Đường Đến Bình An Thật Sự (9)

ĐƯỜNG ĐẾN AN BÌNH THẬT SỰ (9)
Trích dẫn Tác giả: Đức Đạt Lai Lạt Ma 
Trích dịch: Tuệ Uyển

– Nhằm để thực hành Đạo Phật, chúng ta trước nhất phải
biết về tâm. Ngay cả nếu ta là một người
không tín ngưỡng, ta có thể thử để cải thiện hay rèn luyện tâm, được cung cấp
ta có kiến thức về nó. Bất cứ một con người bình thường nào, cho vấn đề ấy, có thể
thực tập rèn luyện tâm và điều này cuối cùng sẽ chứng tỏ là rất hữu dụng.

–
Như một hành giả, chúng ta phải chú ý đến tâm chúng ta để cố gắng kiểm soát nó
một cách liên tục. Chúng ta phải cố gắng
loại trừ tất cả những cảm xúc tiêu cực và phát triển những cảm xúc tích cực – vô hạn lượng – đặc biệt trong sự thực hành
Phật Giáo, vì thế một số người nói rằng Đạo Phật là khoa học về tâm.

–
Mọi người muốn hạnh phúc; không ai muốn đau khổ. Nhiều rắc rối chung quanh chúng ta là vọng tưởng
tinh thần của những thứ tiêu cực hay bất hạnh nào đó. Nếu chúng ta phân tích thái độ tinh thần của
chính chúng ta, chúng ta có thể thấy nó thật không thể chịu nổi. Do vậy, một tâm quân bình hoàn hảo là rất hữu
ích và chúng ta phải cố gắng để có một thể trạng tinh thần vững vàng.

–
Mọi người muốn có một thân thể khỏe mạnh và không ai muốn bệnh hoạn. Tôi cũng là một người không muốn rơi vào tình
trạng bệnh hoạn nhưng thường bị cảm lạnh – một cách đặc biệt khi tôi viếng Đạo Tràng Giác Ngộ – Bodhgaya. Hầu như lần nào ở đấy, sự gia hộ quá rộng sâu
khiến tôi luôn luôn bị sốt! Nhưng sự kiện
vẫn hiện hữu là mọi người muốn có sức khỏe tốt, và đấy là một ý nghĩa quan trọng
cho việc đạt đến một tâm ổn định.

–
Việc rèn luyện tinh thần là thiết yếu cho sức khỏe lành mạnh. Sức khỏe
tốt lành và ổn định tâm biểu hiện cho một đời sống tốt đẹp và hạnh phúc hơn và
một tương lai ý nghĩa. Mặc dù chúng ta
có thể ở trong một môi trường thù nghịch, nhưng nếu thái độ tinh thần của chúng
ta vững vàng và ổn định, sự thù nghịch sẽ không là nguyên nhân cho nhiều sự quấy
rầy. 

–
Không có sự ổn định tinh thần nội tại, hay thái độ tinh thần đúng đắn, chúng ta
không thể vui vẻ, tĩnh lặng, hay bình an, ngay cả khi chúng ta được vây quanh với
những bạn bè thân thiết hay những tiện nghi bậc nhất. Đấy là tại sao rèn luyện tâm là ưu việt và
không nên được xem như một vấn đề tôn giáo.

–
Một số kỷ thuật hay phương pháp cho việc rèn luyện tâm phải là một bộ phận
trong đời sống hàng ngày của mọi người. 

–
Tâm thì không màu sắc, không hình tướng và khó khăn để xác định. Tuy thế, nó thật là năng lực. Đôi khi dường như khó để kiểm soát, thay đổi,
và kiểm soát. Tôi nghĩ tùy thuộc nhiều
vào thời gian, ý chí, quyết tâm và tuệ trí. Nếu chúng ta đã có quyết tâm và tuệ trí – tuệ trí hàm ý kiến thức – vấn
đề rồi thì là việc rèn luyện tâm như thế nào. Cuối cùng với sự trôi qua của thời gian, tâm chúng ta có thể thay đổi và
cải thiện. 

