giáo trả lời khẳng định. Phật giáo cho rằng tất cả chúng
sinh, trừ các bậc đã giải thoát khỏi sinh tử (các vị A
La Hán của tiểu thừa giáo) hay là các bậc đã tự chủ đối
với sinh tử (các bậc thánh Bồ Tát của đại thừa), còn
thì tất cả đều ở trong vòng sinh tử luân hồi.
Luân
hồi là trôi dạt, nổi lên chìm xuống trong vòng sinh tử,
chứ không giống như cái bánh xe quay vòng. Phạm vi luân hồi
bao gồm sáu cõi : Trời, cõi người, cõi tu la (thần đạo),
cõi súc sinh, cõi quỷ, cõi địa ngục. Sáu cõi này là phạm
vi luân hồi sinh tử của những chúng sinh giống giữ 5 giới
10 thiện hay là phạm 10 ác, 5 tội nghịch (là giết cha, giết
mẹ, phá hòa hợp tăng, giết A La Hán, làm chảy máu Phật).
Năm giới, 10 thiện chia thành 3 phẩm (thượng, trung, hạ) :
Sinh là loài trời, loài người, A Tu La, Mười ác, Năm tội
nghịch cũng chia thành 3 phẩm (thượng, trung hạ): sinh làm
súc sinh, làm quỷ, hay là ở nơi địa ngục. Làm nghiệp thiện
thì sinh ở 3 cõi trên, làm nghiệp ác thì ở 3 cõi dưới.
Trong mỗi cõi sống như vậy, hưởng hết phúc, hay là chịu
hết tội báo là chấm dứt một kỳ sinh tử, mở ra một kỳ
sinh tử khác. Luân chuyển trong sáu cõi sống như vậy, sống
rồi chết, chết rồi lại sống một cõi khác, như vậy gọi
là luân hồi.
Đặc
biệt, Phật giáo tin rằng, phạm vi luân hồi sinh tử tuy là
có sáu cõi, nhưng cõi người là chủ đạo, vì chỉ ở cõi
người, chúng sinh vừa có thể gieo các nhân thiện hay ác nghiệp,
vừa chịu quả báo. Còn các cõi sống khác, chúng sinh chỉ
có một chiều hưởng phúc báo. Không có cơ hội tạo nghiệp
mới. Còn ở 3 cõi khổ, súc sinh, quỷ đói, địa ngục thì
chúng sinh một chiều chịu quả báo khác, không có năng lực
phân biệt được thiện ác. Chỉ có ở cõi Người, chúng
sinh vừa thụ quả báo vui, vừa chịu quả báo khổ, lại có
thể phân biệt được thiện, ác. Phật giaó cho rằng nghiệp
lực tạo ác, chủ yếu diễn ra trên bình diện tâm thức.
Nếu trên bình diện tâm thức, không có cơ hội, hay không
có năng lực phân biệt thiện, ác thì không có tạo nghiệp.
Vì vậy mà Phật giáo rất coi trọng trách nhiệm của hành
vi thiện, ác nơi cõi người.
Chính
vì, nhân chủ yếu tạo nghiệp là ở cõi Người, cho nên chúng
sinh tái sinh lên cõi trời, hay là đoạ xuống các cõi ác đều
có cơ hội đọa xuống hay thăng lên, chứ không có chuyện
đọa xuống vĩnh viễn hay là thăng lên vĩnh viễn.
Chúng
sinh ở cõi Người, tạo nghiệp nhân có thiện ác, cónghiệp
nặng, có nghiệp nhẹ. Con người trong cuộc đời tạo ra nhiều
nghiệp khác nhau, hoặc thiện, hoặc ác, hoặc nhiều, hoặc
ít, hoặc nặng, hoặc nhẹ. Do đó mà cơ hội chịu báo cũng
trước, sau khác nhau. Do đó một người, khi thọ mạng một
đời hết, có thể bị chi phối bởi 3 lực hấp dẫn, dẫn
người ấy đi tái sinh. Một là tùy theo trọng lượng của
nghiệp trong một đời nếu nghiệp thiện có tỷ trọng lớn
hơn nghiệp ác, thì người ấy sẽ tái sinh vào cõi thiện.
Nếu tỷ trọng của nghiệp sinh thiện năng hơn nghiệp sinh
làm người, thì người ấy sẽ sinh thiên, tức là sinh lên
cõi trời. Nếu nghiệp ác chiếm tỷ trọng lớn hơn nghiệp
thiện, thì người ấy phải bị tái sinh ở các cõi ác; nếu
nghiệp địa ngục nặng hơn nghiệp làm súc sinh, thì người
ấy phải bị sinh ở địa ngục, trước là chịu quả báo
của nghiệp nặng rồi sau mới lần lượt chịu quả báo của
những nghiệp nhẹ hơn.
Thứ
hai là tùy vào tập quán một người trong đời không làm nghiệp
thiện lớn, cũng không làm nghiệp ác lớn, nhưng trong đời
lại có một thói quen đặc biệt mạnh mẽ, và khi chết, họ
sẽ tái sinh theo hướng của thói quen đó. Vì vậy tu thiện,
học Phật, chủ yếu là dựa vào nỗ lực hàng ngày.
Thứ
ba là tùy niệm của người lâm chung. Khi lâm chung mà có tâm
niệm ác liệt như sợ hãi, lo lắng, tham lam, giận dữ v.v..
thì sẽ rất khó tránh được tái sinh vaò cõi ác. Vì vậy
mà Phật giáo khuyên đối với người hấp hối sắp chết,
hay vừa mới chết, gia thuộc bà con không được khóc, mà
nên thay mặt người thân (sắp chết hay mới chết) làm các
việc tu phúc, bố thí, và nói cho người thân đó biết là
làm công đức, vì họ, thay cho họ. Đồng thời kể lại cho
họ biết mọi việc thiện người ấy đã làm trong đời,
làm cho tâm của người ấy được an ủi, vui vẻ, mọi người
nên lớn tiếng niệm danh hiệu Phật, làm cho người ấy nhất
tâm nghĩ tới công đức Phật, cõi nước Phật. Nếu không
phải là ác nghiệp nặng thì tâm niệm của người sắp chết
có thể giúp cho người ấy khỏi phải đọa xuống cõi ác,
hơn nữa có thể tâm lực của người sắp chết, cảm ứng
được với nguyên lực của chư Phật, Bồ Tát mà được
vãng sinh trong cõi Phật. Đó là nguyên nhân chủ yếu của
chủ trương Phật giáo tổ chức trợ niệm danh hiệu Phật
cho người lâm chung sắp chết.
Tín
ngưỡng dân gian cho rằng người chết biến thành quỷ không
đúng với thuyết luân hồi của nhà Phật, vì rằng cõi quỷ
chỉ là một trong sáu cõi sống, và khi chết người ta chỉ
có 1/6 khả năng sinh vào cõi quỷ.
(Tạp
chí nghiên cứu Phật học số 4/2000)
Discussion about this post