếng
ồn ào, la hét của lực lượng cảnh sát. Đám rước thi hài
ngài về chùa Xá Lợi đã kéo theo một đoàn tăng ni, phật
tử và dân chúng dài hàng cây số. Họ tiễn đưa một bồ
tát đã cung hiến thân mình cho đạo pháp và hòa bình dân
tộc.

Ông
Tống Hồ Cầm vẫn nhớ như in sự kiện xúc động này: “Lúc
đó tôi khóc và có cảm giác như cả Sài Gòn đã khóc tiễn
đưa ngài. Không chỉ đoàn người rước thi hài mà cư dân
ven đường cũng đổ ra vái lạy ngài. Rất nhiều người xúc
động bật khóc, bất kể là tín đồ Phật giáo hay Thiên
Chúa giáo…”.

Ông
Cầm kể lúc đó ông đang làm phó ban quản trị chùa Xá Lợi
nên chứng kiến cuộc tự thiêu từ đầu đến cuối.

Lúc
thi hài bồ tát về đến cổng chùa Xá Lợi, cụ Chánh Trí
Mai Thọ Truyền dù đã lớn tuổi và trải bao dâu bể thăng
trầm cũng không nén nổi tiếng khóc xúc động. Cụ nằm ra
đất, lăn mình theo thi hài bồ tát vào đến tận trong chùa.

Tang
lễ Bồ tát Thích Quảng Đức ở chùa Xá Lợi trở thành một
sự kiện trọng đại của Sài Gòn trong những ngày giữa tháng
6-1963. Tăng ni, phật tử và dân chúng ở các địa phương
nghe tin đã nhanh chóng về Sài Gòn để thắp hương tiễn biệt
ngài lần cuối.

Lượng
người đổ về chùa Xá Lợi càng lúc càng đông khiến lực
lượng cảnh sát, mật vụ chính quyền Ngô Đình Diệm phải
ra sức ngăn chặn nhằm giảm thiểu ý nghĩa linh thiêng và
quy mô của tang lễ. Họ vây chặt vòng ngoài, ấn định số
lượng giới hạn người được vào lễ tang. Thậm chí một
số đối tượng giả dạng thương binh còn đến quấy rối,
đe dọa tăng ni, phật tử …

Đổ dầu
vào lửa

Trong
lúc đó ở phủ tổng thống, Ngô Đình Diệm cũng có phần
hoảng sợ trước hành động tự thiêu này. Ông ta phải cử
một chuyến bay đặc biệt ra Huế đón đức tăng thống hòa
thượng Thích Tịnh Khiết, các hòa thượng Trí Quang, Thiện
Minh, Mật Nguyện, Huyền Quang vào Sài Gòn. Một ủy ban liên
bộ của chính quyền cũng được thành lập để thương thuyết
với phái đoàn Ủy ban Liên phái bảo vệ Phật giáo VN.

Hòa
thượng Thích Đức Nghiệp kể lúc đó ông tham gia cuộc thương
thuyết trong vai trò thư ký phái đoàn Phật giáo, còn hòa thượng
Thích Thiện Minh làm trưởng đoàn. Lúc ra hành lang tạm nghỉ,
chính phó tổng thống Trần Ngọc Thơ đã gặp riêng hòa thượng
Đức Nghiệp để nói: “Các ông đã làm chúng tôi thở
ra khói”.

Tuy
nhiên, cuộc gặp gỡ hai bên này cũng chỉ là bài hòa hoãn
tạm thời của ông Diệm. Sự đàn áp Phật giáo vẫn tiếp
diễn. Bà Trần Lệ Xuân, vợ ông Ngô Đình Nhu, tiếp tục
đổ dầu vào lửa khi tuyên bố “một nhà sư đã bị
nướng sống” và xuyên tạc rằng Bồ tát Thích Quảng
Đức đã bị các nhà sư trẻ chích thuốc mê. Thậm chí bà
ta còn nói nếu các nhà sư tự thiêu có thiếu xăng thì bà
ta sẽ cho thêm xăng.

Những
câu nói hàm hồ của vị phu nhân trong phủ tổng thống đã
đẩy mâu thuẫn giữa Phật giáo và chính quyền Ngô Đình
Diệm càng gay gắt hơn.