–
Chúng ta có thể rèn luyện tâm của chúng ta bằng việc phân tích những nhược điểm
của giận dữ cũng như từ những kinh nghiệm của người khác. Cũng thật hữu ích để nhìn vào lịch sử. Bất cứ khi nào tôi thẩm tra thảm họa của con
người, tôi thấy rằng trong hầu hết mọi trường hợp nó là kết quả từ thái độ của
con người – những cảm xúc tiêu cực như giận dữ, thù hận, ganh tỵ và tham lam
quá độ. 

–
Tất cả những thứ tốt đẹp là những kinh nghiệm xây dựng, hạnh phúc hơn của nhân
loại, hầu như được thúc đẩy bằng việc tôn trọng quyền của người khác và quan
tâm đến sự cát tường của người khác – bi mẫn, từ ái và ân cần.

–
Một cuộc khảo rất xuyên suốt về những kinh nghiệm và sự kiện quá khứ của nhân
loại, và sự thực tập hằng ngày của chúng ta là rất cần thiết để đem đến sự thay
đổi và cải thiện. Con người chúng ta là
giống nhau trong những khát vọng. Đây là
tại sao rèn luyện tâm là quan trọng.

–
Đối với con người chúng ta cũng như thú vật, nền tảng của xã hội là tình cảm
hay tình thương. Trong thời kỳ khi chúng ta ở trong bào thai của mẹ, sự ổn định
và tĩnh lặng tinh thần của bà mẹ là rất quan trọng cho sự phát triển tinh thần
của đứa trẻ chưa sinh. Cũng thế, những
tuần lễ đầu tiên sau khi sinh là thời điểm quan yếu cho việc phát triển não bộ. Trong thời kỳ ấy, điều cực kỳ quan trọng là
có sự chạm xúc thân thể của bà mẹ. Điều
này cho thấy rằng tự điều kiện thân thể cần hơi ấm và tình cảm của người khác.

–
Hành động của đứa trẻ làm sau khi sinh ra là bú sửa. Cho và nhận sửa chắc chắn không phát sinh từ
thù hận hay cảm giác tiêu cực. Mặc dù
vào lúc ấy tâm tư đứa trẻ không rõ ràng và không ý tưởng rõ ràng về mẹ nó,
nhưng sự ràng buộc hay cảm giác gần gũi chắc chắn được thiết lập. Tuy nhiên, nếu tâm hồn bà mẹ có sự giận dữ
hay những cảm xúc tiêu cực nào đó đối với đứa trẻ, sửa có thể không tuôn
ra. Chính là tình cảm sâu xa và một cảm
giác thân mật đối với đứa trẻ đã cho phép sử sửa tuôn tràn một cách tương ứng. Và hướng về bà mẹ vì sửa là hành động đầu
tiên như một con người.

–
Như những học sinh, chúng ta thấy rằng nếu
giáo viên tình cảm và gần gũi với chúng ta, thế thì những bài học cũng như vị
giáo viên ấy để lại ấn tượng lâu dài đối với chúng ta. Trong cuộc sống, hết lần
này đến lần khác, chúng ta cần phải đến thăm bác sĩ ngay cả chúng ta không muốn
thế. Mặc dù bác sĩ có thể có phẩm chất
cao, nhưng nếu khuôn mặt vị bác sĩ ấy cứng ngắt và đánh mất nụ cười, chúng ta cảm
thấy hơi khó chịu. Nếu vị bác sĩ ấy biểu
lộ sự quan tâm chân thành về sức khỏe chúng ta và tình cảm, chúng ta cảm thấy dễ
chịu. Khi chúng ta già cả, chúng ta lệ thuộc sâu đậm một lần nữa vào tình cảm
và sự ân cần của người khác. Đây là tự
nhiên của con người. Vì loài người là những
tạo vật xã hội, nên chúng ta lệ thuộc sâu xa vào những người khác nhằm để sồng
còn.

