Một người bạn của tôi, sau mấy năm sống ở Nepal và Ấn Độ, trở về vào năm 1973, đã chia sẻ như sau: “Nếu tôi không thể làm gì hữu ích cho cuộc đời, thì ít ra tôi cũng sẽ cố gắng bớt gây tổn hại chừng nào tốt chừng ấy”.
Tôi đã bị truyền lây bởi ý niệm về bất hại,ahimsa, ngay lúc ấy tại nơi phòng khách của tôi. Và tôi không bao giờ quên được giây phút đó. Mặc dù tôi cũng đã từng được nghe nói về thuyết bất bạo động trước đó rồi. Thái độ bất hại này là trái tim của pháp môn yoga, và cũng là lời tuyên thệ của các sinh viên y khoa trước khi họ trở thành bác sĩ thực thụ (hippocratic oath). Nó cũng là nguyên tắc nền tảng cho hành động của thánh Gandhi và sự tu tập của cá nhân ông. Nhưng hình như vì sự chân thành trong lời nói của người bạn tôi, cùng với một cái gì đó không phù hợp từ một con người mà tôi nghĩ là tôi biết về anh, đã gây cho tôi một ấn tượng rất mạnh.
Tôi chợt thấy rằng đó là một lối sống rất đẹp đối với thế giới chung quanh, cũng như cho chính bản thân tôi. Tại sao ta không thử cố sống sao để ít gây tổn thương cũng như khổ đau được chừng nào tốt chừng ấy? Nếu chúng ta có thể sống theo nguyên tắc đó, thì có lẽ mức độ bạo động và điên rồ trong tư tưởng, cũng như trong cuộc sống, đâu có đến nỗi tệ hại như ngày hôm nay. Và chúng ta cũng sẽ biết thương yêu chính mình hơn, trên tọa cụ cũng như giữa cuộc đời.
Cũng như mọi quan niệm khác, bất bạo động và bất hại có thể là một nguyên tắc rất tuyệt vời, nhưng chính việc sống đúng theo nó mới thật sự có giá trị. Bạn có thể thực tập sự từ ái của nguyên tắc bất bạo động đối với chính bạn và đối với những người chung quanh bất cứ lúc nào.
Có bao giờ bạn cảm thấy mình khó khăn với chính mình và khinh thường mình quá không? Hãy nhớ đến ahimsa trong giây phút ấy. Ghi nhận những cảm xúc ấy rồi buông bỏ chúng đi.
Bạn có bao giờ nói về một người nào đó sau lưng họ không? Ahimsa.
Bạn có cảm thấy rằng mình tự thúc đẩy quá mức, chẳng chú ý gì đến sức khỏe cũng như hạnh phúc của mình không? Ahimsa.
Bạn có làm cho một người nào đó khổ đau không? Ahimsa.
Đem áp dụng lý thuyết bất bạo động với những người không có gì là nguy hại đối với ta, thì bao giờ cũng dễ. Nhưng khi đối diện với những người, hoặc hoàn cảnh nào có vẻ đe dọa, ta sẽ phản ứng ra sao, đó mới thật sự là bài thử nghiệm.
Ý muốn làm khổ hoặc làm hại kẻ khác được phát sinh từ một nỗi sợ trong ta. Muốn thực hành sự bất hại,ahimsa, ta cần phải nhìn thấy rõ được nỗi sợ của mình, để hiểu và làm chủ nó. Làm chủ nó có nghĩa là ta dám nhận lãnh trách nhiệm. Nhận lãnh trách nhiệm có nghĩa là ta không để cho nỗi sợ hoàn toàn sai xử hành động và quan điểm của mình. Chỉ có chánh niệm về sự dính mắc và ghét bỏ của chính ta, và ý muốn đối diện với những trạng thái này trong tâm, dù có đau đớn đến đâu, mới có thể giải thoát ta ra khỏi vòng khổ đau này.
Nếu ta không thấy ra được những điều ấy trong cuộc sống hằng ngày, những ý tưởng dù tốt lành đến đâu cũng sẽ rất là mong manh, chúng rồi cũng sẽ bị lòng tư lợi, ích kỷ của ta đè bẹp mất.
Nguyễn Duy Nhiên dịch
Discussion about this post