Những Ẩn Dụ Về Trâu – Bò Trong Kinh Điển Phật Giáo

NHỮNG ẨN DỤ VỀ TRÂU – BÒ
TRONG KINH ĐIỂN PHẬT GIÁO
Dhammananda Pháp Hỷ

Năm Sửu nói chuyện chăn trâu

Trong kinh Catuma (MN 67), những vị tân tỳ khưu được ví như nghé con, cần sự thương yêu, che chở và sữa của trâu mẹ (đức Phật) để sống sót và trưởng thành.

Trong Kinh Niệm hơi thở, người hành thiền canh gác tâm mình như người chăn trâu quan sát con trâu không để cho nó đi hoang vào ruộng lúa. Tâm loạn động, thích đi hoang được ví như nghé con chưa thuần hóa thích chạy nhảy phá phách. Tâm quán với trí tuệ được ví như người chăn trâu, chánh niệm được ví như dây thừng buộc trâu, hơi thở vào ra được ví như mũi trâu nơi buộc dây thừng để chăn giữ.

Thiền tông cũng dùng 10 bức tranh chăn trâu để nói về việc huấn luyện và thanh lọc, chuyển hóa tâm từ thô đến tế, từ đen sang trắng.

Trong Tiểu kinh Người chăn bò, MN 34, các vị xuất gia, các bậc thánh cũng được ví như những ngưu vương, biết cách lội qua bờ sinh tử luân hồi để đến bờ an lạc giải thoát.

“Ngày xưa, này các Tỷ-kheo, tại Magadha có người chăn bò có trí, vào cuối tháng mùa mưa, trong mùa gặt hái, sau khi quán sát bờ bên này sông Hằng, sau khi quán sát bờ bên kia sông Hằng, đuổi đàn bò qua bờ bên kia tại Suvideha, tại chỗ có thể lội qua được. Người đó đuổi đi đầu những con bò đực già, những con đầu đàn. Những con này sau khi lội cắt ngang dòng sông Hằng, qua bờ bên kia một cách an toàn. Rồi người đó đưa qua những con bò đực lớn mạnh, những con bò đực có được huấn luyện. Những con này sau khi lội cắt ngang dòng sông Hằng, qua bờ bên kia một cách an toàn. Rồi người đó đuổi qua những con bò đực con, lớn, những con bò cái con, lớn. Những con này sau khi lội cắt ngang dòng sông Hằng, qua bờ bên kia một cách an toàn. Rồi người đó đuổi qua những con bò con nhỏ, những con bò con còn bú. Những con này sau khi lội cắt ngang dòng sông Hằng, qua bờ bên kia một cách an toàn. Này các Tỷ-kheo thời xưa ấy có con bò còn nhỏ mới sanh, con bò này nhờ chạy theo con bò mẹ, vừa chạy, vừa kêu, sau khi lội cắt ngang dòng sông Hằng, cũng qua bờ bên kia một cách an toàn. “

Trong Đại kinh Người Chăn Bò, đức Thế Tôn nói về 11 phẩm chất của người chăn bò, và tương tự như vậy là 11 pháp mà một hành giả cần biết để việc tu hành được thành công, đi đến bến bờ giải thoát. Kinh văn đọc như sau:

“Này các Tỷ-kheo, người chăn bò đầy đủ mười một đức tánh này có thể chăn giữ đàn bò, khiến đàn bò trở thành hưng thịnh. Thế nào là mười một? Ở đây, này các Tỷ-kheo,

người chăn bò biết rõ sắc,
khéo (phân biệt) các tướng,
trừ bỏ trứng con bò chét,
băng bó vết thương, có xông khói,
biết chỗ nước có thể lội qua,
biết chỗ nước uống,
biết con đường,
khéo léo đối với các chỗ đàn bò có thể ăn cỏ,
không vắt sữa cho đến khô kiệt,
là người chú ý săn sóc đặc biệt,
những con bò đực già và đầu đàn.

Này các Tỷ-kheo, người chăn bò đầy đủ mười một đức tánh này có thể chăn giữ đàn bò và làm cho đàn bò trở thành hưng thịnh.

Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo đầy đủ mười một pháp này có thể lớn mạnh, tăng thịnh, thành mãn trong Pháp và Luật này. Thế nào là mười một? Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo, biết rõ sắc, khéo (phân biệt) các tướng, trừ bỏ trứng con bò chét, băng bó vết thương, có xông khói, biết chỗ nước có thể lội qua, biết chỗ nước uống, biết con đường khéo léo đối với các chỗ đàn bò có thể ăn cỏ, không phải là người vắt sữa cho đến khô kiệt, đối với những Thượng tọa, trưởng lão, xuất gia đã lâu ngày, bậc tôn túc trong Tăng giới, bậc lãnh đạo trong Tăng giới, có sự tôn kính, tôn trọng đặc biệt.

Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo biết rõ các sắc? Ở đây, này các Tỷ-kheo,

đối với sắc pháp như thật biết tất cả loại sắc thuộc bốn đại và sắc do bốn đại hợp thành. Như vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo biết rõ các sắc.

Chư Tỷ-kheo thế nào là Tỷ-kheo khéo (phân biệt) các tướng? Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo

như thật biết kẻ ngu và nghiệp tướng kẻ ngu, kẻ trí và nghiệp tướng kẻ trí. Như vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo khéo (phân biệt) các tướng.

Này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo trừ bỏ trứng con bò chét? Ở đây, này các Tỷ-kheo,

3. Tỷ-kheo không thọ dụng dục tầm khởi lên, từ bỏ, tránh né, chấm dứt, làm cho không tồn tại. Tỷ kheo không thọ dụng sân tầm khởi lên … không thọ dụng hại tầm khởi lên … không thọ dụng các ác, bất thiện pháp khởi lên, từ bỏ, tránh né, chấm dứt, làm cho không tồn tại. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo trừ bỏ trứng con bò chét.

Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo băng bó vết thương? Ở đây, này các Tỷ-kheo,

khi mắt thấy sắc, không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng. Những nguyên nhân gì khiến con mắt không được chế ngự, khiến tham ái, ưu bi, các ác, bất thiện pháp khởi lên; Tỷ-kheo chế ngự nguyên nhân ấy, hộ trì con mắt, thực hành sự hộ trì con mắt. Khi tai nghe tiếng … mũi ngửi hương … lưỡi nếm vị … thân cảm xúc … ý nhận thức các pháp, vị ấy không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng. Những nguyên nhân gì khiến ý căn không được chế ngự, khiến tham ái, ưu bi, các ác, bất thiện pháp khởi lên; Tỷ-kheo chế ngự nguyên nhân ấy, hộ trì ý căn, thực hành sự hộ trì ý căn. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo băng bó vết thương.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo có xông khói? Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo Có thuyết giảng rộng rãi cho các người khác biết Chánh pháp mình được nghe, được thọ trì. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo có xông khói.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo biết chỗ nước có thể lội qua? Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo thỉnh thoảng có đến gặp những Tỷ-kheo đa văn, được trao cho truyền thống giáo điển, những bậc trì Pháp, trì Luật, trì matika (các bản tóm tắt) có hỏi, có trả lời các vị ấy: “Thưa Tôn giả, điểm này là thế nào? Ý nghĩa này là gì? Những bậc Tôn giả ấy làm cho hiển lộ những điều chưa được hiển lộ, làm cho rõ ràng những điều chưa được rõ ràng, và đối với những nghi vấn về Chánh pháp, các vị đoạn trừ nghi hoặc. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo biết rõ chỗ nước có thể lội qua.
Và chư Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo biết rõ chỗ nước uống? Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo trong khi Pháp và Luật do Như Lai tuyên thuyết, giảng dạy, chứng đạt nghĩa tín thọ, chứng đạt pháp tín thọ, chứng đạt sự hân hoan liên hệ đến Pháp. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo biết chỗ nước uống.
Và các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo biết rõ về con đường? Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo như thật biết con đường Thánh đạo Tám ngành. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo biết rõ con đường.
Và này, các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo khéo léo đối với các chỗ đàn bò có thể ăn cỏ? Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo như thật biết về Bốn Niệm xứ. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo khéo léo đối với các chỗ đàn bò có thể ăn cỏ.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo không vắt sữa cho đến khô kiệt? Ở đây, này các Tỷ-kheo, khi các vị tại gia vì lòng tin cúng dường các vật dụng như y áo, đồ ăn khất thực, sàng tọa, dược phẩm trị bệnh, Tỷ-kheo biết nhận lãnh cho được vừa đủ. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo không vắt sữa cho đến khô kiệt.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo, đối với những Thượng tọa trưởng lão, xuất gia đã lâu ngày, bậc tôn túc trong Tăng giới, bậc lãnh đạo trong Tăng giới, có sự tôn kính, sự tôn trọng đặc biệt? Ở đây, này các Tỷ-kheo, đối với các Thượng tọa trưởng lão, xuất gia đã lâu ngày, bậc tôn túc trong Tăng giới, bậc lãnh đạo trong Tăng giới, có thân nghiệp đầy lòng từ đối với các vị ấy, trước mặt và sau lưng, có khẩu nghiệp, đầy lòng từ đối với các vị ấy, trước mặt và sau lưng, có ý nghiệp đầy lòng từ đối với các vị ấy, trước mặt và sau lưng. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo đối với những Thượng tọa trưởng lão, xuất gia đã lâu ngày, bậc tôn túc trong Tăng giới, bậc lãnh đạo trong Tăng giới, có sự tôn kính, có sự tôn trọng đặc biệt.

Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo nào đầy đủ mười một pháp này, thì có thể lớn mạnh, tăng thịnh, thành mãn trong Pháp và Luật này.

Thế Tôn thuyết giảng như vậy, các Tỷ-kheo ấy hoan hỷ, tín thọ lời Thế Tôn dạy.”

Trong Mật Tông cũng có một bài kinh chú nói về Ngưu Vương (Vua Trâu) như sau:

Một thời Đức Phật ở tại Ba La Nại, trong vườn Lộc Dã . Vì A Nhã, Câu Lăng 5 người chuyển Pháp Luân 4 Đế. Bấy giờ trong Hội có một Thiên Tử tên là Ngưu Vương Thần từ tòa đứng dậy, cúi đầu chắp tay đảnh lễ nơi 2 bàn chân Phật rồi bạch rằng: “Thế Tôn! Con có Tùy Tâm Tự Tại Vạn Sự Mãn Túc Đà La Ni vì lợi ích các Hữu Tình nên cúi xin Thế Tôn đồng ý cho con được nói ra Thần Chú” Khi ấy Đức Phật khen rằng:” Lành thay! Ngươi hãy mau nói, Ta cũng muốn nghe” Bấy giờ Thiên Tử liền nói Chú rằng: Úm, tất để rô tất để rô lị, bán nhã bán nhã, nẵng mồ lý đế dã, bố sắc để da, a tỳ giá a tỳ giá, chân đa ma ni, sa ha 輆芛捖芛捖乓晊乓晊矧伕唄妁傂旦泏哧合喨哧合喨才阤亙仗渢扣 OṂ_ STHIRA STHIRA, BHAṂJA BHAṂJA. NAMO ṚṢĪYA PUṢṬI ĀVIŚA ĀVIŚA CINTĀ-MAṆI SVĀHĀ Thời Bạc Già Phạm nghe nói Chú xong, xem khắp hết thảy, vì lợi ích an lạc cho Hữu Tình mà nói Kệ là :

Chúng sanh trong Thế Gian
Bị nghèo khổ bức bách
Chỉ cầu mong được Phước
Ban cho các chúng sanh
Khiến không còn buồn rầu
Sức Chú Thuật hơn hết
Thương xót các chúng sanh
Ban cho các trân bảo
Đầy đủ các mong cầu
Như các Chúng chư Thiên
Phước Lực không có hạn .

Thời Bạc Già Tiên, Tỳ Cát Na Tiên lòng tin vui vẻ, dâng hiến các thứ hương hoa, đèn nến, 4 thức cúng dường, đảnh lễ Ngưu Vương Thần Châu Thiên mà nói Kệ rằng: Hương xoa, tràng hoa cùng hương đốt Đèn sáng, uống ăn, tiền và lụa Phụng hiến Ngưu Vương Thần Hiến Thiên Thọ nhận vui vẻ, thêm Thế Lực Oai Đức thần thông biến các sắc Thành đủ các sắc, các tài bảo Ban cho hết thảy loại chúng sanh Nên Ta cúng dường Thần Hiến Thiên

Xem thêm:
Nghệ thuật chăn trâu (Thích Nhất Hạnh)
Nghệ Thuật Chăn Trâu (Thích Trung Định)