–
Nếu chúng ta nhìn vào những con ong, chúng ta thấy rằng chúng hoạt động trên
căn bản của sự phối hợp mặc dù chúng không có tôn giáo, hiến pháp hay luật lệ. Hình thức và cách sống tự nhiên của chúng đòi
hỏi chúng phải làm việc với nhau; bằng khác đi, chúng không thể tồn tại. Con
người tự cho là siêu việt nhưng trong thực tế, đôi khi chúng ta thật thấp kém
so với những côn trùng bé nhỏ này. Hoàn
cảnh căn bản của chúng ta đòi hỏi chúng ta phải sống với nhau, và vì thế, chúng
ta phải làm việc với nhau. Đấy là luật lệ
tự nhiên nhưng đôi khi chúng ta hành động trong một tư thái hoàn toàn trái ngược.

–
Trong sự vắng bóng của hợp tác và hiểu biết, cha mẹ và con cái luôn luôn đấu đá
với nhau. Điều ấy cũng đúng đối với sự cải
vả giữa đôi lứa. Ly dị xảy ra sau đó và
không có sự bình an hay hạnh phúc tồn tại. Hôn nhân bị hủy hoại. Hợp tác là
khẩn thiết cho một gia đình, thân thể, xã hội và quốc gia mạnh mẽ. 

–
Chúng ta phát triển sự hợp tác như thế nào? Bằng sức mạnh? Không thể được! Vậy sự lựa chọn là gì? Những hành vi tự nguyện, lòng vị tha và việc
biểu lộ sự quan tâm đến lợi ích và quyền lợi của người khác. Những điều này không nhất thiết là thiêng
liêng; chúng là sự quan tâm của chúng ta bởi vì sự sống còn của chúng ta tùy
thuộc vào nó. Thí dụ, nếu chúng ta quan
tâm về người khác và thân thiết chân thành với họ, thế thì người khác cũng sẽ
đáp ứng lại một cách tương ứng.

–
Tôi thích mĩm cười và cười lớn. Nếu
chúng ta muốn có nhiều nụ cười mĩm trong cuộc sống thì chúng ta phải tạo nên những
điều kiện thích hợp cho nó hiện diện. Có
nhiều loại mĩm cười khác nhau. Những nụ
cười xã giao hay mĩa mai chỉ tạo nên không khí khó chịu và phát sinh sự nghi ngờ,
trái lại một nụ cười chân thành làm cho chúng ta hài lòng tuyệt diệu. Vậy thì chúng ta đạt đến việc ấy như thế
nào? Chắc chắn không phải qua giận dữ,
ganh tỵ, tham lam quá độ hay thù hận, nhưng phải qua yêu thương ân cần, một đầu
óc cởi mở và chân thành.

–
Nếu lý do của chúng ta là chân thành, không có gì để dấu giếm, và chúng ta sẽ
đón nhận lại một thái độ cởi mở. Đây là
một băng tần thật sự và thích đáng của giao tiếp loài người và không chỉ là sự
phục vụ đầu môi chót lưỡi. Theo kinh
nghiệm của chính tôi, đôi khi tôi thấy tôi có thể giao tiếp một cách chân thành
ngay cả khi tôi không biết ngôn ngữ của người đối diện. 

–
Nhưng có lúc thật khó khăn để vô tư. Khi người ta có quyền lực, những người
khác có khuynh hướng quây quần chung quanh họ. Tôi nghĩ tôi có nhiều bạn hơn do bởi giải Nobel Hòa Bình. Những người bạn này có thể không đáng tin cậy
lắm. Con người với tiếng tăm, quyền lực,
hay giàu sang thường có nhiều bạn bè. Những
người bạn này, trong thực tế, có thể không là những bạn thật sự; họ chỉ bị hấp
dẫn bởi sự giàu sang hay quyền lực của người được quan tâm. Nếu người kia mất đi quyền lực hay giàu sang,
những người bạn này có thể biến mất. Tôi
xem những người bạn như vậy là không chân thành.

–
Người bạn chân thật chia sẻ sự thân thiết chân thành và duy trì tình bạn bất chấp
sự thay đổi bất thường của vận mệnh. Sự
quan tâm như vậy cho người khác là một đức hạnh lớn nhưng nó cũng là vị kỷ
trong một cách vì một cách căn bản nó là lợi ích và quan tâm của chính người ấy. Tôi rất thường nói với những người bạn của
tôi rằng nếu chúng ta phải ích kỷ thì chúng ta nên ích kỷ một cách thông tuệ. 