Trong
một cuộc họp báo, có phóng viên quốc tế không kịp chứng
kiến vụ tự thiêu đã hỏi hòa thượng Đức Nghiệp cho ý
kiến về lời xuyên tạc trắng trợn của bà Trần Lệ Xuân.
Hòa thượng điềm tĩnh trả lời: “Sự thật cuộc tự
thiêu của Bồ tát Thích Quảng Đức xin các anh hãy hỏi chính
đồng nghiệp là phóng viên Malcolm Browne của AP, Simon Michaud
của AFP và các nhà báo có mặt trong buổi tự thiêu. Họ chính
là các nhân chứng tận mắt”.

Và
khi các nhà báo này đứng lên xác nhận sự thật, tất cả
mọi người trong khán phòng họp báo thẫn thờ xúc động.

Tường
thuật trên tờ New York Times, nhà báo David Halberstam, nhân chứng
cuộc tự thiêu, xúc động kể: “… Ngọn lửa phát
ra từ một con người. Thân thể ông cháy héo khô dần và
teo nhăn lại, đầu ông đen dần và hóa than… Khi cháy, ông
không hề cử động một cơ bắp nào, không hề bật ra một
âm thanh nào. Sự điềm tĩnh của ông thật trái ngược với
những người đang rền rĩ khóc than xung quanh”.

Sau
này, hòa thượng Đức Nghiệp kể lại chính ông đã báo tin
cho các nhà báo quốc tế trong đêm trước buổi sáng Bồ tát
Thích Quảng Đức tự thiêu. “Để giữ bí mật cuộc
tự thiêu và đề phòng chính quyền ngăn chặn, tôi không thể
nói thẳng việc tự thiêu mà chỉ hé lộ sẽ có sự kiện
đặc biệt liên quan đến Phật giáo Sài Gòn. Thậm chí có
nhà báo còn hỏi lại tôi sự kiện này có gì thật sự đặc
biệt hay chỉ giống những cuộc biểu tình ôn hòa trước
đây”- hòa thượng Thích Đức Nghiệp nhớ lại chi
tiết.

Ở
bên ngoài, chính ông Nguyễn Văn Thông, mật vụ theo dõi hoạt
động đấu tranh của Phật giáo và chứng kiến từ đầu
đến cuối vụ tự thiêu, cũng công khai bác bỏ sự xuyên
tạc Bồ tát Thích Quảng Đức bị chích thuốc mê.

Gần
nửa thế kỷ trôi qua, ông vẫn xúc động khi nhớ lại: “Chúng
tôi đã theo sát vụ tự thiêu này ngay từ đầu ở chùa Xá
Lợi. Chính mắt tôi và các cảnh sát khác đều thấy ngài
Thích Quảng Đức khoan thai bước xuống xe, quay mặt xá tứ
phương, rồi ngồi kiết già trước khi chính tay mình châm
lửa tự thiêu. Những hành động bình thản của một nhà
tu hành thượng đẳng như vậy không thể là người bị thuốc
mê. Còn các nhà sư khác chỉ đứng vòng quanh tụng kinh cho
ngài và ngăn chặn cảnh sát. Không có bàn tay nào tác động,
xâm phạm đến hành động tự thiêu của ngài”.

Đặc
biệt, khi chính quyền Ngô Đình Diệm sụp đổ, ông Thông
đã đem những bức hình mình chụp cận cảnh Bồ tát Thích
Quảng Đức tự thiêu tặng Phật giáo Sài Gòn. Một loạt
ảnh đầy đủ từ lúc lửa chưa bùng lên trên thân thể Bồ
tát Thích Quảng Đức đến lúc ngài ngã xuống. Đến lúc
đó người ta mới chính thức biết có một người Việt nữa
đã chụp hình được sự kiện thiêng liêng này ngoài nhà
báo Malcolm Browne.

Và
những tấm hình đó như một chứng nhân quan trọng cho hậu
thế biết sự thật cuộc vị pháp thiêu thân!

Nghe
kể rằng hai lần đưa vào lò hỏa thiêu, nhưng ngọn lửa
ngàn độ vẫn không thể đốt cháy trái tim xá lợi của ngài.
Và trái tim bất tử này đã được bảo vệ như thế nào?

5.
BÍ MẬT CỦA TRÁI TIM LINH THIÊNG

Sau
những ngày quàn tại chùa Xá Lợi, thi hài Bồ tát Thích Quảng
Đức được đưa ra An Dưỡng Địa, Phú Lâm hỏa thiêu. Việc
hỏa thiêu lẽ ra đã sớm hơn một ngày, nhưng có tin cảnh
sát của chính quyền Ngô Đình Diệm sẽ có hành động ngăn
chặn nên phải tạm hoãn.