–
Cội nguồn căn bản của hạnh phúc là lòng vị tha. Thành công trong đời sống lệ thuộc trên sự quyết tâm, ý chí và lòng can
đảm. Và cội nguồn của can đảm và quyết
tâm này là lòng vị tha. 

–
Đôi khi giận dữ và thù hận tạo ra một loại năng lượng và quyết tâm. Tuy nhiên, sự quyết tâm này hiếm có những hậu
quả tốt đẹp bởi vì năng lượng được tạo ra bởi giận dữ và ganh tỵ là mù quáng,
tai hại và thậm chí có thể gây tai họa.

–
Kỷ năng hay phương pháp của Đạo Phật để
cải thiện tâm được căn cứ trên thuyết lệ thuộc duyên sinh hay
pratiyasamutpada. Điều này một cách
chính yếu quan tâm với các nguyên nhân của khổ đau và vui sướng và sự kiện là mọi
thứ liên hệ hổ tương, tạo nên một dây chuyền phản ứng lại. 

–
Như tôi đã đề cập trước đây, toại nguyện hay hạnh phúc tùy thuộc trên những
nhân tố đa dạng. Do thế, duyên sinh thật
sự làm mở rộng nhận thức về thế giới của chúng ta. Nó cho chúng ta thấy rằng mọi thứ liên hệ đến
lợi ích của chúng ta một cách căn bản. Cố
nhiên, điều này cho phép chúng ta phát triển sự quan tâm cho nhận thức rộng rãi
hơn. Thấu hiểu thuyết duyên sinh này và
thật sự đưa nó vào thực tập có thể thúc đẩy từ ái và bi mẫn, và giảm thiểu sự
giận dữ và thù hận của chúng ta.

–
Theo Đạo Phật, có một mối quan hệ tương xứng giữa nguyên nhân và kết quả nơi mà
khổ đau và vui sướng được quan tâm. Nguyên nhân trực tiếp là nghiệp. Nghiệp – karma – có nghĩa là hành vi. Những sự kiện ngày mai tùy thuộc rất nhiều
vào những hành vi hôm nay, những sự kiện năm nay tùy thuộc vào những sự kiện
năm trước, trong khi những sự kiện của thế kỷ này với những thứ của thế kỷ trước. Những hành vi của thế hệ trước tác động cuộc
sống của những thế hệ tiếp theo. Đây
cũng là một loại nghiệp. 

–
Thế rồi, nguồn gốc của hành động là gì? Động cơ của tâm là gì? Và, quan
trọng hơn, tâm là gì? Có phải não bộ hay
một loại năng lượng sản sinh bởi não bộ? Câu trả lời là cả hai. Là cả hai
bởi vì trong khi trình độ thô của ý thức được sản sinh bởi não bộ, thì nguồn gốc
căn bản của ý thức là thức vi tế sâu xa nhất không lệ thuộc vào não bộ. 

–
Loài người trải qua năm tỉ năm phát triển để có được như tình trạng hiện
này. Trong ba đến bốn tỉ năm không có sự
sống, chỉ có một số căn bản, những tế bào chính yếu. Mặc cho sự tiến hóa của loài người, câu hỏi vẫn
là, Tại sao toàn thể vũ trụ hay thiên hà
hình thành sự hiện hữu? Lý do là gì?
Chúng ta có thể nói là không có lý do gì hay là nó đã xảy ra một cách đột
nhiên, nhưng câu trả lời ấy không thỏa mãn. Một câu trả lời khác là đấy đấng tạo hóa, hay Thượng Đế đã làm việc ấy. Tuy nhiên quan điểm ấy không đúng với triết
lý của Phật Giáo và Kỳ Na Giáo (và cả Lão Giáo[1]). Câu trả lời của Đạo Phật là nó hình thành như
một kết quả của nghiệp báo của chúng sanh, những kẻ sử dụng vũ trụ này. Lấy thí dụ của ngôi nhà. Một ngôi nhà hiện hữu bời vì có người thợ xây
dựng nó vì thế nó có thể được sử dụng. Tương tự thế, bởi vì có chúng sanh sống hay sử dụng vũ trụ này, nên nghiệp
đã sản sinh ra vũ trụ.

–
Theo triết lý Phật Giáo, mỗi chúng sanh có một tâm và thức có khả năng trở
thành một vị Phật. Thức vi tế này được đặt
tên là hạt giống Phật, Phật chủng hay sugatahridaya hay tathagatagarbha. Đây là căn bản của Đạo Phật một cách tổng
quát và đặc thù trong Đại Thừa Phật Giáo, mục tiêu tối hậu là Quả Phật hay Giác
Ngộ. Chúng ta phải nên quyết định để đạt
được Quả Phật nhằm để phụng sự tất cả chúng sanh. Sự quyết định này là tâm giác ngộ – tâm bồ đề
hay bodhicitta, đấy là căn bản của giáo huấn Đại Thừa về lòng vị tha vô hạn.

–
Chúng ta lệ thuộc sâu đậm trên những chúng sanh khác. Không có chúng sanh, chúng ta không thể phát
triển lòng vị tha vô hạn và không thể đạt đến Quả Phật. Chúng ta hàm ơn những chúng sanh khác đối với tiếng tăm, thịnh vượng, và
bạn bè của chúng ta. 

–
Từ lúc thụ thai cho đến lúc chết, đời sống của chúng ta lệ thuộc vào những người
khác. Thật quan trọng để nhận ra rằng những
chúng sanh khác là quý giá và hữu ích như thế nào. Ngay khi chúng ta nhận ra điều này, thái độ
tiêu cực của chúng ta đối với chúng sanh khác sẽ thay đổi.

–
Thái độ của chúng ta đối với người khác phải luôn luôn là tích cực. Chúng ta nên quan tâm đến người khác mà không
có cảm giác thương hại đối với họ. Trên
tất cả, chúng ta phải đối xử với họ với một sự tôn trọng lớn vì sự quý giá của
họ. Chúng ta phải xem họ như thiêng
liêng và thù thắng đối với chúng ta.

–
Tâm chúng ta bị ảnh hưởng bởi những cảm xúc tiêu cực qua vô lượng kiếp sống quá
khứ và thật cực kỳ khó khăn để phát triển lòng vị tha. Chúng ta phải chiến đầu liên tục chống lại những
cảm xúc tiêu cực này. Chúng ta phải sử dụng
những phương pháp khác nhau để đối phó với
những năng lực của sân hận. Chúng ta đơn
giản nên cố gắng quên đi đối tượng của sân hận và làm chệch hướng sự chú ý của
chúng ta. Tập trung vào hơi thở của
chúng ta. Việc này làm dịu sự giận dữ một
cách nhẹ nhàng. Rồi thì cố gắng để nghĩ
về những khía cạnh tiêu cực của sân hận và loại bỏ chúng.

–
Một cách để đối phó với sân hận đối với kẻ thù là tập trung trên những phẩm chất
tốt đẹp của kẻ thù. Hãy cố gắng để tôn
trọng và thông cảm thay vì giận hờn. Theo Mười Hai Nhân Duyên, mỗi đối tượng có nhiều khía cạnh và phương diện. Hầu như không đối tượng nào có thể là hoàn
toàn tiêu cực. Mọi thứ có một phía tích
cực đối với nó. Tuy nhiên, khi sân hận lớn
mạnh, tâm chúng ta chỉ nhận thức khía cạnh tiêu cực.

–
Về một mặt, kẻ thù chúng ta tạo ra rắc rối cho chúng ta. Về mặt khác, chính người
ấy cho chúng ta cơ hội để thực tập nhẫn nhục và bao dung, hai phẩm chất cần thiết
cho lòng từ bi và vị tha.