Trái
tim bất tử của Bồ tát Thích Quảng Đức 

(chụp
lại từ chùa Quán Thế Âm) – Ảnh tư liệu

Sự kiện
linh thiêng

Theo
nhân chứng Tống Hồ Cầm lúc đó là phó ban quản trị chùa
Xá Lợi, sự lựa chọn An Dưỡng Địa ở Phú Lâm để hỏa
thiêu thi hài Bồ tát Thích Quảng Đức là có tính toán cẩn
thận. Lò hỏa thiêu nằm trên phần đất của chùa Ấn Quang
được các tăng ni, phật tử bảo vệ chặt chẽ trước sự
trấn áp của chính quyền Ngô Đình Diệm.

Điều
huyền diệu bất ngờ đã xảy ra khi thi hài Bồ tát được
hỏa thiêu hàng giờ đã cháy thành than tro nhưng vẫn còn lại
quả tim đỏ hồng. Sự kiện linh thiêng kỳ lạ này được
các nhà sư cấp báo về chùa Xá Lợi. Những hòa thượng lãnh
đạo Ủy ban Liên phái bảo vệ Phật giáo quyết định đưa
trái tim của ngài vào thiêu thêm lần nữa. Nhưng thật kỳ
lạ trái tim vẫn tiếp tục nguyên vẹn và trở thành một
khối rắn chắc như đá.

Các
tăng ni, phật tử bàng hoàng xúc động. Người quỳ xuống
tụng kinh. Người òa khóc. Họ đặt quả tim linh thiêng của
Bồ tát Thích Quảng Đức vào bình thủy tinh và cung thỉnh
về chùa Xá Lợi.

Trong
lúc đó ở bên ngoài có những tin đồn xuyên tạc xuất phát
từ người của chính quyền Ngô Đình Diệm rằng “quả tim
đã bị tráo, không thể có quả tim nào còn được sau hàng
giờ cháy trong lò hỏa thiêu”. Nhiều nhân chứng, kể cả
những người không phải là Phật tử và cảnh sát theo dõi
cuộc tự thiêu đã bác bỏ sự bịa đặt này.

Chính
ông Nguyễn Văn Thông được lực lượng mật vụ của chính
quyền Ngô Đình Diệm cử bí mật theo dõi từ đầu đến
cuối cuộc hỏa thiêu cũng khẳng định sự huyền diệu này.
“Tôi đã tận mắt chứng kiến sự thật bắt đầu
từ chùa Xá Lợi đến khi lấy quả tim ra. Khoảng 8 giờ sáng,
thi hài ngài được đưa vào lò hỏa thiêu. Lửa bắt đầu
bùng lên từ hai đầu quan tài và rừng rực cháy.

Đến
2 giờ chiều thì lửa tắt và người ta đã tìm thấy quả
tim ngài vẫn nguyên vẹn trong đống tro tàn. Không thể có
sự mở nắp lò thiêu, tráo đổi quả tim nào” – ông
Thông xúc động kể chính mình là mật vụ cũng không kìm
được nước mắt trước sự mầu nhiệm. Ông Tống Hồ Cầm
cũng kể: “Rất nhiều người đã đứng gần lò thiêu
tụng kinh tiễn đưa ngài lần cuối. Sự thật về trái tim
xá lợi được hàng trăm cặp mắt chứng kiến, kể cả các
nhà báo trong nước lẫn quốc tế”.

Trong
một cuộc họp báo, có phóng viên quốc tế hỏi hòa thượng
Thích Đức Nghiệp về bí ẩn khó hiểu của trái tim không
thể bị thiêu cháy này, hòa thượng trả lời: “Đó
là do ngài Thích Quảng Đức phát đại thệ nguyện, nung nấu
một ý chí phi thường vì đạo pháp và hòa bình cho dân tộc
nên đã biến thành một năng lượng đặc biệt làm trái tim
bất hoại”.

Còn
ông Nguyễn Văn Thông sau này có hỏi thượng tọa Thích Pháp
Hoa ở chùa Ấn Quang và được trả lời: “Ngài có nguyện
nếu việc tự thiêu của ngài thành chứng đạo thì sẽ để
lại trái tim. Chúng tôi tin đó là điều mầu nhiệm của bậc
chân tu hết lòng vì đạo pháp và chúng sinh”.