–
Khi tham lam cực độ hay những cảm xúc tiêu cực sinh khởi, chúng ta phải chuẩn bị
cho chúng. Nếu chúng ta kích hoạt một
thái độ khoan dung khi cảm xúc tiêu cực
sinh khởi, nó trở nên mạnh mẽ hơn. Nên
loại bỏ hay cố gắng giảm thiểu cường độ của nó ngay khi nó sinh khởi.

–
Nếu chúng ta khiêm tốn và trung thực, một người nào đó có thể lợi dụng chúng
ta. Ngay cả trong những trường hợp như
thế, chúng ta không nên che dấu bất cứ cảm giác tiêu cực nào đối với người ấy. Thay vì thế, chúng ta nên phân tích tình cảnh. Việc cho phép người ấy làm bất điều gì người ấy
muốn cuối cùng sẽ làm tổn hại cho người ấy. Do vậy, chúng ta nên thực hiện một số biện pháp chống trả. Chúng ta nên làm điều này không phải vì người
ấy làm tổn hại chúng ta, nhưng bởi vì chúng ta nên quan tâm về sự cát tường của
người ấy về lâu về dài.

–
Khi sân hận khống chế tâm chúng ta, bộ phận tốt nhất của não bộ con người, bộ
phận phán xét các tình thế, không thể thực hiện chức năng của nó. Rồi thì chúng ta có thể sử dụng những từ ngữ
cay nghiệt một cách vô ý thức. Những từ
ngữ thù hận tuôn ra một cách tự động qua việc thiếu kiềm chế khi chúng ta không
thể kiểm soát tình thế. Một khi sân hận
hạ xuống, chúng ta cảm thấy tự hổ thẹn.

–
Nhằm để thiền tập trên lòng vị tha cứu kính, thật quan trọng để thấu hiểu khái
niệm. Trong Đạo Phật, những trình độ đa
dạng của các truyền thống có những sự diễn giải khác nhau. Với bốn trường phái triết lý, sự diễn giải ở
đây liên hệ trong những hệ thống Phật Giáo tối thượng, trường phái Hệ Quả Trung
Đạo[2]. Theo phái này, tánh không có nghĩa là không
có hiện tượng nào có sự tồn tại cố hữu (vô tự tánh). Bằng việc thấu hiểu sự thiếu vắng sự tồn tại
cố hữu của bản chất tất cả mọi hiện tượng, chúng ta có thể thấu hiểu bản chất
huyển hóa hay vọng tưởng của tất cả mọi hiện tượng.

–
Hãy thực tập lòng vị tha vô hạn với sự hổ trợ của tuệ trí. Đấy là lối đi.

***

Nguyên
tác: trích từ bài Transforming Mind của quyển
Live in a Better Way

Ẩn Tâm Lộ ngày 16/01/2013

Xem bản PDF: ĐƯỜNG ĐẾN AN BÌNH THẬT SỰ (9) PDF (có hình minh họa: 18.30 MB)

●
ĐƯỜNG ĐẾN AN BÌNH THẬT SỰ (1)

● ĐƯỜNG ĐẾN AN BÌNH THẬT SỰ (2)

● ĐƯỜNG ĐẾN AN BÌNH THẬT SỰ (3)

● ĐƯỜNG ĐẾN AN BÌNH THẬT SỰ (4)

● ĐƯỜNG ĐẾN AN BÌNH THẬT SỰ (5)

●
ĐƯỜNG ĐẾN AN BÌNH THẬT SỰ (6)

●
ĐƯỜNG ĐẾN AN BÌNH THẬT SỰ (7)

●
ĐƯỜNG ĐẾN AN BÌNH THẬT SỰ (8)

●
ĐƯỜNG ĐẾN AN BÌNH THẬT SỰ (9)

[1] Đạo trong sự
trình bày của Lão Tử là một khái niệm trừu tượng chỉ cái tự nhiên, cái có sẵn một
cách tự nhiên: “Người bắt chước Đất, Đất bắt chước Trời, Trời bắt chước Đạo, Đạo
bắt chước Tự nhiên”. Nó là nguồn gốc của vạn vật.

[2] Prasanghika-madhyamaka
(s)