Bí mật bảo
vật quốc gia

Theo
hòa thượng Thích Đức Nghiệp, trái tim Bồ tát Thích Quảng
Đức sau khi thỉnh về chùa Xá Lợi được cất trong tủ sắt
của cụ Chánh Trí Mai Thọ Truyền. Đêm 20-8-1963, cảnh sát
đã tràn vào đây bắt bớ các hòa thượng và lục lọi cướp
trái tim, nhưng không hiểu điều huyền bí nào đã che mắt
họ không thể nhìn thấy trái tim linh thiêng.

Về
sau, trái tim được đưa qua chùa Việt Nam Quốc Tự để hòa
thượng Thích Từ Nhơn bảo vệ. Lúc đó, trái tim đã được
đặt trong một chiếc tháp đồng cao gần nửa mét mà nhìn
từ ngoài vào không thể thấy bên trong. Nắp tháp được đóng
kín và có chữ ký niêm phong của Đức Tăng thống Thích Tịnh
Khiết.

Năm
nay đã 85 tuổi và trụ trì Việt Nam Quốc Tự, hòa thượng
Thích Từ Nhơn vẫn còn minh mẫn kể rằng ông đang tu dưới
Sa Đéc thì được Đức Tăng thống Thích Tịnh Khiết gọi
lên Sài Gòn nhận nhiệm vụ đặc biệt của Phật giáo.

Nhận
bảo vệ trái tim Bồ tát, đầu tiên hòa thượng Thích Từ
Nhơn cất nguyên chiếc tháp chứa trái tim Bồ tát trong tủ
sắt lớn ở phòng trụ trì Việt Nam Quốc Tự. Lúc đó khuôn
viên Việt Nam Quốc Tự rất rộng, cây cối um tùm. Phòng trụ
trì chỉ là một gian nhà đơn sơ. Cảnh sát và mật vụ thường
xuyên tràn vào trấn áp, quấy nhiễu phật sự nơi này.

Hòa
thượng Thích Từ Nhơn xin gửi vào chi nhánh Ngân hàng Pháp
ở Sài Gòn. Ngân hàng giao cho ông một két sắt dưới tầng
hầm và trái tim được ông đặt vào tháp đồng rồi cất
trong két đó. Ngân hàng chỉ có hai chìa khóa mở két. Ông
giữ một chìa, chìa kia do trụ sở ngân hàng chính giữ ở
Pháp. Chi nhánh ngân hàng ở Sài Gòn cũng không có chìa để
có thể tự mở được két này.

Trước
năm 1975 ông thường vào thăm trái tim Bồ tát. Nhân viên ngân
hàng chỉ mở cửa tầng hầm rồi để tự ông vào mở két
sắt. Không được hương khói dưới hầm ngân hàng, ông đành
ứa nước mắt, vái lạy trái tim linh thiêng: “Hoàn cảnh
đất nước loạn lạc chưa cho phép chúng con thỉnh trái tim
từ bi của ngài về thờ phụng đàng hoàng”.

Sau
năm 1975, Nhà nước gìn giữ trái tim Bồ tát Thích Quảng Đức
một thời gian. Đến năm 1991, trái tim được giao lại Ngân
hàng Nhà nước ở TP.HCM gìn giữ trước sự chứng kiến của
đại diện chính quyền, ngân hàng và hòa thượng Thích Từ
Nhơn, Thích Giác Toàn, Thích Thiện Hào. Không ai mở ra xem tình
trạng trái tim, nhưng thấy chiếc tháp đồng chứa trái tim
vẫn nguyên vẹn chữ ký niêm phong của Đức Tăng thống Thích
Tịnh Khiết. Và theo hòa thượng Thích Từ Nhơn, từ đó đến
nay không ai mở ra xem nữa.

Tâm
sự về trái tim linh thiêng này, hòa thượng Thích Từ Nhơn
xúc động nói: “Hi vọng khi hoàn thành tượng đài Bồ tát
Thích Quảng Đức tại ngay nơi ngài đã tự thiêu ở TP.HCM,
trái tim ngài sẽ được đưa về gìn giữ ở chính nơi này
để phật tử, dân chúng được chiêm ngưỡng, thờ phụng!”.
Đó là trái tim thiêng liêng mà vị Bồ tát đã để lại cho
hậu thế như lời nhắn nhủ rằng dù thế cuộc có thăng
trầm thì đạo pháp vẫn trường tồn và sự công bằng, hòa
bình cuối cùng vẫn sẽ đến với nhân dân.

QUỐC
VIỆT

(Tuổi
Trẻ)